2
GRISCHUN
MESEMNA, ILS 16 DA MATG 2007
Excepziuns mo en singuls cas
Ruments chasans combustibels dal Grischun duain vegnir dismess en l’avegnir a Trimmis
■ (anr/hh) En l’avegnir duai il rument
producì en il chantun Grischun vegnir
dismess en il stabiliment per arder ruments a Trimmis. Sco quai che la regenza scriva en sia resposta ad ina incumbensa da la fracziun socialdemocrata dal cussegl grond, duain excepziuns vegnir permessas sulettamain
sch’ina soluziun extrachantunala è en
cumparaziun cun la combustiun a
Trimmis bler pli favuraivla dal puntg da
vista ecologic ed economic. Il favrer
passà è la fracziun da la partida socialdemocrata dal cussegl grond sa drizzada a
la regenza cun ina incumbensa concernent l’elavuraziun d’in concept per la dimessa da ruments per il chantun Grischun. Ella punctuescha ch’il svilup da la
dismessa da ruments en il Grischun haja prendì ina faussa direcziun. La cumpatibilitad ecologica e la rentabilitad da
la politica da rument vegnian uschia
messas en dumonda. I manchia ina coordinaziun chantunala suffizienta per utilisar las capacitads combustiblas. Ultra
da quai fetschia il chantun memia pauc
diever da ses dretgs d’attribuir ils ruments als stabiliments ch’èn disponibels.
Rapport dat la direcziun
Tut il rument chasan combustibel producì en il chantun Grischun duai vegnir dismess en l’avegnir a Trimmis.
FOTO T. DEFILLA
La Quotidiana 16-05-2007, p. 02
■ PUNTG DA VISTA
In onn da grondas
midadas tar RTR
La paja vegn mo zacur’ina giada
DA CLAUDIA CADRUVI / ANR
A
s’imaginai suandanta situaziun. Vus lavurais sco in bov.
U sco ina furmicla. Vus lavurais
mais ora. Forsa schizunt onns.
Vossa lavur As absorbescha mintgatant uschè fitg che Vus na realisais durant gentar gnanca, sche
Vus mangiais capuns u raviolis.
Sch’il figl As dumonda, «Bab, tge
dat 4 x 4?» lura respundais Vus,
«Na sai betg, dumonda la mamma.»
M
algrà che Vus lavurais a la
scrivania, sentis Vus simptoms corporals. «Pertge hai jau
mal il dies, jau n’hai gea betg truschà maulta», As dumandais Vus.
Ma Voss’ambiziun da prestar buna lavur, e Vossa tema ch’i giaja
tut en las chautschas, è memia
gronda. Perquai dola la totona,
ed i fugatscha tranter las spatlas.
T
ut quai na fiss anc gnanca
uschè nausch. Il mender è
che Vus obtegnais mo mintga zacuras ina giada ina paja. Sulet,
sche Vus avais il cletg ch’insatgi fa
stim da Vus, e quest insatgi è en
la dretga posiziun ed ha la grazia
da manegiar: «Bain, quest cumpogn ha fatg buna lavur. A quel
dain nus insatge.» Sulet lura obtegnais vus daners. Uschiglio
betg.
V
us pensais probabel: «Insatge
uschia è nunpussaivel. Quai
è inventà e stravagà.» Igl è vair,
igl è in exempel fictiv. Ma tuttina
constat el. Exact uschia èsi per ils
megliers scripturs da noss pajais.
Els lavuran e gudognan lur paun
da mintgadi sco descrit qua sura.
E sco ditg, els na gudogna betg il
paun da mintga di, mabain mintga zacuras ina giada in flotta
buccada charn. Il rest da l’onn
stuessan els endirar fom, sch’els
na faschessan dasperas betg in job
parzial, u sche la partenaria na
procurass betg per l’entrada.
L
a paja dal scriptur ha sper sia
incalculabladad anc in auter
dischavantatg. As imaginai ina
giada: Vossa paja na vegness betg
pajada sin Voss conto. Anzi, per
che Vus vegnis tar Voss daners,
stuessas Vus prender part ad ina
ceremonia durant la quala la paja
vegniss surdada. I pudess esser
che questa ceremonia avess lieu
in pèr tschient kilometers davent
da voss domicil. Eventualmain
stuessas Vus extra far liber in di
per pudair ir a la ceremonia. Sche
la ceremonia avess lieu la saira,
stuessas Vus anc pernottar là.
F
orsa duvrassas Vus schizunt
ina nova garderoba, perquai
che talas ceremonias èn magari
pulit noblas. Durant la ceremonia vegniss spetgà che Vus tegnis
in pled intelligent, scharmant,
critic, divertent, maisudì. Ed il
davos faschessas Vus in pitschen
enclin devozius per engraziar che
Vus essas vegnids resguardads e
betg in auter pauper galiot da
Voss collegas-scripturs.
Q
uai è la realitad dals scripturs da noss pajais, betg
dals hobby-scripturs, mabain da
quels che scrivan a moda professiunala. Els obtegnan mintga hahaias ina giada in premi, e da
quel manglassan els viver. Pertge
las tantiemas dals cudeschs tanschan, sch’i va bain, gist per
cumprar pampers per il pop. Per
pli gronds hoppers betg.
Determinar l’intschess
Per realisar questa varianta èsi necessari
da determinar l’entir chantun Grischun
sco intschess da l’indrez da brischar ruments a Trimmis per ils ruments chasans
combustibels. La regenza è da l’avis che
quest intschess stoppia vegnir determinà en il rom d’ina revisiun parziala da la
lescha chantunala davart la protecziun
da l’ambient. Perquai ha ella incumbensà il departament d’educaziun, cultura e
protecziun da l’ambient d’elavurar in
sboz da consultaziun correspundent che
duai er cuntegnair ulteriuras regulaziuns, uschia cunzunt davart la concepziun dals pretschs da combustiun sco er
davart las premissas e davart la procedura per conceder excepziuns da dismetter
ils ruments a Trimmis. Tras la revisiun
parziala duain vegnir resguardads tant
ils interess chantunals che vegnan numnads en l’incumbensa da fracziun sco er
ils interess da las corporaziuns per la gestiun da ruments. «Tras l’approvaziun da
la planisaziun dals ruments dal Grischun 2006 e tras l’incumbensa legislativa ch’è vegnida surdada al departament
d’educaziun, cultura e protecziun da
l’ambient per elavurar vinavant la varianta correspundenta cun integrar las excepziuns previsas, èn per gronda part
ademplids ils giavischs ch’èn cuntegnids
en l’incumbensa da fracziun da la ps»,
punctuescha la regenza en sia resposta.
Per quest motiv propona ella al cussegl
grond d’acceptar e da stritgar l’incumbensa da la fracziun.
■
F
orsa schais Vus uss: «Ma in
premi na pon ins betg cumparegliar cun ina simpla paja. In
premi porta reputaziun ed
onur.» Teoreticamain è quai gist.
Ma en la pratica n’obtegna in
autur strusch autras indemnisaziuns. E sch’ins na po betg trair
vi la famiglia cun ina paja, fan
ins quai halt cun premis.
D
amaun ha lieu a Soloturn
la surdada dal Premi Schiller. Scripturs da tuttas linguas
svizras vegnan onurads cun
premis dotads cun 5000 u
10 000 francs. Il scriptur rumantsch Leo Tuor obtegna il
premi per il cudesch «Settembrini – Veta e meinis». Ils scripturs
tudestgs Thomas Hürlimann e
Christian Haller vegnan onurads
per «Vierzig Rosen» e per la
«Trilogie des Erinnerns». La
scriptura da la Svizra franzosa
José-Flore Tappy vegn onurada
per sia ovra cumpletta. En la
Svizra taliana van ils premis a
Pietro De Marchi per «Replica»
ed a Gilberto Isella per «Corridoio polare».
La ceremonia cumenza a las 17.00 en il
«Landhaus».
Far adina dapli e meglier
Bernard Cathomas
– cun ses impuls.
Tut sut in tetg
Erwin Ardüser
Finamiras per 2007
Per quest onn ha la RTR ina traidubla finamira: rinforzar la convergenza da radio,
televisiun e multimedia, augmentar lur acceptanza en la populaziun ed il dumber
d’auditurAs ed aspectaturAs e duvrar ils
idioms sco linguas discurridas ed il rumantsch grischun sco linguatg legì.