Sböz statuts
"Regiun Engiadina Bassa/Val Müstair"
(Versiun repassada dal gremi transitori, als 24-03-2015)
15.06.2015 rk
Register
I. Disposiziuns generalas...................................................................................................................... 4
Cumüns da la regiun ................................................................................................................................. 4
Lingua d’uffizi ............................................................................................................................................ 4
Chosa e mêra ............................................................................................................................................ 4
Incumbenzas ............................................................................................................................................. 4
a) In general ............................................................................................................................................. 4
b) Particular ............................................................................................................................................... 5
Egualità da gener ...................................................................................................................................... 5
II.
Organs ............................................................................................................................................ 6
1. In general ................................................................................................................................................... 6
Organs ....................................................................................................................................................... 6
Exclusiun ed incumpatibilità ..................................................................................................................... 6
Protocols ................................................................................................................................................... 6
2. Cumpetenza ............................................................................................................................................... 6
Votants dals cumüns da la regiun ............................................................................................................. 6
Conferenza dals presidents ....................................................................................................................... 7
Parsura da la conferenza dals presidents ................................................................................................. 8
Administraziun .......................................................................................................................................... 8
Cumischiun sindicatoria ............................................................................................................................ 9
III.
Votaziuns ils cumüns da la regiun .............................................................................................. 9
Dret decisiv ............................................................................................................................................... 9
Procedura .................................................................................................................................................. 9
IV. Cumposiziun e organisaziun da las instanzas da la regiun ........................................................ 9
1. Conferenza dals presidents ..................................................................................................................... 9
Cumposiziun .............................................................................................................................................. 9
Bannida ................................................................................................................................................... 10
Dret da vuschar e dret da tscherna ......................................................................................................... 10
Decisiuns e votaziuns .............................................................................................................................. 10
Elecziuns .................................................................................................................................................. 11
2. Cumischiun sindicatoria .........................................................................................................................11
Cumposiziun, dürada d’uffzi e surdatta a terzs ....................................................................................... 11
3. Cumischiuns permanentas .....................................................................................................................11
Cumposiziun, dovair, respunsabiltà, cumpetenzas ................................................................................. 11
V. Drets politics ................................................................................................................................... 12
Dret d’iniziativa ....................................................................................................................................... 12
Dret da referendum ................................................................................................................................ 12
VI. Dret da persunal e da provedimaint ............................................................................................. 12
Dret da persunal e da provedimaint ....................................................................................................... 12
VII. Cunvegnas da prestaziun, finanzas, reporting e respunsabiltà .............................................. 12
Cunvegnas da prestaziun ........................................................................................................................ 12
On da gestiun, model da contabiltà ........................................................................................................ 13
Preventiv ................................................................................................................................................. 13
Quint e rapport annual ........................................................................................................................... 13
Finanziaziun............................................................................................................................................. 13
Contribuziuns dals cumüns ..................................................................................................................... 14
Respunsabiltà .......................................................................................................................................... 14
2
VIII. Survaglianza dal stadi e mezs legals ........................................................................................ 14
Survaglianza dal stadi .............................................................................................................................. 14
Mezs legals .............................................................................................................................................. 14
IX. Revisiun dals statuts ................................................................................................................... 15
Revisiun da statuts .................................................................................................................................. 15
X. Disposiziuns finalas....................................................................................................................... 15
Entrada in vigur…………………………………………………………………………………………………………………………………..15
3
I. Disposiziuns generalas
Art. 1
Nom, lö e sez
1
La regiun Engiadina Bassa/Val Müstair, in seguit,
nomnada EBVM , es üna corporaziun chantunala dal
dret public cun aigna persunalità giuridica il sen da
l’artichel 71 da la constituziun chantunala dal chantun Grischun.
2
Il sez da la regiun as rechatta a Scuol.
L’administraziun o parts da tala pon gnir manadas
eir in ün ’oter cumün da la regiun.
3
La dürada da la regiun es illimitada.
Art. 2
Cumüns da la regiun
Cumüns da la regiun sun Samignun, Scuol, Val
Müstair, Valsot e Zernez.
Art. 3
Lingua d’uffizi
1
La regiun es bilingua.
2
Linguas uffizialas sun il rumantsch vallader e’l
tudais-ch. La regiun resguarda las linguas uffizialas
adequatamaing. Ella as metta aint cha las linguas
uffizialas gnian resguardadas adequatamaing pro
publicaziuns, pro trattativas cun privats, pro rapreschantaziuns e.u.i..
Art. 4
Chosa e mêra
1
Ils statuts reglan essenzialmaing e i’l rom da las
prescripziuns legalas l’organisaziun da la regiun sco
eir las incumbenzas e las cumpetenzas da las autoritats regiunalas.
2
Els han per mêra üna attribuziun clera da cumpetenzas sco eir da reglar il proceder da decisiuns.
Art. 5
Incumbenzas
a) In general
1
La regiun serva ad accumplir efficiaint las incumbenzas dals cumüns da la regiun e güda a trar decisiuns
cumünaivlas impegnativas in chosas regiunalas chal
chantun o la regiun till’ha confidada.
2
Ingün cumün da la regiun nun es oblià, da surdar
ün’incumbenza a la regiun, chi nun es ordinada
4
d’üna ledscha superiura sco lezcha regiunala.
Art. 6
b) Particular
1
In basa a la ledscha chantunala sun seguaintas incumbenzas affidadas a la regiun :
 Svilup dal spazi (planisaziun regiunala)
 Dret da protecziun d’uffants e creschüts
(avuadia professiunala)
 Esser dal dret civil (uffizi stadi civil)
 Esser da dal dret da scussiun e fallimaint (uffizi da scussiun e fallimaint)
 Administraziun dals archivs circuitals tenor
art. 3 da la ledscha davart la divisiun dal
chantun Grischun
 Otras tenor masüras da la correspundenta
legislaziun chantunala.
2
Ils cumüns da la regiun pon autorisar la regiun da
gnir activa illas seguaintas incumbenzas cumünalas :

















Promoziun d’economia
Promoziun da cultura
Svilup dal trafic
Allontanamaint d’immundizchas
Scoula da chant e musica
Permis da lottarias
Funcziuns d’integraziun
Sanità publica
Scolaziun ed instrucziun
Cudesch fundiari
Pedagogia curativa
Chüra d’uffants
Controllas da s-chodamaints
Politica da giuventüna e da sport
Turissem
Silvicultura
Esser social
3
La surdatta da l’incumbenza vain reglada in üna
cunvegna da prestaziun. Ella oblaja sulettamaing il
cumün pertoc.
4
La cumpetenza per la decisiun da surdatta as drizza
tenor las cumpetenzas finanzialas dal singul cumün.
Art. 7
Egualità da gener
Las indicaziuns da persunas, funcziuns e mansters in
quists statuts as referischan ad homens e duonnas,
fintant cha'l sen dals statuts nu rapreschainta qualchosa oter.
5
II. Organs
1. In general
Art. 8
Organs
Ils organs da la regiun sun:



La totalità dals votants dals cumüns da la regiun cun dret da vuschar
La conferenza dals presidents
La cumischiun sindicatoria.
Art. 9
Exclusiun ed incumpatibilità
Ils motivs d’exclusiun e d’incumpatibilità as drizzan
tenor il sen da la ledscha da cumüns chantunala.
Art. 10
1
Protocols
Da las trattativas da la conferenza dals presidents
sco eir da las cumischiuns han da gnir scrits protocols.
2
Il protocol da la conferenza dals presidents vain
tramiss als cumüns da la regiun, independent da
l’approvaziun tenor alinea 3, il plü tard ün mais davo
la sezzüda.
3
Il protocol vain approvà a la prosma sezzüda e suottascrit dal president e dal manader dal protocol.
2. Cumpetenza
Art. 11
Votants dals cumüns da la
regiun
1
Ils votants dals cumüns da la regiun sun cumpetents
per :
1. Relasch e müdamaints da statüts
2. Decisiun davart fatschendas, cunter las qualas
id es gnü ragiunt il referendum facultativ
3. Decisiun davart fatschendas ed affars chi vegnan suottamiss da la conferenza dals presidents
4. Decisiun sur d’iniziativas i’l rom da chomp da
cumpetenzas
5. Decisiun sur d’expensas d’üna jada chi surpassan frs. 250’000
6. Decisiun sur d’expensas chi’s repettan e chi
surpassan frs. 50’000
6
2
Ils statüts pon delegar als votants otras incumbenzas
3
Müdamaints da statüts chi reguardan la mera da la
regiun (art. 4) e las incumbenzas da la regiun (art. 6)
ston gnir fats buns da la majorità dals cumüns da la
regiun.
4
Per ulteriuras decisiuns bsögna la majorità da las
vuschs.
Art. 12
Conferenza dals presidents
1
La conferenza da presidents ha las seguaintas cumpetenzas:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
Nominaziun dal parsura e seis rimplazzant.
Elecziun da la cumischiun sindicatoria
Elecziun da las cumischiuns permanentas
Occupaziun cun pussiblas incumbenzas d’importanza regiunala
Decisiun davart cunvegnas da prestaziun culs
cumüns da la regiun e cun terzs
Decretar prescripziuns d’execuziun per accumplir las incumbenzas confidadas
Deliberar il quint annual, il preventiv (incl. plan
da plazzas), ils credits impegnativs, il rapport da
la cumischiun sindicatoria sco eir da tour
cugnuschentscha dal plan da finanzas e dal rapport annual
Decisiun sur d’expensas d’üna jada chi nu reguardan il preventiv fin frs. 250'000, expensas
sur frs. 100'000 suottastan tenor artichel 26, alinea 1, al referendum facultativ
Decisiun sur d’expensas chi’s repettan chi nu
reguardan il preventiv fin frs. 50'000, expensas
sur frs. 25'000 suottastan tenor artichel 26, alinea 1, al referendum facultativ
Surdatta d’incumbenzas regiunalas a terzs
Decisiun sur da cooperaziuns cun otras regiuns
ed organisaziuns
Decisiun sur da la validità d’iniziativas e referendums regiunals
Elecziun dal mainagestiun
Nominaziun da l’ufficiant dal stadi civil, davo
l’approvaziun preliminara tras l’instanza da survaglianza chantunala
Nominaziun dal manader da l’uffizi da scussiun e
fallimaint, sco eir da seis rimplazzant
Surdatta d’incumbenzas i‘l spazi da cumpetenzas
Proposta a la regenza per l’elecziun dal notar
regiunal
Inoltraziun da dumondas da contribuziuns e
subvenziuns
7
19. Decisiun davart manar process, conclüder
cunvegnas per proceduras arbitrarias e rapreschantanzas davant güdisch
20. Decisiun sur d’achüsa per l‘execuziun d’ün oblig
d’interess public pro üna donaziun tenor art. 246
DO
21. Delegar incumbenzas a l’administraziun, premiss
chi as tratta be d’actività guvernativa
22. Execuziun da las elecziuns dal grond cussagl sco
eir ordinaziun ed execuziun da votumaziuns regiunalas
23. Rapreschentaziun da la regiun vers l‘extern
24. Elecziun dals commembers da las cumischiuns
na permanentas, da gruppas da progets e da lavur o simlas.
2
A la conferenza dals presidents suottastan tuot las
autorisaziun, chi nu vegnan confidadas tars dret
superiur o tras dret da la regiun ad ün oter organ.
Art. 13
Parsura da la conferenza dals
presidents
1
Il parsura da la conferenza dals presidents maina la
conferenza dals presidents.
2
El es respunsabel cha las decisiuns da la conferenza
dals presidents gnian realisadas e survaglia la lavur
da l’administraziun.
3
El ha - insembel cul manader l’administraziun –
suottascripziun collectiva in duos. In cas d’absenza
suottascriva seis suppleant.
Art. 14
Administraziun
1
L’administraziun evada las lavurs operativas da la
regiun e maina impustüt las finanzas e la contabilità.
Ella prepara e suottametta a la conferenza dals presidents decisiuns fundamentalas e executescha las
decisiuns.
2
Cunter üna remuneraziun chi cuverna ils cuosts po
l’administraziun surtour incumbenzas dals cumüns
da la regiun o da terzs, resalv ch’ella haja las cumpetenzas professiunalas e persunalas.
3
A l’administraziun sta avant ün mainagestiun. El
piglia part cun vusch consultativa a la conferenza
dals presidents e maina il protocol da quella.
4
Il mainagestiun suottastà al parsura da la conferenza dals presidents.
8
Art. 15
Cumischiun sindicatoria
La cumischiun sindicatoria controlla minch’on la
gestiun d’affar e da quint e rapporta in scrit per
mans da la conferenza dals presidents. Il rapport es
da suottametter in möd adequat als cumüns da la
regiun.
III.
Votaziuns ils cumüns da la regiun
Art. 16
Dret decisiv
Il dret da vuschar dals abitants dals cumüns da la
regiun as drizza davo la determinaziuns respectivas
dal correspondent cumün da domicil.
Art. 17
Procedura
1
Votaziuns succedan per scrit o a l’urna in mincha
cumün a listess di.
2
La regiun prepara almain ses eivnas avant il di da la
votaziun üna missiva, las cedlas da vuschar sco eir
ulteriura documainta per mans da tuot ils cumüns.
3
Ingiò cha quists statuts nu cumpiglian otras regulaziuns, as drizza la procedura davo las determinaziuns
respectivas dal correspondent cumün da domicil.
Subsidiar vala la ledscha sur dals drets politics dal
chantun Grischun culs correspundents relaschs
d’execuziun.
4
La pussibiltà da vuschar electronicamaing as drizza
davo la correspundenta regulaziun chantunala per
votumaziuns sün plan cumünal.
IV. Cumposiziun e organisaziun da
las instanzas da la regiun
1. Conferenza dals presidents
Art. 18
Cumposiziun
1
La conferenza dals presidents as cumpuona dals
presidents cumünals. In cas d’impedimaint pon els
gnir rimplazzats d’ün commember dal(la) correspundent(a) cussagl/suprastanza cumünal(a).
9
Art. 19
Bannida
1
La conferenza dals presidents as raduna sün invid
dal parsura.
2
L‘invid succeda - in scrit o electronicamaing - il plü
tard 14 dis ouravant e infuormescha almain sur da
lö, urari e tractandas.
3
Minch’on han lö almain 2 conferenzas dals presidents.
4
Il parsura convochescha pro bsögn ulteriuras conferenzas dals presidents. El es oblià da far quai, scha
almain duos cumüns o commembers da la conferenza dals presidents pretendan quai.
Art. 20
Dret da vuschar e dret da
tscherna
1
Mincha cumün da la regiun dispuona fin a 1‘000
abitants sur d’üna vusch. Per mincha ulteriurs 1'000
abitants o per üna part da quels, survain mincha
cumün da la regiun üna vusch supplementaria. Ün
singul cumün nu po dispuoner sur da plüssas vuschs
co la majorità dals ulteriurs cumüns da la regiun.
2
Per la valütaziun da la rapreschantaziun da las
vuschs dals cumüns da la regiun vain resguardada la
dombraziun dal pövel uffiziala (STATPOP) la plü actuala.
Art. 21
Decisiuns e votaziuns
1
Micha conferenza dals presidents convochada tenor
uorden es cumpetenta da trar decisiuns.
2
Per regla vain vuschà avertamaing.
3
Duos commembers da la conferenza dals presidents
pon pretender üna votaziun per scrutin.
4
I decida la majorità simpla da vuschs. Pro parità da
vuschs es la proposta sbüttada.
5
A la decisiun piglian part be quels cumüns da la regiun chi han eir surdat l’incumbenza respectiva.
6
In cas urgiaints po la conferenza dals presidents trar
eir decisiuns per circulara. Talas bsögnan la reacziun
da tuot ils commembers. Ellas vegnan manzunadas
i’l protocol da la prosma sezzüda.
10
Art. 22
Elecziuns
1
Mincha conferenza dals presidents convochada tenor uorden es elegibla.
2
Per regla vain elet avertamaing.
3
Schi nu stan a disposiziun pro elecziuns cumplettas
daplü candidats sco sezs, schi po gnir elet sün proposta dal parsura eir in globo.
4
Duos commembers da la conferenza dals presidents
pon pretender ün’elecziun per scrutin. I decida in
mincha cas la majorità simpla da vuschs. Pro parità
da vuschs decida la büs-cha.
2. Cumischiun sindicatoria
Art. 23
Cumposiziun, dürada d’uffzi e
surdatta a terzs
1
La cumischiun sindicatoria as cumpuona da trais
commembers da las cumischiuns sindicatorias dals
cumüns da la regiun. La listessa cumischiun sindicatoria cumünala po delegar be ün commember.
2
La perioda d’uffizi importa quatter ons. Il temp
d’uffizi importa maximal 12 ons.
3
Sch’ün commember da la cumischiun sindicatoria
sorta dürant la perioda d’uffizi, elegia la conferenza
dals presidents ün substitut pel rest da la dürada da
la perioda d’uffizi.
4
La cumischiun sindicatoria po surdar l’examinaziun
d’accordanza dals quints annuals, in perincletta culla
conferenza dals presidents, ad ün terz.
3. Cumischiuns permanentas
Cumposiziun, dovair, respunsabiltà, cumpetenzas
Art. 24
La cumposiziun da cumischiuns permanentas sco eir
dovairs, respunsabiltà e cumpetenzas vegnan definidas il rom da reglamaints specials, respectivamaing
cun decisiuns da la conferenza dals presidents.
11
V. Drets politics
Art. 25
Dret d’iniziativa
1
Ils abitants da tuot ils cumüns da la regiun giodan il
dret d’iniziativa per affars in lur cumpetenza.
Ün’iniziativa sto gnir suottascritta almain da 400 abitants cun dret da vuschar.
2
Per il listess affar po gnir tut sü l’iniziativa eir d’ün
cumün da la regiun.
Art. 26
Dret da referendum
1
Decisiuns da la conferenza dals presidents concernant sortidas d’üna jada o chi as respettan tenor artichel 12, alinea 1, cifra 8 e 9, suottastan al referendum facultativ. Talas decisiuns ston gnir comunichadas als cumüns da la regiun.
2
Decisiuns chi suottastan al referendum facultativ
vegnan comunichadas i’ls lös uffizials da publicaziun
dals cumüns da la regiun in muossand via sül referendum facultativ sco eir sülla scadenza dal temp da
referendum.
3
Il temp da referendum düra 90 dis, a partir dal di da
la publicaziun da la decisiun.
4
Il referendum es valabel, scha almain 400 abitants
cun dret da vuschar suottascrivan tal.
VI. Dret da persunal e da provedimaint
Art. 27
Dret da persunal e da provedimaint
Ingio cha la regiun nu relascha ingünas prescripziuns
specialas, vain applichà il dret chantunal da persunal
e da prevenziun.
VII. Cunvegnas da prestaziun, finanzas, reporting e respunsabiltà
Art. 28
Cunvegnas da prestaziun
1
La dürada d’üna cunvegna da prestaziun es per regla
tanter minimal quatter e maximal set ons. Il plü tard
12 mais avant la scadenza da la dürada d’üna cunvegna da prestaziun vain trattà sur d’üna nouva cunvegna da prestaziun o sur d’üna prolungaziun da tala.
12
Üna cunvegna da prestaziun limitada cun üna dürada
plü cuorta po gnir colliada eir cun üna prolungaziun
automatica, chi aintra in vigur scha las partidas,
(cumün da la regiun o regiun) nu cloman giò tala infra il termin da desditta, almain 12 mais avant la
scadenza.
Üna cunvegna da prestaziun po gnir stipulada eir per
üna dürada illimitada. Ella po gnir desditta da mincha
cumün da la regiun, e quai per regla il plü bod davo
chi sun scuors 4 ons, cun ün temp da scadenza da 12
mais per la fin d’ün on da chalender. Desdischa ün
cumün da la regiun, ha la regiun da sia vart il dret, da
clomar giò infra 30 dis las respectivas cunvegnas da
prestaziuns culs oters cumüns da la regiun.
Art. 29
On da gestiun, model da
contabiltà
1
L’on da gestiun/d‘affar correspuonda a l’on da chalender.
2
Il model da contabilità as drizza al sen da la ledscha
d’economia da finanzas chantunala.
Art. 30
Preventiv
1
Il post d’administraziun preschainta minch’on a la
conferenza dals presidents ün preventiv per l’on ventur.
2
La conferenza dals presidents fa bun il preventiv fin
la fin d’october da l’on avant.
Art. 31
Quint e rapport annual
1
Il post d’administraziun suottametta a la conferenza
dals presidents fin il plü tard la fin da marz il quint
annual sco eir il rapport da la cumischiun sindicatoria.
2
In ün rapport annual public renda il post
d’administraziun quint fin il plü tard la fin da gün
sur da las activitats da l’on scuors.
Art. 32
Finanziaziun
1
La regiun as finanziescha tras
 Subsidis da cumüns, chantun e confederaziun
 Taxas e otras entradas
 Contribuziuns dals cumüns da la regiun
 Onuraris per incumbenzas
2
Ils onuraris per incumbenzas correspuondan a la
basa da l‘economia privata. Il medem vala eir per
taxas e otras entradas. (p. ex. fits).
13
Art. 33
Contribuziuns dals cumüns
1
La conferenza dals presidents fixa cun üna clav da
scumpart las contribuziuns e lur scadenza. Per calcular las contribuziuns dals cumüns vain valütada la
forza da finanzas (impostas directas, fits d’aua, deliberaziun da dazi, fits nets, amortisaziuns da chapital
ester, consequenzas da la nouva egualisaziun da
finanzas) cun ün terz, e’l nomer d’abitants tenor
l’ultima dombraziun dal pövel (STATPOP) cun duos
terzs.
Per garantir la gestiun currainta vegnan inchaschats
dals cumüns da la regiun pajamaints antecipats.
2
Il surplü annual d’expensas vain egualisà dals
cumüns da la regiun. I vala la clav da scumpart tenor
alinea 1.
3
Expensas i’l chomp da l’artichel 6 cun agen quint da
cuosts vegnan finanzidas directamaing cun üna clav
da scumpart definida tras ils cumüns da la regiun
partecipats.
4
Nun han tuot ils cumüns da la regiun confidà a la
regiun üna lezcha, sto la regiun pisserar, chi gnian
inchargiadas finanzialmaing be quels cumüns, pels
quals la lezcha vain eir accumplida.
Art. 34
Respunsabiltà
Per obligs da la regiun sta bun in prüma lingia la facultà da la regiun. Secundarmaing valan pajamaints
posteriurs dals cumüns da la regiun. I vala la clav da
scumpart tenor artichel 33, alinea 1.
VIII. Survaglianza dal stadi e mezs
legals
Art. 35
Survaglianza dal stadi
La survaglianza dal stadi sur da la regiun as drizza
tenor uorden chantunal.
Art. 36
Mezs legals
In cas da conflicts tanter la regiun ed ün cumün da la
regiun o tanter cumüns da la regiun in fatschendas
da la regiun sco eir illa relaziun tanter la regiun, ed
abitants da la regiun valan ils mezs legals ordinaris
seguond la legislaziun chantunala.
14
IX. Revisiun dals statuts
Art. 37
Revisiun da statuts
1
Quists statuts pon gnir revis da tuots temps parzialmaing o eir dal tuot.
2
Müdamaints da statuts ston gnir suottamiss a la
Regenza per l’approvaziun.
X. Disposiziuns finalas
Art. 38
Entrada in vigur
Quists statuts sun gnüts deliberats da … cumüns da
la regiun ed approvats da la Regenza dal chantun
Grischun. Els aintran in vigur als 1. schner 2016.
15