ახალციხის სახელმწიფო სასწავლო უნივერსიტეტი გლობალური დათბობა, მოსალოდნელი შედეგები და მასთან ბრძოლის საშუალებები Tanamedrove kacobrioba cxovrobs Tavbrudamxvev samecniero teqnikuri progresis epoqaSi, romelsac Tan axlavs bunebriv garemoze aqtiuri zemoqmedeba. miuxedavad imisa, rom ukanasknel aTwleulebis manZilze iReben garkveul zomebs garemos dacvaze, saerTo mdgomareoba kidev ufro uaresdeba. sameurneo saqmianobiT garemoze zemoqmedebis masStabebi marlTlac rom giganturia. yovelwliurad dedamiwis wiaRidan kacobrioba iRebs 100 miliard tonaze met sasargeblo wiaRiseuls, adnobs 800 milion tona sxvadasxva liTons, awarmoebs 60 milion tonaze met bunebisTvis ucxo sinTeTikur masalebs, sasoflo sameurneo savargulebze Seaqvs 500 milion tonaze meti mineraluri sasuqebi da 3 milion tonamde Sxam-qimikatebi, saidanac mesamedi Cairecxeba wyalsatevebSi da Setivtivdeba atmosferoSi. adamianis saqmianobis Sedegad binZurdeba liTosfero, hidrosfero da atmosfero. globaluri daTbobis ZiriTadi mizezi mainc atmosferos dabinZurebaa. dabinZurebul atmosferoSi saTburis efeqtis Seqmnas ganapirobebs e.w. “saTburis gazebi”. “saTburis efeqtSi” naxSirorJangis (CO2) wilia 55 %, azotis oqsidebis (NxOy) wilia 10%, meTanis wilia 20 %, xolo naxSirwyalbadebis - 15 %. “saTburis gazebis” umTavresi wyaroebia: dedamiwis napralebidan da vulkanebidan amofrqvevebi yvela cocxali organizmis amosunTqa yvela saxis organuli sawvavis /navTobi, qvanaxSiri, airi, merqani/ dawva. msoflioSi mxolod Tboeleqtro- centralebis RumelebSi, romlebic muSaoben organul sawvavze, yovel- wliurad warmoiqmneba daaxloebiT 6 mlrd t CO2. misi ZiriTadi nawili akumilirdeba karbonatul kristalur qanebSi, okianis fskerze, mcenareul da cxovelur organizmebSi atmosferoSi CO2 - is Semcveloba nel-nela matulobs. ukanaskneli 100 wlis manZilze CO2 - is Semcveloba atmosferoSi 25%-iT gaizarda. aman gamoiwvia dedamiwaze saSualo temperaturis gazrda 0,5-0,70C-iT. atmosferos saSualo temperaturis gazrdam gamoiwvia klimatis sagrZnobi cvlileba, rasac moyva myinvarebis, arqtikisa da antarqtidis yinulovani masis Semcireba, sxvadasxva regionebSi kataklizmebis gaxSireba. varaudoben, rom XXI saukunis bolosaTvis atmosferoSi CO2 -is Semcveloba gaormagdeba da saSualo wliuri temperatura 1,5 - 4,50C -iT gaizrdeba. mosalodnelia okeaneebSi wylis temperaturis gazrda, rac gamoiwvevs wylis donis awevas da xmeleTis nawilis dafarvas polusebisaken zRvis yinulis sazRvris gadanacvlebis Sedegad mosalodnelia polarul olqebSi zamTris temperaturis mkveTrad aweva wylis sarkuli zedapiris farTobis gazrdis da zRvis yinulis sisqis Semcirebis Sedegad mosalodnelia polarul sferoebSi atmosferos qveda fenis temperaturis samjeradi amaRleba grelandia planetis yvelaze didi kunZulia. misi farTobi Seadgens 43000 km2, romlis udidesi nawili dafarulia yinulovani masiT. am yinulis sisqe saSualod Seadgens 2.5 kilometrs. Tu am yinulis mTeli masa dadneba, msoflio okeanis done aiwevs 7 metriT da dafaravs wylispira qalaqebs da tropikebis bevr kunZuls. grelandiis yinulis gaqroba Secvlis ara marto fizikur ruqas, aramed politikur ruqasac, radgan grelandia imyofeba daniis proteqtoratis qveS da didi xania ocnebobs damoukideblobaze globaluri daTbobis tempebis Semcireba an sulac SeCereba SesaZlebelia atmosferoSi CO2 koncentraciis zrdis SeCerebiT an sulac SemcirebiT. adamianis gaCenamde bunebam gamoimuSava CO2 -is Sekavebis meqanizmebi. tyis masivebs SeswevT unari fotosinTezis gziT gadaamuSaon es nivTiereba da gamoyon Jangbadi. magram, rogorc cnobilia adamianis saqmianobis Sedegad “saTburis gazebis” gamoyofam iseT masStabebs miaRwia, rom bunebrivi meqanizmebi ukve nel-nela veRar umklavdebian aseT maStabur “samuSaos”, miTumetes, rom tyeebis masivebis ganadgurebac ramdenadme swrafad mimdinareobs, xolo aRdgenas sWirdeba sakmaod didi dro. 1 kg qvanaxSiris, mazuTis, an 1 m3 bunebrivi airis dawvisas ixarjeba 11 m3 haeri, xolo Tanamedrove reaqtiuli TviTmfrinavi evropidan amerikaSi gadafrenisas imden Jangbads moixmars, ramdensac mTeli dRis ganmavlobaSi warmoqmnis 10 000 heqtari tye. bunebis dasaxmareblad unda gamovides TviT “damnaSave” adamiani da problemis erT-erT gadawyvetilebad SeiZleba iqces “xelovnuri xe” axali xelovnuri xe ar iqneba mxolod dekoraciis obieqti, aramed iqneba sasargeblo ekologiuri nageboba. arizonis Statis globaluri teqnologiuri gamokvlevebis organizaciis mecnierebi muSaoben pirveli “xelovnuri xis” Seqmnaze, romelmac unda STanTqos naxSirorJangi da amiT gawmindos haeri, rogorc namdvilma mcenarem. aseTi “xeebi” damzadebuli iqneba tute rezinisagan - axali masalisagan, romelic reagirebs CO2 -Tan. xelovnuri xeebi mwarmoeblebsac moutans sargebels, radgan tute rezinSi dagrovebul naxSirorJangs gamoiyeneben gaziani sasmelebis dasamzadeblad. igegmeba, rom “xelovnuri xeebi ukve 2 - 3 weliwadSi gamova gayidvaSi da misi savaraudo fasi iqneba 150 USD. www.trendhunter.com xelovnuri xis erT-erTi saxeoba, romlis proeqtsac amuSaveben kolumbiis universitetis mecnierebi da romelmac unda SeZlos naxSirorJangi STanTqos aTasjer ufro swrafad, vidre namdvil xem. Sesabamisi kvlevebi tardeba 1998 wlidan da optimizmiT acxadeben, rom moaxlovda proeqtis dasrulebis dro dedamiwaze globaluri daTbobis procesi aris faqti. magram mis gamomwvev mizezebze mecnierTa azri orad iyofa. erTni Tvlian, rom adamianis anTropogenuli saqmianoba am procesSi dominantia, xolo meoreni amtkiceben, rom es procesi kosmosuri gavleniTaa gamowveuli da adamianis saqmianobis wili mxolod ramdenime procentiT ganisazRvreba. 1998 wels andrei kapicam pirdapir sensaciuri gancxadeba gaakeTa britaneTis geografiuli sazogadoebis konferenciaze. man Tqva, rom globaluri daTboba aris grandiozuli samecniero mistifikacia, romelic eyrdnoba mizezebis SedegebiT Secvlas. kapica, romelsac arcTuise mcirericxovani mxardamWerebi hyavda msoflios samecniero wreebSi, amtkicebda, rom globaluri daTboba sulac ar aris gamowveuli atmosferoSi CO2 koncentraciis gazrdiT, ufro piriqiT, daTbobis Sedegad xdeba kolosaluri moculobis naxSirorJangis gamoyofa da adamiani aq arafer SuaSia. adamianis saqmianobiT atmosferoSi gamofrqveuli “saTburi gazebis” raodenoba mTlian procesSi mxolod ramodenime procentia. maS riTaa gamowveuli globaluri daTboba? globaluri, metic, kosmosuri mizezebiT - pasuxoben kapicas momxreebi. kosmosSi mimdinare procesebi zegavlenas axdenen dedamiwaze - rogorc cocxal organizmze. (magaliTad, mzis aqtivaciis cikluri movlenebi) aq skeptikosebs gamoadgebaT planetis atmosferos cvlilebis adreuli monacemebi. ukanaskneli 400 000 wlis ganmavlobaSi globaluri daTboba ara erTxel momxdara. saSualod yovel 100 000 weliwadSi erTxel. es xdeboda, roca temperaturis rxeva iyo Zalian maRali. naklebad mniSvnelovani cvlilebebi ki xdeboda ufro xSirad. mxolod ukanasknel aTaswleulSi mniSvnelovani temperaturuli rxevebi dafiqsirebuli iyo XI, XIV da XVII saukuneebSi. bunebrivia, im droisaTvis subari adamianis saqmianobiT klimatis zegavlenaze sul cota uxerxulia. Zvirfaso megobrebo, am sakiTxebze msjeloba TqvenTvis momindvia gmadlobT yuradRebisaTvis!