Eleqtroenergiis Sesyiduli kontraqtebi “NARUC”-is programa energetikis regulirebis sferoSi partniorobisTvis saqarTvelos energetikis maregulrebeli erovnuli komisia da vermonTis sajaro samsaxuris sabWo avtori en biSofi vermonTis sajaro samsaxuris sabWo 2008 wlis 30 ivnisi mimoxilva informacia – vermonTis eleqtro industria – regionaluri eleqtro industria samarTlebrivi/maregulirebeli CarCoebi Sesyiduli ekleqtroenergiis kontraqtebis struqtura Sesyiduli ekleqtroenergiis kontraqtebi da sacalo tarifebi 2 vermonTis eleqtro industria vermonTi: – mosaxleoba – 620 000; 350 000 eleqtroobis momxmarebeli – farTobi – 9 200 kvadratuli mili (patara, sasoflo Stati) – 20 eleqtroganmanawilebeli sawarmo, maT Soris: 3 investorebis sakuTrebaSi myofi sawarmo 15 municipaluri sawarmo 2 kooperatiuli sawarmo – eleqtroseqtoris bevri sawarmo Zalian mcirea umciress mxolod 300 klienti hyavs da sistemis piki 0,5 mvt-ze naklebia udidess ki 150 000 klienti hyavs da sistemis piki 421 mvt-s aRwevs 3 vermonTis eleqtro industria 4 vermonTis eleqtro industria sabWo yvela ganmanawilebel sawarmos aregulirebs da yvela maTgani vertikalurad aris integriorebuli – Tumca, sawarmoebs generaciia Zalian mcire nawili ekuTvniT vermonTis momxmareblebs ar gaaCniaT sacalo momwodeblis arCevis saSualeba vermonTSi mxolod erTi eleqtrogadamcemi sawarmo arsebobs – sabWos iuridiqcia nawilobriv am sawarmozec vrceldeba – misi tarifebis regulirebas energetikis maregulirebeli federaluri komisia (FERC) axorcielebs 5 vermonTis eleqtro industria el eqt r o ener gi i s mi wo d eba ver mo nT Si 2006 si st ema B 3% si st ema A 14% bi r T vul i 34% gaz i <1% HQ 27% navT o bi 2% ganaxl ebad i 8% hi d r o ganaxl ebad i 12% qvanaxSi r i 0% 6 regionaluri eleqtro industria vermonTi axali inglisis eleqtroenergiis regionaluri sakonkurento sabiTumo bazris nawilia Vermont 7 regionaluri eleqtro industria axali inglisi: – – – – mosaxleoba – 14 milioni; 6.5 milioni eleqtroenergiis klienti 350+ generatori/eleqtrosadguri gadamcemi xazebis sigrZe – 8 000 mili mTliani miwodeba – 32 000 mvt axali inglisis regionalur bazars: – aregulirebs FERC – administrirebas uwevs axali inglisis damoukidebeli sistemis operatori (ISO-NE) 8 regionaluri eleqtro industria regionaluri bazarze Semdegi moqmedi pirebi arseboben: – – – – – generaciis obieqtebi energo-efeqturobis programis momwodeblebi moTxovnaze reagirebis momwodeblebi sawarmoebi datvirTvis Sesabamisad momuSave sxva sawarmoebi 9 regionaluri eleqtro industria axal inglisShi piki zafxulis periodze modis; yvela drois umaRlesma pikurma mniSvnelobam 28 130 mvt-s miaRwia (2006 weli) vermonTSic am bolo dros zafxulobiT gaxda pikuri, Tumca zogierTi individualuri sawarmos piki mainc zamTarze modis; yvela drois umaRlesma pikurma mniSvnelobam 1 098 mvt-s miaRwia (2006 weli) vermonTze regionis eleqtromoxmarebis daaxlovebiT 5% modis 10 ISO-NE arakomerciuli korporacia; Seiqmna 1997 wels, axali inglisis eleqtroenergiis sistemaze zedamxedvelobis ganxorcielebis mizniT – da,oukidebelia regionSi biznesis mwarmoebeli kompaniebisagan – yavs damoukidebeli direqtorTa sabWo, romleTac regionis eneregetikis seqtoris kompaniebSi finansuri interesesi ar gaaCniaT 11 ISO-NE pasuxismgeblobis sami ZiriTadi sfero: – regionis eleqtroenergiis msxvili sistemis operireba – eleqtroenergiis sabiTumo bazrebis marTva – regionaluri eleqtroenergiis sistemis wliuri da grZelvadiani dagagmarebis procesebis ganviTareba da marTva 12 eleqtroenergiis sabiTumo bazris wesebi FERC amtkicebs eleqtroenergiis sabiTumo bazris wesebs; ISO-NE am wesebis ganxrcielebas zewdamxedvelobs wesebi SemuSavebulia Semdegi miznebisT: – gadamcemi xarzis sandoobis uzrunvelyofa – generaciis obieqtebis centralizebuli dispetCerizaciis uzrunvelyofa – efeqtiani sakonkurento bazrebis Seqmna, maT Soris bazris yvela monawilisTvis (generaciis obieqtebi, bazris specialistebi, gadamcemi xazebis mesakuTreebi, energo-efeqturobis momwodeblebi da a.S.) “erTi donis saTamaSo moednis” Seqmna – swori safaso signalebis uzrunvelyofa – sabazro Zalis borotad gamoyenebis Tavidan acilebis mizniT, sabazro monitoringis ganxorcieleba 13 samarTlebrivi/ maregulirebeli CarCoebi vermonTis kanonmdebloba moiTxovs sawarmoebisgan samuSaoebis ise dagagmvas, rom maT uzrunvelyon sazogadoebrivi saWiroebebis Sesabamisi simZlavreebis umdablesi amJamindeli-fasis sasicocxlo ciklis xarjebis Sesabamisad mowodeba – mowodeba agreTve energo-efeqturobasac moicavs vermonTis kanonebi moiTxoven maregulireblebisagan Sesyiduli eleqtroenergiis zogierTi kontraqtebis winaswar Semowmebas maregulireblebs agreTve SeuZliaT Seiswavlon arsebuli kontraqtebi tarifebis sakiTxebTan dakavSirebiT 14 resursebis dagegmareba vermonTSi vermonTis kanonebi moiTxoven eleqtroenergiis da gazis sawarmoebisagan, rom maT moamzadon da ganaxorcielon “resursebis integrirebuli gegma” (IRP), romelic warmoadgens: “sazogadoebis energomomsaxurebis saWiroebebis dakmayofilebis gegmas, mas Semdeg rac ganxilulia usafrTxoebis sakiTxebi, umdablesi amJamindeli sasicocxlo ciklis fasad, romelic tavis mxriv unda Seicavdes garemosdacviT da ekonomikuri Rirebulebas; es yovelive xorcieldeba energomomaragebis, gadacemis da ganawilebis simZlavreebis, gadacemis da ganawilebis efeqturobis, da yovlismomcveli energoefeqturobis programebis investiciebis da danaxarjebis strategiebis kombinirebis safuZvelze.” 15 resursebis dagegmareba vermonTSi IRP unda Seicavdes: – datvirTvebis prognozs, rogorc sabaziso SemTxvevbisaTvis, aseve energoefeqturobaSi ganxorcielebul investiciebze Setanili Sesworebebis gaTvaliswinebiT – gancxadebuli da xelmisawvdomi resursebis gansazRvrebas (rogorc miwodebis, aseve moTxovnis mxares) – gadacemis da ganawilebis efeqturobis da sandoobis gaumjibesebis SesaZleblobebis Sefasebas – vegetatiuri marTvis gegmas – yvelaze iafi portfolios SerCevas, rac uhnda efuZnebodes integrirebul analizs, romelic Tavis mxriv ganuzRvrelobis da avariuli situciebis warmoqmnis SesaZleblobebs unda iTvaliswinebdes – gegmaSi gansazRvruli umdablesi Rirebulebis portfolios ganxorcielebisTvis aucilebel efeqtur strategiebs – sam wlian samoqmedo gegmas 16 resursebis dagegmareba vermonTSi eleqtroobis da gazis seqtoris sawarmoebi warudgenen IRP-ebs sabWosa da DPS-s yovel sam weliwadSi erTxel sabWom SeiZleba isini daamtkicos, ar daamtkicos an daamtkicos garkveuli pirobebiT – damtkiceba Tavad IRP-Si gansazRvruli gadawyvetilebebis miRebis procesis erTerTi komponentia; Tumca igi ar efuZneba gegmaSi gansazRvrul gadawyvetilebebis miRebis konkretul instrumentebs, analitikur meTodebs an samuSaos Sedegebs 17 eleqtroebergiis miwodebis dagamarebis principebi imisaTvis raTa moaxdinon eleqtroenergiis miwodebis fasebTan dakavSrebuli riskebis minimizacia, mniSvnelovania, ro sawarmoebs: – gaaCndeT mravalferovani miwodebis portfolio, sawvavis wyaroebis da kontraqtebis tipebis farTi speqtri – gaaCndeT kontraqtebi wanacvlebuli moqmedebis vadiT – ar iyvnen Zlierad damokidebuli erTi generaciis obieqtze (sistemis eleqtroenergia ufro sandoa) 18 eleqtroenergiis Sesyidva ISO-NE-is wesebi gansazRvraven eleqtroenergiasTan dakavSirebuli sxvadasxva produqtebis im moculobebs, romelTa uzrunvelyofaze valdebuylebac sawarmoebs ekisrebaT – sawarmoebi valdebulni arian SeiZinon sakmarisi eleqtroenergia, raTa uzrunvelyon sakuTari datvirTva – wesebi erTmaneTs ukavSireben sawarmoebisTvis aucilebel produqtebis moculobebs maT datvirTvebTan magaliTad, ISO-NE gamoiTvlis TiToeuli sawarmos “datvirTvis wilis koeficients”; TiToeuli sawarmo valdebulia Seisyidos mTlianad regionisTvis aucilebeli produqtis Sesabamisi procentuli wili 19 eleqtroenergiis Sesyidva sawarmoebi pasuxismgebeli arian eleqtroenergiis Sesyidvis yvela nabijis uzrunvelyofaze; maT Soris – winadadebebze moTxovnis gamoSvebaze, Sesyiduli eleqtroenergiis kontraqtebis Sesaxeb molaparakebaze da maT gaformebaze – eleqtroenergiis Sesyidvaze regionalur sakonkurento “wina dRis” an “wertilovan” bazrebze, an grZlevadian “winaswari simZlavreebis” bazarze – zedmeti eleqtroenergiis ormxrivi kontraqtebis an regionalur bazris meSveobiT gayidvaze – gadacemasTan dakavSirebuli nebismieri momsaxurebis Sesyidvaze (moTxovenbi kontraqtis pirobebzea damokidebuli) – nebismieri saWiro “damatebiTi momsaxurebebis” SeZenaze – nebismieri saWiro winaswari maregulirebebli Tanxmobebis miRebaze – eleqtroenergiis portfolios uwyvet marTvaze 20 winaswari maregulirebeli Tanxmoba sabWos winaswari Tanxmoba saWiroa eleqtroenergiis an simZlavreebis Statis farglebs gareT SesyidvisaTvis, Tuki aseTi Sesyidvis periodi 65 welze met xans grZeldeba da Tu moculoba sawarmos istoriuli yvelaze maRali pikuri moTxovnis 1 procents aRemateba – vermonTis kanonebi Sesabamis kriteriumebs gansazRvraven Sesyiduli eleqtrtoenergiis sxva kontraqtebi ar saWiroeben sabWos winaswari Tanxmobis miRebas eleqtroenergiis gayidvis kontraqtebi ar saWiroeben sabWos winaswari Tanxmobis miRebas 21 maregulirebeli Tanxmobis kriteriumebi es unda iyos aucilebeli amJamindeli da momavali moTxovnis dasakmayofileblad, Tanac misi dakmayofileba ufro xarjefeqturad SeuZlebeli unda iyos energokonservaciis sxva programebis da zomebis da energoefeqturobis da datvirTvis marTvis zomebis gamoyenebiT uaryofiTad ar unda moqmedebdes sistemis stabilurobaze da sandoobaze unda iZleodes ekonomikur sargebels StatisTvis da misi mosaxleobisTvis 22 maregulirebeli Tanxmobis kriteriumebi unda Seesabamebodes sawarmos damtkixebul IRP-Si gansazRvrul resursebis SerCevis principebs unda Seesabamebodes DPS-is mier momzadebul eleqtroenergiis gegmas, an unda arsebobdes kargi mizezi SemoTYavazebuli qmedebis gansaxorcieleblad SesaZlebelia ekonomiurad ganxorcieldes arsebuli an dagegmili gadamcemi saSualebebis gamoyenebiT, vermonTis sxva sawarmoebisTvis an klientebisTvis arasasurveli negatiuri Sedegebis gareSe 23 arsebuli eleqtroenergiis kontraqtebis maregulirebeli inspeqtireba tarifebTan dakavSirebiT, sabWos SeuZlia ganixilos sakiTxi, darTos Tu ara neba sawarmos amoiRos gadamxdelebisagan arsebul Sesyiduli eleqtroenergiis kontraqtebTan dakavSirebuli zogierTi an yvela danaxarjebi – keTilgoniereba – gamoyenebuli da sasargeblo am inspeqtirebis gamoyeneba erTxel yvela kontraqtis mimarT SeiZleba – gadawyvetilebis miReba SeiZleba kontraqtis arsebobis periodSi nebismier dros ganxorcieldes – mas Semdeg rac gadawyvetileba miRebulia, igi ZalaSia kontraqtis moqmedebis mTeli periodis ganmavlobaSi 24 keTilgoniereba iyo Tu ara sawarmos qmedeba, imis safuZvelze rac man im droisaTvis icoda (an rac im droisaTvis unda scodnoda), mizanSewonili da keTilgonivruli yvela im garemoebis gaTvaliswinebiT, rac im droisaTvis arsebobda? – xom ar iyo windauxedavi – pativs scemda sawarmos mmarTvelobiT uflebebs Tu ara, Cveulebriv, sabWo ar iZleva tarifis im nawilis momxmareblebisgan amoRebis uflebas, romelic swored aseTi arakeTilgonivruli saqcielis gamo warmoiSva 25 gamoyenebuli da sasargeblo nawili I: gamoiyeneba Tu ara investicia tarifebis gadamxdelebisTvis momsaxurebis aRmosaCenad? – Tu ara, tarifebis gadamxdelebma misi Rirebuleba ar unda gadaixadon nawili II: aris Tu ara investicia ekonomikuri im miznebisTvis, romlebsac igi unda emsaxurebodes? SeZlebs igi uzrunvelyos, ara-fuladi sargeblebis gaTvaliswinebis Semdeg, neto mimdinare faseuli sargeblebis amoReba mTeli Tavisi vadis ganmavlobaSi? – Tu ara, sabWo gadaanawilebs zedmet xarjebs gadamxdelebsa da aqcionerebs Soris, Sesabamisi proporciiT 26 arsebuli eleqtroenergiis kontraqtebis maregulirebeli inspeqtireba tarifebTan dakavSirebiT, sabWos agreTve SeuZlia gansazRvros, saTanadod marTavda Tu ara sawarmo Tavis miwodebis portfolios (maT Soris eleqtroenergiis kontraqtebs) – Tu ara, sabWos SeuZlia Seumciros sawarmos aqciaze miRebuli ukugebis dasaSvebi zoma 27 kontraqtebis struqtura kontraqti SeiZleba Seicavdes nebismier pirobebze, romlebzec kontraqtis mxareebi SeTanxmebas miaRweven zogierTi Cveulebrivi pirobebi: – – – – – produqti fasi miwodebis adgili riskebis marTvis debulebebi kontraqtis moqmedebis vada 28 produqti yvelaze xSirad produqtis saxiT eleqtroenergia an simZlavreebi ganisazRvreba sxva produqtebi moicaven “dfamxmare momsaxurebas”, romlis Sesyidvasac sawarmoebisagan ISO-NE moiTxovs – saoperacio rezervi – generaciis avtomaturi kontroli zogierTi kontraqti SeiZleba konkretul obieqtze orientirebuli iyos (produqtebis mowodeba xdeba mxolod maSin, rodesac konkretuli obieqti funqcionirebs), xolo sxva kontraqtebi sistemur eleqtroenergias Seexebian momwodeblebs sxvadasxva produqtebis mowodeba SeuZliaT sawarmoebs produqtebis Sesyidva sxvadasxva wyaroebidan SeuZliaT 29 produqti sakonkurento bazari garkveuli standartebis energoproduqtebs iyenebs – pikuri produqti = “5 X 16” (xuTi samuSao dRis ganmavlobaSi, 16 saaTi yoveldRiurad) – ara pikuri produqti = “5 X 8, 2 X 24” (xuTi samuSao dRis ganmavlobaSi, 8 saaTi yoveldRiurad, plus 2 gamosasvleli dRe, 24 saaTi yoveldRiurad) standartuli produqtebis miwodeba regionalur “kvanZSi” igulisxmeba – kvanZi ar gaxlavT fizikuri obieqti; igi gansazRvreba, rogorc adgili, sadac ar xdeba gadatvirTvebi 30 produqti bazarma fasebi ufro gamWvirvale gaxada “kvanZSi” mowodebul standartul produqtebze saforvardo fasebi 4 wliT adre (amJamad 2011 wlis CaTvliT) xelmisawvdomia internetSi – “kvanZis” garda sxva adgilebSi miwodebuli produqtebis fasebi gansxvavdeba saxazo danakargebis da gadatvirTvebis xarjebis gamo – sxva adgilebSi miwodebis fasebi SeiZleba “kvanzSi” miwodebis fasebze ufro maRali an ufro dabali iyos – am fasebis gansxvavebis sanaxavad SesaZlebelia idtoriuli monacemebis gamoyeneba 31 fasebis SemoTavazebis magaliTi Nepool On 5 x16 5 x16 Pper i o d i Nepool Off 5x8, 2x24 Nepool Off 5x8, 2x24 Nepool Flat 7 x 24 Nepool Flat 7 x 24 mo T xo vna Semo T avaz eba mo T xo vna Semo T avaz eba mo T xo vna Semo T avaz eba 2 i vni si 06/03-06/06 06/09-06/13 06/16-06/20 $ $ $ $ 102.00 102.50 118.00 117.00 $ $ $ $ 102.75 103.50 119.50 126.00 $ 75.00 $ 76.00 i vni si /08 i vl -agv/08 seqt /08 me-4 kv/08 i anv-T eb/09 mar t -apr /09 mai si /09 i vn/09 i vl -agv/09 seqt /09 me-4 kv/09 $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ 117.25 133.00 116.25 120.25 145.50 113.40 99.75 107.80 122.50 105.75 107.00 $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ 118.25 133.50 116.75 120.75 146.50 114.20 100.35 108.40 123.50 106.25 107.50 $ 87.00 $ 97.00 $ 89.25 $ 94.00 $ 114.50 $ 90.50 $ 79.50 $ 80.00 $ 89.00 $ 80.00 $ 84.25 $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ 87.50 97.50 89.75 94.75 115.00 91.00 80.50 81.00 89.75 81.00 . 84.75 Cal' 09 Cal' 10 Cal ' 11 $ $ $ 116.35 108.00 104.50 $ $ $ 117.00 108.30 105.50 $ $ $ $ $ $ 90.30 82.75 81.25 90.00 82.25 80.25 32 eleqtroenergiis fasi kvt.sT- fasi SeiZleba fiqsirebuli an cvladi iyos standartuli kontraqtebis umravlesobaSi fasi saforvardo sabazro fasis safuZvelze ganisazRvreba cvladi fasebi xSirad garkveul indeqsebTan aria dakavSirebuli – regionaluri sabiTumo wertilovani bazris fasi – sawvavis fasi – zogadad inflacia SeiZleba ganisazRvrebodes minimaluri da maqsimaluri fasebi, an fasebis diapazoni – magaliTad, “vermonT iuTiliTiz”-is kontraqti eleqtroenergiis Sesytidvaze “vermonT ianqisagan” gansazRvravs maqsimalur fass, dabali sabazro SesworebebiT fasebi eiZleba dRis sxvadasxva periodisTvis gansxvavdebodes 33 simZlavreebis fasi kvt/TveSi fasi rodesac sabitumo bazari pirvelad Seiqmna, simZlavreebis fasi TiTqmis nulamde daeca axla xdeba gadasvla axal, auqcionze dafuZnebul regionalur simZlavreebis bazarze – mosalodnelia, rom simZlavreebis fasebi gaizrdeba da asaxavs am bazarze arsebul fasebs axal bazarze: – fasebs axali resursebi (maT Soris moTxovnis resursebi) gansazRvraven – fasi axali Semosvlis Rirebulebas unda Seesabamebodes – fasebi seiZleba 5 wlamde periodiT dafiqsirdes 34 miwodebis adgili mniSvnelovania gadacemisTvis Tuki gamyidveli regionis gareT aris ganlagebuli, aucilebeli eleqtroenergiis importi – aucilebelia kontraqtis gaformeba gadacemis fizikur simZlavreze, raTa eleqtroenergiis regionSi Semotana ganxorcieldes – amis gakeTeba SeuZlia myidvels an gamyidvels, eleqtroenergiis kontraqtSi gansazRvruli miwodebis adgilis Sesabamisad Tuki gamyidveli regionSia ganlagebuli: – eleqtroenergiis miwodebis adgilas da myidvelis ganlagebis adgilas fasebs Soris gansxvaveba gansazRvravs “gadatvirTvis xarjebs” da saxazo danakargebs, romelTa gadaxdac myidvels uwevs 35 riskebis marTvis debulebebi iqmneba mxaris mier Tavisi sakontraqto valdebulebebis ver SesrulebasTan dakavSirebuli riskebis Sesamsubuqeblad arsebobs standartuli moTxovnebi, romlebic bazris monawilis ndobis reitings da sakontraqto da sabazro fasebs Soris gansxvavebebs efuZneba – rac naklebia ndobis reitingi, miT maRali uzrunvelyofis warmodgena SeiZleba movTxovoT bazris monawiles, sabazro fasebis gaTvaliswinebiT – moTxovnebi Seexeba rogorc myidvelebs, aseve gamyidvelebs 36 kontraqtis moqmedebis vada istoriulad arsebobdnen 20 wliani an ufro xangrZlivi kontraqtebi – vermonTus eleqtroenergiis ori mesamedi amJamad swored aseTi grZelvadiani kontraqtebis safuZvelze moewodeba; am kontraqtebis vada 2012 da 2015 wlebs Soris iwureba regionaluri bazris Semdeg, ufro metad moklevadiani kontraqtebi formdeba – maTi umetesoba sam welze mokle vadiT aris gaformebuli – 5 welze met vadiani kontraqtebi Zalian iSviaTad gvxvdeba 37 eleqtroenergiis kontraqtebi da sacalo tarifebi vermonTis eleqtroganmanawilebeli kompaniebis umravlesobisaTvis, maTi momsaxurebis xarjis 60-70 procents swored eleqtroenergiis Rirebuleba Seadgens komunalur tarifebSi Sedis Sesyiduli eleqtorenergiis kontraqtebiT gansazRvruli keTilgonivruli da “gamoyenebuli da sasargeblo” xarjebi – momsaxurebis fasebis maregulirebeli normatiuli aqtebis Sesabamisad, sawarmos mier eleqtroenergiaze gaweuli xarjebi ver Secvlis sawarmos tarifebs, Tuki sawarmo ar warmoadgens srul informacias momsaxurebis Rirebulebis tarifebis warmoqmnis Sesaxeb – zogierTi “specialuri kontraqti” gansazRvravs tarifebs, romlebic mibmulia sawarmos mier eleqtroenergiaze gaweul realur xarjebs – Tuki sawarmo altyernatiuli maregulirebeli gegmis Sesabamisad muSaobs da ma gegmaSi Sedis Sesyidul eleqtroenergiaze Sesworebis debuleba, eleqtroenergiis Rirebulebis cvlileba klientebsac gadaecemaT, Cveulebriv yovelkvartalur safuZvelze 38 specialuri kontraqtebi sawarmoebi valdebulni arian gadaaxdevinon momxmareblebs fiqsirebuli tarifebi, garda SemTxvevebisa, rodesac sabWo daamtkicebs gamonaklisebs konkretuli klientebisTvis (cnobilia “specialuri kontraqtebis” saxeliT) tarifebis gamonaklisebi dasaSvebia sazogadoebriv interesebSi: – raTa aisaxos klientis unikaluri garemoebebi – raTa ar davuSvaT sistemidan im klientebis gasvla, romelTac Tavad SeuZliaT eleqtroenergiis generireba – raTa moxdes ekonomikis waxaliseba 39 Sesyidul eleqtroenergiaze Sesworebis debuleba es aris meqanizmi, romelic sawarmos eleqtroenergiis Sesyidvaze realurad gaweuli xarjebis klientebisgan amoRebis saSualebas aZlevs aSS-s bevri Stati am debulebis gamoyenebis uflebas iZleva; vermonTSi misi gamoyeneba mxolod maSin aris SesaZlebeli, Tuki sawarmo alternatiuli regulirebis qveS aris amJamad am debulebas vermonTis erTi sawarmo iyenebs; kidev erTi gancxadeba Sesulia sabWoSi da ganxilvas elodeba 40 Sesyidul eleqtroenergiaze Sesworebis debuleba ukanaskneli aTi wlis ganmavlobaSi Sesyiduli eleqtroenergiis fasebi ufro arastabiluri gaxda momsaxurebis fasebis maregulirebeli normatiuli aqtebis Sesabamisad, yovelTvis arsebobs “maregulirebeli dagvianeba”, radgan tarifebi winaswar, istoriuli fasebis safuZvelze ganisazRvreba (xdeba Sesworeba cnobil da gazomvad cvlilebebze) es debulebebi zogadad amcireben aseT maregulirebel dagvianebas da sawarmos ufro gansazRvrul mdgomareobaSi ayeneben, radgan mas relaurad gaweuli xarjebis amoRebis SesaZlebloba eqmneba 41 Sesyidul eleqtroenergiaze Sesworebis debuleba radganac am SemTxvevaSi sawarmos riski naklebia, aseT debulebebis Sesabamisad momuSave sawarmos kapitalze ukugebac naklebi unda iyos am debulebas riski klientebis mxrebze gadaaqvs, da mas SeuZlia tarifebi kidev ufro arastabiluri gaxados 42