Tovazzi Giangrisostomo OFM
Compendium diplomaticum
sive
tabularum veterum
DIGESTUM
A FR. IOHANNE CHRYSOSTOMO DE AVOLANO
ss. Domini Iesu Christi Crucifixi Servo
ac Minorita Reformato
Provinciae Tridentinae Sancti Vigilii
Tomus quartus
TRIDENTI, M.D.CC.XCIII.
____________________________________________________________________
Apud Sanctum Bernardinum
NB. Nel Ms 438 della Biblioteca Comunale di Trento vi sono documenti trascritti dal
Tovazzi, che non compaiono in questo quarto volume.
... Tomus quartus: In Sanctissimo Nomine Domini nostri Iesu Christi incipit hac die 19
ianuarii, Vigilia Festi eiusdem SS. Nominis, Anno millesimo septingentesimo nonagesimo
tertio, indictione undecima.
656. Anno 1548, indictione 7, die veneris vigesimo octavo mensis decembris, Tridenti in
Contrata Merchati Veteris, in stuba domus habitationis mei notarii infrascripti. Praesentibus ser
Dominico dicto Rez filio quondam ser Iacomoni a valle Villae Coloniae districtus Castri Theni
diocesis tridentinae, et Iacobo filio quondam Iacobi Zanellae de Vigulo Basilicae districtus
Tridenti testibus vocatis, et rogatis. Ibique constitutus ser Gotardus filius quondam ser Ioannis
de Vervodio textoris de villa Medii Sancti Petri districtus Tridenti vendidit nobili domino
Hieronymo filio quondam spectabilis artium, et medicinae doctoris domini Francisci Balduini
civi et habitatori Tridenti infrascriptas petias terrarum. Et primo unam petiam terrae arativam, et
vineatam perticarum trium, vel circa, positam in pertinentiis Medii Sancti Petri suprascripti, in
loco dicto a Cervar, apud Iacobum Gualterium, viam consortalem, Zenum fabrum, et viam
communem. Item unam aliam petiam terrae arativam, et vineatam quantitatis perticarum trium,
vel circa, in dictis pertinentiis Sancti Petri, in loco dicto a le Strade, apud Commune, Ioannem
de Vevodio, Nicolaum de Vervodio, et haeredes Polini de Vervodio habitatores in dicta villa
Medii. Ad habendum, tenendum etc. Et hoc nominatim pro pretio, et finito merchato inter ipsos
convento rhenensium triginta quinque in ratione libraum quinque bonae monetae de Marano pro
singulo rhenense. Quorum viginti septem ibidem dictus dominus Hieronymus emptor dedit,
solvit, numeravit, et tradidit praefato venditori in auro, et certa parva moneta argentea.
Residuum vero dicti pretii confessus fuit se habuisse, et recepisse a praefato domino emptore.
Renuncians exceptioni doli, mali pacti, conventi, actioni in factum, condictioni indebiti, et sine
causa, ac omni alii suo iuri, et legum auxilio competenti, et competituro. Ad preces ipsius
venditoris Antonius de Bernardo de Medio Sancti Petri se fideiussorem principaliter, et in
solidum pro dicto ser Gotardo constituit etc. Insuper praefatus dominus Hieronymus emptor
pactum fecit ipsi venditori de retro vendendo ipsas petias terrarum pro suprascriptomet pretio
quandocumque, et quotienscumque iuxta formam novarum Constitutionum affictuum rev.mi, et
ill.mi domini nostri cardinalis, et principis tridentini.
Ioannes Petrus de Perzino notarius civis Tridenti scripsit.
Anno eodem 1548 eodemque die, ac loco suprascriptus nobilis dominus Hieronymus
Balduinus, per tactum manus, et pro una libra piperis integri nomine intraticae, titulo, et nomine
locationis perpetualis, secundum usum, et formam locationum perpetualium, et domorum
merchati Tridenti, investivit Gotardum filium quondam Ioannis de Vervodio habitatorem Medii
Sancti Petri districtus Tridenti, de suprascriptis duabus petiis terrarum, pro annuo affictu
brentarum trium vini albi bulliti ad communem mensuram Tridenti.
Ioannes Petrus de Perzino notarius scripsit.
Ioannes Gulielmus filius quondam egregii domini Francisci Callavini publicus apostolica et
imperiali auctoritate notarius, et civis Tridenti, ex licentia, et auctoritate etc. relevavit.
Nota. Nunc primum pagum vulgo dictum Vervò, et a latinis Vervodum, reperi certissime
appellatum Vervodium. Ita semper et ego scribere amavi, et scripsi, et scribendum probavi alibi.
Alias chartas eodem anno 1548 scribens dictus notarius, iam supra recensitas, posuit
indictionem sextam, quae reapse congruit dicto anno. In hac autem scripta die 28 decembris
posuit indictionem septimam, quia exorsus est annum 1549, die 25 decembris a Nativitate
Domini; et quia die 24 septembris incipit indictio in literis profanis.
657. Anno 1630, in Libro Actorum Communis civitatis Tridenti scripta fuerunt sequentia:
Die 29 decembris 1630. Cum illustris et excell.mus dominus Andreas Pompeatus, nunc consul
primarius istius civitatis Tridenti praesentis anni 1630, in tempore, quo pestis in civitate, ac
villis circumcirca valde gravabatur, et postissimum in mensibus proxime praeteritis augusti,
septembris, et octobris, ita ut omnibus fere nobilibus, et aliis concivibus, a civitate pro vita
tuenda confugere, et abire necesse fuerit, et potissimum ill.mo, et rev.mo principi, ac omnibus
eius consiliariis, qui omnes, relicta civitate absque auxilio, et Castro, ante etiam augusti mensem
fugam arripuerunt; in quo temporis spatio singulo fere die in civitate sola, et eius lazareto, a
peste plus quam viginti interfecti fuerunt, semper in civitate animose permanserit, inaestimabili
diligentia omnibus, et singulis tantae necessitati incumbentibus providendo, cum non parvo
propriae vitae periculo, ac cum maximo, et fere incredibili eius labore, omnibus quasi officiis
publicis in temporalibus, saltem per aliquos dies, quibus pestis magis occidebat, fungendo, et
diligenter se gerendo, ne defunctorum corpora insepulta remanerent, ac omnia alia necessaria
tam in civitate, quam erga lazaretum peragendo, cum eius maximo honore, memoria certe
digno; caeteri illustres, et excell.mi domini consules, pro tanta, et tali maxima diligentia, et
labore, pro Patriae salute tam generose praestito, licet praemium maximum requireretur,
consideratis civitatis viribus, decreverunt, quod praedicto illustri, et excell.mo domino
Pompeato, honorarii loco, de pecuniis officii sanitatis assignentur Ducatoni centum. Et quamvis
adsit pars, qua decernitur, quod cum pro arduis negotiis, primariis consulibus honorarium
assignatur, per dominos consules successores assignetur; attamen hoc in casu, cum agatur de
labore praestito in peste, et sic in re extraordinaria, partem illam non militare existimaverunt; et
tale honorarium propterea assignare potuisse crediderunt; attenta postissimum auctoritate ipsis
collata a nobilibus, et excell.mis dominis de adiuncta ad tale praemium assignandum. Sique
pariter decreverunt erga nobilem dominum Ioannem Baptistam de Blanchis, ad sanitatem per
praedictos nobiles consules deputatum, qui magno cum vitae periculo in omnibus diebus magis
pestiferis semper intrepide per civitatem, et lazaretum equitando, singulis rebus necessariis
publicae saluti providebat, et semper hucusque generose se gessit. Qua de causa, ob talem eius
maximam et extraordinariam diligentiam, omnibus bene notam, ipsi perillustres domini
consules, ad ipsum aliquo munere recognoscendum, mandarunt ut in eius honorem illi dono
detur de bonis et pecuniis officii sanitatis, munus ipsis illustribus dominis consulibus
benevisum, valoris rainensium quinquaginta.
Ex civicis supracitatis descripsi ego Ioseph Franciscus de Castello Trilaci notarius etc.
Ego autem F. Io. Chrysostomus ex castelliano exemplo hac die 25 ianuarii 1793. Vide
nostram Malographiam trid. ad annum 1630.
658. Anno 1617, die 23 novembris consules tridentini ediderunt sequens decretum: Nos N.
et N. consules, et provisores magnificae civitatis Tridenti. Ad perpatuam rei memoriam.
Universis et singulis praesentes nostras visuris, lecturis, et pariter audituris fidem minime
dubiam facimus, et attestamus, quod coram nobis in pleno Consilio existentibus comparuit
discretus vir dominus Ioseph quondam domini Bartholomaei Bertholatii de Asylo territorii
trivisani asserens iam annis sexdecim in praelibata magnifica civitate Tridenti habitasse, et in ea
uxorem duxisse, postremo domum, et alia bona stabilia acquisivisse, et pro eis omnia civitatis
onera semper subiisse. Proptera ex causis praedictis, et aliis rationibus supplicavit se in civem
Tridenti admitti, et recipi, ac in Libro, et Matricula civium Tridenti describi, ac in posterum se,
et eius filios atque descendentes pro civibus Tridenti teneri, ac cum illis numerari, offerens se
omnia, et quaecumque, quae ad bonum, et fidelem civem pertinent pro ipsa magnifica civitate
Tridenti agere, procurare, tueri, consulere, et subire1. Quare nos consules praedicti, nomine
ipsius magnificae civitatis, audita oblatione facta per praedictum dominu Ioseph, examinata in
primis personae suae qualitate, et aliis, quae ad civem pertinent, et de forma Satuti Tridenti, et
decreti requiruntur, eius supplicationi annuentes, ipsum dominum Ioseph praesentem, et omnes
ex lumbis eius descendentes masculos in infinitum, in civem, et cives suscepimus, et
arrogavimus, prout per praesentes suscipimus, et arrogamus. Dantes, et concedentes eidem
1
Extat Dissertazione di Giovanni Bortolazzi sopra una cieca nata guarita, in cui trattasi di una rara
specie di cataratta connata. In Verona 1781, in 8. Est venalis Venetiis pro crucigeris 30.
domino Ioseph, et ut supra etc., omnia et singula munera, nomina, honores, praerogativas,
insignia, et onera magnificae civitatis Tridenti, ita ut praedictis muneribus, nominibus,
honoribus, praerogativis, insigniis, et oneribus uti, frui, ac gaudere possint, velut alii antiqui, et
nativi cives Tridenti uti, frui, et gaudere possunt. Mandantes ipsum dominum Ioseph, et ut supra
eius descendentes de coetero ab omnibus pro cive, et civibus Tridenti haberi, scribi, vocari, et
reputari, ac in civium Tridenti Matricula describi. In quorum testimonium praesentes per
cancellarium magnificae civitatis, et eiusdem maiori sigillo roboratas fieri, et exarari iussimus,
atque mandavimus. Datum Tridenti die mercurii vigesima tertia mensis novembris anno
MDCXVII.
Ad mandatum nobilium, et excell.morum dominorum consulum etc. in Consilio etc.
Sebastianus Sicilianus cancellarius etc.
Nota. Ex originali desumpsit Ios. Franciscus de Castello Trilaci notarius; ego autem ex
castelliano exemplavi hac die 25 ianuarii anno 1793. Quod quidem exemplar um praecedenti
accepi ab ill.mo domino barone Gaudentio Antonio de Gaudento ultro oblatum. Porro in mea
Matricula civium tridentinorum ad dictum annum 1617 est misser Iseppo Bortolazzi formaiaro.
Ad annum autem 1643 Bortolamio Bertolaz, famiglia estinta. Nunc Bortholatii de Vattadorff, et
Prunnenperg tridentini sunt S.R.I. comites divites, ac illustres. Vide To. 1 Variarum inscript.
221, 393, 598, 738, 766, 853. Bartholamaeus dictus fuit civis etiam ante 1643. Sed ut puto ego
ex notariorum liberalitate, ac errore.
659. Anno1790, die 28 iulii consules tridentini literas hasce dederunt: Nos consules, et
senatores civitatis Tridenti. Nobili viro Hieronymo Antonio Vincentio de Gratiadei civi nostro
salutem. Bene constitutae cuiusque Reipublicae id potissimum institutum esse debet, virtutis,
benemerendique zelum publicis minificentiae ornamentis illustrare, et praecipuam illorum
rationem habere, qui meritis ac genere praecellentes, dignos se reddunt, ut ipsorum nomen,
honorum titulis insignitum, ad aliorum incitamentum posteritati transmittatur. Haec nobiscum
sedulo reputantes, in eam sententiam facile descendimus, ut te nobilem virum Hieronymum
Antonium Vincentium de Gratiadei civem nostrum, id reverenter esxpostulantem, et non
maiorum solummodo tuorum, sed etiam propriarum virtutum, ac meritorum commendatione
munitum, hoc publico benevolentiae nostrae, atque honoris tibi debiti testimonio decorandum
censuerimus. Quippe maiores tuos ab annis prope trecentis patriciatu tridentino, consulatus
dignitate, ac coeteris omnibus patriciorum officiis, privilegiis, et praerogativis potitos fuisse
constat. Plures insuper doctrina insignes, neque solum civitati, sed et celsissimis episcopis, ac
principibus, opera et consilio probatissimos viros ex gente tua prodiisse, authentica documenta
comprobant. Cognationibus porro, propinquitatibus, et affinitatibus cum praestantioribus huius
civitatis familiis, nobilibusque foeminis, matrimonio copulatis, gentilium stemmatuum nitescere
compertum nobis est. Te denique meminimus, quam primum per aetatem honores capessere
licuit, gravissima aeque ac honorificentissima munera, summo civìum consensu, iterum
iterumque suscepisse, et magna cum commendatione tui, Patriae vero utilitate obivisse. Nos
igitur ex certa scientia, animoque deliberato, univeris praesentes litteras visuris, lecturis, aut legi
audituris, te, nobilem virum Hieronymum Antonium Vincentium de Gratiadei civem nostrum,
etiam atque etiam commendamus, omnibusque honoribus, et gratiis dignissimum declaramus.
Datum Tridenti ex palatio nostro civico die XXVIII iulii anno millesimo septingentesimo
nonagesimo.
Ioseph de Hieremiis, S.R.I. eques a Monfort, consul etc.
Ad mandatum Ill.morum dominorum consulum, et senatorum proprium.
Franciscus Albanus Zambaiti de Vezzanburg, cancellarius
L.S2.
Nota. Et hanc literarum exemplum accepi a laudato domino barone de Gaudento, quod
descripsi ad verbum hac die 25 ianuarii anno 1793. Porro Gratiadeus ab anno 1790 est S.R.I.
comes cum praedicato de Trilaco. Eius maiores Tridentum venerunt ex Teresio Anauniae
2
idest loco sigilli.
flavonitanae. Vide nostrum Notariale tridentinum, verbo Gratiadei; et Bibliothecam nostram
Tirolensem verbo pariter Graziadei.
670. Anno 1565, die 3 iulii Tridenti scriptum testamentum sequens: Testamentum nobilis
domini Alexandri3 filii quondam nobilis domini Ioannis de Marsiliis de Bononia familiaris, et
servitoris ill.mi, et rev.mi domini domini cardinalis tridentini. Mente sanus, licet corpore
infirmus hoc suum ultimum testamentum nuncupativum sine scriptis condidit, et fecit. Primo
animam suam Deo etc. et si contigerit ex hac vita etc. corpus suum sepeliri secundum
conditionem suam. Item reliquit iure legati fabricae s. Vigilii libras quinque semel. Item fabricae
s. Mariae Maioris Tridenti libras quinque semel. Item Fraternitati Sacratissimi Corporis Christi
libras quinque semel. Item in omnibus aliis suis bonis etc., haeredem suam universalem instituit,
fecit, nominavit nobilem dominam Susanam de Bbalduinis uxorem suam legitimam. Et hanc
dixit suam esse velle ultimam voluntatem, et suum ultimum testamentum, quam, et quod valere
voluit iure testamenti; et si iure testamenti etc., voluit valere iure codicillorum; et si iure
codicillorum etc., voluit valere iure donationis causa mortis, et alterius cuiuscunque ultimae
voluntatis etc., rogans me etc. Praesentibus venerabili domino presbytero Dominico, venerabili
domino presbytero Ambrosino, domino Antonio a Putheo, Baldessare filio quondam Antonii
etc. Fornerii, magistro Ioanne fabro ferrario filio quondam Gratiadei de Ferrariis de villa Villae,
magistro Ioanne Dominico filio qondam magistri Ioannis Anoreae Carpet.o (sic), Leonardo filio
quondam Antonii de Albertis de Emo (sic) servitore fratris Alemani, magistro Salvatore filio
quondam Alovisi de Lodi tinctore testibus ore proprio ipsius testatoris rogatis. Die 3 iulii,
indictione 8, Tridenti in camera supra Rugiam Magnam, et haereditatis haeredum quondam
nobilis domini Ioannis Accursii de Balduinis civis Tridenti. Porterius Maior rev.mi domini
Madrutii Credencerius Scoretus Scalcus Servandus et Macerius.
L+S Ego Melchior filius quondam egregii domini Sebastiani de Riciis alias notarii, et civis
Tridenti, apostolica et imperiali auctoritatibus notarius, et civis Tridenti, ex licentia mihi data
relevandi instrumenta quondam domini presbyteri Heronimi Aprovini alias notarii Tridenti, ut
constat instrumento quondam domini Ioannis Alovisii Romagnani alias notarii Tridenti. Idcirco
hoc instrumentum ex suo originali manu dicti domini presbyteri scripto editum per fidelem
scriptorem, et cum eo concordatum subscripsi cum signo, et nomine meis fidem faciendo in
aliquibus aliis instrumentis extare subscriptionem eius cum nomine, et cognomine suo etc. Laus
Deo etc.
Nota. Membranam hanc ad literam usque, integramque describendam censui hac die 6
februarii 1793, quia singularis profecto est. Pro Carpet.o puto legendum Carpentario, praesertim
attento titulo magistro dato Ioannis Dominico. Pro de Emo itidem puto legendum de Eño, nam
Enni fuerunt Alberti, et saepe saepius dicunt Dem, Lem, Besem, Aldem, Dardem, pro Denno,
Lenno, Beseno, Aldeno, Dardeno. Pro Fratre Alemano ego illum intelligo, qui tunc residebat in
Commenda Tridentina s. Elisabeth Fratrum Alemanorum s. Mariae. In dioecesi brixiana est
locus parochialis Demo 55 P. M. a Brixia dissitus, et alius locus parochialis Eno 27 P. M. a
Brixia uterque modicus.
671. Anno 1683, indictione 6, die sabbati 15 mensis maii, Lugani in Contrata Verulae, in
sala domus habitationis infrascriptorum dominorum iugalium de Quadriis. Nobilis domina
Laura filia quondam clarissimi domini Ioannis Petri Lacus olim serenissimi principis tridentini
consiliarii, ibique defuncti, nata ex quondam nobili domina Margarita de Melchiore dicti
clarissimi domini consiliarii legitima coniuge, uxor autem nobilis domini Francisci Quadrii ex
quondam nobili domino Matthaeo de Lugano iurisdictionis temporalis illustrissimorum, et
3
Quidam Pater Tolomaeus de Marsiliis de Bononia Societatis Iesu praedicavit Venetiis in
quadragesima an. 1763, in ecclesia s. Cathariane Monialium Ordinis s. Augustini; postquam ibidem anno
1762 praedicavit P. Iosephus de Marsiliis de Venetiis iesuita. Anno 1773 marchio Angelus de Marsiliis
Rubeis lombardis creatus fuit senator Bononiae a Papa Clemente XIV. Natus est anno 1759. Comes
Philippus de Marsiliis miles bononiensis anno 1776.
potentissimorum dominorum Helvetiorum, et episcopatus Comi, agens infrascripta omnia cum
parabola, consensu, et licentia dicti domini Francisci viri sui, nec non nobilis domini Ioannis
Angeli a Lacu filii quondam spectabilis domini Gabrielis, ac nobilis domini Ioannis Petri pariter
a Lacu filii quondam nobilis domini Francisci amborum de Lugano, et ex proximioribus agnatis
ipsius dominae Laurae, omnium praesentium, dictaeque dominae Laurae consensum, et
assensum dantium pro infrascriptis valide peragendis ad formam decreti huius communitatis
Lugani, cui etc. Renuntians eadem domina Laura beneficio senatus consulti velleiani,
omnibusque aliis legibus, Statutis, et decretis in favorem foeminei sexus introductis, edocta
prius per me, quid etc. Voluntarie, et sponte etc., fecit, constituit, et facit suum certum missum,
nuntium, actorem, et procuratorem ad infrascripta generalem duraturum usque ad expressam, et
inthimatam huius mandati revocationem, perillustrem dominum Iosephum Schiacarinum4 civem
tridentinum absentem tanquam praesentem etc. Ad ipsius dominae constituentis nomine et pro
ea habendum, et recipiendum a perillustre domino Balthassare Baldovino pariter cive tridentino,
rationem administrationis per dictum dominum Baldovinum hic retro gestae de bonis, et
effectibus, seu creditis cuiuscumque generis, qualitatis, et quantitatis ad ipsam dominam
Lauram spectantibus, sitis, et existentibus, et quae extabant in dominio tridentino, et praedicta
de causa habendum, faciendum omnes, et quoscumque necessarios calculos etc. Item ubi
praedictus dominus Baldovinus nollet perseverare in dicta administratione, ad possendum (sic)
administrare bona, et effectus existentes, et existentia ut supra, et ad dictam dominam
constituentem spectantes, et spectantia, illis modo, via, et forma, et auctoritate, quibus dictus
dominus Baldovinus dictam administrationem gessit, et gerebat, scilicet ad exigendum eius
credita, et alios effectus ut supra in dicto dominio existentes, et existentia, a debitoribus, et
renitentes in solutione iuridice compellendum etc. Item ad faciendum debitas confessiones
debitoribus etc. Item ad substituendum etc. Item ad praestandum iuramentum in animam ipsius
dominae constituentis, quae ex nunc corporaliter tactis Scripturis in manibus meis iuravit etc. Et
generaliter etc. Dans etc. Promittens etc. Et volens etc. Et de praedictis etc. Ibique statim, et
incontinenti suprascriptus nobilis dominus Franciscus Quadrius, quatenus opus sit etc,, dictum
mandatum, et procurae instrumentum ratificavit, et approbavit etc. etc. Actum Lugani ut supra.
Testes dominus Carolus Christophorus Quadrius filius quondam domini Alexandri, dominus
Christophorus Quadrius filius quondam domini Ferrantis, Ioannes Iacobus filius meus. Et pro
notario Nicolaus Antonius Caclius filius quondam Aloysii, et Ioannes Petrus de Gobbis
quondam Petri, omnes de Lugano noti etc.
+P.A.F. Ego Petrus Aluisius Ferrarius publicus imperiali auctoritate Lugani notarius de
praemissis rogatus hic me in fidem subscripsi.
Nos abbates venerandi Collegii dominorum notariorum communitatis Lugani fidem
facimus, et attestamur, suprascriptum dominum Petrum Aloysium Ferrarium fuisse, et esse
publicum, legalem, et authenticum praedictae communitatis notarium, et in Matricula aliorum
dominorum notariorum eiusdem communitatis descriptum etc. Datum Lugani die lunae 17
mensis maii 1683.
L.+S.
Abbatum Lugani.
Ludovicus Rusca notarius, et praedicti venerandi Collegii Pro Cancellarius.
Nota. Sigillum rotundum impressum glutino in orbe habet: Abbatum Lugani. In scuto
autem crucem, ac literas L V G A distinctas, quae dicunt Luga. Charta est papyracea, custodita
in archivo Balduiniano. Eam fere totam descripsi hac die 11 februarii 1793. Facit pro Balduinis,
pro Melchioriis, et pro Laghio consiliario tridentino, cuius patriam nesciebam5. Sed pro
Schiaccarinus legendum Schincarinus certissime. Fuit agens monialium Clarissarum ss.
Trinitatis Tridenti, ac pluries procurator civitatis Tridenti. Laghius fuit consiliarius Tridenti
anno 1635, ex To. 2. pag. 374, et anno 1637. Notarius Ferrarius signum suum fecit calamo in
hunc tantum modum
4
5
In progressu Schiaccarinum.sed utrobique peperam.
Anno 1637 Nobilis dominus Laghi videat etc.
†
P A F Balduinus fuit administrator dominae Laurae filiae quondam dominae Melchioriae,
quia et in domo Balduina fuit una ex Melchioriis.
672. Anno incomperto Plebanus in Matarello ad venerabile Capitulum ecclesiae
cathedralis tridentinae scripsit hanc epistolam: Reverendi Patres et domini domini
observantissimi. Exponitur Dominationibus vestris pro parte humilis servitoris vestri presbiteri
Mathaei rectoris ecclesiae de Matarello, quod cum die externa6 dederit, et consignaverit staria
27 in culmo frumenti, et siligenis (sic) ad macinandum Simoni del Rovero molendinario in
molendino Dominationum vestrarum; et paulo post dominus Ioannes de Ivano miserit quemdam
iuvenem molendinarium ad molendinum praefati domini Iovannis (sic) de Ivano, qui ex parte
sua dixit eidem presbitero Mathaeo: Dominus Iovannes intellexit, Vos misisse bladum vestrum
ad macinandum ad molendinum del Rovero7, et ni feceritis removeri de dicto molendino,
ipsemet comburet. Ad quae praefatus presbiter humiliter respondens dicti iuveni dixit: Iam ego
misi bladum meum ad macinandum: et credo potuisse facere; cum locus ille de Rovero sit
deputatus ad macinandum; et mane sequenti quaedam mulier de dicto molendino venit ad
praefatum presbiterum dolens, et dicens: Domine, socerus meus dicit, quod in continenti
debeatis accedere ad molendinum, quoniam dominus Ioannes de Ivano apposuit ignem ad
molendinum, et bladum vestrum, et quaedam pars molendini combusta est. Quo audito praefatus
presbiter accessit ad dictum molendinum, et vidit vera esse, quae sibi praefata mulier nerraverat.
Et non obstante dicto errore, praefatus dominus Ioannes una cum duobus famulis cum armis bis
perquaesierunt praefatum presbiterum Mathaeum in domo sua, et in rei veritate non aderat in
domo. Quare reverendi patres, cum idem presbiter Mathaeus sit forensis, et persona non
disposita ad rixas, dubitans ne error sit peior priore, supplicat reverendis Dominationibus
vestris, ut dignentur aliquo modo providere, ut tutus possit residere in loco suo, ad regendas
animas sibi per reverendas Dominationes vestras commissas, expectans debitum responsum.
Nota. Ita foliolum originale, mihi donatum ab ill.mo domino comite Bartholomaeo
Tabarello de Fatis de Trilaco. Ad extra chractere alio saeculi, ut puto ego XV habet: Plebanus in
Matarello ad Venerabile Capitulum. Diphtongis caret huiusmodi epistola. Quonam anno vixerit
plebanis Matthaeus nondum inveni, etsi texuerim in Parochiali tridentino capt. 61. Etiam
dominus Ioannes de Ivano mihi hactenus aliunde ignotus est.
673. Anno 1597, indictione 10, die vero mercurii decima septima mensis decembris, in
civitate Tridenti, in Contrata Fontis Mercati Veteris, in quodam hyppocausto domus
infrascriptorum nobilium dominorum fratrum de Balduinis. Praesentibus ibidem admodum
rev.do, et nobili domino Emilio Costeda, ac Petro Antonio Malcaldo8 civibus, et habitatoribus
Tridenti testibus etc. Ibique nobilis dominus Hieronimus Balduinus civis tridentinus, faciens
nomine, et tanquam nuntius hac in parte nobilis, et magnifici capitanei domini Iacobi Landi
similiter civis Tridenti, nunc Finari (sic) pro sacra caesarea maiestate degentis, vigore literarum
eiusdem manu, et sigillo proprio descriptarum, et corroboratarum, ac a dominis testibus
suprascriptis cognitarum pro talibus, facta vera visione, et comparatione cum aliis literis
eiusdem domini Landi alias scriptis, et huc dicto domino Emilio doctori trasmissis, quarum
tenor sequitur, et est talis, videlicet: Il capitano Alberto vostro fratello, et mio cugnato desidera
haver il luogo, che mi fu consignato fuora alla Scala, et me dice, che vostra signoria è contenta.
Se così è la ge faccia il suo instrumento, perhò per il pretio, che mi fu consignato a me. Dil
castello di Finale il 22 novembre 1597. D.V.S.M magnifico cugnato aff.mo per servirla Iacomo
Landi. Et pro ipso et haeredibus eius, et non aliter, nec alio modo, iure porprio, et imperpetuum,
ac iure emphiteuticae condictionis debendae ut infra, dedit, vendidit, et tradidit pro libero,
franco, et espedito allodio nobili domino capitaneo Alberto Balduino fratri suo ibidem paesenti,
6
hesterna.
In territorio matarellensi est adhuc locus dictus del Rover.
8
Familia Mancalda fuit una ex vetustioribus civibus Tridenti anno 1572 vigens, nunc vero extincta.
7
pro se, et haeredibus suis ementi, unam petiam terrae arativam, et vineatam plodiorum duorum,
et unius quartae partis plodii in circa, ad corpus, et non ad mensuram, positam in pertinentiis
Tridenti, in loco alla Scala, a mane, et sero apud nobilem dominum Octavium fratrem
dominorum emptoris et venditoris, a meridie nobilem dominum Nicolaum venditorem (sic), a
septentrione viam publicam. Supra qua petia terrae solvitur pars livelli reverendae Praepositurae
Tridenti brentae unius vini bulliti. Et hoc nominatim fecit pro pretio iuxta estimationem nobili
domino Lando factam alias florenorum renensium quingentorum in ratione librarum quinque
maranensium pro singulo renense. Quos nobilis dominus emptor solvere promisit, et se
obligavit quandocumque, etiam sub poena familiae, et viae executione (sic) dicto nobili domino
Nicolao eius nomine, ac ad simplicem eius requisitionem.
Ioannes Baptista Col.s notarius Tridenti scripsit.
Maximilianus filius quondam nobilis et excell.mi protophysici, et consiliarii caesarei
domini Petri Andreae Matthioli publicus apostolica, imperialique authoritatibus notarius,
Tridentique civis, ac collegiatus, uti registrator archivii (sic) veteris, e protocollo quondam
egregii domini Ioannis Baptistae Columbini olim notarii Tridenti transcripsit per fidelem
scriptorem.
Nota. Ita ille quidem, sed scriptor fuit ineptus, aut indiligens pluribus in locis.
674. Anno 1515, indictione tertia, die iovis 18° ianuarii, in civitate Tridenti, in Contrata
Fontis Mercati Veteris, in domo habitationis mei Ioannis Antonii de Vigulo notarii infrascripti.
Praesentibus ser Mathaeo filio quondam ser Vigilii de Riciis, Dominico Lanza filio quondam
Mathaei Lanzae ambobus habitatoribus Tridenti testibus etc. Ibique Mathaeus filius quondam
Andreoli a Caligis bergomensis9, habitator Tridenti, vendidit eximio artium et medicinae
doctori, equiti, et comiti Palatino domino Francisco Balduino nobili Tridenti, unum affictum
stariorum quinque frumenti, et brentarum duarum vini albi boliti (sic), una cum proprietate
unius petiae terrae arativae, et clausurivae unius plodii, vel circa, positae in pertinentiis Tridenti,
in loco, qui dicitur a Man, apud viam communem, haeredes quondam Peroti a Cantono, et viam
consortalem, pro pretio renensium quadraginta in ratione librarum quinque denariorum bonae
monetae de Marano pro quolibet renense, quos idem venditor ab ipso emptore recepit. Insuper
suprascriptus Mathaeus promisit praefato domino Francisco dare in civitate Tridenti staria
quinque frumenti boni, puri, mundi, sici, et criberati, et brentas duas boni vini, albi, boliti de
prima vasa singulo anno in festo s. Michaelis, vel infra eius octavam nomine census, et affictus
perpetui dictae proprietatis.
Ioannes Antonius filius quondam Omniboni a Ponte de Vigulo Vatario civis et habitator
Tridenti, publicus imperiali auctoritate notarius scripsit10.
675. Anno 1771 scripsi, et posui in quadam cruce trabali chartam sequentis tenoris: In
nomine Domini nostri Iesu Christi Crucifixi. Ego infrascriptus Vicarius huius conventus sanctae
Mariae Gratiarum apud Arcum Ordinis Feratrum Minorum Reformatorum Sancti Patris Nostri
Francisci, ex speciali commissione rev. Patris Iohannis de Deo a Burgo mei Guardiani absentis,
benedixi Crucem hanc trabalem, franciscano more non longe ab ipso conventu erigendam, et in
ea particulam ex ossibus sancti Verecundi martyris a rev.mo Ordinario tridentino iam
recognitam, inclusi. Hac die martis XXVII mensis augusti anno 1771.
Fr. Iohannes Chrysostomus de Avolano manu propria.
676. Anno 1492, indictione 10, die vero lunae 19 mensis martii, in monasterio sancti
Michaelis comitatus Kinispergi tridentinae dyocesis, in loco capitulari dicti monasterii, ubi
locationes dicti monasterii, et alia instrumenta continue fiunt, et fieri solent. Praesentibus
discretis viris Iohanne Tethwan de Faiedo praefati comitatus Kinispergi, et dyocesis tridentinae,
9
Iste Matthaeus hic ad extra cognominatur de le Calze; sed alia manu.
Anno 1485 vixit Tridenti magister Franciscus aromatarius filius ser Andreae a Ponte de Mantua
civis et habitator Tridenti.
10
Nicolao Coci, Iacobo filio quondam nobilis viri ser Corometi, et Odorico filio quondam Rigoli
de Sporo Minori, his tribus habitatoribus Metzy antiqui districtus civitatis Tridenti, et dyocesis
eiusdem, testibus, et aliis quam plurimis ad infrascripta vocatis pariter et rogatis. Ibique rev.dus
in Christo Pater, et dominus dominus Symon divina miseratione dignissimus Praepositus, et
gubernator dicti monasterii sancti Michaelis Ordinis Sancti Augustini Canonicorum Regularium
ibidem in Capitulo more solito, et consueto una cum venerabilibus viris, et dominis presbyteris,
videlicet domino Thoma Keckh de Guntzburg decano, domino Alexandro Stumler de
Partenkirchun, domino Ioanne de Stanglo de Lorich, et domino Benedicto Pock de Insprugk
tunc temporis pluribus non existentibus in dicto monasterio, fratribus et canonicis congregatis
ad sonum campanae, convocatis ad hanc locationem, et investituram fiendam, per se, suosque
successores, pro utilitate, et melioramento dicti monasterii, seu totius conventus, iure, titulo, et
nomine locationis, et conductionis perpetualis, semper tamen renovandae in spatio cuiuslibet
viginti novem annorum, secundum usum et consuetudinem domonorum merchati Tridenti, et
aliarum locationum perpetualium dicti monasterii, et pacta infrascripta, pro una libra piperis
integri, quam praefatus dominus locator contentus, confessus, et manifestus fuit, et stetit se
habuisse, et recipisse (sic) ab infrascriptis conductoribus pro intratica et nomine intraticae huius
praesentis locationis, et investiturae, investivit discretos viros videlicet Gothardum filium
quondam Tulini11 a Plaza de Metzio Antiquo districtus civitatis Tridenti pro se ipso, nec non
nomine, et vice Wilhelmi, et Iohannis eius fratrum, pro medietate infrascripti mansus, ac etiam
Michaelem filium quondam Matoelae de Metzio praedicto, et districtus civitatis praedictae,
recipientem pro se ipso, nec non nomine, et vice Gregorii, et Gothardi eius fratrum, pro alia
medietate infrascripti mansus, ibidem praesentes, et hanc locationem flexis genibus ipsis fieri
petentes, pro se ipsis, et suis haeredibus stipulantibus (sic), et recipientibus (sic). Et hoc de una
domo muris, et lignaminibus aedificata, cooperta cum canellis, et straminibus, ac paleis, cum
curtivo de ante, sita, et iacente in dicta villa Metzii antiqui, cuius tales dicuntur esse confines:
versus mane, et meridiem apud quondam Tulinum mediante via communi pro utili dominio, et
pro directo bona episcopatus Tridenti: versus sero apud bona suprascripti Michaelis Matoelae
conductoris pro utili dominio, et pro directo apud suprascripta bona episcopatus: versus
septemtrionem apud bona suprascripti Michaelis Matoelae conductoris pro utili, et pro directo
apud bona suprascripti monasterii Sancti Michaelis. Item de una petia terrae aratoria, et vineata
de tribus quartis de uno plodio, vel circha, posita et iacente in pertinentiis praedictae villae
Metzy Antiqui, in loco ubi dicitur al Enticlar, versus mane apud Iacobum Robini de Sporo,
versus meridiem apud bona Petri Trabaldussii pro utili, et pro directo apud bona suprascripti
episcopatus: versus sero apud bona quondam de Laverno: versus septemtrionem apud Rozalem
Communis villae suprascriptae. Item de una petia terrae aratoria et vineata unius dimidii plodii,
vel circha, posita, et iacente in pertinentiis praedictae villae Metzy antiqui, in loco ubi dicitur
supra Albarum, versus mane apud suprascriptum quondam Tulinum pro utili dominio, et apud
bona praelibati episcopatus pro directo: versus meridiem apud viam communis: versus sero
apud bona suprascripti Michaelis de Matoela conductoris pro utili dominio, et apud bona
praefati monasterii pro directo: versus septemtrionem apud viam communis. Item de una petia
terrae arativa et vineata de duobus plodiis, vel circha, posita, et iacente in pertinentiis praedictae
villae Metzy antiqui, in loco ubid dicitur subdus (sic) Albarum a la Clasura, versus mane apud
bona Bertoldii de Rigel de Andalo, et apud bona Polini de Verpha (sic) vallis Ananiae12, et apud
bona suprascripti quondam Tulini; versus meridiem, et septemtrionem apud bona suprascripti
Michaelis de Matoela, et eius fratrum. Item vesus sero de dicta possessione un petia terrae
vineata de dimidio plodio, vel circha, mediante Rozali, versus meridiem apud bona haeredum
quondam Iacobi Andreae: versus sero apud bona suprascripti Michaelis de Matoela conductoris,
et eius fratrum pro utili dominio, et apud bona praefati monasterii Sancti Michaelis pro directo:
versus septemtrionem apud viam consortalem. Item de una petia terrae aratoria cum una pergula
11
Anno 1541 vixit Iacobus filius quondam Guillelmi de Tholin de Medio Sancti Petri. Ex Chron.
bellasiano num. 95.
12
Vervò.
intus de tribus quartis de uno plodio, vel circa, posita, et iacente in pertinentiis praedictae villae
Metzy Antiqui, versus mane apud bona haeredum quondam Vigily de Fayo pro utili dominio, et
apud bona dominorum de Sporo pro directo: versus meridiem, et septemtrionem apud bona
suprascripti Michaelis de Matoela conductoris, et eius fratrum: versus sero apud bona haeredum
quondam Iacobi de Andrea. Item de una petia terrae aratoria de uno plodio, vel circha, posita et
iacente in pertinentiis praedictae villae Metzy antiqui, in loco ubi dicitur, a la Palota, versus
mane apud bona haeredum quondam Componner: versus meridiem apud bona haeredum
quondam Beti ab uno capite pro utili dominio, et apud bona praefatorum dominorum de Sporo
pro directo: versus sero apud bona suprascripti Michaelis Mathoela (sic) conductoris, et eius
fratrum: versus septemtrionem ab uno capite apud bona Iacobi Tabaldussii, et apud bona Iacobi
Robini de Sporo, et apud bona Parisy de Morath pro utili dominio, et apud bona praefatorum
dominorum de Sporo pro directo. Item de una petia terrae aratoria et vineata, et prativa de tribus
quartis unius plodii, vel circha, posita, et iacente in pertinentiis praedictae villae Mezy (sic)
Antiqui, in loco ubi dicitur ay Pasquari, versus mane apud bona Polini de Verpha vallis
Ananiae praedictae: versus meridiem apud bona Petri quondam Scarii de Metzio praedicto,
versus sero apud Rozam a Molinis, versus septemtrionem apud unam possesionem de manso
dicto Morel, et apud bona Gothardi de Morat. Item de una petia terrae prativa de uno quarto
unius plodii, vel circha, posita, et iacente in pertinentiis dictae villae Metzy Antiqui, in loco ubi
dicitur el Campo de le Trande, apud bona Iacobi Trabaldussy versus mane, apud Mathaeum de
Lama de Sporo Maiori, versus meridiem, apud bona Marini Bethi de Eno vallis Ananiae versus
sero, et apud suprascriptum Michaelem Matoela conductorem, et eius fratrum (sic) a capite
versus septemtrionem. Item de una petia terrae prativa de uno quarto unius plodii, vel circha,
posita, et iacente in pertinentiis praedictae villae Metzy antiqui, in loco ubi dicitur a la
Gratapan, apud bona haeredum quondam Martini de Andrea de Campo Eni vallis Ananiae
praedictae, et apud quemdam de Vigo vallis Ananiae praedictae versus meridiem, et apud bona
quondam Iacobi de Andre (sic) versus sero, et apud Polini (sic) de Verpha versus
septemtrionem. Et forte suprascriptis rebus locatis sunt veriores confines. Ad habendum,
tenendum, et possidendum, ad meliorandum, et non deteriorandum, et quidquit (sic) ipsis
conductoribus, et eorum haeredibus deinceps placuerit faciendum, cum omnibus, et singulis
iuribus etc. etc. etc. Quapropter e converso, et versa vice dicti conductores... promiserunt
praefato domino locatori et suis successoribus stipulantibus dare, solvere, et praesentare eidem
domino locatori, et suis successoribus, qui pro tempore erunt perpetualiter, omni, et singulo
anno in quolibet festo Sancti Michaelis, vel eius octava, in monasterio Sancti Michaelis
suprascripti... staria sex siliginis, staria quinque speltae, seu avenae, staria quatuor panizy, et
starium unum surgi, boni, mundi, sicci, et bene sasonati, ad starium et mesuram Tridenti,
nomine affictus, et census perpetualis dictarum rerum locatarum. Et dictum affictum teneantur,
et debeant praesentare annuatim in suprascripto monasterio suprascripti conductores sumptibus,
periculis, et expensis eorum amborum conductorum, et eorum haeredum. Cum pactis, et
condicionibus etc. etc. etc.
L+S. Et ego Iohannes Weyman, alio cognomine dictus Pogner de Eistet, eiusdem
eistettensis dyocesis, pro nunc incola in monasterio Sancti Michaelis comitatus Kinispergi
tridentinae dyocesis, sacra imperiali auctoritate publicus notarius, ex commissione, et licentia
mihi desuper datis per sapientem virum ser Martinum Arvasium de Eno vallis Ananiae, nunc
habitatorem in villa Persano (sic)13 Vicarium iurisdictions castri Kinispergi, eiusque comitatus,
pro nobili strenuoque milite domino Symone de Thun honorabili capitaneo, et rectore praefati
castri Kinispergi, eiusque comitatus etc. prout suprascriptum instrumentum in breviatura non
collata (sic)14 quondam Hainrici Haser notarii inveni, ita fideliter exemplavi, in hanc publicam
formam redegi, nil addens, nec minuens, quod sensum, vel sonum mutet in aliquo, praeterquam
literam, silabam, vel punctum, et hoc sine fraude. Et quia hoc instrumentum cum ipsa breviatura
13
14
Etiam familia veronensis cognomento Pressana reperitur appellata Pressana, vel Persana.
non cancellata dicendum.
concordare vidi, signum meum consuetum apposui, et proprio (nomine) ac cognomine meis
subscripsi.
Nota. Membranam hanc accepi a nobili domino Iosepho de Castello Trilaci saepe laudato
hac die 9 aprilis anno 1793. Incipit: In Christi nomine Amen. Anno eiusdem Nativitatis 1492
indicione X, die vero lunae XVIIII mensis marty etc. Cetera descripsi ad literam, ibique tantum
aliqua omisi, ubi posui etc. etc., vel puncta. Ipsemet notarius in principio posuit titulum
incipientem Instrumentum Locationis perpetualis, dicitque Michaelem filium quondam
Matuellae de Metzio praedicto. Praefatus locator fuit Simon Schefferus de Matreyo dioecesis
brixinensis, Praepositus 25us dicti monasterii ab anno 1488 usque ad annum 1498 uti constat ex
catalogo Praepositorum eiusdem monasterii concinnato ab nunc Praeposito Gregorio Tassero, et
a nobis edito Vol. 4 Monument. Eccl. Trid. pag. 359. Nomine Persani ego intelligendum puto
Pressanum comitatus Kinispergi. Nomine autem Arvasii accipiendum Gervasium probavi in
Chronico Bellasiano num. 64, et alibi. Cumque ex dicto Chronico sub num. 36 habeatur, quod
Gervasii ennenses prius dicti fuerint Besenellae, infero, quod Besenellae pressanenses
descenderint ab hic memorato Gervasio ennensi, habitatore Pressani, et Vicario Kinispergensi.
Simon de Thono fuit capitaneus vallium Annaniae, ac Solis saeculo XV, et filius Sigismundi de
Thono anno 1482 capitanei Kinispergensis. Obiit ante annum 1508 ex nostra Thonologia.
677. Anno 1514, indictione 2, die lunae 23 octobris Tridenti in Contrata Burgi novi, in
domo habitationis infrascripti emptoris. Praesentibus domino Iohanne Iacobo diacono in
ecclesia Sancti Vigilii civitatis Tridenti, Laurentio quondam Iohannis de la Masera de
Benenello, Gaspare quondam Vigilii Ricii olim civis Tridenti testibus. Ibidem Iohannes
quondam Christani Zaldini de Vigulo habitator villae Matarelli vendidit spectabili artium, et
medicinae doctori magistro Francisco quondam magistri Archangeli de Balduinis civi Tridenti,
unum affictum perpetualem quinque stariorum frumenti ad mensuram civitatis Tridentim et
librarum trium bonae monetae de Marano, qui solvitur per haeredes quondam Georgii quondam
Andreae de Bavaria, habitatores in pertinentiis Pahi, in loco nominato in Celva, de, et super una
petia terrae aratoriae, et olim buschiva (sic), quatuor plodiorum, vel circa, posita in pertinentiis
Pahi, ubi dicitur in Celva al Dosso alto, apud viam communem, Iohannem Betini de Ultra
Castello, et haeredes Antonii Berthoni de Ultra Castello, et haeredes Antonii Nigri de Ultra
Castello. Item de, et super una petia terrae aratoriae trium plodiorum, vel circa in pertnentiis, et
locis suprascriptis apud haeredes suprascripti Georgii de Celva pro utili dominio, et apud
Fraternitatem Hospitalis Zapatorum ecclesiae Sanctae Mariae prope ecclesiam Sancti Petri
civitatis Tridenti pro directo, et apud Berthonum Rospar, et haeredes quondam magistri
Iohannis muratoris de Paho. Item de, et super una petia terrae prativae trium quartorum unius
plodii, vel circa, in pertinentiis, et locis suprascriptis apud commune etc. Et hoc nominatim pro
pretio rhenensium triginta duorum, quod pretium dictus venditor confessus fuit se habuisse ab
ipso emptore. Cum pacto retrovenditionis in termino novem annorum etc.
Antonius a Berlina notarius scripsit.
Symon filius quondam providi, et solertis viri domini Antonii a Berlina notarii, civis, et
habitatoris Tridenti, publicus imperiali auctoritate notarius, ex protocollis quondam domini
genitoris sui descripsit.
678. Anno isto 1793 confratres Sodalitii ss. Sacramenti, erecti in ecclesia cathedrali Sancti
Vigilii Tridenti, quoties viam universae carnis ingreditur aliquis eorum confrater, ipso die obitus
dant cuilibet confratri viventi pagellam typis editam, partimque manuscriptam, sequentis
tenoris: Sig. N.N. farà celebrare una Messa entro giorni otto per la morte del nostro Sig. N.N.
confratello della Compagnia del SS.mo Sacramento. Dato li...
Il Direttore.
Nota. Director tamen non apponit nomen suum. Eadem Sodalitas habet suum speciale
sepulcrum apud dictam ecclesiam extra portam Aquilonarem. Haec adnotasse iuverit, quia nunc
Sodalitates piae passim destruuntur, postquam id agere coepit Iosephus secundus.
679. Anno 1793, die 18 aprilis sub datum Romae apud s. Petrum sub annulo Piscatoris Pius
Papa sextus omnibus utriusque sexus christifidelibus vere poenitentibus etc. qui ecclesiam
Sancti Antonii loci di Belvedere tridentinae dioecesis die festo eiusdem s. Antonii de Padua a
primis vesperis usque ad occasum solis diei huiusmodi singulis annis devote visitaverint, et ibi
pro christianorum principum concordia etc. preces effuderint, plenariam Indulgentiam concessit,
ad septennium tantum. Subscripsit R. Card. Braschius de Honestis: id est Romualdus Braschius
ortus ex familia de Honestis caesenatibus, matre Braschia sorore Papae Pii sexti, die 19 iulii
1753. Est cardinalis diaconus s. Nicolai in Carcere Tulliano, et secretarius Brevium papalium,
protector nostri Ordinis Minorum Observantium et Reformatorum, ac Tertiariorum. Creatus fuit
cardinalis die 18 decembris 1786. Praedictum Breve Roma accepi ego Fr. Ioannes
Chrysostomus a P. Petro Chrysostomo praeside poenitentiariae lateranensis hac die 8 maii 1793.
Belvederium est in curatia ravinate apud Tridentum, dictum etiam Pissavacca. Pagati allo
spedizioniere di Roma Paoli 3.
680. Anno 1505, indictione 8, die sabbati vigesima nona novembris (sic), praesentibus
Antonio filio Petri de Valersis habitatoris in Cadeno, et Girardo filio quondam Iacobi de
Marchetis de eodem loco testibus. Eximius utriusque iuris doctor dominus Franciscus Balduinus
fecit locationem perpetualem in Leonardum filium quondam Bartholomaei de Lunardis de
Cadeno pro se, et fratribus suis, de una domo muris, et lignaminibus aedificata, sita in capite a
manu sinistra villae Cadeni apud mane viam consortalem, et ipsos fratres; versus meridiem apud
ipsos fratres, et Andream quondam Leonardi de Paisanis de Marchetis de Cadeno: versus sero
viam communem: versus setentrionem (sic) ipsas viam communem, et viam consortalem, et
forte etc., nominatim pro una libra piperis, quam confessus fuit habuisse, et recepisse a
suprascripto Leonardo. Renuncians etc. Ad habendum, tenendum, meliorandum, et non
peiorandum etc., et ad solvendum omni anno in festo Sancti Michaelis, vel eius octava, grossos
15 carentanorum, cum clausulis necessariis et oportunis.
Iohannes Guascheta notarius civitatis Tridenti scripsit.
Ioannes (sic) Antonius filius quondam ser Omniboni a Ponte de Vigulo Vatario, publicus
imperiali auctoritate notarius, ex licentia, et auctoritate illi data, et concessa per magnificum
utriusque iuris doctorem dominum Nicolaum Basileum tergestinum Potestatem Tridenti
benemeritum pro rev.mo domino nostro tridentino relevavit; sed locum scriptionis omisit; quem
puto Tridentum.
681. Anno 1541, indictione 14, die martis 29 martii, Tridenti, in studio episcopalis palatii.
Praesentibus domino Iob de Iosiis (sic) notario vallis Annaniae habitatore Tridenti, et Simone
filio quondam... plebis Boni vallis Iudicariarum testibus. Ibique coram magnifico iuris utriusque
doctore domino Vincentio Genuansio15 Potestate Tridenti pro rev.mo etc., constituta domina
Sigismunda relicta quondam domini Cristofori de Montanea olim civis, et habitatoris Tridenti,
et tamquam tutrix, et legitima administratrix Ioannis Iacobi filii sui, et haeredis suprascripti
quondam domini Cristofori Montaneae, et ad praesentiam infrascriptorum, videlicet excellentis
iuris utriusque doctoris domini Antonii Sratinperger, domini Antonii de Vigulo, et domini
Nicodemi de Vicariis attinentium, et proximiorum dicti Ioannis Iacobi, omnium maiorum
annorum 25, exposuit, qualiter tenetur nobili domino Hieronymo Balduino filio quondam et
haeredi clarissimi artium, et medicinae doctoris, equitis, ac comitis Palatini domini Francisci
Balduini rhenenses 25. Et hoc pro medietate, et quota ad ipsam dominam Sigismundam dicto
nomine spectante, et tangente de rhenensibus 50. Et hoc vigore successionis, et haereditatis,
quam dictus quondam Cristoforus, et Iacobus, et Ioannes fratres successerunt a quondam
domino Iohanne Vaschetae mediante persona dominae Doroteae matris eorum. Et pro quibus
respectu affictuum in ratione quinque pro cento (sic), pro incursis, et retentis diversorum
annorum molestatur a praefato domino Hieronymo proprio nomine, et dominorum fratrum de
summa rhenensium decem, et hocto (sic). Et quia ipsa domina Sigismunda non habet modum
15
alias Gemmo parmensi.
solvendi etc. Eidem domino Hieronymo, et dominis fratribus eius pro pretio rhenensium 17 cum
dimidio dedit in solutum affictum stariorum trium cum dimidio frumenti, qui solvitur, et solvi
debet per Petrum de Fraschetis de Cadeno super duabus petiis terrarum, de quibus constare dixit
publico documento rogato per quondam egregium dominum Simonem Miranam.
Ioannes Petrus de Perzino notarius civis Tridenti scripsit.
Bartholomaeus filius quondam egregii domini Iohannis (sic) Baptistae Perzini notarii, et
civis Tridenti, publicus imperiali auctoritate notarius et civis Tridenti, ex licentia et auctoritate
illi data, et concessa per magnificum iuris utriusque doctorem dominum Horatium Sacratum
regiensem Praetorem Tridenti pro etc., scripta per egregium dominum Iohannem Guielmum
Calavinum notarium Tridenti relevavit ec authentico protocollo dicti egregii domini Iohannis
Petri Perzini notarii, avi sui paterni.
682. Anno 1555, indictione 13, die lunae septimo ianuarii, Tridenti in Contrata Mercati
veteris, in stuba domus habitationis mei notarii infrascripti. Praesentibus magistro Ioanne Maria
pintero filio quondam ser Gotardi dicto (sic) Taiapaia cive Tridenti, et Bernardino filio Leonardi
a Prato de Garniga nova Vallis Lagarinae testibus16. Ibique dominus Dominicus de Aisneris de
Flemo uti procurator, et negotiorum gestor rev.di, et nobilis domini Gasparis Coan rectoris
domus dominorum fratrum Alemanorum ecclesiae Sanctae Elisabet civitatis Tridenti, pro una
libra piperis integri, quam confessus etc., titulo, et nomine locationis imperpetuum investivit
nobilem dominum Hieronymum filium quondam excellentis artium medicinae (sic) doctoris
domini Francisci Balduini civem Tridenti, de una petia terrae clausurivae unius plodii, vel circa,
posita impertinentiis (sic) Tridenti, in loco dicto a Man, a duabus partibus apud dictum
dominum conductorem, versus meridiem, et sero apud vias consortales, et forte etc., pro annuo
censu carantanorum duodecim.
Iohannes Petrus de Perzino notarius civis Tridenti rogatus scripsit.
Bartholomaeus Perzinus filius quondam egregii domini Iohannis Baptistae Perzini notarii,
et civis Tridenti, publicus imperiali auctoritate notarius, et civis Tridenti, ex licentia data per
magnificum iuris utriusque doctorem Horatium Sacratum regiensem, Praetorem Tridenti pro
etc., rogata per egregium dominum Iohannem Guielmum Calavinum notarium Tridenti,
exemplavit ex protocholo (sic) egregii domini Iohannis Petri Perzini notarii avi sui paterni.
683. Anno 1604, indictione 2, die iovis octava mensis aprilis, extra moenia Tridenti, in
refectorio conventus venerabilium fratrum Sancti Bernardini. Praesetnibus ibidem venerabilibus
fratre Cerubino (sic) Iudicariarum Vicario conventus praedicti, fratre Ludovico de Capris
vicentino, fratre Antonio de Reichis de Spauro Maiori, fratre Felice de Bonatis de Lonigo,
omnibus in dicto conventu Ordinis Zocolantium Sancti Francisci degentibus, magnifico, et
excellente doctore domino Manfredo de Albertis cive Tridenti, Francisco filio quondam Nicolai
Grata de Burmo17 servitore infrascripti domini testatoris, et Nicolao filio quondam Nicolai de
Notariis de Fundo Tridenti habitatore testibus ab infrascripto domino testatore, et me notario
rogatis. Ibique personaliter existens nobilis, et magnificus dominus capitaneus Iacobus Landus
filius quondam magnifici domini Antonii olim civis Tridenti, sanus Dei gratia, mente, sensu,
visu, loquela, et intellectu, ac corpore fecit, condidit, et ordinavit suum nuncupativum
testamentum sine scriptis, revocans, irritans, et annullans quaecumque alia testamenta,
codicillos, legata, et donationes causa mortis per eum hactenus factas, cum omnibus clausulis, et
punctis in illis insertis. Corpus suum sepeliri iussit in sepulchro parentum suorum in ecclesia s.
Mariae Maioris, iubens sibi celebrari septimum, trigesimum, et anniversarium cum exequiis
iuxta illius conditionem honorifice. Iussit celebrari pro suffragio animae suae per rev.dos fratres
Sancti Bernardini Missas Gregorianas semel. Legavit conventui praedicto s. Bernardini libras
decem cerae albae semel. Legavit fabricae ecclesiae s. Vigilii patroni nostri carentanos triginta
16
Leonardo Garniga dal Pra factus est civis Tridenti anno 1635, cuius familia notatur extincta.
Burmium est oppidum Rhetiae, vulgo de' Grigioni, metropolis comitatus burmiensis, in dioecesi
curiensi.
17
semel. Insuper memor quamplurimorum servitiorum considerabilis momenti, quae dixit, et
fassus fuit, habuisse, et recepisse a nobili domino capitaneo Alberto Balduino eius sororio,
quem a domo sua paterna extraxit, et in loco Finalis per multum tempus tenuit, illiusque opera
saepius usus fuit, tum Pragam bis ad sacram caesaream maiestatem, Mediolanum pluribus
vicibus repetitis, et alia loco mittendo, et destinando, cum periculo non tantum vitae suae, sed
etiam dispendio rerum suarum, addita etiam benevolentia erga illum ostensa. Ex his igitur valde
se devinctum tenet dicto nobili domino capitaneo Alberto, intendensque illi aliquod signum
gratitudinis demonstrare etc., eidem legavit rainenses mille. Item protestatus fuit dotes, et
contradotes nobilis et magnificae dominae Virginiae Balduinae eius praedilectae uxoris fuisse,
et esse in totum de rainensibus mille, et septemcentum. In omnibus autem aliis suis bonis etc.
haeredes suas universales instituit nobilem dominam Virginiam Balduinam eius uxorem
praedilectam, etiam si transire vellet ad alia vota, ac magnificam dominam Lauram eius filiam,
et dominam Catharinam eius neptem ex quondam magnifica domina Sixta eius filia, aequaliter,
et aequis portionibus. Commissarios autem, et executores huius testamenti reliquit nobiles et
excellentes doctores dominos Alexandrum de Albertis, et Nicolaum Balduinum cives Tridenti
eius sororios. Antea dixit, quod filiabus suis tempore matrimonii dedit rainenses mille unicuique
pro dote.
Barnabas Mantius filius quondam domini Achillis civis Tridenti publicus apostolica et
imperiali authoritatibus, collegiatusque Tridenti notarius scripsit.
Nota. Foris habetur: Pro D. Not.o R. 28, deinde alia recentiori manu Giorgio Resmini not.
684. Anno 1599, indictione 12, die iovis 21° ianuarii, Tridenti in Contrata alias Mercati
veteris, et Contrata Longa, in studio terreno domus, et habitationis18 infrascripti eccelentis (sic)
domini Hieronymi Gratiadei, hora salutationis Angelicae in sero, cum tribus candelis acensis
(sic). Praesentibus praedicto eccelente domino Hieronymo, et domino Laurentio Basso
quondam domini Baptistae mercatoris, et civis Tridenti, et egregio notario domino Barnaba filio
domini Achillis de Manzis Romanen. et hospitis Tridenti, testibus. Ibidem narratum fuit,
qualiter die 27 ianuarii 1587, nunc quondam domina Ursula Sirma uxor relicta quondam nobilis
domini Ioannis Lucae Regii civis Tridenti unam petiam terrae alla Vella pro renensibus
quadrigentis (sic) et quinquaginta cum reservatione pacti, quod habent nobiles domini fratres de
Balduinis, prout in instrumento per me notarium rogato. Et quia die sexta martii 1593 nobilis
dominus Septinius (sic), et dominus Paulus fratres de Balduinis cesserunt eorum duas portiones
iurium, sive partes suprascriptae petiae terrae domino Iohanni Hortulano subscripto, ut constat
pariter in rogitis meis. Unde nobilis et excellens legum doctor dominus Nicolaus Balduinus
eorum frater, attenta redemptione facta anno proxime decurso de quinque partibus tres eiusdem
petiae terrae, requisivit ex urbanitate ipsum dominum Iohannem causa habendi totam petiam
terrae, ut vellet sibi retrovendere duas eius portiones, offerendo solvere eidem pro illis renenses
quingentos et octo, libras duas, et carantanos tres. Qui dominus Iohannes non conscentiebat (sic)
propter eius maximum damnum. Nihilominus intuitu praedicti excellentis domini Hieronymi, et
aliorum, causa rem gratam faciendi, contentus fuit satisfacere eius desiderio: et sic ipse dominus
Iohannes dictus Hortulanus quondam ser Andreae de Taxtoribus civis Tridenti19, cum consensu,
et praesentia domini Stephani filii, titulo venditionis dedit, et cessit praedicto nobili et excellenti
doctori domino Nicolao Balduino civi Tridenti, omnia sua iura, quae habebat in dictis duabus
partibus, sive portionibus eiusdem petiae terrae ex quinque ut supra, alla Vella, acquisitis a
suprascriptis nobili domino Septinio, et domino Paulo fratribus suis. Et hoc fecerunt, quia ipse
excellens dominus Nicolaus dedit, solvit, et numeravit antedicto domino Iohanni renenses
ducentos, et libras duas in aureis diversis, moneta argentea etc. Residuum idem dominus
18
habitatoris, ibi.
Anno 1577 factus est civis Tridenti misser Giovanni de' Tessadri cuius familia dicitur extincta in
meo Albo civium. Ei successit nobilis dominus Ioannes Baptista Sardaneus, idcirco appellatus Sardagna
Tessari, ac frequentius Tessari tantum.
19
Iohannes confessus fuit se habuisse etc., computatis renensibus 70 pro deterioramentis damni in
suprascripta petia terrae etc.
Iohannes filius quondam egregii domini Antonii Dro dicto (sic) Malphero civisque Tridenti
notarius publicus scripsit.
Carolus filius quondam domini Petri Travaioni olim civis Tridenti publicus imperiali
authoritate notarius Tridenti collegiatus ut relevator instrumentorum de quibus rogatus extitit
quondam spectabilis dominus Ioannes Malferus olim notarius collegiatus Tridenti socer eius,
descripsit.
Nota. Travaionus malo scriptore usus est. Hic fit mentio nobilis domini capitanei Alberti
fratris dictorum Septimii, et Pauli de Balduinis.
685. Anno 1504, die veneris 23 augusti Tridenti in domo infrascripti domini Francisci.
Praesentibus (sic) [sed Mathaeo] quondam Andrioli a Caligis, Mataeo filio ser Vigilii Ricii
habitatoris Tridenti, et Aldrigeto de Rovedatis testibus. Ibique Cresimbenus quondam Antoneli
de Vezano vendidit domino Francisco Balduino tantam quantitatem unius petiae terrae
aratoriae20 pro indiviso, quae bene possit ascendere ad summam renensium duodecim, et plus,
asserens, et affirmans medio suo iuramento illam esse liberam, et nemini conditionatam; quae
petia terrae posita est in pertinentiis Ciagi, versus mane (sic) haeredes Barloffae de Vezano,
meridiem eius venditoris fratres, sero ipsum veditorem, setentrionem (sic) Petrum Zuchati de
Ciago, et illos de Maininis, et forte etc. Et hoc pro pretio suprascripto duodecim renensium,
quos immediate habuit, et recepit a suprascripto domino Francisco in tanto auro, et moneta
veneta. Fecit sibi terminum decem annorum ad exigendum. et interea solvendum sibi staria tria
frumenti in festo s. Michaelis, vel eius octava, boni, sici, ad communem mensuram Tridenti.
Ioannes Guascheta notarius et civis Tridenti scripsit.
Ioannes Antonius filius quondam ser Omniboni a Ponte de Vigulo Vatario publicus
imperiali auctoritate notarius, civisque, et habitator Tridenti ex licentia, et auctoritate illi datis,
et concessis per magnificum utriusque iuris doctorem dominum Nicolaum Basileum
tergestinum Potestatem Tridenti benemeritum pro rev.mo, in Christo Patre, et domino domino
Georgio de Neidegg Dey, et apostolicae Sedis gratia episcopo, et principe Tridenti dignissimo
relevavit ex prothocollo quondam providi viri domini Ioannis Guaschetae olim notarii publici et
civis Tridenti, prout de dictis licentia, et auctoritate constat in actis et rogationibus domini
Ioannis Iacobi Calavini notarii publici.
686. Anmno 1542, indictione 15, die mercurii secundo mensis augusti, Tridenti ad
Officium bulletarum, praesentibus domino Bastiano Ricio notario, domino Simone de Georgiis
de Medio Sancti Petri notario, Simone sartore dicto Capetta civibus, et habitatoribus Tridenti, et
Baptista filio quondam domini Bonfati vicentini testibus. Magister Alexius lapizida, et magister
Lucius murator cives Tridenti21, arbitri, et arbitratores, et estimatores pro, et inter magnificum,
et nobilem dominum Baptistam a Prato dominum castri Segunzani civem Tridenti parte ex una,
et magnificum equitem, et iuris utriusque doctorem dominum Antonium Balduinum, et nobiles
fratres suos ex altera parte, electos (sic) et assumptos ad estimandum valorem, et pretium
domorum utriusque partis, de quibus in dicta electione, et compromisso, et interesse domus
dictorum dominorum fratrum ab cessatione affictus eorum domus prout etc., et ad omnem
bonum finem, et effectum unanimiter, et concorditer assumpto magistro Francisco faberignario
(sic)22 ad videndum, et estimandum circa ea, quae sunt necessaria, et spectant ad cognitionem
artis suae, pluries, et pluries visis dictis domibus, in qualibet earum parte consideratis
qualitatibus, condictionibus, bonitatibus, utilitatibus, et situ cuiuslibet ipsarum domorum, et
omnia, et singula consideranda (sic), pronuntiarunt, dixerunt, sententiaverunt, et estimarunt,
20
In titulo est aratoriae ac vineatae.
Magister Lucius murator, habitator Tridenti, quondam magistri Petri de lacu Cumarum, fuit
Tridenti testis anno 1519, ex nostro Bullariolo Michelino num. 87, pag. 128.
22
Idest fabrilignario.
21
domum, et stuba (sic) del Bagno magnifici domini Baptistae fuisse et esse valoris, et communis
estimationis renensium sexcentum et quindecim in ratione librarum quinque bonae monetae de
Marano pro singulo renense. Domum vero praefatorum magnifici domini Antonii, et fratrum de
Balduinis fuisse, et esse valoris, et communis estimationis renensium 1812, librae 1,
carantanorum novem, in ratione librarum quinque bonae monetae de Marano pro singulo
renense. Quo vero ad interesse pecuniarum solvendarum, addendarum, et tradendarum per
praefatum magnificum dominum Baptistam infra duos annos proxime sequentes ipsis magnifico
domino Antonio et fratribus, condemnarunt dictum magnificum dominum Baptistam ad dandum
ipsis dominis Balduinis renenses quinque pro quolibet centenario renensium, facta debita
detractione, et compensatione de renensibus sexcentis et quindecim valoris pretii dictae domus
etc. etc. Lata, et data fuit suprascripta sententia dominorum arbitrorum, arbitratorum, et
estimatorum in loco praedicto pro idoneo pro tribunale sedentium, praesentibus magnifico equiti
(sic) et iuris utriusque doctore domino Antonio Balduino, et nobili domno Hieronymo eius
fratre, propriis, et domini Baptistae eorum fratris nominibus eam acceptantibus quoad partes
favorabiles tantum. Praesente egregio causidico domino Ioanne Malfero de Dro uti procuratore
dicti magnifici domini Baptistae a Prato, et non consentiente, et protestante sibi ius salvum fore
appellandi etc.
Ioannes Petrus de Perzino notarius, et civis Tridenti scripsit.
Ioannes Gulielmus filius quondam egregii domini Francisci Callavini publicus apostolica et
imperiali auctoritate notarius, et civis Tridenti, ex licentia etc. exemplavit.
Nota. Vide To. 3, num. 605.
687. Anno 1512, indictione 15, die sabbati 24° ianuarii in civitate Tridenti, in Contrata
Vadis Gislotae, in domo habitationis mei notarii infrascripti. Praesentibus magistro Leonardo
fulatore filio quondam Dominici fulatoris de Vicentina habitatore villae Mugazoni iurisdictionis
Tridenti, Gregorio filio quondam Ioannis Zardini de Valle Camonica habitatore villae Civezani
iurisdictionis suprascriptae, Antonio filio quondam Boneti Bayloni, et Nicolao filio quondam
Mathaei de Fuzatis, his duobus habitatoribus villae Supramontis iurisdictionis praedictae
testibus. Ibidem clarissimus doctor phisicus dominus Franciscus filius quondam clarissimi
doctoris phisici domini Archangeli Balduini civis, et habitator Tridenti23, iure, et nomine
locationis, et conductionis imperpetuum, secundum usum etc., investivit Petrum, et Valentinum
fratres, filios Dominici Cestarii de villa Supramontis suprascripti, stipulantes, et recipientes
nomine et vice dicti eorum patris, et suorum haeredum, nominatim primo de medietate unius
peciae terrae vineatae, quae pecia terrae est in totum septem ligonizatorum, vel circa, positae et
iacentis in pertinentiis Tridenti, in loco ubi dicitur a la Scala, versus mane, et sero apud viam
communem, versus meridiem, et septentrionem apud suprascriptum dominum Franciscum, pro
duabus peciis terrae infrascriptis sibi datis, et permutatis per dictos fratres, de alia vero
medietate iure emphiteoticae condictionis solvitur affictus perpetualis duorum stariorum vini
albi, vel nigri bulliti ad mensuram Tridenti episcopatui Tridenti per suprascriptos fratres dicto
nomine vigore dictae permutationis factae per suprascriptum dominum Franciscum, et dictos
fratres dicto nomine pro duabus aliis peciis terrae infrascriptis, ut constat instrumento publico
rogato per me Ioannem notarium infrascriptum sub anno Domini millesimo, indictione, die, et
praesentibus testibus, quibus supra etc. Item de una pecia terrae vineatae posita et iacente in
pertinentiis, et loco suprascriptis unius logonizatoris cum dimidio, vel circa, versus mane, et
sero apud viam communem, versus septentrionem apud haeredes quondam Tomae de Passeris
habitatores Tridenti, versus meridiem apud suprascriptam peciam terrae. Item de una pecia
terrae vineatae unius ligonizatoris cum dimidio, vel circa, posita in pertinentiis et loco
suprascriptis, versus mane, et sero apud viam communem, versus meridiem apud magnificum
equitem auratum dominum Ioannem Contem de Trilaco, versus septentrionem apud
suprascriptam primam peciam terrae septem ligonizatorum, et forte etc. Ad habendum etc. Et
23
Extat opus alterius Francisci Balduini sub titulo Il Lamento di Cecco da Varlungo con le note
d'Orazio Marini, operetta di Francesco Baldovini. In Bergamo 1760, in 8, pro crucigeris 39.
praedita fecit praefatus dominus locator nominatim ex eo, quia dicti conductores promiserunt,
dictas pecias terrae bene et diligenter laborare, et cultivare, et eas de bono in melius promovere,
et perpetualiter omni anno in festo s. Michaelis, vel infra eius octavam solvere, mensurare, et
praesentare in civitate Tridenti ad domum habitationis praefati domini locatoris staria sex
frumenti boni, mundi, pulcri, sicci, nitidi, et bene sasonati stario, et mensura Tridenti, nomine
affictus, et census perpetui dictarum peciarum terrae.
Ioannes filius quondam nobilis, et egregii iuris utriusque periti domini Odorici de Brecio,
civis et habitator Tridenti publicus imperiali auctoritate notarius scripsit.
688. Anno 1662, die 2 iunii nobilis dominus Raymundus filius quondam domini Andreae
Sarti alias civis Tridenti cessit perillustri domino Balthassari Balduino civi Tridenti duo
affictuum capitalia, quae sub 22 decembris 1658 ut constat ex instrumento rogato per nobilem et
spectabilem dominum Thomam Benolum notarium collegiatum Tridenti cessa fuerunt in
solutum eidem domino Raymundo a nobili et excell.mo domino Bartholomaeo Sarti eius fratre
cum aliis capitalibus, Tridenti in Contrata s. Mariae Maioris, in studio illustris, et excell.mi
domini Francisci Bennasuti (sic) civis et collegiati Tridenti. Praesentibus ipso excell.mo domino
Bennassuto (sic), et Udalrico de Zenariis Tridenti molitore, et Ioanne de Thesis de Montanea
testibus. Primus affictus franchitabilis capitalis rhenensium 170 exigendus ab Andrea quondam
Leonardi Andreattae de Mugazono fundatus die 24 maii 1655 instrumento rogato per quondam
spectabilem dominum Alexandrum Gislimbertum olim notarium. Alius verus affictus capitalis
rhenensium 65 exigendus a Martino quondam Baptistae Lorencini de Vigulo Vatario, fundatus
die 25 novembris instrumento rogato per spectabilem dominum Ioannem Michaelem Pinum
notarium.
Iacobus Antonius Bernardellus notarius collegiatus, ac civis Tridenti scripsit.
689. Anno 1552, indictione 10, die sabbati 16° iulii, Tridenti in sala prima episcopalis
palatii. Praesentibus Aldrigeto quondam Dominici de Paisanis de Cadeno, et domino Stephano
quondam excellentis doctoris domini Laurentii de Cazuphis cive, et habitatore Tridenti testibus.
Magister Vigilius pilliparius civis Tridenti promisit nobili domino Hieronymo Balduino civi
Tridenti creditori de satis notabili summa pro saldo, et affictibus retentis, solvere rhenenses
sexaginta, ad Natale medietatem, et aliam medietatem ad festum Purificationis beatae Mariae
Virginis proxime futurum, sub poena familiae, et poena omnium damnorum, expensarum, ac
interesse litis, et extra. Et ad preces dicti magistri Vigilii ser Valentinus a Gambero, et magistri
Ioannes Michaele, et Benedictus fratres quondam ser Iacobi de Mazolis, et quilibet eorum in
solidum se fideiussores, et principales constituerunt, sub poena familiae.
Aldrigetus filius quondam ser Antonii de Gislimbertis de Trilaco civis et habitator Tridenti,
publicus imperiali auctoritate notarius scripsit.
690. Anno 1458, indictione 6, die mercurii octavo mensis novembris, Tridenti in Contrata
Mercati Strovi, in domo habitationis Hotele Haur. Praesentibus ipso Hotele, domino presbytero
Iohanne altarista Sancti Steffanni situati in ecclesia Kathedrali Sancti Vigilii de Tridento,
Georgio viatore, et nuncio iurato Curiae tridentinae filio quondam... (sic) testibus. Ibique
venerabilis vir dominus Conradus canonicus Tridenti, et cogmayster rev.mi domini domini
nostri episcopi tridentini, tanquam procurator, et procuratorio nomine venerabilis viri domini
Ulrici Mirabilis24 Prioris Hospitalis Sancti Martini de Tridento, per se, et successores suos,
nomine, et titulo locationis, et conductionis in perpetuum secundum usum, et consuetudinem
locationum in perpetuum ecclesiae tridentinae, et dicti Hospitalis, pactaque infrascripta, salvo
tamen iure directi dominii, et proprietatis infrascripate rei locatae, investivit Girardum quondam
Henrici de la Chanova, et Iohannem Iosii de Alemania habitatorem Tridenti, et utrumque eorum
24
Quidam Frater Nicolaus Mirabilis, seu ex Mirabilibus, de Colosvario hungaricus transylvanus
Ordinis Praedicatorum S.T.M. Conc. Apost. et inquisitor, ac scriptor, claruit anno 1493. Laudatur ab
Echardo To. 1, pag. 878.
in solidum, de una pecia terrae clausuriva novem plodiorum, vel circa, posita, et iacente in
pertinentiis Tridenti, ubi divcitur a la Chanova, cum domibus, stabulo, curtivo, et aliis sibi
contiguis in uno tenere, apud iura dicti Hospitalis Sancti Martini pro directo, et pro utili dominio
apud Iorium pilliparium olim hospitem ad Coronam, apud ser Melchiorem ab Oleo de subtus,
apud Garzonum de Fayo, apud viam communem, et communia, et ipsum Iohannem
conductorem, et forte etc. Ad habendum etc. Et praedicta fecit dictus dominus locator nomine
quo supra, nominatim ex eo, quia dicti conductores, et eorum uterque in solidum, promiserunt
dictam peciam terrae suis congruis et debitis temporibus laborare, et cultivare bene, fideliter, et
diligenter, et laboratam, et cultivatam tenere, et domos, stabulum, curtivum, et alia sibi contigua
de bono in melius promovere, ac perpetualiter omni anno in festo sancti Michaelis, vel infra eius
octavam dare, solvere, et praesentare eidem domino Priori, et eius successoribus, qui pro
tempore fuerint in dicto Hospitali Sancti Martini grossos viginti tridentinos nomine affictus et
census perpetui dictarum rerum locatarum etc.
Iesamantus quondam magistri Antonii notarii de Pegolotis de Archo, civis et habitator
Tridenti, publicus imperiali auctoritate notarius scripsit.
Nota. Praefatus canonicus cognomento Bachman, fuit parochus lomasiensis usque ad ann.
1468, obiitque die 26 maii anno 1469. Vide nostrum Catalogum canonicorum To. 4,
Monumenta eccl. Tridentinae, pag. 286, et Parochiale tridentinum To, 1, cap. 42, pag. 492.
Canova est extra Portam Sancti Martini versus Campum Tridentinum.
691. Anno 1558, indictione prima, die vero sabbati secundo (sic) mensis decembris, in
civitate Tridenti, in Contrata Urnarum, in stuba domus habitationis mei notarii infrascripti.
Praesentibus Antonio, et Ioanne fratribus filiis quondam Fabiani Gislimberti de Trilaco, Antonio
filio quondam Laurentii Frizerae de Vezano, magistro Antonio filio quondam Thomasii de
Sondri Vallis Tellinae habitatore Tridenti, et magistro Corado velutario filio quondam magistri
Martini velutarii olim civis, et habitatoris Tridenti testibus. Ibidem expositum fuit, qualiter
dominus Iacobus de Acerbis civis Tridenti est verus et legitimus debitor dominae Sanctae
relictae uxoris quondam domini Nicolai Chiletae olim civis Tridenti de summa rhenensium
quinquaginta octo, librarum trium, et carentanorum quatuor pro resto maioris summae dotium
ipsius dominae Sanctae, et non habens in praesenti unde possit solvere dictos rhenenses 58,
libras 3, carantanos 4 decrevit vendere ipsi dominae Sanctae unum affictum. Quapropter dedit,
et in solutum tradidit praedictae dominae Sanctae unum affictum perpetualem brentarum
quinque vini bulliti, et boni saporis, et de prima vasa, quem posuit super una petia terrae arativa,
et vineata, iacente in pertinentiis Garduli, in loco dicto al Melta, apud ipsum dominum Iacobum,
haeredes quondam Bartholomaei a Domo nova, a sero apud viam communem, a septentrione
apud haeredes quondam Martini Gnesinae. Et hoc fecit pro dictis rhenensibus 58, libris 3,
carentanis 4. Quam petiam terrae praedicti contrahentes voluerunt semper esse obligatam et
obnoxiam ad solvendum dictum affictum brentarum quinque vini omni et singulo anno ad
domum habitationis dictae dominae Sanctae in villa Gabioli, vel in civitate Tridenti, prout
placuerit praedictae dominae Sanctae, iuxta formam locationum domorum mercati Tridenti, et
pacta, de quibus in eis etc.
Gothardus filius quondam providi viri domini Pauli Franceschini de Trilaco civis, et
habitator Tridenti, publicus imperiali autoritate (sic) notarius scripsit.
Nota. Membrana expresse habet illud die vero sabbati secundo mensis decembris. Sed
errat; nam iuxta literam dominicalem B anni 1558 dies secundus decembris fuit dies veneris.
Ergo legendum aut die veneris 2 decembris, aut die sabbati 3 decembris. Contrata Urnarum
nunc dicitur Contrata Mortis per quam itur in Contratam Latam. Eam secat rivulus.
692. Anno 1516, indictione quarta, die martis prima ianuarii, in civitate Tridenti, in
Contrata Vallis (sic) Gislotae, in stuba domus habitationis infrascripti domini Francisci.
Praesentibus Matthaeo filio quondam Andreae de Avollano habitatore in Barbaniga, Stephano
filio Georgii Stephanae de Fornace testibus. Ibique eximius artium, et medicinae doctor et eques
dominus Franciscus filius quondam eximii artium, et medicinae doctoris et equitis domini
Archangeli de Balduinis civis, et habitator Tridenti, per tactum manus, et pro una libra piperis
integri, titulo, et nomine locationis perpetualis investivit Petrum Scarpam de dicta villa Fornacis
filium quondam Albertini Vallis Camonicae, de una Petia terrae arativa a septem stariis seminis,
vel circa, posita in pertinentiis dictae villae Fornacis, in loco ubid dicitur a Rivera, apud viam
communem, Michaelem Tomellae, Stephanum de Moz, et communia. Ad habendum etc. Dictus
conductor promisit omni anno in festo s. Michaelis vel infra eius octavam mensurare, et tradere
ipsi domino Francisco locatori staria quatuor frumenti boni, sicci, mundi, et bene sasonati ad
communem mensuram Tridenti, nomine affictus, et census perpetui dictae rei locatae.
Guielmus Gallus filius quondam egregii viri domini Andreae Galli notarii, civis et habitator
Tridenti, publicus imperiali auctoritate notarius scripsit.
693. Anno 1670, indictione 8, die martis 16° decembris in civitate Tridenti, in Contrata s.
Benedicti, et in domo Balduina. Praesentibus Angelo Leonardello de Faida Pineti, ac Petro
Gramola scriba mei infrascripti notarii testibus. Ibique Ioannes Maria filius quondam Baptistae
de Franciscis de Basilica Pineti vendidit perillustri domino Balthassari filio quondam
perillustris, et generosi domini Alberti Balduini olim capitanei et patritii tridentini, unum
affictum franchitabilem stariorum octo cum uno tertio frumenti ad communem mensuram, et
taxam Tridenti, positum super una petia terrae arativa, et prativa stariorum quatuor seminis
circa, posita in pertinentiis Basilicae Pineti, loco dicto a Fosc, cui cohaerent Dominicus, et
Georgius fratres venditoris, Dominicus filius quondam Ioannis Dominici de Franciscis de
Ricaldo Pineti, et via communis, sive super tanta quantitate, quae bene valeat pretium, et
capitale infrascriptum cum tertio de pluri iuxta Constitutiones excelsae Superioritatis Tridenti,
secundum quas dicti contrahentes intendunt facere praesentem contractum, et non aliter, nec alio
modo etc. Ad habendum etc. Et hoc nominatim pretio rhenensium quinquaginta in ratione solita
tronorum quatuor cum dimidio pro singulo, quos dictus dominus emptor ad praesentiam testium
suprascriptorum, meique notarii infrascripti dedit, solvit, et numeravit dicto venditori in tot
moneta argentea bona usuali, ac expendibili. Pro dicto venditore Stephanus filius quondam Petri
Leonardelli de Faida Pineti constituit se fidiussorem principalem principaliter, et in solidum
erga dictum dominum emptorem, cui hipotecavit unam suam petiam terrae prativae quantitatis
operarum trium secatoris circiter positam in pertinentiis Faidae Pineti, loco dicto a Prada, cui
cohaerent haeredes quondam Ioannis Rauter, et haeredes quondam Venturae Leonardelli dicti
dal Erla.
Thomas Benolus publicus imperiali authotitate notarius collegiatus, ac civis Tridenti
scripsit.
694. Anno 1553, indictione undecima, die veneris (sic)25 penultimo mensis decembris,
Tridenti, in Contrata s. Benedicti, in stuba domus mei notarii infrascripti. Praesentibus Nicolao
quondam Odorici, et Antonio eius fratre de Dorigo de Orzano, et magistro Ioanne Antonio
calegario quondam Iacobi de Sancto Illario habitatore Tridenti testibus. Ibique ser Ioannes
quondam Antonii de Bonmassar de villa Villae Montaneae vendidit Dominio Hortulano
quondam Ioannis Antonii de Stephanis de Salodio26, habitatori in burgo Sanctae Crucis, unum
affictum stariorum quatuor frumenti, quem constituit de, et super petia terrae arrativa (sic), et
vineata stariorum quatuor seminis, vel circa, in pertinentiis ipsius villae Villae, in loco alla
Poza, apud Tomasium de Carlis, Georgium de Carlis, Valentinum Caldonatium, et viam
communem. Ad habendum etc. Et hoc nominatim pretio rainensium viginti quatuor in ratione
librarum quinque bonae monetae de Marano pro singulo rainense. Quos rainenses 24 dictus
emptor ibidem dedit praefato venditori in moneta. Quem affictum etc.
Aldrigetus Gislimbertus notarius Tridenti scripsit.
Antonius filius quondam domini Aldrigeti Gislimberti notarii et civis Tridenti publicus
imperiali auctoritate notarius ex auctoritate, et licentia ei data, et concessa per mgnificum
25
26
Anno 1553 dies 30 decembris fuit non dies veneris, sed dies sabbati, ex litera dominicali A.
Vide nostrum Parochiale Trid., cap. 15, pag. 193.
dominum Francisacum Bettam Praeturae Tridenti locumtenentem, prout in actis domini
Gratiadei de Gratiadeis notarii tridentini relevavit ex prothocollo quondam domini patris sui.
695. Anno 1604, indictione 2 (sic), die lunae 10 maii, Tridenti in palatio episcopali
habitationis mei notarii infrascripti. Praesentibus magistro Antonio de Laurentiis de Bulzana
Iudicariae sartore, et habitatore Tridenti, et domino Carolo filio quondam domini Dionisii de
Vulpis mantuano, servitore clarissimi domini Praetoris Tridenti testibus vocatis, et rogatis.
Ibique narratum fuit, quod nobiles, et magnifici domini capitaneus Albertus, Septimius, et
Octavius fratres filii quondam nobilis domini Hieronimi Balduini civis Tridenti haberent inter se
unum ortum contiguum eorum domibus versus Atesim indivisum inter ipsos 3 fratres, cui orto
confinat a mane Androna, a meridie antedicti nobiles domini fratres de Balduinis, a sero nobilis
dominus Gaspar de Paho, et a septentrione flumen Atesim (sic), salvis verioribus confinibus: et
quia dictus nobilis dominus Septimius intendit cedere tertiam partem dicti orti aliis ambobus
fratribus cum conditionibus ut infra. Ideo antedictus nobilis dominus Septimius dedit, concessit,
et assignavit praedictis ambobus dominis fratribus capitaneo Alberto, et Octavio, eius tertiam
partem dicti orti, quia praedicti nobiles domini capitaneus Albertus, et Octavius dederunt, et
exbursaverunt ipsi nobili domino Septimio rhenenses 25 in tot auro, et monetis argenteis. Hac
tamen conditione, quod praedicti nobiles domini Albertus, et Octavius possint frui dicta tertia
parte praedicti orti, donec dictus dominus Septimius restituerit dictos rainenses 25 antedictis
ambobus dominis fratribus.
Faustinus Bertellus notarius Tridenti scripsit.
Gratiadeus Buratus notarius, et civis Tridenti, archiviique (sic) veteris registrator, cum
originali rogato per quondam egregium dominum Faustinum Bertellum olim notarium Tridenti
collationavit hanc copiam. Ita ille.
696. Anno 1535, indictione 8, die lunae decimo nono aprilis, in villa Fravezii districtus
Tridenti, super strata publica ante domum habitationis Antonii Padarelli infrascripti.
Praesentibus Iohanne quondam Tadaei de Dolaso Banalli habitatore in villa Loni, Iacobo
quondam Antoni (sic) Malosini de Fravezio quondam Francisci Malosini hiis etiam de Fravezio
testibus ad haec vocatis, et rogatis. Ibique Antonius quondam Stephani Padarelli de Fravezio
paedicto iure emphiteuticae pensionis brentarum quinque [vini] albi bulliti ad mensuram
Tridenti debendae omni et singulo anno in festo sancti Michaelis, vel eius octava domino
Francisco quondam domini Bernardini Syrenae civi Tridenti, sub tamen pacto de francando,
solvendo raynenses quinquaginta, vendidit, cessit, atque mandavit Omnibono iuniori quondam
Laurentii Fayesii de Fravezio, pro se, et pro patruo, ac consobrinis, et fratribus suis insimul
manentibus et pro indiviso, ementi et recipienti, omnia eius iura utilis dominii, et melioramenti,
quae, qualia, et quanta habet, et habebat in uno prato pro tanto quanto est, cum fructariis, et
vitibus intus, posito in pertinentiis Fravezii, ubi dicitur in Orbet, apud Omnibonum seniorem
patruum, apud emptores, et Bernardum Fayesium, cum sua debita, et consueta servitute
adaquandi dictum pratum iuxta solitum. Ad habendum, tenendum etc. Et hoc nominatim pretio,
et finito mercato raynensium triginta novem cum dimidio, ed ad solvendum dictum affictum. De
quibus raynensibus praefatus venditor commisit dicto emptori, ut solvat nomine suo praedicto
domino Francisco Sirena (sic) raynenses decem pro affictu retento. Alios vero viginti raynenses
cum dimidio accepit ab eodem Omnibono emptore etc.
Iohannes Iacobus Callavinus notarius scripsit.
Ioannes Gulielmus quondam domini Francisci Callavini publicus apostolica et imperiali
auctoritate notarius, et civis Tridenti ex licentia etc. exemplavit.
697. Anno 1529, indictione 2, die dominico secundo mensis maii, Tridenti in capite Plateae
Magnae Communis ipsius civitatis, in introitu domus habitationis infrascriptorum haeredum.
Praesentibus ser Iacobo Ioanne habitatore in Montanea supra Tridentum filio quondam ser
Iacobi notarii de Rippa olim civis Tridenti et magistro Martino velutario Tridenti commorante
filio quondam magistri Christophori velutarii testibus. Ibique clarissimus artium liberalium, et
medicinae doctor, comesque Palatinus caesareus dominus Franciscus Balduinus nobilis, civis, et
habitator Tridenti, quondam excell.mi artium liberalium, et medicinae doctoris, equitisque
caesarei domini Archangeli Balduini respectu medietatis, quam habet pro indiviso in
infrascripta domo cum infracriptis haeredibus. Et egregia matrona domina Dorothea filia
quondam egregii viri domini Stephani Cazuphi olim civis Tridenti, relicta quondam spectabilis
legum doctoris, comitisque palatini caesarei domini Alberti Balduini olim civis Tridenti,
quondam praefati domini Archangeli phisici, et olim fratris praedicti domini Francisci, tutrix
filiorum, et haeredum suorum, et dicti quondam domini Alberti, prout de tutella constare
asseruit publico instrumento manu domini Francisci de Vineis notarii publici civis collegiati, et
habitatoris Tridenti. Et cum ea excell.mus iuris utriusque doctor dominus Laurentius Cazuphus
civis Tridenti frater praefatae dominae Dorotheae, ambo facientes nomine praefatorum filiorum,
et haeredum quondam domini Alberti doctoris, videlicet praefata domina Dorothea tutorio
nomine, et dictus dominus Laurentius uti commissarius, quantum sit pro alia dimidietate
infrascriptae domus pro indiviso cum suprascripto domino Francisco, iure, et nomine locationis
temporalis ad annos quinque proxime futuros, quae locatio incipiat, et principium habeat ad
diem, et festum Sancti Michaelis proxime futuri, et successive finiatur in eodem festo Sancti
Michaelis anni 1534, dederunt, concesserunt, et locaverunt egregio viro domino Ioanni filio
providi viri domini Nicolai de Castro Barcho olim civis, et habitatoris Tridenti ibidem praesenti,
pro se, et suis haeredibus stipulanti, et acceptanti domum unam muris muratam, lignaminibus
aedificatam, tegulis copertam, cum stuba, et aliis stantiis, casali, curtivo, et horto contiguis,
sitam, et iacentem in civitate Veronae, in Contrata Sancti Stephani, apud viam communem a
tribus lateribus. Ad habendum, tenendum, et utendum, et de bono in melius promovendum etc.
Praefatus dominus Ioannes conductor promisit dictam domum locatam bene guebernare, et eam
copertam sumptibus suis, et in bono statu habitationis tenere ad modum boni et fidelis
conductoris, dolo et fraude semotis. Et omni anno durante dicta locatione in festo s. Michaelis,
vel eius octava, in civitate Veronae praefatis dominis locatoribus, seu eorum nuncio legitimo
dare, solvere, numerare pro affictu dictae domus locatae ducatos quattuor ad computum
grossorum triginta unius venetorum pro singulo ducato. Cum pacto expresso, quod praefatus
dominus Ioannes sit obligatus durante dicto tempore locationis pro fabrica utili, et necessaria
dictae domus expendere ducatos centum auri, et non ultra. Item quod praefati domini locatores
elapso primo anno possint eandem domum pro sua habitatione in se retinere, vel eam vendere,
admonito tamen praefato domino conductore per sex menses ante talem habitationem vel
venditionem.
Antonius quondam egregii viri domini Libanoris Biondae notarii de Stenico plebis Banali
vallis Iudicariae tridentinae diocesis, civis, et habitator Tridenti, publicus imperiali auctoritate
notarius scripsit.
698. Anno 1529, indictione 2, die mercurii 22° mensis decembris, in civitate Tridenti, in
Contrata Fontis Mercati veteris, in domo habitationis mei Ioannis Antonii de Vigulo notarii.
Praesentibus Antonio filio quondam Ioannis de Center de Iugo districtus castri Chinispergi,
magistro Ioanne lapicida filio quondam magistri Dominici de Frisonis Vallis... (sic), et Antonio
filio quondam Christofori de Deno vallis Annaniae testibus. Ibique Antonius filius quondam
Bartholomaei de Caresia de villa Fornacis districtus Tridenti, vendidit spectabili artium, et
medicinae doctori domino Francisco Balduino nobili tridentino, unam petiam terrae prativam
unius secatoris, positam in pertinentiis villae Fornacis, apud haeredes quondam Stephani del
Mozo de Fornace, dominum Christoforum de Rochabruna, et haeredes quondam Tomei a Prato
de Fornace. Ad habendum, tenendum etc. Et hoc nominatim pretio rhenensium octo, quos etc.
Ioannes Antonius filius quondam ser Omniboni a Ponte de Vigulo Vatario publicus
imperiali auctoritate notarius scripsit.
Aldrigetus filius quondam Antonii de Gislimbertis de Trilaco civis, et habitator Tridenti,
publicus imperiali auctoritate notarius, ex auctoritate, et licentia sibi datis, et concessis per
magnificum iuris utriusque doctorem dominum Iulianum Caesarem Castelvitreum mutinensem,
Praetorem Tridenti, ut in actis domini Leonardi Columbini relevavit ex prothocollo quondam
domini Ioannis Antonii a Ponte de Vigulo Vatario olim notarii et civis Tridenti.
699. Anno 1519, indictione 7, die lunae 29° augusti, in civitate Tridenti, in Burgo novo, in
domo habitationis infrascripti magnifici domini Nicolai de castro Trauterstorph, in quadam
stuba versus hortum. Praesentibus in Christo patribus dominis Nicolao de Castro novo, et
Steffano Harder, his duobus canonicis tridentinis, et excellenti, et clarissimo iuris utriusque
doctore domino Ioanne Antonio filio domini Pauli de Durigatis de Tesino rev.mi principis
domini domini tridentini consiliario dignissimo. Et egregiis viris domino Conte a Vaginis filio
quondam spectabilis iurisperiti domini Mathaei a Vaginis. Et ser Ioanne Poverfant filio
quondam Nicolai Poverfant his tribus civibus, et habitatoribus Tridenti testibus notis, vocatis, et
ad haec specialiter rogatis. Et in praesentia egregii domini Antonii de Vigulo boni et legalis
notarii, nativi, habitatoris Tridenti, ac in Matricula notariorum Tridenti descripti, qui huic
instrumento se subscripsit ad maius robur omnium, et singulorum praemissorum. Ibique
expositum fuit, quod dum alias magnificus, ac generosus dominus comes Gerrardus (sic) de
Archo esset debitor magnifici domini Nicolai de castro Trauterstorph de rainensibus quinque
mille septem centum et sexaginta septem ex causa venditionis certorum bonorum praefato
magnifico domino comiti Gerrardo venditorum per praefatum magnificum dominum Nicolaum.
Et ex causa cuiusdam promissionis factae per praefatum magnificum dominum comitem
Gerardum (sic) praefato domino Nicolao, in qua praefatus magnificus dominus comes Gerardus
promiserat ei dare, et solvere rainenses quingentos, quos praefatus magnificus dominus
Nicolaus mutuaverat quondam piae, et recolendae memoriae serenissimi, ac invictissimi
caesaris domini domini Maximiliani: quos eidem magnifico domino Nicolao dare promiserat
nomine praelibati serenissimi caesaris: prout de dicta venditione, et promissione constat ex
instrumento rogato per dominum Aluisium Bettam notarium de Roveredo. Cumque praelibatus
magnificus dominus comes Gerrardus cupiens satisfacere praefato magnifico domino Nicolao,
eidem dederit, et tradiderit partim, et partim vendiderit medietatem castri Drenae cum medietate
iurisdictionis eidem medietati castri spectantis, et pertinentis. Et tot decimas, et possessiones, et
affictus, quot ascendebant, et ascendunt ad precium rainensium octo mille. Quapropter praefatus
magnificus dominus Nicolaus confessus, et manifestus fuit se esse verum, et indubitatum
debitorem praefati magnifici ac generosi domini comitis Gerardi de rainensibus septem centum
et sexaginta quinque, quos dare et solvere promisit termino annorum trium proxime futurorum,
promittens pro dictis rainensibus 765 annuatim usque ad dictum terminum solvere affictum in
ratione quinque pro centenario in quibuslibet festis Sancti Michaelis venturis in dictis annis
tribus.
Ioannes filius providi viri ser Antonii de Leporibus de Flaveo plebatus Lomassi diocesis
tridentinae habitator Archi, publicus imperiali auctoritate notarius scripsit in praesentia egregii
viri domini Ioannis Antonii de Vigulo boni, legalis, et auctentici notarii, civis et habitatoris, ac
in Matricula notariorum Tridenti descripti.
Ioannes Antonius filius quondam ser Omniboni a Ponte de Vigulo Vatario civis, et
habitator Tridenti, publicus imperiali auctoritate notarius praedictis omnibus praesens fuit una
cum egregio viro domino Iohanne (sic) de Leporibus notario suprascripto, subscripsit.
700. Anno 1573, indictione prima, die sabbati 19° decembris, in civitate Tridenti, in
Contrata Mercati veteris, in stuba domus habitationis infrascripti magnifici domini emptoris.
Praesentibus domino Dario filio magnifici capitanei Ioannis Baptistae Balduini, et Bernardo
filio quondam Vigilii a Putea plebis Pahi testibus vocatis, et rogatis. Ibique Symon filius
quondam Iacobi Pilati de Gardulo Superiori vendidit nobili et excellenti in medicina doctori
domino Francisco Balduino civi, et habitatori Tridenti, unum affictum perpetualem brentarum
duarum vini bulliti, et de prima vasa boni, et boni saporis, quem omni meliori modo, quo potuit,
posuit, et constituit super aliam petiam terrae obligatam dicto magnifico domino emptori in loco
dicto alli Masi broilivam, reservata parte obligata ipsi magnifico domino emptori super qua
constitutus est affictus emptus per suam magnificentiam ab illis de Carlis de Montanea. Quod
broilum est in pertinentiis de Gardulo Superiori, et est quantitatis duorum plodiorum in circa,
apud ipsum dominum emptorem, et haeredes Andreae Pilati, et viam communem. Ad habendum
etc. Et hoc nominatim rhenensium viginti trium, et carentanorum viginti bonae monetae de
Marano: quos in tot scutis, et modica moneta argentea solvit, ac dedit dictus dominus emptor
praefato venditori. Salvo tamen pacto se liberandi quondocumque a dicto affictu cum dictis
rhenensibus 23, et car. 20.
Gothardus filius quondam providi viri domini Pauli Franceschini de Trilaco civis, et
habitator Tridenti, publicus imperiali auctoritate notarius scripsit.
701. Anno 1598, indictione undecima, die vero mercurii ultimo mensis septembris, Tridenti
in archivio (sic) Praepositurae Tridenti. Praesentibus Georgio filio quondam ser Ioannis
Pompeati molitore Tridenti, et Leonardo quondam Vigilii Negrielli (sic) de Tavernario
Montaneae Tridenti, ambobus testibus. Ibique coram domino Thoma Columbino cive Tridenti
agente, et procuratore Praepositurae Tridenti constitutus nobilis et excellens legum doctor
dominus Nicolaus filius quondam nobilis domini Hieronymi Balduini de Tridento exponens se
hactenus possedisse, ac possidere tres partes ex quinque unius petiae terrae arativae, et vineatae
plodiorum trium, et perticarum quadraginta unius circa, sitae in pertinentiis Tridenti, in loco
dicto alla Vella, apud viam communem, ipsum nobilem dominum Nicolaum, dominam
Lucretiam uxorem domini Francisci Demae; quas tres partes ipse recognovit, et recognoscit iure
emphiteutico a Praepositura Tridenti sub affictu livello: et quia alias duas partes ex quinque
tenet, et possidet dominus Ioannes de Textoribus, cognominatus Hortolan civis Tridenti;
cupiensque dictus excellens dominus Nicolaus tamquam possessor maioris partis dicti loci alias
dictas duas partes in se recuperare, et unire ad beneficium etiam Praepositurae: ideo supplicavit
ill.mo, et rev.mo domino domino cardinali ab Austria ipsius Praepositurae Tridenti rectori ut
sibi investituram integre de tota dicta quantitate loci cum cessione pro hac vice iuris praelationis
respectu dictarum duarum partium concedere dignaretur. Cumque ab illustribus dominis
consiliariis praefati ill.mi, et rev.mi cardinalis ad supplicationem rescriptum fuit, et concessum
iuxta petita, petiit idem excellens dominus Nicolaus se ut supra de integris omnibus dicti loci
partibus investiri, cum cessione iuris praelationis pro hac vice dictis duabus partibus
recuperandis. Qui dominus Thomas agens, et procurator titulo locationis perpetualis in
emphiteusim semper renovandae in quolibet capite decimi noni anni, iuxta formam locationum
perpetualium Tridenti, et dictae Praepositurae, per tactum manus, et pro una libra piperis integri,
pro intratica, investivit praedictum excellentem dominum Nicolaum Balduinum de omnibus
dictis partibus dictae petiae terrae. Ad habendum etc. Item dictus dominus Thomas procurator
cessit, et renuntiavit pro hac vice omne ius directi dominii, et actiones omnes dictae
Praepositurae, quod, et quas habet iuris praelationis in acquirendo, et in se habendo utile
dominium, et melioramenta dictae petiae terrae pro hac vice tantum. Dictus dominus Nicolaus
promisit omni anno perpetualiter solvere ad domum dictae Praepositurae Tridenti brentas duas
vini bulliti, nomine affictus livelli, et loco decimae.
Alexander Gislimbertus notarius et civis Tridenti scripsit.
Stephanus Dema notarius et civis Tridenti tamquam relevator scripturarum rogatarum per
quondam egregium dominum Alexandrum Gislimbertum olim notarium et civem Tridenti
deputatus ab ill.ma Tridenti Superioritate descripsit ex prothocollo eiusdem domini Alexandri.
702. Anno 1620, indictione 3, die vero sabbati duodecima mensis decembris, Tridenti in
studio episcopalis palatii. Praesentibus nobilibus et excellentibus doctoribus dominis Francisco
Callavino, et Aliprando Basetto (sic) civibus Tridenti, et ser Andrea filio quondam Ioannis
Centoni de Cavedeno Tridenti habitatore testibus. Ibique coram illustri, et clarissimo domino
Caesare Pioppio comite, et aequite (sic) aureato mutinense, Tridentique Praetore honorando,
ibidem sedente uti loco idoneo, et pro tali per suam clarissimam Dominationem pronuntiato,
expositum, et narratum fuit, quod nobilis dominus Alexander Balduinus civis Tridenti alias de
anno 1602 constituerat afficttum capitalis rainensium centum iuxta Constitutiones erga
quondam nobilem dominum Octavium Balduinum olim civem Tridenti; et quia dubitatur ipsum
affictum fuisse constitutum super bonis maternis, nempe quondam nobilis dominae Antoniae
olim dicti domini Alexandri matris, forsan subiectis fideicommisso; et cum conveniens sit, quod
nobilis et magnificus dominus capitaneus Albertus Balduinus proprio, et nobilibus dominis eius
nepotum filiorum quondam nobilis domini Steptimii olim fratris sui, uti omnes haeredes
respective suprascripti quondam nobilis domini Octavii fratris, et respective patrui reddatur, sive
reddantur cauti, cum vere, et realiter idem dominus Alexander a suprascripto quondam nobili
domino Octavio habuerit rainenses centum causa eiusdem affictus constituendi pro sustinendo
onere matrimoniali, ac pro succursu necessario eius familiae: idcirco institum fuit a praefato
nobili domino capitaneo Alberto agente nominibus ut supra, ut omnino constitutio ipsa affictus
ad omnem bonum finem, et effectum ratificetur a domino Ioanne Baptista ipsius domini
Alexandri filio. Ea propter cum ratificatio ipsa minime fieri nequeat ex quo ipse dominus
Ioannes Baptista est minor annis 25, maior tamen 22, et ultra: ideo idem dominus Ioannes
Baptista cum praesentia, et consensu domini eius patris, ad actum praemissum instetit sibi in
curatorem decerni spectabilem dominum Carolum Travaionum notarium, et civem tridentinum
ibidem praesentem. Qui illustris, et clarissimus dominus Praetor eumdem spectabilem dominum
Carolum dicto domino Ioannis Baptistae ad actum suprascriptum in curatorem decrevit, dicendo
eidem: Curator bonus esto. Qui spectabilis dominus Carolus curator sic decretus manu dextera
tactis Scripturis corporaliter iuravit ad Sancta Dei Evangelia, et promisit, in actu praemisso pro
dicto domino Ioanne Baptista utilia facere, et inutilia praetermittere, et toto posse suo ipsum
indefensum non relinquere etc., obligans omnia bona sua etc. Quibus stantibus etc. idem
dominus Ioannes Baptista cum praesentia, et consensu nobilis domini Alexandri patris sui, et
nobilium et respective venerabilis presbyteri domini Hieronymi Xichi Beneficiati ecclesiae s.
Vigilii, domini Ferdinandi Gaudenti, et domini Ludovici de Gerardis de Petra Plana omnium
attinentium, et proximiorum ibidem praesentium, auctoranteque praedicto spectabili domino
Carolo curatore suo, constitutionem affictus supra allegatam, et a domino ipsius patre ut supra
factam, laudavit, ratificavit, et approbavit, ac omologavit etc. Super quibus omnibus et singulis
praefatus illustris, et clarissimus dominus Praetor suam, et magnificae civitatis tridentinae
auctoritatem, et iudiciale decretum interposuit, supplendo omnes et quoscumque defectus si qui
in praemissis intervenissent etc. omni meliori modo etc.
Stephanus filius quondam domini Iacobi Demae civis Tridenti, publicus apostolica et
imperiali auctoritatibus notarius scripsit. Ad Laudem Dei Optimi Maximi.
Nota. Hactenus in compendium literale redactas chartas archivi Balduiniani mecum
communicavit ill.mus dominus comes Ioannes Baptista Balduinus de Capris et Basilica,
capitaneus Pergini, ac patricius tridentinus. Compendium brevius uniuscuisque posui in
unaquaque, ita ipsomet comite rogante. Hic usque autem scripsi hac die prima iunii 1793 in
coenobio tridentino Sancti Bernardini, in angustia temporis, et oculis caligantibus.
703. Anno 1645, indictione 13, die sabati 4 februarii in refectorio monasterii s. Bernardini
extra moenia civitatis Tridenti. Praesentibus admodum rev.do Padre Iacobo de Arco27
Guardiano in dicto monasterio, rev.do Patre Augustino de valle Annaniae lectore28, rev.do Patre
Macario de Venetiis, rev.do Patre Luca vallis Iudicariae29, rev.do Patre Iacobo de Tridento30,
rev.do Patre Berardo de Oeniponto31, et rev.do Patre Gaspare32 de Roboreto omnibus
Bontadi P. Giacomo (Gianfrancesco) da Varignano, nascita, 18.01.1677; morte a
Arco, 25.08.1756.
28
Barisella P. Agostino (Giampaolo) da Tuenno, nascita, 16.06.1605; morte a
Trento, 11.07.1680..
29
Ricci P. Luca (Antonio) da Godenzo, nascita, 02.04.1618; morte a Mantova,
30.09.1657.
27
30
Sardagna P. Giacomo da Trento (1622-1697); dopo la separazione della Provincia si aggregò a
quella veneta e morì a Padova.
31
Rotwailer F. Berardo (Bartolomeo) da Innsbruch, vestizione in prov. Ven.,
commorantibus in dicto monasterio s. Bernardini33, testibus etc., ex licentia praedicti rev.di
domini Patris Guardiani etc., magnificus dominus Salvetus filius quondam domini Ioannis
Salveti de Vigulo Basilicae, civis Tridenti, fecit suum testamentum. Reliquit sepeliri in ecclesia
s. Bernardini praedicti34, et Missas biscentum celebrandas pro se a RR. Patribus dicti conventus
cum eleemosyna rhenensium 100. Item ecclesiae noviter erectae Tridenti Beatissimae Virginis
Carminis rhenenses 2535. Confraternitati beatissimae Virginis Carminis rhenenses 50 cum onere,
quod pro se celebrari faciant Missas centum. Item Confraternitati Sanctissimi Corporis Christi
in ecclesia cathedrali tridentinae rhenenses quinque. Item Confraternitati ss. Rosarii beatissimae
Virginis Mariae in ecclesia s. Laurentii Tridenti rhenenses vigintiquinque cum onere quatuor
Missarum semel dicendarum in capella dictae Confraternitatis. Item dominae Eleonorae eius
nepti ex quondam domino Dominico Salveto eius fratre rhenenses 100. Item dominae Barbarae
eius neptae (sic) filiae domini Andreae de Ambrosiis eius cugnati rhenenses 25. Item dominis
Ioanni Antonio, et Francisco fratribus eius nepotibus ex quondam magnifico domino Stephano
Salveto eius fratre rhenenses 200. Item domino Ioanni Baptistae Salveto quondam domini
Dominici eius consobrino rhenenses 150. Item magnificae dominae Margaretae de Ambrosiis
eius dilectae uxori etc. haeredem autem universalem instituit dominum Ioannem Antonium eius
filium legitimum et naturalem susceptum cum quondam domina Angela eius prima uxore, cum
onere dandi rhenenses 300 venerabili conventui s. Laurentii, ut illi RR. Patres in perpetuum pro
se celebrent unam Missam in singula hebdomada.
Scripsit Antonius Bernardellus notarius.
Relevavit Iacobus Antonius filius quondam praefati nobilis et spectabilis domini Antonii
Bernardelli olim notarii collegiati Tridenti, publicus imperialis notarius collegiatus Tridenti.
Relevator deputatus ab excelsa Superioritate.
704. Anno 1651, indictione 4, die dominico 16 aprilis, in refectorio venerabilis monasterii
s. Bernardini extra moena civitatis Tridenti. Praesentibus admodum rev.do patre Iacobo de Arco
Guardiano, rev.do Patre Marcellino Armano Iudicariarum, rev.do Patre Mansueto de Thelve36,
rev.do Patre Berardo de Oeniponto, Fratre Romerio (sic) vallis Camonicae37 omnibus
commorantibus in dicto monasterio38, testibus notis, idoneis de voluntate, et iussu praedicti
rev.di patris Guardiani, et ore proprio infrascripti domini codicillantis, et pariter a me notario
vocatis, rogatis et adhibitis. Ibique magnificus dominus Salvetus filius quondam domini Ioannis
Salveti civis Tridenti suo testamento anni 1645 addidit codicillos, quibus legavit fabricae
ecclesiae s. Vigilii galetam olei. Item fabricae ecclesiae s. Bartholomaei subtus Villazanum
renenses decem. Item distribui mandavit in die festivitatis s. Silvestri ultima anni staria quatuor
frumenti in tot trondis ante fores supradictae ecclesiae s. Bartholomaei primo anno post mortem
suam. Legatum dominae Eleonorae neptae (sic) suae reduxit ad renenses decem. Cassavit
legatum Barbarae filiae domini Andreae de Ambrosiis. Legatum dominorum Ioannis Antonii et
Francisci eius nepotum reduxit ad renenses 150. Item quod si magnificus dominus Ioannes
Antonius eius filius haeres decesserit sine filiis masculis legitimis et naturalibus, tunc reliquit
venerabili Confraternitati beatissimae Virginis del Carmine Tridenti renenses octingentos, cum
onere duarum Missarum singula hebdomada in perpetuum.
30.09.1638; morte a Mantova, 04.12.1656.
32
Rosmini F. Gaspare (Gerolamo) da Rovereto, nascita, 17.09.1615; morte a
Rovereto, 01.01.1687.
33
Berardus, et Gaspar fuerunt laici. Legi attente.
Alio testamento posteriori [infra, num. 708, 709] elegit sepulturam apud s. Marcum, ubi anno
1657 posuit suum sepulcrhrum. Vide To. 1 Inscript. 885.
35
Carminis, vulgo del Carmine, scribendum de Monte Carmelo.
36
Trentini F. Mansueto (Valentino) da Telve, vestizione in prov. Ven., 09.04.1637; morte a Borgo
Valsugana, 01.04.1677.
37
In seguito non compare tra i frati trentini.
38
Mansuetus, et Berardus fuerunt laici, Romedius de Vale Camonica pariter laicus.
34
Scripsit Antonius Bernardellus notarius.
Relevavit Iacobus Antonius Bernardellus filius quondam nobilis et spectabilis domini
Antonii etc. ut supra.
Nota. Extra legitur: Testamento, o codecilo fatto dal quondam mio padre rogato dal
quondam nobile signor Antonio Bernardelli havutto adì 20 zugno 1673 per mano del nobile sig.
Iacom Antonio suo fiollo. Utrumque documentum papyraceum est, authenticum, et pessime
scriptum. Servatur in archivo ill.morum comitum de Salvettis Tridenti. Vidi hac die 28 iunii
1793.
705. Anno 1668, indictione 6, die lunae 30 ianuarii, in venerabili conventu Sancti
Bernardini admodum reverendorum Patrum Reformatorum Ordinis Sancti Francisci, et in cella
nunc habitata ab admodum rev.do lectore P. Augustino Nauno, supra refectorium, penultima
versus valetudinarium. Praesentibus admodum RR. PP. Hiacynto a Besenello Guardiano39,
Francisco Maxentia ab Arco40, praefato admodum rev.do P. Augustino lectore, Carolo
Melchiorio a Tridento41, et Petro a Tridento42, in dicto conventu sacerdotibus degentibus testibus
mediante auctoritate respective concessa a praefato admodum rev.do Patre Guardiano idoneis,
vocatis, et ab infrascripto domino codicillante, meque notario rogatis etc. Ibidem
praemagnificus dominus Salvetus filius quondam domini Ioannis Salveti civis Tridenti, memor
se suum nuncupativum testamentum condidisse, rogatum per nobilem dominum Antonium
Malinvernum, sive Bonafede notarium Roboreti, necnon codicillum, de quo meis in actis diei 2
martii praeteriti anni 1667, et in eis etc. Voluit, quod dominus Ioannes Antonius eius filius
teneatur dare praemagnificae dominae Margarethae uxori suae etc., quousque vixerit, et
vidualem servaverit vitam. Domina Elisabetha nata Biscalea, uxor nunc eiusdem domini Ioannis
Antonii. Quod si omnes filii dicti domini Ioannis Antonii morerentur ante 25 aetatis annum,
voluit, quod dentur rhenenses mille venerabili conventui s. Marci Tridenti, cum onere
celebrandi perpetuo in hebdomada duas Missas ultra illam, quam celebrare tenentur ut meis
constat in rogitis. Quod tempore mortis suae ad domum suam distribuantur pauperibus pro
charitate staria octo frumenti in confecto pane ultra alia quatuor relicta in praemisso codicillo.
Commissarios in locum domini Francisci Vielmi, cum domino Iosepho Mersio esse voluit
dominum Vigilium Perotum, et dominum Franciscum Tonietum cives Tridenti43.
Scripsit Franciscus Capris notarius collegiatus Tridenti, civis, et cancellarius criminalis.
Nota. Membrana haec est in archivo comitum Salvettorum Tridenti. Extra habet manu
notarii de Capris scriptum: Codicilus Praemagnifici domini Salveti de Salvetis civis Tridenti.
Ceterum in principio pro Nauno est clarissime Naceno, quod stare nequit; nam Augustinus, qui
vulgo dictus fuit il Nones, et sic etiam ipsemet sese scripsit, non fuit de Naco oppido comitatus
arcensis, se de Thueno vallis Annaniae. Salvetus natus est patre Ioanne filio Conradini filii
alterius Conradini. Tridentum venit Ioannes.
706. Anno 1628, indictione undecima (sic), in ecclesia Sancti Bernardini extra moenia
civitatis Tridenti. Praesentibus admodum rev.do Patre Bonaventura Basillo44 Guardiano, Fratre
Poli P. Giacinto (Matteo) da Besenello, nascita, 18.01.1627; morte a Trento,
18.03.1705.
40
Madurelli P. Francesco Massenzo (Giobatta) da Arco, nascita, 19.02.1593; morte
a Trento, 13.01.1670.
41
Melchiori P. Carlo da Trento, vestizione in Prov. Ven., 01.01.1634; morte a
Trento, 09.12.1669.
42
Ponte P. Pietro da Trento, nascita, 01.01.1603; morte a Padova, 18.11.1668.
39
43
Anno 1792 ac 1793 comes Dominicus Salvettus de s. Lazaro magnificum palatium extruxit
Tridenti in Contrata s. Marci, ubi et antea fuit eius domus.
44
da Asola.
Basilio a Storo Vicario, Fratre Andrea de Arco45, Fratre Bonagratia de dicto Arco, Fratre
Honofrio Lampre, Fratre Carolo de Avio, et Fratre Antonio Ossetto46, omnibus commorantibus
in dicto monasterio, testibus ore proprio etc. Ibique dominus Franciscus filius quondam domini
Corradini Salvetti de Vigulo Basilicae sanus Dei gratia mente, sensu, visu, loquela, auditu,
intellectu, et corpore etc. Volens dum ratio regit mentem de rebus suis disponere, et testari,
maxime um intendat Italiam proficisci, et rebus suis experiri, de bonis suis disposuit per hoc
suum testamentum, quatenus decedat sine filiis legitimis, et naturalibus, et non aliter, et
quatenus habeat filios, non intendit hoc testamentum aliquem haberi posse effectum, et non
aliter, nec alio modo. Iussit corpus suum humari in coenobio ecclesiae sub qua mori contigerit,
et sibi celebrari obitum, septimum, trigesimum, et anniversarium iuxta solitum. Fabricae
ecclesie s. Vigilii patroni nostri Tridenti reliquit tronum unum pro una vice. Ecclesiae, sive
fabricae, in qua reperitur, reliquit pro una vice rhenenses decem. Missas Gregorianas semel.
Reliquit fabricae ecclesiae s. Leonardi de dicto Vigulo Basilicae eius petiam terrae vineatae, et
arativae in loco dicto a Santo Martino, cum obligatione in perpetuum celebrari faciendi Missas
decem pro salute animae testatoris, et eius defunctorum. Fabricae ecclesiae Sancti Bernardini
praedicti reliquit duas galletas olei pro una vice. Legavit Ioanni Antonio filio domini Dominici
Salvetti eius consobrini unam petiam terrae al Morel pertinentiarum Viguli. Legavit Leonorae
filiae praedicti domini Dominici Salvetti unam petiam terrae arativae alla Piazzola. Iure
praelegati reliquit dicto domino Dominico Salvetto consobrino omnia ipsius testatoris bona
mobilia generis cuiuscumque. In omnibus autem aliis ipsius domini Francisci bonis stabilibus,
haeredes suos universales instituit, et ore proprio nominavit magistrum Dominicum Salvettum
eius avum rotarium in burgo Sanctae Crucis pro tertia portione, et pro aliis duabus portionibus
dominos Stephanum, Salvettum, et Dominicum fratres de Salvettis, et Dominicam eorum
sororem uxorem Laurentii a Busco aequaliter etc.
Carolus Travaionus notarius scripsit.
Ioannes Baptista Longus publicus Tridenti collegiatus notarius, tanquam relevator
scripturarum praedicti quondam domini Caroli, ut in actis spectabilis domini Bernardelli,
descripsit.
Nota. Sed in principio praetermissus fuit dies mensis, immo et ipsemet mensis etiam in
membrana, in cuius dorso notarius scripsit: Testamentum magnifici domini Francisci filii
quondam domini Coradini Salveti de Vigulo Basilicae. Scripsi hac die 9 iulii 1793.
707. Anno 1572, indictione 15, die mercurii nono aprilis, Tridenti in Contrata Portellae, in
camera terrena infrascripti testatoris. Praesentibus Ioanne Dominico pictore filio quondam
Simonis... ini, Ioanne Baptista filio mei notarii, Iosepho filio quondam Ludovici de Cortellis de
Archo, et aliis. Ibique Lucas Bon filius quondam magistri Iacobi lapicidae de Bortolettis
habitator Tridenti sedens super lectum fecit suum testamentum. Reliquit fabricae ecclesiae s.
Vigilii de Tridento grossos quatuor. Ioanni Baptistae fratri suo carentanos duodecim. Haeredem
suam instituit in reliquis Catherinam sororem suam.
Gotardus Franceschinus notarius, et civis Tridenti scripsit.
708. Anno 1687, indictione 10, die martis 14 octobris, in venerabili conventu reverendorum
Patrum Reformatorum Sancti Bernardini urbis tridentinae, et illius refectorio superiori47.
Praesentibus admodum reverendis Patribus Francisco de Clesio Provinciali48, Hyacinto de
Zanoni P. Andrea (Bernardino) da Arco, nascita, 24.09.1597; morte a Borgo
Valsugana, 13.01.1674.
46
Osset P. Antonio di Francia, incorporato in prov. Ven., 15.05.1601; morte a
Trento, 03.04.1661.
45
47
Causa l'alluvione che invase anche il refettorio a piano terra, i frati ricavarono un locale per
mangiare al primo piano.
48
Dallago P. Arcangelo (Bartolomeo) da Cles, nascita, 24.02.1724; morte a Trento,
Besenello difinitore, Ioanne Baptista ab Arsio49 [Avio]50, Grisogomo a Levico difinitore51,
fratribus laicis Laurentio a Castagneto52, Donato a Valle Flemarum53, et Leonardo a Perzino54
omnibus in dicto venerabili conventu nunc commorantibus, testibus cum auctoritate, et licentia
praefati admodum rev.di Patris Provincialis, adhibitis, vocatis, et ore proprio infrascripti domini
testatoris, ac a me notario rogatis. Ibidem super scamno sedens nobilis dominus Ioannes
Antonius filius quondam domini Salveti de Salvetis olim civis Tridenti annullavit suum
testamentum, et codicillum scriptum per nobilem et spectabilem dominum Andream Malfattum
notarium collegiatum Tridenti et novum testamentum fecit. Voluit sepeliri in sepulchro suae
familiae Salvetae erecto in ecclesia s. Marci admodum reverendorum PP. Sancti Augustini post
Salutationem Angelicam vespertinam sine pompis, sed simpliciter, cum sonitu campanarum
ecclesiae s. Marci, et ecclesiae s. Mariae Magdalenae admodum reverendorum PP.
Congregationis Somaschae, sub cuius cura est: quatuor lampadibus, vulgo torcie accensis, et sex
ex admodum reverendis PP. s. Marci, et quatuor de s. Maria Magdalena cadaver suum
officiantibus. Iussit celebrari Missas 21 ad tria altaria privilegiata ecclesiae s. Marci. Tres ad
altare ss. Trinitatis de ss. Trinitate ibidem. Unam ad altare s. Maxentiae in ecclesia cathedrali s.
Vigilii patroni nostri. Unam ad altare ss. Crucifixi ibidem. decem in ecclesia s. Magdalenae.
Triginta in ecclesia s. Bernardini per praefatos Patres Reformatos. Reliquit eleemosynam
pauperibus ad discretionem haeredis. Unam galetam olei ecclesiae cathedrali. Domino Antonio
Cavalerio, et eius sorori viduae unum plaustrum vini torculati, sed purgati. Dominae Margaritae
suae filiae, uxori nobilis domini Claudii Cribelii civi Tridenti rhenensem unum, praeter dotes ei
iam datas. Dominae Angelae suae filiae, uxori nobilis domini Hyacinti Ruscae Pergini unum
rhenensem. Reliquit fliis donini Petri Pace negotiatoris Tridenti susceptis cum quondam domina
Lucretia eius uxore, ac tertia filia sua rhenenses quinque, ultra dotes datas etc. Nobilem
dominam Elisabetham uxorem suam filiam quondam domini Geminiani Biscaleae civis Tridenti
cum dote, et hereditate rhenenses 1900, reliquit donam dominam, patronam, et usufructuariam
omnium suorum bonorum cum infrascripto excell.mo domino filio, et haerede, vivendo tamen
vidualiter caste et honeste etc. Reliquit nobili domino Ioanni Dominico filio suo etc. Instituit
haeredem suum universalem filium suum nobilem et excell.mum dominu Ioannem Baptistam
Isidorum legum doctorem, et collegiatum Tridenti, penes quem servari voluit privilegia,
scripturas, et iura familiae.
Franciscus Capri notarius collegiatus Tridenti civis et cancellarius criminalis scripsit.
709. Anno 1690, indictione 13, die veneris 3 februarii, Tridenti in Contrata s. Marci, in una
stuffa di casa Salvetti. Presenti li M.RR padri Tomaso Pren vice Priore, Fulgenzio Manfron
baciliere, Celestino Andreis, Michel Toresano, Mattia Covelato Augustiniani, il M.R. prete sig.
don Steffano Furlano di Trento, e Domenico figlio quondam Martino Zanetti di Vicho di Meano
testimoni etc. Ivi costituito in letto il nobile sig. Giovanni Antonio figlio quondam Salveto
27.10.1798.
49
Pro Ioanne Baptista ab Arsio, qui nullus tunc fuit ita dictus apud nos, puto legendum Ioannem
Baptistam ab Avio, qui obiit Tridenti calendis octorbis anno 1690, aetatis 71, iterato ex definitor.
Libera P. Giambattista (Francesco) da Avio, nascita, 29.11.1619; morte a Trento,
01.10.1690.
51
Nicati P. Grisogono (Marco) da Levico, nascita, 21.07.1635; morte a Trento,
28.03.1715. Iste P. Chrysogonus Nicatus de Levico numquam fuit definitor. Dicto anno
1687 a mense iunio usque ad 1689 fuit vicarius Tridenti
52
Gretter F. Lorenzo (Stefano) da Castagné, nascita, 26.12.1630; morte a Campo
Lomaso, 05.01.1694.
53
Lazzari F. Donato (Giovanni Gaspare) da Tesero, nascita, 17.06.1635; morte a
Trento, 18.10.1709.
54
Dorighi F. Leonardo da Pergine, Terziario, nascita, 07.05.1650; morte a Trento,
30.03.1740.
50
Salveti già cittadino di Trento rivocò altro suo testamento, e ne fece un nuovo. Lasciò d'essere
seppellito in s. Marco. Delle Messe anche nella chiesa della Santissima Trinità. Al sig. Antonio
Cavaleri quondam Simon di Trento un carro di vino torchiadizo. Lasciò eredi poi universali
l'eccell.mo sig. Giovanni Battista Isidoro ed il nobile e spettabilre sig. Gio. Domenico notaro55
collegiato suoi figliuoli.
Franciscus Capri notarius collegiatus Tridenti, civis et cancellarius criminalis scripsit. Ita
ego raptim.
710. Anno 1632, indictione 15, die mercurii 22 septembris, Tridenti in Contrata s.
Benedicti, in salla domus, et habitationis infrascripti illustris domini capitanei Alberti Balduini
codicillantis. Praesentibus domino Hieronymo Battalia cive Tridenti, domino Sancto de Zanettis
librario Tridenti, domino Ioanne Baptista Mafatto (sic) merciario Tridenti, domino Mitridoro
Licinio pariter librario Tridenti, ac magistro Ioanne de Donatis sartore Tridenti, testibus etc.
Ibique illustris, ac strenuus dominus capitaneus Albertus Balduinus filius quondam nobilis
domini Hieronymi civis Tridenti, sanus mente, et corpore, licet brachio sinistro infirmus,
exponens suum alias ultimo loco condidisse testamentum rogatum per spectabilem, et nobilem
dominum Maximilianum Matthiolum anno proxime elapso 1630 dum contagio (sic) in civitate
grassabatur, praesentibus codicillis ordinavit, primo: iure legati reliquit fabricae ecclesiae s.
Vigilii Tridenti quartarolos duos olei pro una vice tantum. Item legatum rhenensium tercentum,
quod asseruit fecisse Confraternitati Orphanorum s. Mariae Misericordiae Tridenti revocavit,
annullavit, atque cassavit, non tam respectu dictae Confraternitatis, quam etiam respectu
ecclesiae Sancti Benedicti. Item legatum rhenensium 30 factum Antonio Franceschato alias eius
servitori revocavit, annullavit, et cassavit. Insuper illustrem dominam Catherinam eius uxorem,
ortam ex nobili familia Roccabruna, ob eius benemerita reliquit donam, dominam, patronam, et
pleno iure usufructuariam omnium ipsius domini codicillantis bonorum simul cum filiis
haeredibus toto tempore vitae suae, vivendo vidualiter, caste, et honeste: et casu quo vivere, et
habitare non posset ob legitimas, et urgentes causas cum dominis eius filiis, tunc ei dari voluit
per dominos eius haeredes singulo anno pro eius alimentis rhenenses biscentum, vivendo tamen
vidualiter, et caste, et honeste, ultra dotas suas. Reliqua vero contenta in praecitato suo
testamento laudavit, approbavit, et ratificavit.
Antonius Bernardellus filius quondam domini Caroli civis olim Tridenti, publicus imperiali
auctoritate notarius collegiatusque Tridenti scripsit rogatus.
Nota. Membrana est in archivo Balduiniano. Testamentum autem retuli supra To. 3, num.
587. Utrumque attente legi. In testamento legati fuerunt renensium 25 servo Ceschino: hic
revocatur legatum renensium 30 olim servo Franceschato.
711. Anno 1595, indictione 8, die martis 14 februarii, in stuba superiori domus dominorum
fratrum de Gaudentis in Burgo novo Tridenti. Praesentibus spectabili domino Mathaeo filio
quondam spectabilis domini Dominici Honorati de Bono56 plebis Blezii dioecesis tridentinae,
magistro Bartholomaeo filio quondam magistri Ioannis Mariae Stephanini de Tridento testibus
rogatis, et idoneis. Ibique praesens personaliter magnificus legum doctor dominus Ioseph
Gaudentus filius quondam spectabilis domini Andrigeti Gaudenti olim iurisperiti civisque
Tridenti, faciens nomine proprio, et spectabilis domini Riccardi fratris sui, et successorum,
vigore pacti redimendi, retrodedit, vendidit, tradidit nobili domino Steptimio filio quondam
nobilis domini Hieronymi Balduini olim civis Tridenti pro se, et heredibusque (sic) redimenti
unum pratum positum in Campo Trentino alla Casa nova, quatitatis, et infra confines prout sibi
venditum fuit, ad habendum etc., eodem pretio, videlicet renensium tercentum cum fructibus
dicti prati ibidem in bono argento per nobilem dominum Septimium solutorum, et datorum in
55
Iste Dominicus anno 1692 clericali militiae nomen dedit defuncta uxore. Factus est notarius a
Pompeato Luchino.
56
Bonum, vulgo Bo, vicus Iudicariae blesiensis in crepidine Duinae.
bona pecunia numerata dicto magnifico domino Gaudento praesenti, et imbursanti. Constituens
dictus excellens dominus Ioseph Gaudentus se vice ac nomine etc. Promittens etc.
Aprovinus de Aprovinis notarius scrispit.
Antonius Bernardellus notarius collegiatus, ac civis Tridenti, authoritate sibi concessa ab
ill.ma Superioritate, consentiente spectabili domino Gratiadeo Burato notario, et archivii (sic)
veteris resgistratore, in quorum fidem et ipse signum suum apposuit, suprascriptum
transumptum cum suo originali prothocollo rogato per praedictum quondam spectabilem
dominum Aprovinum de Aprovinis olim Tridenti collegiatum notarium, fideliter perlegit,
conforme reperiit (sic), se subscripsit, signoque suo solito apposito munivit, ac roboravit
L+S
L+S
A. Bernardelli
G. Burati
712. Anno incomperto nobilis, et magnificus dominus capitaneus Baptista Balduinus,
nobilisque dominus Alexander ipsius filius, cui in divisionibus per patrem factis filiis suis
obvenit infrascripta petia terrae ex una; et nobilis domina Catharina Guarinona uxor quondam
magnifici, et excellentis iuris utriusque doctoris domini Cornelii Gentilotti, tanquam tutrix, et
curatrix testamentaria, atque legitima gubernatrix filiorum suorum, cum praesentia magnifici
domini Philippi Lasini, et spectabilis domini Ioannis Pompeati commissariorum testamenti dicti
quondam magnifici domini Gentilotti, parte ex altea, exposuerunt, qualiter inter dictas partes lis,
et differentia pendebat in foro praetorio Tridenti, quod dominus capitaneus Balduinus
praetenderet aquam in Mesiano descendentem ex loco nuncupato Dos Mezano avertere a via
communi, in qua ab uno latere iacet una ipsius domini capitanei petia terrae, et ab altero
opposito petia terrae haeredum dicti quondam domini Gentilotti, per eam (sic) acquisita ab illis
de Scolaribus civibus Tridenti, illamque convertere in, ac per dictam petiam terrae Gentilotam,
tum quia in ea sit vas antiquum dictae aquae, eaque alias demolita fuerit murum petiae terrae
Balduinae, ac quemcumque novum murum aedificandum pariter demoliretur; tum quia adsint
sententiae in hoc parti Balduinae favorabiles; et contrariae praedictis dominis Scolaribus, et
subinde nunc ipsis Gentilottis. Qui e contra negabant dictas, si quae sunt sententais, et multo
minus rationes allegatas in aliquo sibi obesse, quia longe maius aqua praedicta damnum infert
petiae terrae Gentilottae, si per eam introduceretur, ac laberetur, cum non murum solum, verum
etiam terram ipsam, atque vites damno afficeret destrueretque, et ex aliis causis, et rationibus,
quae similiter et ab altera parte, quaelibet pro se, et contra partem adversam allegabantur. Ex
qua lite plures expensae, damnaque partibus insurgebant, cum dubio eius eventu. Qua de causa
dictae ambae partes sponte convenerunt, pepigerunt, ac transegerunt ut infra. Primo cesserunt
liti. Secundo dominus capitaneus Balduibnus, et dominus Alexander eius filius, uti post mortem
patris dominus dicti loci futurus cesserunt omne ius ex causa supra exposita, ita ut Gentilottis
perpetuo liberum sit excludere a dicta sua petia terrae aquam praedictam, illamque introducere,
ac labifacere in et per dictam viam communem ad sui libitum, non obstante quocumque damno,
quod dicta petia terrae Balduina pati posset. Tertio, quod dicta domina Catharina solvat pro
renuntiatione iurium ut supra, renenses viginti carentanorum sexaginta pro singulo renense
praedictis dominis Balduinis, prout ibidem solvit, ac dedit in auro, et modica moneta.
Nota. Membrana haec habet quidem signum notariale impressum cum literis G.B, sed caret
subscriptione notarii, ac data temporis, loco, et testium, etsi vacuum multum supersit. Ceterum
dictum signum sit Gratiadei Burati notarii tridentini ad an. 1603, 1606, 1609, mihi omnino
certum est, quia alias vidi chartas ab eo scriptas, ac eodem signo munitas. His accedit, quod
doctor Cornelius Gentilottus ex meo Familiario tridentino cap. 1 obiit anno 1595. Notarius
Ioannes Pompeatus vixit an. 1578. Capitaneus Baptista Balduinus vixit etiam anno 159857.
Charta foris habet manu ipsius notarii scriptum: Accordium Balduinum et Gentilotum.
713. Anno 1672, indictione 10, die mercurii nona martii, Tridenti in Contrata Alemanorum,
et stuba posteriori Hospitii ad signum Piscis. Praesentibus illustri, et clarissimo domino Paulo
57
Philippus Lasinus fuit consul Tridenti an. 1591, et 1597, 1598.
Lener, et nobili, et spectabili domino Francisco Clusolo notario collegiato, civibus Tridenti
testibus rogatis etc. Cum teneretur, et obligatus esset illustris dominus Balthasar filius quondam
domini Alberti Balduini civis Tridenti solvere venerabili Commendae teutonicae Fralimani
Tridenti livellum perpetuum unius libare bonae monetae, volensque dictus dominus Balduinus
uti beneficio gratiosi consensus domini directi emanati in Capitulo generali dominorum Fratrum
Teutonicorum observato (sic) in civitate Mergenthain sub 8 maii 1671 ibidem in originali
praesentati, et lecti, quo mediante conceditur libera facultas distrahendi omnia bona huius
venerabilis Commendae, et consequenter ab onere praecitato se liberare, solvit, numeravit, et
exbursavit illustribus et clarissimis dominis Andreae Lochener iurisconsulto et Sebastiano
Rener, uti procuratoribus generalibus ill.mi, et rev.mi domini Ioannis Iacobi comitis a Thunn
commendatoris provincialis relgionis Theutonicae, ut constat de procuratorio mandato ex
Blancheto per suam ill.mam, et rev.mam Dominationem subscripto, sigilloquo eiusdem munito,
renenses sex in monetis argenteis, usualibus, et expendibilibus, pro quibus agentes per se, et
successores suos dicto procuratorio nomine absolverunt, liberarunt, penitusque franchitarunt
praedictum illustrem dominum Balthasarem Balduinum, bonaque oneri suprascripto obnoxiata,
ab onere, et ulteriori solutione, et praestatione dicti livelli. Facientes eidem pactum perpetuum
de nihil amplius ab eo, aut haeredibus praemissa de causa petendo etc.
Ioannes Paulus Ciurlettus notarius imperialis Tridenti collegiatus scrispit58.
714. Anno 1524, indictione 12, die sabati 26 novembris, in villa Fravezii, in curtivo
infrascriptorum de la Flordiana. Praesentibus Antonio de Padarelis de Fravezio, Ioanne
Francisco pr (sic)… Iordano quondam Antonii de Iordaniis ambobus de Vezzano, et magistro
Bartholomaeo filio Nicolai de Nasinbenis de Sclimo Iudicariae testibus, et aliis pluribus vocatis
etc. Ibique dum interrogati fuissent per me notarium infrascriptum primo Margareta filia ser
Omniboni quondam Iacobi Flordiane de villa Fravezii plebis Callavini districtus Tridenti, si
volebat, et consentiebat in discretum iuvenem Filipum quondam Iohannis Iordani de villa
Vezani eiusdem plebis, et districtus, tanquam in suum sponsum, et maritum legitimum per verba
legitima de praesenti, quae per eadem verba respondit, et dixit: Sic eum volo, et in eum
consentio. Et interrogatus ipse Filippus si volebat, et consentiebat in discretam iuvenem
Margaretam praedictam, taquam in suam sponsam, et uxorem legitimam per verba legitima de
praesenti: qui per eadem verba respondit, et dixit: Sic eam volo, et in eam consentio; et sic nullo
habito intervallo dictus Filipus eandem Margaritam cum uno annulo digito annulari desponsavit,
et vadiavit. Postea illico quum dos sit accessoria matrimonio, praedictus Filipus sponsus
manualiter, et in praesentia testium suprascriptorum, et mei notarii habuit, et recepit pro dote, et
nomine dotis Margaretae praedictae sponsae suae in tot bonis mobilibus ibidem estimatis a dicto
ser Omnibono eius socero, et patre dictae sponsae raynenses quadraginta sex in ratione librarum
quinque bonae monetae pro singulo raynense, videlicet raynenses triginta, libras duas, et grossos
novem de bonis communibus ipsius Omniboni, et fratrum, et consortum ex familia de Flordiana;
et raynenses quindecim, libras duas, et grossos tres ex bonis praecipuis ipsius Omniboni, et
seorsum a fratribus praedictis. Et ipse Filipus volens agnoscere bonam fidem erga dictam
Margaretam eius sponsam, nomine donationis propter nuptias de suis propriis bonis donavit
praefatae Margaretae raynenses quatuor in ratione librarum quinque bonae moneate de Marano.
Pro quibus dotibus, et donatione investivit, et asseguravit ipsam Margaretam in, et super tot de
suis bonis mobilibus, et inmobilibus (sic), iuribus, et actionibus. Promittens ipsam dotem, et
donationem reddere, et restituere in omnem casum, et eventum etc., sub poena dupli etc.
Franciscus Callavinus notarius scripsit.
Iohannes Gulielmus quondam domini Francisci Callavini notarii, et civis Tridenti, publicus
apostolica et imperiali auctoritate notarius et civis Tridenti ex licentia etc, relevavit.
Nota. Chartam hanc descripsi aliquanto fusius, quia servat modum contrahendi
matrimonium ante Concilium Tridentinum.
58
Subscripsit tantum exemplo huic manu sua.
715. Anno 1580, indictione 8, die sabati decimo septembris, Tridenti in saleta versus
Fossatum domus domini emptoris infrascripti. Praesentibus magistro Alberto Andrino, magistro
Orlando quondam Leonardi Peroti Castelani Vallis Lagarinae cerdone Tridenti, magistro
Iosepho quondam Valentini Gambari, et magistro Baptista filio quondam Christophori de
Boninis Salodii scutellario Tridenti, omnibus habitatoribus Tridenti, testibus vocatis, et rogatis
etc. Ibique nobiles domini Septimius, et dominus Octavius fratres filii quondam nobilis domini
Hieronymi Balduini cives Tridenti vendiderunt egregio, et praestanti domino Iacobo filio
quondam domini Antonii de Mozatis cognominato Sardagna mercatori, et civi Tridenti tria
plodia pratum (sic) unum, quod habent plodiorumm trium ad corpus, salva mensuratione fienda
ad omnem requisitionem domini emptoris, positum in pertinentiis Tridenti extra Portam Sancti
Martini, in Contrata Campi Trentini, in loco dicto alla Casa dai Coppi. Cui cohaerent a mane
egregius dominus Bernardinus Malanotus doctor, a meridie domina Ursulina Quetta uxor
nobilis domini Ioannis Lucae Reggii mediante aquisitione asserta facta etc. (sic), a sero nobilis
dominus Septimius cum campo arrativo, a septentrione nobilis dominus Octavius cum reliquo
prato, sive nobilis dominus Albertus frater eorum. Pretio rhenensium ducentorum, et viginti
bonae monetae maranensis, quos ibi ipse dominus emptor dedit ipsis dominis venditoribus in
Zechinis viginti quatuor venetis auri, et moneta argentea veneta, qui postea retenti fuere per
dominum Septimium de consensu aliorum auxiliantium (sic) imbursari etc. Renunciantes ex
abundanti exceptioni etc. ac legum de duobus, vel pluribus reis etc. Cum pacto quandocumque
intra terminum trium annorum dictum pratum redimendi eodemmet pretio, detracta portione
frugum pro rata pecuniarum, et introitum ad favorem domini emptoris, et elapso termino
praedicto nihilominus obtulit dominus emptor supplere si quid supplere tenebitur ad
extimationem proborum etc. virorum etc. hac conditione quod in eventu, quod ipsi domini
fartres in futurum vellent vendere dictum pratum aut eorum iura, quod praeferatur in contractu
dominus emptor, vel haeredes, et eis ea nunc pro tunc intelligatur facta pro eodemmet pretio,
quod ab alio haberi poterit. Et si aliter facta fuerit venditio sit nulla.
Melchior Ricius notarius rogatus scripsit.
Ioannes Gulielmus Callavinus notarius, et civis Tridenti, ex licentia ut in actis egregii
domini Ioannis Malferi notarii, et civis Tridenti, relevavit ex protocolo quondam spectabilis
domini Melchioris Ricii notarii, et civis Tridenti.
716. Anno 1590, indictione tertia, die iovis decimo octavo mensis ianuarii, in civitate
Tridenti, in studio domus infrascriptorum multum rev.di domini canonici, et dominorum fratrum
de Luchinis, in Contrata Sancti Benedicti. Praesentibus magistro Francisco quondam Iacobi de
Feraris de villa Poyae plebis Lomassii vallis Iudicariarum, Bernardo ipsius nepote filio
quondam magistri Ioannis Antonii fratris dicti magistri Francisci, et Dominico filio quondam
Nicolai Andreansi (sic) de Lacuna Cavedeni habitatoribus Tridenti59. Ibique multum rev.dus
iuris utriusque doctor dominus Bartholomaeus canonicus Tridenti, filius quondam magnifici, et
clarissimi iuris utriusque doctoris domini Francisci Luchini olim consiliarii ill.mi, et rev.mi
cardinalis tridentini, nec non nobilis et magnifica domina Dominica relicta quondam dicti
magnifici domini Francisci, facientes tam pro ipso multum rev.do domino canonico, quam vice,
et nomine aliorum dominorum fratrum de Luchinis, dederunt, solverunt, et effectualiter
numerarunt excellenti iuris utriusque doctori domino Antonio Iob civi Tridenti, genero, et
sororio eorum respective renenses quingentos in ratione librarum quinque pro singulo renense in
auro, videlicet cechinis, ac monetis argenti, pro completa solutione renensium mille pro dote
nobilis dominae Catherinae illius uxoris, filiae, et sororis respective dictae dominae Dominicae,
rev.di domini canonici, ac aliorum dominorum fratrum suorum. Quibus quidem renensibus
quingentis sic ut supra solutis, aliis quingentis antea habitis, idem excellens dominus Antonius,
et ipsa domina Catherina illius uxor pacem, et finem fecerunt dictis rev.do domino canonico
sororio, ac nobili dominae Dominicae matri, de ulterius quicquam non petendo causa, et
occasione dictae dotis renensium mille.
59
Videsis supra num. 651.
Thomas Bennassutus notarius Tridenti scripsit.
Thomas filius quondam suprascripti spectabilids domini Thomae publicus notarius Tridenti
et ad quaecumque eius rogita relevanda constitutus ut ex actis spectabilis domini Barnabae
Mantii notarii Tridenti constat, relevavit.
717. Anno 1507, indictione 10, die martis quinta mensis octobris, in civitate Tridenti, in
Contrata Plateae Communis, in domo habitationis mei Antonii notarii infrascripti. Praesentibus
magistro Paulo filio fratris Antonii... de Gandino, magistro Vincentio aromatario quondam
Bartholomaei Iohannis barberii de Scledo ambobus civibus et habitatoribus Tridenti testibus ad
haec convocatis, specialiterque rogatis. Ibidem Francischus quondam Bartholomaei Menestrinae
de Supramonte vendidit spectabili artium, et medicinae doctori magistro Francischo quondam
spectabilis artium, et medicinae doctoris magistri Archangeli de Baldoynis civi Tridenti unam
petiam terrae prativae unius plodii sitam in pertinentiis Supramontis apud villam, ubi dicitur a
Maschun, apud Iohannem de Aliprandis, viam communem etc.60 Et hoc nominatim pro pretio, et
finito merchato inter ipsos contrahentes convento raynensium duodecim in ratione librarum
quinque bonae monetae pro quolibet raynense. Quod pretium ibidem in praesentia testium
suprascriptorum, et mei Antonii notarii infrascripti dictus venditor habuit, et manualiter recept
ab ipso emptore in moneta, et partim in auro. Renuntians dictus venditor exceptioni sibi non
numeratae pecuniae tempore praesentis contractus ex causa praemissa. Et exceptioni doli etc.
Antonius quondam egregii viri ser Bartholomaei a Berlina civis, et habitator Tridenti
publicus imperiali auctoritate notarius scripsit.
Nota. In principio vacuum reliqui post nomen Fratris Antonii, quia de lectione sequenti
certus non sum. Sed sciendum, quod die ultimo anni 1769 Clesii in Anaunia, rogante quodam
cive tridentino, descripsi aliam chartam ab eodem notario pessime scriptam Tridenti anno 1517,
in qua occurrit magister Paulus quondam Fratris Antonii tertii Ordinis de Gandino civis et
habitator Tridenti. In eadem charta est etiam magister Vincentius aromatarius quondam
Bartholomaei de Bonporto de Scledo, tamquam emptor unius domus sitae Tridenti in Contrata
episcopalis palatii, apud Calepinos. Supple in Contrata episcopalis palatii siti apud ecclesiam
cathedralem s. Vigilii ubi nunc Praetor habitat. Calapinorum autem domum nunc habitant
comites Alberti de Enno.
718. Anno 1339, indictione 7, die lunae 29° mensis novembris, in Tridento, in domo
habitationis infrascripti domini Friderici de la Scala comitis, et testatoris. Praesentibus
infrascriptis dominis Henrico de Rallo decano maioris ecclesiae tridentinae, Petro de Rallo
canonico plebis de Lagaro tridentinae, et archipresbytero plebis de Lagaro tridentinae diocesis,
Rolandino de Rangonibus de Parma canonico praedictae maioris ecclesiae tridentinae, Fratre
Dominico de Padua Priore Fratrum Praedicatorum de Tridento, Fratre Paulo de Tridento Ordinis
Praedicatorum, Fratre Francisco de Mantua Guardiano conventus Freatrum Minorum de
Tridento, Fratre Iohanne de Padua Ordinis Fratrum Minorum, Fratre Haymerico de Mantua
Priore Fratrum Heremitarum conventus tridentini, Fratre Martino sacerdote, et Fratre
Bartholomaeo converso de s. Maria de Montebaldo, magnifico Nicolao prope Tridentum (sic),
presbytero Guillielmo de Sardagna, presbytero Riprando capellano in Sancto Vigilio, presbytero
Friderico de Brixia, magistro Petro filio ser Henrici de Gurlano tridentinae dioecesis, Iohanne
notario quondam magistri Leonardi de s. Sophya, Iacobo notario quondam ser Bosii de
Tridento, magistro Friderico sartore quondam ser Andreae de Verona habitatore Tridenti, et
Castellano quondam ser Bonaventurae de Verona testibus vocatis, et rogatis, et aliis pluribus.
Magnificus vir dominus Fredericus de la Scala comes Vallis Pullicellae, sanus corpore, integrae
mentis fecit suum nuncupativum testamentum, in quo elegit sepeliri Veronae. Nominat olim
uxorem suam dominam imperatricem de Antyochia. Olim Bartholomaeum suum filium
canonicum Veronae. Olim patrem suum dominum Picardum de la Scala61. Olim Franciascum
60
61
Foris. Instrumento del fito che paga Gieronem della Menestrina da Soramont. Sed errat hic titulus.
Iste Picardus uxorem habuit Margaritam de Egna an. 1288 circiter.
quondam domini Nicolai de la Scala consanguineum suum. Conventum Montis Baldi districtus
Veronae, aliosque conventus. Materteram suam dominam Enydam filiam naturalem quondam
domini Henrici de Egna sui proavi, iam defunctam. Filiam suam Sophiam uxorem domini
Azonis de Castrobarco. Beatricem filiam suam uxorem Conradi dicti Trausoni de Slandesberch.
Filiam suam Catharinam sororem minorem62 in claustro Ordinis Sanctae Clarae de Campo
Martio Veronae. Item Elisabeth, et Annam filias suas. Cassat suum testamentum quod fecit in
burgo Marani comitatus Tirollis. Huic autem subscripsit Iohannes filius quondam magistri
Leonardi de Sancta Sophia notarius, ipsumque scripsit Guillelmus natus quondam Coradini de
Campo Tasulli publicus imperiali auctoritate notarius. In eodem testamento habetur: Item lego,
et relinquo Sororibus Minoribus Sanctae Clarae Ordinis in claustro Sancti Michaelis de
Tridento, quae multoties mihi serviverunt, decem libras denariorum veronensium parvulorum
quolibet anno pro auxilio vestimentorum, et aliorum sibi necessariorum, pro quibus denariis
decem Sorores, et fratres earum semper me, uxorem meam, et meos defunctos in suis Missis, et
orationibus habeant commendatos. Item lego, et relinquo, quod per meos haeredes detur, et
assignetur Sororibus Minoribus Ordinis Sanctae Clarae de Marano comitatus Tirolli, a quibus
multos honores, et servicia habui, et familia mea similiter etc.
Nota. Integrum huiusmodi testamentum, sane pium, et notabile, habetur in membrana
servata in archivo veronensi monasterii s. Mariae de Virginibus: descriptum autem a Ioanne
Baptista Blancolino nelle Notizie storiche delle chiese di Verona, libro 4, pag. 809, et seqq.,
edit. Veronensis 1752.
719. Anno 1637, indictione quinta, die mercurii 25a novembris, Tridenti in Contrata
Sanctae Margaretae, in domo venerabilis Praepositurae. Praesentibus ser Ioanne quondam Petri
Zanoli de Lasino, et ser Ioanne Michaele quondam Andreae dalla Pe de Stravino testibus notis
ad infrascripta adhibitis. Ibique perillustris dominus Georgius Ioannellius administrator
perillustris, et venerabilis Praepositurae Tridenti per se, ac nomine serenissimi domini
Praepositi, ac successores, titulo locationis perpetualis, renovandae in capite cuiuslibet
deciminoni anni hac eadem serie, nempe cum una libra piperis integri, quam ibidem solvit
praefato domino Ioannellio locatori, per tactum manus legitime investivit nobilem dominum
Balthesarem Balduinum civem Tridenti proprio, ac nobilis domini Hieronymi fratris filiorum
illustris, et strenui capitanei domini Alberti, praesentem, et hanc locationem petentem, et
acceptantem vice et nomine dicti domini capitanei Alberti iam senio confecti, et convalescentis,
maleque valentis, uti generalis procurator illius et familiae gubernator nominatim de duabus
petiis terrarum nunc in unam clausuram, et locum redactis, arativam, et vineatam, sitam in
pertinentiis Tridenti, in loco alla Scala septem plodiorum seminis circiter apud viam
communem circumcirca. Item de alia petia terrae arativa, et vineata in dictis pertinentiis, loco
alla Vella stariorum 14 seminis, apud viam communem, et dominum Alexandrum Demam, et
dominum Stephanum de Textoribus. Ad habendum etc. Et hoc fecit idem dominus Ioannellius,
quia vice versa praedictus dominus conductor promisit bene et diligenter colere bona supra
locata, eaque manutenere, et conservare in bona cultura, ac de bono in melius promovere,
omnique anno ad festum s. Michaelis, vel infra eius octavam omnibus suis sumptibus, et
periculo dare, solvere, et conducere ad dictam venerabilem Praeposituram praelibato
serenissimo domino Praeposito, et successoribus, vel pro ipsis intervenientibus staria sex
brascati albi, et brentas quatuor vini albi bulliti super petiis terrae, sive clausura alla Scala
nascituri, et provenientis in dicto loco. Item brentas duas vini albi super petia terrae alla Vella,
acquisita ab ipso domino Balduino a quondam Ioanne de Textoribus olim Tridenti olitore,
nomine affictus, et livelli dictarum petiarum terrae supra locatarum. Cum pactis, conditionibus
etc.
Alexander Gislimbertus collegiatus Tridenti, imperiali authoritate notarius scrispit.
62
sororem minorem, idest Ordinis Minorum.
Nota. Praepositus Tridenti ab anno 1635 usque ad an. 1653 serenissimus Austriae archidux
Sigismundus Franciscus, qui natus est anno 1630. Vide nostrum Episcoparium Quadruplex, pag.
101.
720. Anno 1604, indictione 2, die dominico decimo mensis octobris, Tridenti in domo
infrascripti nobilis domini Octavii. Praesentibus nobili domino Septimio Balduino, Valentino
quondam Antonii Meioti dicti Mazatarchi, et Baptista Scoladino de Murio habitatoribus Tridenti
testibus notis, vocatis etc. Ibique nobilis dominus Alexander Balduinus civis Tridenti vendidit
nobili domino Octavio Balduino unum affictum perpetualem stariorum decem et septem cum
dimidio frumenti ad communem mensuram Tridenti, quem posuit, et constituit super eius parte
mansus indivisi inter ipsum nobilem dominum Alexandrum, et nobiles dominos eius fratres, siti
in pertinentiis Pahii, loco dicto Oltra Castello, apud suos confines, nempe super portione sibi
obvenienda dicti mansus, et quam tertiam partem voluit dictus nobilis dominus venditor
perpetuo esse obligatam ad solvendum dictum affictum. Ad habendum, tenendum, exigendum,
et possidendum etc. Et hoc nominatim pretio rhenensium centum in ratione etc. quos etc. Quem
affictum stariorum 15 cum 3 (sic) frumenti promisit dictus nobilis dominus venditor solvere ipsi
nobili domino Octavio emptori ad eius domum omni anno in festo s. Michaelis, vel infra eius
octavam, iuxta tamen Constitutiones ill.mi, et rev.mi domini tridentini. Cum pacto perpetuo,
quod quandocumque dictus nobilis dominus venditor etc., possit se affrancare a dicto affictu.
Insuper promisit dictus nobilis dominus Alexander fideiussorem praestare de manutentione
praedicti affictus, et capitalis nominando in fideiussorem nobilem dominum Ludovicum
Balduinum eius fratrem. Qui nobilis dominus Ludovicus Balduinus die veneris 15 octobris 1604
praesentibus nobili domino Septimio Balduino, et Christiano de Boniatis de Maderno63 testibus
se pro dicto domino Alexandro fratre suo constituit fideiussorem principaliter, et in solidum
adversus ipsum nobilem dominum Octavium.
Faustinus Bertellus notarius scripsit.
Maximilianus filius quondam nobilis et excell.mi protophysici et consiliarii caesaris domini
Petri Andreae Matthioli notarius Tridenti, tanquam relevator deputatus a nobilibus et magnificis
dominis consulibus relevavit ex protocollo quondam egregii domini Faustini Bertelli notarii
Tridenti64.
721. Anno 1527, indictione 15, die veneris 29a mensis augusti65, in civitate Tridenti, in
Contrata Plateae Communis, in domo habitationis mei Antonii notarii infrascripti. Praesentibus
Bernardino molindinario quondam Bonaventurae de Pomarolo habitatore Tridenti, Guielmo
molindinario quondam Blasii de Gardumo habitatore Tridenti, Iohanne quondam Michaelis de
Stern de Gardumo, hiis omnibus testibus ad haec convocatis, specialiterque rogatis. Ibidem
Iohannes Antonius quondam Manfei molindinarii habitator Tridenti, tanquam legatarius de
infrascripto affictu quondam donae Bonetae olim sororis suae filiae quondam Manfei
molindinarii, vendidit Delayto molindinario eius venditoris fratri habitatori Tridenti, unum
affictum perpetualem trium stariorum frumenti ad mensuram civitatis Tridenti cum proprietate,
et directo dominio ipsius affictus; qui affictus solvitur, et solvi debet omni anno perpetualiter in
festo Sancti Michaelis, vel infra eius octavam per Martinum quondam Leonardi Martini de
Baselga plebis Supramontis66, de, et super una petia terrae arativae quatuor stariorum seminis in
pertinentiis villae Baselgae, ubi dicitur al Orto, versus mane, meridiem, et septentrionem apud
ipsum conductorem, versus sero apud commune, et forte alii sunt confines veriores. Ad
habendum, tenendum, et possidendum etc. Et hoc nominatim pro pretio, et finito merchato inter
ipsos contrahentes convento raynensium duodecim in ratione librarum quinque bonae monetae
pro quolibet raynense. Quod pretium dictus venditor confessus, et contentus fuit, se habuisse, et
63
I Boniati sono di Madrano.
Sigillum eius impressum habet literas M.M.
65
Sed legendum vel die iovis 29 augusti, vel die veneris 30 augusti.
66
Extra est Uno Fito che paga Leonardi de Martinel da Baselga de Stari 3 de Formento.
64
recepisse ab ipso emptore ibidem praesente, computatis in dicto pretio raynensibus octo, quos
ipse venditor ibidem in praesentia testium suprascriptorum, et mei Antonii notarii infrascripti
habuit, et manualiter recepit ab ipso emptore ibidem praesente partim in auro, et partim in
moneta. Renuncians ipse venditor exceptioni sibi non dati, non habiti, non numerati, et in se non
recepti dicti pretii etc.
Antonius quondam egregii viri ser Bartholomaei a Berlina civis et habitator Tridenti
publicus imperiali auctoritate notarius scripsit.
722. Anno 1500, indictione 3, die lunae 19a octobris, in civitate Tridenti, in Contrata
Plateae Communis, in domo habitationis mei Antonii notarii infrascripti. Praesentibus Tomeo
quondam Christofori Zaldini de Vigulo Vatario, Antonio dicto Trent quondam Petri de
Fedrigatis de Enno cive, et habitatore Tridenti hiis testibus etc. Ibidem Iohannes filius Nicolai
del Thou de villa Sancti Petri districtus Tridenti vendidit discreto viro ser Iuliano quondam ser
Laurentii Cazuffi civi, et habitatori Tridenti, ementi, stipulanti, et recipienti nomine, et vice
spectabilis artium, et medicinae doctoris magistri Francisci filii spectabilis artium, et medicinae
doctoris magistri Archangeli de Baldoynis civi, et habitatori Tridenti, et eius haeredum, unum
campum cum duabus pergulis in eo trium quartorum unius plodii, vel circha, in pertinentiis
dictae villae Mezii (sic) Sancti Petri, ubi dicitur apud Mont, versus mane apud Simonem de
Vervò, versus meridiem apud haeredes Martini Corameli de Medio (sic), versus sero apud
Nicolaum patrem dicti venditoris, versus septentrionem apud Simonem Morat de Medio, et forte
alii sunt confines veriores. Ad habendum, tenendum etc. Et hoc nominatim pro pretio, et finito
merchato raynensium triginta in ratione librarum quinque bonae monetae pro quolibet raynense.
Quod pretium dictus venditor etc.
Antonius a Berlina notarius ut supra, scripsit.
Nota. Charta haec foris habet manus ipsius notarii Antonii a Berlina scriptum: Emptio
spectabilis domini Francisci de Baldoynis artium et medicinae doctoris a Iohanne Nicolai del
Thou de Mezio Sancti Petri. Notabilis est haec charta etiam, quia nobis exhibet originem
familiae Trentae, de qua dixi in Familiario tridentino capite sexto, ubi de Trent Turcatis.
Cognomen primum eiusdem familiae Trentae fuit de Fedrigatis ex hac eadem charta. Porro
Fedrigatos lego in catalogo nobilium ruralium vallium Annaniae, ac Solis scripto anno 1529 sub
rubrica in Ardino num. 77, ac 78.
723. Anno 1509, indictione 12, die lunae 10 martii, in civitate Tridenti, in Contrata Plateae
Communis, in domo habitationis mei Antonii notarii infrascripti. Praesentibus Aldrigeto
quondam Ermani de Aldrigetis de Poya habitatore villae Baselgae plebis Supramontis,
Leonardo quondam ser Finoti cive Tridenti, hiis duobus testibus ad haec convocatis,
specialiterque rogatis. Ibidem magister Baldesar murator quondam Iohannis de Chomeris de
Valle Seini diocesis novarensis habitator Tridenti vendidit spectabili artium et medicinae doctori
magistro Francisco quondam spectabilis artium, et medicinae doctoris magistri Archangeli de
Balduynis civi, et habitatori Tridenti, unum affictum perpetualem stariorum quatuor frumenti,
cum proprietate, et directo dominio ipsius affictus, qui affictus solvitur omni anno perpetualiter
in festo s. Michaelis, vel infra eius octavam per Paulum quondam Anzeli de Pantheo de Paho,
de, et super una pecia terrae arativae, et vineatae unius plodii, vel circha, in pertinentiis Tridenti
ubi dicitur a Chornichio, versus mane apud dictum Paulum conductorem, versus meridiem apud
Antoniolum Luti de Pantheo, versus sero apud haeredes Nicolai Pellizaroli, versus
septentrionem apud viam consortalem, cum pacto, quod ipse Paulus se possit franchitare prout
latius in locatione continetur. Ad habendum, tenendum, et possidendum etc. Et hoc nominatim
pro pretio, et finito merchato inter ipsos contrahentes convento raynensium sexdecim; quod
pretium dictus venditor etc.
Antonius a Berlina notarius, ut supra scripsit, sed pro more suo admodum male. Hinc
haesitanter legi illud de Chomeris, et illud Seini. Ceterum in quadam Bulla papali data canonicis
novariensibus anno 1133 apud Ughellum legi Decimam Cameri. Vallem Seini, aut similis
nominis invenire nequivi in duabus tabulis topographicis dioecesis novariensis.
724. Anno 1512, indictione 15, die veneris 23a ianuarii, in civitate Tridenti, in Contrata
Plateae Communis, in domo habitationis mei Antonii notarii infrascripti. Praesentibus ser
Mathaeo quondam Vigilii Ricii cive, et habitatore Tridenti, Bernardino quondam Guielmi
Betellae de Leudro habitatore Tridenti, Mathaeo quondam Turae de Tasino habitatore Tridenti,
hiis omnibus testibus ad haec convocatis, specialiterque rogatis. Ibidem Iohannes filius Odorici
de Zentillis67 de Cavedino districtus Tridenti per se, et suos haeredes, iure proprio, et in
perpetuum, pro libero, et expedito allodio dedit, vendidit, et tradidit spectabili artium, et
medicinae doctori magistro Francischo quondam spectabilis artium, et medicinae doctoris
magistri Archangeli de Balduynis civi et habitatori Tridenti, unam peciam terrae aratoriae cum
undecim filariis vitium, et altanorum intus in ea, duorum plodiorum vel circha, positam in
pertinentiis Tridenti, in loco ubi dicitur a Man apud hos ut asseruerunt esse confines, versus
mane, et meridiem apud haeredes quondam spectabilis iuris utriusque doctoris domini Chalapini
cives Tridenti, versus sero apud vineale ipsius venditoris, et partim apud donam Guielminam a
Portella, versus septentrionem apud Antonium del Ros habitatorem in burgo Sanctae Crucis
civitatis Tridenti, et forte alii sunt confines veriores. Ad habendum etc. Et hoc nominatim pro
pretio, et finito merchato inter ipsos contrahentes convento raynensium quinquaginta. Quod
pretium dictus venditor confessus, et contentus fuit se habuisse, et recepisse, ac sibi integre
datum, solutum, traditum, et numeratum ipsi ab ipso emptore ibidem praesente. Renuncians
praefatus venditor exceptioni sibi non dati, non habiti, et in se non recepti dicti pretii ex causa
praemissa. Et exceptioni doli mali pacti conventi actioni in factum condicioni indebiti, et sine
causa, et omni alii suo iure et legum auxilio. Qui venditor volens dictae rei venditae in dictum
dominum emptorem possessionem transferre corporalem, se nomine, et vice ipsius domini
emptoris, et pro ea constituit, dictam rem venditam possidere donec ipsius rei venditae dictus
emptor possessionem acceperit corporalem. Quam accipiendi, et sua propria etc.
Antonius a Berlina notarius ut supra, scripsit.
725. Anno 1626, indictione 9, die iovis penultimo iulii, in civitate Tridenti, in Contrata s.
Mariae Magdalenae, in quodam thalamo penes salam ingrediendo, respiciente in Androna s.
Petri, domus haeredum quondam nobilis domini Ioannis Donati Sirenae ex quondam nobili
domino Ioanne Hieronymo cive Tridenti. Praesentibus admodum rev.do Patre Fratre Luca
Antonio Fassolo Neapolis, Congregationis Somaschae, curato ecclesiae parochialis s. Mariae
Magdalenae, venerabili Fratre Francisco Cartone eiusdem Ordinis converso, domino Laurentio
Comeio, et magistro Antonio Martinello doliario, his duobus commorantibus in praedicta
Contrata, domino Iulio Todeschi calceatore habitatore supra macellum, Ambrosio Snitzer
servitore perillustris, et admodum rev.di domini decani Roccabruna, et Ioanne Maria Todeschini
ex Vincentia Tridenti commorante, omnibus testibus notis, idoneis, vocatis, et specialiter a me
subscripto notario rogatis. Ibique in dicto thalamo in lecto iacens personaliter existens, et
constitutus nobilis iuvenis dominus Ioannes Donatus ex quondam nobili alio domino Ioanne
Donato Sirena cive Tridenti filius, corpore infirmus, et languens, mente, sensu, visu, loquela, et
intellectu autem per Dei gratiam sanus, et compos rationis, perpendens vitam humanam fore, et
esse caducam, et mortalem, nilque esse certius morte, horave mortis nihil incertius, ideo dum
intellectus, sensus, et ratio vigent deliberavit de bonis etc. etc. Cadaver suum sepeliri vult in
monumento suorum antecessorum super cimiterio praefatae ecclesiae s. Mariae Magdalenae,
cum obitu, septimo, trigesimo, et anniversario, iuxta sanctae Matris Ecclesiae Romanae stilum,
et patriae laudabilem consuetudinem, ac suam conditionem. In qua ecclesia ad perpetuam rei
memoriam fundavit unam Missam quotidianam, celebrandam in perpetuum per rev.dos eiusdem
ecclesiae parochum, et rectores in memoriam praedicti nobilis domini testatoris, et suorum
praedecessorum familiae Sirenae, proque suffragio animarum, pro qua fundatione quotidiana, et
in perpetuum Missae reliquit, et dari iubet praefatae ecclesiae capitale scutorum mille de tronis
septem pro singulo scuto fundatum, seu tute, et secure fundandum: annotarique mandat, et vult
67
Vide To. 3, num. 560.
hoc suffragium, et onus in tabula. seu in alio eiusdem ecclesiae ad hoc ut perpetuo omnibus
innotescat. Item pro eleemosyna, et in salutem animae suae reliquit fabricae Sancti Vigilii
episcopi, patroni nostri Tridenti rhainenses vigintiquinque semel. Ecclesiae cathedrali Sancti
Vigilii rhainenses biscentum, tute investiendos, et de fructu celebrari singulo anno in perpetuum
iubet anniversarium honorifice in eadem ecclesia s. Mariae Magdalenae capitulariter, nempe in
die obitus sui praefigenda, cum praesentia perillustrium et admodum reverendorum dominorum
canonicorum, et cleri dictae cathedralis processionaliter. Item pro eleemosina legavit, et dari
mandat ad usum fabricae ecclesiae s. Mariae delle Laste rhainenses centum semel tantum. Item
ad usum fabricae ecclesiae s. Michaelis Ordinis venerabilium monialium Sanctae Clarae extra
Portam s. Crucis, pro eleemosina reliquit, et dari iubet rhainenses biscentum semel. Item reliquit
venerabili Confraternitati Laicorum Domus Dei Tridenti rhainenses centum semel. Item dari
modo pro eleemosina reliquit venerabili Conftaternitati Orphanorum della Misericordia Tridenti
alios rhainenses centum semel. Item pro salute animae suae, et pro eleemosina reliquit
venerabilibus Confraternitatibus Corporis Christi, Rosarii, Conceptionis Deiparae, Cordonis s.
Francisci et Centurae s. Augustini in ecclesia s. Marci, rhainenses decem pro singula semel.
Item pro eleemosina, et in salutem animae suae reliquit aliis ecclesiis, et monasteriis intus et
extra moenia Tridenti rhainenses ducentum distribuendos ad libitum nobilis dominae Catherinae
matris dilectissimae ipsius domini testatoris, et pro eius arbitrio. Item in suffragium aimae suae,
et pro particulari devotione sua reliquit, quod pro uxorandis vigintiquinque virginibus, in ratione
rhainensium quinquaginta pro singula, pro eleemosina elargiatur, et cum effectu de bonis
testatoris solvatur ipsis virginibus tempore eorum nuptus, dicta summa rhainensium
quiqnuaginta scilicet pro singula pro voluntate praefatae nobilis et dilectissimae matris suae,
iuxtaque suam mentem et arbitrium, sine aliqua contradictione, aut impedimento. Item pro
eleemosina reliquit, et legavit Andreae, et Balthassari fratribus filiis quondam Nicolai Suzzi, et
Dominicae iugalium rhainenses centum pro singulo ipsorum semel tantum, in
recumpensationem ipsorum fratrum devotam sevitutem a multis annis citra praestitam ipsi
domino testatori, et suis, et quae continue praestatur in domo. Item pro intimo amore filii, et ex
cordis obsequio erga dilectissimam genitricem suam, reliquit pro praelegato admodum nobili
dominae Catharinae praefatae matri suae quam dilectissimae scutatos mille semel. Quamque
etiam omni meliori modo etc. usufructuariam, liberam, et absolutam esse vult, et mandat
omnium, et quorumcumque ipsius nobilis testatoris bonorum, et iurium universorum sine aliquo
onere reddendi rationem, sive conficiendi inventarium, nempe ad formam, et eo modo, prout
relicta fuit, et extat a quondam nobili domino suo genitore in eius ultimo testamento, ad quod
relatio habeatur. Item reliquit nobili domino Francisco Sirenae, et posthumo, sive posthumis
filiis maribus quondam nobilis domini Bernardini ipsius domini Francisci fratris, ipsius domini
testatoris proximiorum agnatorum, summam rhainensium bismille semel, cum hac tamen
expressa declaratione, et conditione, quod nihil aliud petere aut praetendere possint, aut debeant
in bonis et haereditate testatoris, ratione praetensi fideicommissi, sive ex alia immaginabili
causa, vel ratione, expressa, vel non expressa, sub poena ipso facto amissionis, et caducitatis
eiusmodi legati, in quo legato ex nunc pro tunc, omnique in casu substituit nobiles dominas
Cherubinam, Lucretiam, et Barbaram sorores dicti testatoris, vel earum filios legitimos, et
naturales aequaliter in stirpem, et non in capita. Quamque substitutionem etiam habeat locum,
quatenus praefatus nobilis dominus Franciscus Sirena, et posthomus filius, seu filii mares
eiusdem nobilis domini Bernardini decesserint sine filiis masculis legitimis et naturalibus etc.
etc. In omnibus autem aliis suis bonis mobilibus, et immobilibus, iuribus, et actionibus etc.
haeredes sibi universales instituit, et ore proprio nominavit nobiles dominas Cherubinam
usxorem nobilis domini Valentini Oliverii, Lucretiam uxorem illustris domini Alexandri
capitanei militiae Prati de Perzino, et Barbaram nubilem, sorores suas, aequaliter, et aequis
portionibus, ita tamen, quod praefata nobilis domina Barbara quando nupserit consequatur prius
tantam dotem, et portionem bonorum, prout praefatae binae sorores uxoratae (sic) habuerunt, ad
hoc ut aequalitas servetur inter ipsas. Quasque sorores haeredes suas in casu mortis sine filiis
legitimis, et naturalibus ad invicem substituit, sive illarum filios legitimos et naturales aequaliter
in stirpem et non in capita. Commissarios vero, et executores huius sui ultimi testamenti et
ultimae voluntatis declaravit, ac rogavit dominum Hieronymum a Roccabruna ecclesiae
cathedralis decanum, et illustrem dominum Balthassarem Roccabrunam fratres, avunculos suos
quam dilectos, quibus concessit, et elargitur omnimodam auctoritatem, baliam, et facultatem
necessariam, et liberum dominium executioni demandandi omnia et singula contenta, et
disposita in hoc praesenti suo testamento, et ultima volunate, ac dispositione, sine aliqua
immaginabili contradictione, vel impedimento etc. Et hanc idem nobilis dominus Ioannes
Donatus testator asseruit esse suum ultimum testamentum, et ultimam voluntatem etc. etc.
Franciscus Alexander spectabilis notarii domini Iosephi Zelli filius, publicus imperiali
aucthoritate notarius collegiatus, et civis Tridenti, ex aucthoritate illi concessa per illustrem, et
clarissimum dominum Ioannem Franciscum Pavarellum cremonensem iuris utriusque doctorem
et Tridenti Praetorem etc., ut in rogitis egregii domini Antonii Bernardelli publici notarii
collegiati, et civis Tridenti hoc testamentum relevavit ex originali rogato per quondam
spectabilem dominum Bartholomaeum Beltramum notarium alias, et civem tridentinum.
726. Anno 1662, indictione 15, die veneris tertia mensis martii, in civitate Tridenti, in
Contrata Sancti Benedicti, in quodam hypocausto infrascripti domini emptoris. Praesentibus
ibidem domino Valentino Basilica sartore Tridenti, et Thoma de Thomasiis de Tridento testibus.
Ibiqe nobilis dominus Raimundus filius quondam nobilis domini Andreae Sarti civis Tridenti,
cessit, ac transtulit perillustri domino Balthasari Balduino filio quondam perillustris, et generosi
domini Alberti Balduini capitanei alias civis Tridenti, unum affictum, sive ius exigendi capitalis
renensium centum erectum ad normam, et formam Constitutionum illutrissimae Superioritatis
Tridenti, qui solvitur a Dominico filio quondam Ioannis Ianeseli de Busentino vigore
instrumenti constitutionis affictus rogati per quondam spectabilem dominum Alexandrum
Gislimbertum olim notarium Tridenti sub vigesima septembris 1653, ibidem viso (sic), et lecto,
ad manus dicti domini Balduini consignato. Item alium affictum capitalis renensium
sexagintaquinque factum ad normam earumdem Constitutionum, qui solvitur a Iacobo quondam
Melchioris Pasqualini de Busentino, vigore pariter instrumenti constitutionis affictus rogati per
spectabilem dominum Ioannem Michaelem Pinum notarium Tridenti sub 25 novembris 1658
ibidem visi, et lecti, et ad manus saepedicti domini Balduini consignati, una cum incursis
dictorum binorum capitalium usque in praesentem diem; quae tamen capitalia cessa fuere dicto
domino Balduino (lege Sarto) cedenti a nobili, et excell.mo domino Bartholomaeo Sarti eius
fratre, ut apparet ex instrumento cessionis rogato per me notarium infrascriptum sub 22
septembris 1658, ibidem pariter viso, et lecto, ad quod etc. Ad habendum etc. Et hoc nominatim
pretio renensium centum, et sexgintaquinque, ultra ratam praedictam incursorum, quos dictus
dominus emptor ibidem effectualiter etc. etc., numerata dicto domino cedenti Sarto in tot
Duplicibus, et pauca moneta auri boni, usualibuss, et expendibilibus. Dans, cedens etc. Dictus
dominus cedens hypotecavit pro pignore unam eius petiam terrae arativam et vineatam
quantitatis stariorum decem seminis circiter positam in pertinentiis Novalinae loco dicto al
Mauantor nel maso de Saltaria, apud ipsum dominum cedentem etc.
Thomas Benolus publicus imperiali authoritate notarius collegiatus ac civis Tridenti
scripsit.
727. Anno a Partu Virginis 1669, indictione 7, die dominico 13 mensis octobris, in civitate
Tridenti, in stuba terrena domus, et habitationis perillustris domini Balthassaris Balduini
emptoris. Praesentibus ser Ioanne filio quondam Dominici Cainelli de Gasparibus de Sardanea
testibus rogatis etc. Ibique expositum, et narratum fuit, qualmente ser Steffano figlio quondam
Francesco Santana di Sopramonte distretto di Trento, come scossore delle steure del Commune
di detto Sopramonte era tenuto, et obligato pagare al molt'illustre sig. Baldessar Balduino, come
cassiere dell'eccelso regimento d'Ispruch, o sii deputato dalli esteriori della Podestaria di Trento
rhagnesi cinquanta sette, e carentani quaranta cinque in ragione di troni quattro e mezzo per
cadauno. Non havendo il modo di pagare al presente il suddetto pagamento per la mancanza del
denaro ha deliberato perciò in minore suo danno dargli a conto di pagamento, et cedergli un
affitto del capitale di rhagnesi cinquanta, quale deve esser pagato per Valentino figlio quondam
Francesco Segata, come herede del quondam sudddetto Francesco di lui padre, qual fu segurtà
del quondam nobile, et spettabile signor patricio Trent Turcato già notaro collegiato di questa
città di Trento, et come di ciò appare publico instrumento rogato per il nobile et spettabile sig.
Camillo Dema notaro collegiato parimente di Trento sotto l'ultimo agosto 1650, al qual etc.,
abbenché in detto instrumento appare, che il suddetto capitale essere di rhagnesi cento, ma la
mettà di quello fu francato da Rocho Segata fratello dell'antecitato Valentino, et così si rese nel
suddetto capitale, come di tal francatione consta nelli rogiti del nobile et spettabile sig. Salvador
Salvoti notaro collegiato parimente in Trento già anni dodici circa passati, alli quali etc., et
come anche esso sig. Balduino s'ha offerto di ricevere l'antedetto capitale d'affitto delli suddetti
rhagnesi 50. Perciò l'antenominato ser Steffano Santana ha dato, venduto, cesso, et in
pagamento trasferito al prelibato illustre sig. Baldessar Balduino tal affitto. Et ciò ad havere,
tenere, et possedere, et con tutte le sue ragioni, attioni, et proprietà di quello tanto presenti,
quanto venturi, et di puoterne disponere del medemo a suo piacimento, commettendo perciò
all'antescritto affittalino che per la venire conoscer debbi il suddetto signor Balduino compratore
per padrone di detto affitto etc. Et per pegno conventionale, et special hipotheca ha obligato, et
hipothecato una pezza di terra arativa posta nella villa di Sopramonte, loco detto al Banal, alla
quale gli confina a mattina il magnifico signor Gio. Maria Battaglia cittadino di Trento, a
mezzodì Gio. Cimadomo detto Santana fratello del suddetto cedente, a settentrione Gio. di
Agostini, et forte etc. Item un'altra sua pezza di terra arativa, et vignata posta nelle medeme
pertinenze, loco detto al Campedello, alla quale gli confina a mattina le Golle del Comun, a
mezzodì li heredi del quondam Valentino Biasiol, a settentrione Thomas Cimadomo altro
fratello del suddetto venditore etc.
Iacobus Antonius Bernardellus publicus imperiali auctoritate notarius collegiatus, et civis
Tridenti scripsit.
Ego autem Frater Iohannes Chrysostomus Thovatius de Avolano O.M.S.F.R.68 descripsi
hac die sexta augusti 1793 in conventu tridentino s. Bernardini.
728. Anno 1421. Exemplum ex authentico relevatum anno 1793, die 4 septembris.
L.+S. In Christi nomine. Amen. Anno eiusdem Nativitatis millesimo quadringentesimo
vigesimo primo, indictione XIIIIa, die sabati VIII° mensis februarii, in villa Castelli vallis
Flemmarum tridentinae diocesis, super plazo ipsius villae, ante domum a taberna quondam
Tomasii Montanarii de Castello. Praesentibus Iohanne quondam Vay de Avarena, Antonio dicto
Gerbina de Ayano, Zanino Fornerii de Cadrano, Bartholomaeo cerdone quondam Blasii de
Trodena, et aliis testibus ad haec vocatis, et rogatis. Ibique Francischinus quondam magistri
Mathaei de Predatio habitator Castelli, et Bartholomaeus filius magistri Avancii de Ayano
habitator Castelli, tanquam Regulani personarum, et communitatis dictae villae Castelli, in
praesentia, ac de consensu, verbo, et voluntate omnium vicinorum suorum ibidem existentium,
et in plena Regula congregatorum ad infrascriptam locationem fiendam, per se, et nomine, et
vice dictorum suorum vicinorum, et aliorum absentium, et per successores suos, nomine
conductionis, et locationis perpetualis, secundum usum, et consuetudinem aliarum locationum
perpetualium regionis, investiverunt Petrum dictum Peterle filium quondam magistri Petri
sartoris de Trodena, et Iacobum eius fratrem, de infrascriptis duabus peciis vinearum: videlicet
ipsum Peterle de una pecia terrae vineata trium zapatorum vel circha, posita, et iacente in
Regula hominum de Trodena, ubi dicitur Zo al Planto a la Golbia, apud dictum Iacobum eius
fratrem, apud viam communis de subtus, apud Iorgium de subtus ecclesiam de Trodena, et apud
Vigilium Pasquae de supra. Et dictum Iacobum de una alia pecia terrae vineata, contigua cum
suprascripta, trium zapatorum, vel circa, posita et confinata in loco suprascripto, et infra
confines antedictos, vel alios ulterius veriores, ibidem praesentes, petentes, et acceptantes
dictam locationem perpetualem pro se, et suis haeredibus. Ad habendum, tenendum, et
possidendum, et quicquid sibi, et suis haeredibus deinceps placuerit, perpetuo faciendum, salvo
semper iure directi dominii ipsis hominibus de Castello, et salvis pactis, et conditionibus
68
Ordinis Minorum Sancti Francisci Reformatorum.
infrascriptis. Cum accessibus, et egressibus suis usque in viam publicam; et cum omnibus, et
singulis, quae dictae res locatae habent super se, supra se, infra se, seu intra se, in integrum,
omnique iure, et actione, usu, seu requisitione sibi dictis nominibus, et ad ipsas res locatas modo
aliquo spectantibus, et pertinentibus, quantum est pro utili dominio, salvo semper iure directi
ipsis locatoribus, et suis successoribus. Quas res locatas dicti locatores dictis nominibus se
nomine dictorum conductorum constituerunt possidere donec ipsarum rerum locatarum dicti
conductores possessionem acceperint corporalem, quam accipiendi sua propria auctoritate, et
retinendi, eisdem licentiam omino dederunt, et contulerunt. Promittentes dicti locatores ipsis
conductoribus de dictis rebus locatis, vel parte ipsarum, litem, quaestionem, seu controversiam
ullo tempore non inferre, nec inferenti consentire; sed potius dictas res locatas dictis
conductoribus, et suis haeredibus ab omni homine, Communi, Collegio, et Universitate, legitime
deffendere, auctorizare, et disbrigare, in quantum essent pro facto dictae communitatis Castelli
obnoxiatae, et obligatae. Et hanc locationem fecerunt dicti locatores, quia e converso dicti
conductores solempni stipulatione, et sine aliqua exceptione iuris, vel facti, se, et sua bona
obligando promiserunt, et uterque eorum de per se, dare, solvere, et praesentare dictis
locatoribus, nominibus antedictis, vel eorum nunciis, perpetualiter omni anno, tempore
vindemiarum de Trodena, unam urnam boni vini pro quolibet de eo, quod nascetur in dictis
vineis locatis nomine affictus perpetualis, notificando semper dicti conductores ipsis
locatoribus, vel ad domum suarum habitationum, tempus quo ire debeant ad recipiendum
dictum vinum de ipsi affictu, hiis pactis, et conditionibus expressis inter dictas partes, et
solempni stipulatione vallatis, quod si primo anno dicti conductores, vel sui haeredes dictum
affictum non solverint, tunc duplum ipsius affictus solvere teneantur; et si secundo anno
cessaverint a solutione dicti affictis, iterum indupletur ipse affictus; et si tertio anno iterum non
solverint ipsum affictum, quod tunc ipse affictus redupletur, ac cadat, et cadere debeant dicti
conductores, et sui haeredes ab omni suo iure utilis dominii, et praesentis locationis, et
melioramentum suum cum dicto utili dominio deveniat, et devenire debeat in ipsos locatores
ipso iure, et ipso facto. Et nihilominus affictus retentos, et non solutos, cum duplis, et reduplis,
nomine poenae solempni stipulatione promissae, solvere, et satisfacere teneantur, dictis
locatoribus, vel suis successoribus super omnibus aliis suis bonis praesentibus et futuris, et ad
haec per ipsos conductores solempniter obligatis. Et quod non liceat dictis conductoribus, vel
suis haeredibus, ius suum, et melioramentum dictarum rerum locatarum alicui personae dare,
vendere, donare, nec aliquo alio modo alienare, nisi primo denuncient, et requirant dictos
locatores, vel suos successores, si dictum suum ius emere voluerint, et ipsis emere volentibus,
ipsis dare, et vendere teneantur pro XX soldis minus, quam alteri personae de eo, quod re vera
haberi poterit; et si emere noluerint, et tardaverint, seu emere neglexerint infra XV dies post
notificationem eis factam, quod tunc dicti conductores ius suum utilis dominii, et
melioramentum vendere, et alienare possint cuicumque voluerint, exceptis tamen, servis,
iudaeis, mlitibus, viris potentibus, personis religiosis, seu ecclesiasticis, et talibus personis, quae
ipsum affictum impedire possent, seu sufficientes non essent ad ipsum affictum persolvendum.
Quae omnia, et singula suprascripta promiserunt sibi invicem dictae partes, solempni
stipulataione hinc inde interveniente, firma, et rata habere, et tenere, et non contrafacere, vel
venire per se, vel alios modo aliquo, ratione, vel causa, de iure, vel de facto, sub obligatione
suorum bonorum, et dampnorum, et interesse litis, et extra.
Ego Guillelmus filius quondam ser Pauli de Tridento, publicus imperiali auctoritate
notarius, praedictis omnibus et singulis praesens fui, et rogatus ea publice scripsi.
Membranm hanc ad me misit, ut eam integram pro Castellanis transcriberem, Pater Ioannes
Franciscus de Andreis Guardianus nostri conventus cavalesiensis in Flemmis69, hac die 4
septembris 1793. Notarius fuit cognomento Saracenus, consul Tridenti anno 1424, et 1431.
Notarium egit etiam anno 1402 quo vixit etiam eius pater notarius Paulus quondam ser Martini
69
Obiit actualis Guardianus Cavalesii anno isto 1797, die 12 aprilis morbo peticulari contracto a
militibus austriacis.
de Tridento appellatus, prout videre est in meo Notariali tridentino70. Ceterum ego latine pro
Trodena scribo Trutina, quemadmodum Modena civitas Italiae dicitur Mutina. Libello pagg. 12
in 4 apposui hunc titulum: Livello perpetuo di due urne di vino, che alla comunità di Castello
per due vignali di Trodena debbono pagare Pietro, e Giacomo figliuoli del quondam mastro
Pietro sartore di Trodena, ed i loro eredi, fondato nell'anno 1421.
729. Anno 1793 Tridenti editum fuit typis episcopalibus Ioannis Baptistae Monauni
foliolum sequentis tenoris: (Insignia episc. Princ.) Per parte di quest'aulica cancellaria si
accompagna col presente certificato.... e si fa fede, che il paio vacche di pellame.... non
ingrassate, ed interamente cresciute, che il medemo estrae in Stato estero, provengono dal
distretto della giurisdizione di Cles del principato di Trento, che ne ha ottenuto dall'eccelso I.R.
Governo dell'Austria Superiore sotto li 6 settembre ed anno corrente l'estrazione in Stato estero
fino al numero di capi seicento, mediante però la solita contribuzione del dazio d'estrazione.
Dato in Trento dalla cancellaria del Castello del Buon Consiglio li 20 settembre 1793.
730. Anno 1595, die 6 maii Tridenti Franciscus Particella, et Ioannes Baptista Busetus de
Rallo iurisconsulti. Dominus Bartholomaeus Coracinus. Magnificus dominus Iosephus
Gaudentus. Ser Franciscus filius Bartholomaei Grassi gastaldus monialium Sanctissimae
Trinitatis. Andreas Triangius notarius subscripsit sententiae latae a dictis iurisconsultis iudicibus
compromissariis in causa Gaudenta, et Coracina occasione domus sitae in Burgo novo Tridenti.
731. Anno 1597, die 10 augusti Tridenti magnificus, et clarissimus dominus Praetor
Tridenti. Doctor Iosephus, et Riccardus fratres de Gaudentiis. Dominus Bartholomaeus
Corazinus. Clarissimi domini Franciscus Particella, et Ioannes Baptista Busettus. Faustinus
Bertellus notarius Tridenti subscrispit. Camillus officialis Curiae Tridenti.
732. Anno 1797, die 7 augusti Tridenti dominus Bartholomaeus Coracinus. Turris doctoris
Iosephi Gaudenti, et fratris eius in Burgo novo Tridenti. Andreas Gonella officialis Curiae
Tridenti. Faustinus Bertellus notarius Tridenti.
733. Anno 1597 Io Bartolomio Coracino. Il molto rev.do, et nobile signor Vicario spirituale
di Trento. Excellens doctor dominus Iosephus Gaudentus. Dominus Bartholomaeus Coracinus.
Dominus Riccardus Gaudentus. Clarissimus dominus Praetor Tridenti. Excellens doctor
dominus Hieronymus de Gratiadeis. Dominus Bartolomaeus Coracinus Tridento absens pro
servitio ill.mi, et rev.mi domini tridentini die 12 augusti 1597. Praedictus dominus Gratiadeus
fiscalis.
734. Anno 1597, die 12 augusti Tridenti ill.mus, et rev.mus dominus princeps Tridenti.
Dominus Bartholomaeus Coracina. Excellens doctor dominus Franciscus Trentinus. Dominus
Bartholomaeus Coracina de Familia ill.mi, et rev.mi domini tridentini. Clarissimus dominus
Busettus. Egregius dominus Iulius Iob notarius Tridenti.
735. Anno 1597 Bartholamio Coracina servitor di casa dell'ill.mo et rev.mo prencipe di
Trento. L'eccellente signor dottor Gaudento. Il clarissimo sig. Podestà di Trento. Ludovicus
Particella cancellarius Tridenti 22 septembris 1597. Magnificus dominus Praetor Tridenti.
Magnificus dominus Ioannes Baptista Busettus.
736. Anno 1588, die 19 decembris Tridenti magnificus, et clarissimus dominus Praetor
Tridenti. Doctor Iosephus, et Ricardus fratres de Gaudentiis. Dominus Bartholomaeus
70
Anno 1425 vixerunt Ioannes Bonus canonicus Tridenti, et Ioannes Reuter eius frater, filii et
haeredes quondam ser Pauli notarii quondam Martini de Tridento. Quo quidem anno 1425 vixit etiam
alius Ioannes Reuter de Terlaco filius ser Uti de Terlaco.
Coracinus. Domus quondam magistri Symonis a Rotis in contrata Burgi novi, sive SS. Trinitatis
Tridenti. Unum revoltum. Faustinus Bertellus notarius. Camillus officialis Curiae Tridenti.
737. Anno 1594, die 25 iunii Tridenti magnifici, et clarissimi domini Franciscus Particella,
et Ioannes Baptista Busettus compromissarii in caussa Gaudenta, et Coracina. Faustinus
Bertellus notarius et Camillus officialis. Magistri Petrus, et Dominicus muratores Tridenti.
738. Anno 1597 magnificus, et clarissimus dominus Praetor Tridenti. Doctor Iosephus, et
Ricardus fratres de Gaudentiis. Dominus Bartholomaeus Coracinus. Faustinus Bertellus
notarius. Nicolaus Cavedenus officialis Curiae Tridenti. Doctor Iosephus Gaudentus. Thomas
Benassutus notarius Tridenti. Camillus officialis Tridenti. Doctor Iosephus Gaudentius.
739. Anno 1597 excellens doctor dominus Iosephus Gaudentus. Excellens doctor dominus
Franciscus Trentinus. Clarissimus dominus Ioannes Baptista Busettus consiliarius, et
commissarius in causa Gaudenta, et Coracina. Excellens dominus Franciscus Bennassutus.
Magister Franciscus Dantinus testis Tridenti. Egregius dominus Alexander Gislimbertus.
Ioannes de Molinariis de Calavino testis. Egregius dominus Faustinus Bertellus notarius
Tridenti. Nicolaus Cavedenus officialis Tridenti.
740. Anno 1597 die 22 augusti Bertolamio Coracino servitor officiante, et sudito
dell'ill.mo, et rev.mo prencipe di Trento, confinante con li signori Gaudenti in Trento. Paulus
Girardinus secretarius. Rev.dus dominus Vicarius in spiritualibus Tridenti.
741. Anno 1597, fratres de Gaudentiis. Dominus Bartholomaeus Coracinus. Ioannes
Prandus officialis Tridenti. Nobilis, et multum rev. dominus Vicarius Tridenti. Excellens legum
doctor dominus Iosephus Gaudentus. Domus quondam domini Symonis a Rotis. Quondam
nobiles domini de Trilacis. Ioseph Endrigius notarius Tridenti.
742. Anno 1570, indictione 13, die mercurii 8 martii, Tridenti in Contrata Burgi novi.
Praesentibus domino Antonio de Iacomelis filio ser Dominici de Vatario districtus Tridenti
notario, magistro Iosepho Giarola lapicida habitatore Tridenti, Francisco de Bellesinis de
Vezzano districtus Tridenti, et magistro Iosepho dicto della Priora, quondam Ioannini de
Comasino habitatore Tridenti testibus etc. Nobilis dominus Iosephus Trilacus civis Tridenti,
quondam nobilis domini Martini Trilaci, ad militiam contra Turcas proficisci intendens, et
nobilis dominus Paulus eius frater, alienaverunt, et renuntiaverunt magistro Symoni a Rotis71
civi Tridenti domunculam, sive stabulum cum stalla, et area, sive curte sitam in civitate
Tridenti, in Contrata Burgi novi penes eorum aedes cum turribus, alias apud nobiles de Bassis,
nunc quemdam illustrem baronem alemanum a mane. Consentiente ipsorum patruele nobili
domino Petro Trilaco. Scripsit Aldrighettus Gaudentus civis Tridenti notarius publicus.
743. Anno 1570 nobilis dominus Hieronymus Thesinus civis Tridenti filius quondam
magnifici et excellentis iurium doctoris domini Antonii Thesini. Item capellanus, sive altarista
Sanctae Agnetis in ecclesia cathedrali Tridenti. Venerabile Capitulum dictae ecclesiae. Io Pietro
Trilaghi. Il sig. Gioseppe, et sig. Paolo Trilaghi fratelli, et miei cugini venditori d'uno stabio,
over stalletta contiguo alle Torre in Trento.
744. Anno 1597, Camillus Vinotus viator publicus Tridenti. Andreas Gonella officialis
Tridenti. Clarissimus dominus Busetus consiliarius. Excellens doctor dominus Iosephus
Gaudentus. Dominus Bartholomaeus Corazina. Thomas Bennassutus notarius Tridenti. Doctor
Iosephus et Ricardus fratres de Gaudentiis. Nobilis, et clarissimus dominus Ioannes Baptista
71
Anno 1412 die 21 februarii vixit Tridenti Bartholomaeus a Rotis quondam ser Delaiti de Burgo
novo de Tridento. Item Iohannes gener dicti Bartholomaei a Rotis, et filius quondam Nicolini de Vataro.
Busetus habitator in Contrata s. Marci Tridenti. Ioannes Andreas de Andreis de Thavo servitor
nobilis et rev.di domini Coradi. Bartholomaeus Paisanus servitor excellentis domini Iosephi
Gaudenti. Ioannes Pompeatus notarius Tridenti.
745. Anno 1597, die 24 decembris, Tridenti in arce Boniconsilii Ludovicus miseratione
divina S.R.E. cardinalis Madrutius, episcopus sabinensis, et tridentinus etc. venerabili egregio,
devoto, fideli, nobis dilecto Iosepho Roboreto, doctori, canonico, et consiliario nostro tridentino.
Eidem commisit causam appellationis egregii Iosephi Gaudenti doctoris a quadam sententia per
egregium Ioannem Baptistam Busetum doctorem, et commissarium suum contra eumdem
Gaudentum, et ad favorem Bartholomaei Corazzinae lata. Scripsit ad mandatum Ill.mi, et rev.mi
domini cardinalis etc. consilio Baptista a Coredo.
746. Anno 1597, die 24 decembris Tridenti nobilis, clarissimus, et multum rev.dus dominus
Iosephus Roboretus canonicus Tridenti, consiliarius etc. in causa etc. commissarius etc.
Excellens doctor dominus Ioseph Gaudentus. Dominus Bartholomaeus Corazina. Egregius
dominus Ioannes Pompeatus fideiussor pro eodem domino Gaudento. Dominus Ioannes N. de
Sardanea, et Franciscus custos ad Portam Aquilae testes. Faustinus Bertellus notarius scripsit.
747. Anno 1597, die 15 decembris Tridenti Ioseph Gaudentus ill.mo, et rev.mo praesuli
domino domino gratiosissimo, commemorat magnificum, et clarissimum dominum Ioannem
Baptistam Busetum coadiunctum magnifico, et clarissimo domino Praetori Tridenti, in causa,
quam habet cum domino Bartholomaeo Corazino. Rescripsit Baptista a Coredo. Addidit
Corazinus: Per non saper latino dimando la copia etc. Camillus Vinotus officialis Tridenti.
748. Anno 1597, die 8 decembris, Tridenti, magnifici et clarissimi domini Praetor Tridenti,
et Ioannes Baptista Busetus. Doctor Iosephus, et Ricardus fratres de Gaudentis. Dominus
Bartholomaeus Coracinus. Hora decima castri Boni Consilii. Thomas Bennassuts notarius
Tridenti. Franciscus Picolatus offitialis Curiae Tridenti. Franciscus Scutelius notarius Tridenti
scripsit. Admodum rev. et nobilis dominus canonicus Roboretus. Excellens dominus Odoricus
Paurenfaint. Excellens dominus Antonius Iob. Excellens dominus Bonaventura de Albertis.
Rescripsit pro cardinali die 17 decembris 1597 Baptista a Coredo etc., et die 22 decembris 1597
Baptista a Coredo.
749. Anno 1597, die 30 decembris Tridenti nobilis et clarissimus, ac multum rev.dus
dominus Roboretus commissarius etc. Dominus Bartholomaeus Corazina. Excellens doctor
dominus Hieronymus de Gratiadeis. Excellens doctor dominus Gaudentus.
750. Anno 1598, die 10 ianuarii magnificus et excellens dominus Gratiadeus interveniens
pro domino Bartholomaeo Corazino (sic), praesente ipso domino Bartholomaeo Corazina (sic).
Die 12 ianuarii dominus Bartholomaeus Coracina. Excelsum consilium Tridenti. Faustinus
Bertellus notarius Tridenti. Die 15 ianuarii excellens doctor dominus Hieronymus de Gratiadeis
procurator domini Bartholomaei Corazinae. Die 16 ianuarii dominus Bartholomaeus Corazina.
751. Anno 1598, die 11 ianuarii. Ego Ioannes Baptista Busetus de Rallo. Ac etiam Io Gio.
Battista Busetto di Rallo dottore di legge, et dil Consiglio dell'ill.mo, et rev.mo signor cardinale
Ludovico Madrutio vescovo di Trento, principe, et signor nostro gratiosissimo. Ad instantia di
misser Bartholomio Coracina. Al clarissimo sig. Podestà qua di Trento. L'eccellente signor
dottor Giosepho Gaudento.
752. Anno 1598, die 22 ianuarii hora Tertiarum. Faustinus Bertellus notarius Tridenti.
Andreas Gonnella officialis Tridenti. Die 26 ianuarii excellens dominus Hieronymus de
Gratiadeis fiscalis etc. Excellens dominus Iob, et dominus Guidellus de Guidellis testis Tridenti.
Magnificus, et excellens dominus doctor Iosephus Gaudentus, et dominus Bartholomaeus
Coracina. Clarissimi domini Praetor et Busettus. Ego Ioseph canonicus Roboretus in causa etc.
delegatus.
753. Anno 1598, die 27 ianuarii Tridenti hora Mediarum Tertiarum. Clarissimus dominus
Busettus. Dominus Bartholomaeus Coracina. Excellens doctor dominus Gaudentus. Die 26
ianuarii dominus Bartholomaeus Coracinus. Hora nona Castri, sive Tertiarum. Lucas officialis
Tridenti. Die ultima ianuarii dominus Bartholomaeus Coracina. Haeredes quondam domini
Andreae Triangii.
754. Anno 1580 Venetiis apud Antonium Ferrarium editus fuit liber inscriptus B. Ioannis a
Capistrano e Minorum Onservantium Familia, comcionatoris celeberrimi. Secundus eius titulus
est: B. Ioannis a Capistrano e Minorum Observantium Familia, Speculum clericorum, hoc est
sermo ad clerum, in tridentina sinodo anno 1439 die 22 mensis aprilis, in cathedrali ecclesia
habitus. Exorditur his verbis: Princeps serenissime, Paterque clementissime, ac praesul
dignissime, Alexander inclite Dux Mazoviae, et domine episcopi tridentine. Et vos patres
venerandi, doctores eximii, praestantissimique praelati, Priores, et Praepositi, ac domini
canonici, plebani, et capellani, clericique coeteri astantes undecunque, genus electum, regale
sacerdotium. Ipsum sub datum Venetiis undecimo calendas iulii 1580 dicavit ill.mi, ac rev.mo
Ferdinando Mediceo cardinali S.R.E meritissimo, titulo s. Mariae Novae, et protectori Opt.
Religionis Observantium D. Francisci, Frater Ioannes Franciscus arzignanensis, scilicet de
Arzignano oppido vicariali agri vicentini 10 P. M. a Vicentia dissito. Et haec ad historiam
tridentinam pertinent.
755. Anno 1438, die 3 iulii Tridenti Alexander episcopus tridentinus, et dux Mazoviae in
Polonia, epistolam scrispit ad Sanctum Ioannem de Capistrano neapolitanum Ordinis Minorum
Observantium, tunc Ferrariae degentem, sequentis tenoris: Honorabili, ac religioso Patri Fratri
Ioanni de Capistrano, sincere nobis in Christo dilecto etc. Venerabilis, ac religiose Pater, in
Christo sincere dilecte. Relatu veridico percepimus, vos ad veniendum huc ad nostram
civitatem, et verbum Dei populo proponendum, et praedicandum fore inclinatum, quod tanto
magis grate audivimus, quanto vestram honestatem ad id faciendum magis idoneam, fide
dignorum vestri notitiam habentium testimonio non ignoramus, et huic nostro populo id magis
videmus expedire. Venite igitur confidenter, et prospere, et sitientes agros huius agrestis soli
principali rore coelestis verbi, spe mercedis aeternae, curetis irrigare, in quo illum, qui
discipulos suos in mundum universum ire, et omni creaturae Evangelium praedicare iussit, qui
non solum uni civitati verbum salutis, sed pluribus hinc inde discurrens, et ovem deperditam
reperire, salvareque quaerens, evangelizare curavit, imitabimini, et sui vasis electionis apostoli
Pauli, cuis sollicitudo quotidiana non unius, sed omnium ecclesiarum erat, vestigia sequamini
commendat. Nos vero ad hoc, quod vestra sancta intentio finem consequi commodius valeat
praeoptatum, favores vobis dare, dante Domino, volumus opportunos. Datum Tridenti in castro
nostro Boni Consilii die iii iunii anno Domini MCCCCXXXVIII.
Nota. Refertur ex autographo a nostro P. Luca Waddingo in Annalibus Minorum ad an.
1438, n. XI, To. XI, pag. 34 edit. Rom. 1734.
756. Anno 1438, die 13 octobris in Castro novo, ut puto ego Vallis Lagarinae, idem
episcopus tridentinus aliam scripsit epistolam ad laudatum Sanctum Ioannem de Capistrano,
hisce conceptam verbis: Venerabili, et religioso, tamquam patri dilecto, domino Ioanni de
Capistrano, Ordinis Minorum, sacrae theologiae professori etc. Venerabilis, et religiose,
tanquam Pater dilecte. Relatibus fide dignorum intelligentes vos, tamquam virum vita, et
scientia perfectum, verbo sanae doctrinae, et exemplo bonae vitae, populum civitatis nostrae ad
pacem (sine qua pacis auctor minime coli potest) et caritatem mutuam (sine qua Deo placere
impossibile est) obedientiamque (quae cunctis holocaustis praefertur, et sine qua Deo placere
nullus valet) humilitatemque (praeter quam aliae virtutes non subsistunt) et ceteras virtutes, et
mores optimos, assidue, fervide, et prudenter inducere, et in via salutis conari collocare, laetati
sumus in his, quae dicta sunt nobis, Deoque Deorum, et Domino dominantium grates, et laudum
praeconia de dono nobis, et populo nobis subiecto divinitus concesso, in humilitate spiritus
persolvimus copiose, in sua clementia confidentes, quod ea, quae per te coepit, perficere
dignabitur gratiose, vepribus et spinis discordiarum, et odiorum, ac superbiae, et exinde
provenientibus rebellionis, et inobedientiae, aliisque vitiorum seminibus, quae inimicus homo in
agro dominico superseminavit, evulsis, triticum, praefatis vitiis eradicatis, oppositarum
virtutum, et probitarum crescere multiplicarique faciet in immensum. Quod ut eveniat,
persuadere populo ipsi saepe placeat, ut se non reddant verbo Dei indignos, nec velut porci
conculcent margaritas, nec sine semine verbi Dei, sicut Sodoma existant, et Gomorrae similes
efficiantur, sed magis studeant esse ex Deo, et non ex suo adversario Satana, attento quod
veritas ipsa per se ipsam testatur, quod qui ex Deo est, verba Dei audit, et propterea hi, qui
verba Dei audire dedignantur, non ex Deo, sed ex Diabolo sunt. Nec vos, vir bone, a
publicationibus verbi divini retrahat, aut tabescere faciat audientium aut pravitas, aut cervicis
durities; nam ut nostis, sacra tradunt eloquia, hominem nonaginta novem in deserto oves,
dimisisse, et unicam dumtaxat ovem deperditam quaesiisse: lapidem etiam sua duritie non
obstante, parva licet stilla, non vi, sed assiduitate stillandi, cavari cernitur ab experto, sicque
verisimile est, saltem vos in aliquibus fructum facere, licet duris. Ignita enim sunt verbi Dei,
quae per vos propalantur, eloquia, et quantumcumque ferrea hominum corda sufficiunt emollire:
nescit enim tarda molimina Spiritus Sancti gratia, et si fructus non sequeretur in materia
subiecta audientium, non tamen meritum deficiet in efficiente, et verbum divinum propinante.
Quinimmo quemadmodum oratio in sinum orantis, eo pro quo oratur inhabili existente,
convertitur, sic praedicationis meritum, auditorum ineptitudine in praedicantem revertitur quoad
fructum, ita ei retributore omnium bonorum concedente, qui praemiis exuberantibus ipsum
praedicantem faciet gratulari, quibus vos ille, in cuius vinea laboratis, in domo Patris sui, in qua
mansiones multae sunt, abundare faciet gaudiose, a nobisque, et cunctis, ad quorum labores
vestri, quos in vinea Dimini Sabaoth facitis, notitiam pervenerint, laudes immortales
reportabitis, et gratias, ac Altissimum in his vestris operibus per cunctorum ora glorificari
facietis, apud cuius clementiam, ut nos, et populus nobis subiectus per orationes vestras
commendemur, affectuosis suspiriis deprecamur, parati ad vobis, Ordinique, et monasterio
vestris quaeque grata et accepta exhibere. Datum in castro nostro novo, die XIII octobris, anno
Domini MCCCCXXXVIII.
Nota. Et haec epistola ex autographo desumpta legitur apud citatum P. Waddingum ad an.
1438, num. XII. Huiusmodi epistolas descripsi, quia spectant ad historiam tridentinam. Vide
quae de Alexandri adversitatibus retuli in Episcopario quadruplici pag. 72.
757. Anno 1793, die 3 novembris hic Tridenti ab ill.mo, et rev.mo domino Gregorio
Tassero Praeposito s. Michaelis ad Athesim accepi folium sequentis tenoris: Ex litteris P.
Conradi Hertenberger datis ex castris Frayenhofen 22 aprilis 1747. Cum nuper Elusaci72 essem,
rem calamo dignam narravit R.P. Provincialis Germaniae Superioris. Anno 1745 venerunt ex
Hybernia in Sueviam duo PP. Franciscani. P. Laurentius Bursceld, et P. Iacobus Pirre, hic
Pragae, ille Romae ad conventus profecturus. Cum ambo in Sueviae oppido Laubheim (sic)
pernoctassent, apparuit P. Iacobo quidam parochus his illum verbis affatus: Ego sum
Bartholomaeus Holzhauser quondam parochus prope Moguntiam. Surge, et scribe, quae tibi
dictaturus. Surrexit, et scripsit versus sequentes a venerabili Bartholomaeo (sic) sibi dictatos.
Millia sexcentum novies duodenaque pono,
Adde quater decies; tunc venit illa dies,
Qua Bonnae73 Iesu Socii, Fratresque beati
Francisci palmas, martyriumque ferent.
Nam Petrus Galli cantum ter flevit amare,
Eclypsis Romae tunc quoque solis erit.
72
73
Typis Cluaci.
aliter Bomae, aliter Romae.
Et caput ad tempus breve tunc Ecclesia perdet.
Gallus erit tanti solus origo mali.
Quo pereunte redit pax, et concordia fratrum,
Et caput Ecclesiae, imperiique decor.
Pontificisque novi nomen tibi mille notabit,
Iosephique Pater Lilifer alter erit.
Perque hunc pelletur signo Crucis haeresis omnis,
Et redit ad Dominum terra sacrata suum.
His dictis Bartholomaeus evanuit. Pater Iacobus autem primo mane sequentis diei post
peractam sacramentalem confessionem haec manifestavit Patri Laurentio, et iuramento
confirmavit. Ex Laubenheim74 digressi veniunt ad Carthusiam Buxheim Memmingae
proximam, et rem Patri Priori narrarunt, et fidem invenerunt, postquam R.P. Prior manuscripta
quaedam Bartholomaei Holzhauseri in illa Carthusia asservata lustrasset, et dicta ista scriptis
conformia invenisset. Inde divisis itineribus Pater Iacobus Pragam est profectus, Pater
Laurentius Romam contendit. Is cum aeger die nona iunii Tridenti advenisset, et ea nocte a
Patribus nostris in Collegium receptus esset, singula uti acciderant, sub coena narravit.
Hactenus folium tasserianum. Ego credo apparitionem Bartholomaei; sed porphetiam non
veracem assero. Nam iuxta eam anno 1748 vacare debuisset apostolica Sedes, alterque papa
eligi. Id non accidit; etenim Benedictus XIV fuit papa ab anno 1740 usque ad an. 1758.
Hertenbergerus, et Provincialis, et Collegiales Tridenti fuerunt Iesuitae. Vide nostrum To. 1,
epist. 850 ad P. Melchiorem Kellerum. Bartholomaeus Holzhauser vitae communis clericorum
saecularium ad formam ss. canonum restitutor obiit Bingae ad Rhenum die 20 maii 1658, aetatis
suae 45.
758. Anno 1451, die 4 decembris Nicolaus V Papa Georgio Hackio episcopo tridentino
dedit sequentes literas: Venerabili fratri episcopo tridentino etc. Piis fidelium votis etc. Exhibita
nobis nuper pro parte dilectorum filiorum Guardiani, et fratrum domus Ordinis Fratrum
Minorum extra muros, Communis, Concilii (sic), et decurionum tridentinorum, petitio
continebat, quod licet dicta domus a primaeva eius fundatione, et per multa tempora post, in
maxima veneratione, et devotione populi tridentini extiterit, et dilecti filii nonnulli cives
tridentini hactenus ut plurimum apud illius ecclesiam sepulturam eligere consueverunt (sic),
causantibus tamen postmodum guerrarum turbinibus, et aliis sinistris eventibus, quibus partes
illae, et praesertim civitas tridentina diutius afflicta fuere, etiam pro eo, quod domus ipsa muris
dictae civitatis vicina hostibus receptaculum, necnon campanile quod muros praedictos
supereminet, propugnaculum sit; cives praedictae civitatis proinde attendentes se multa
propterea damna, atque incommoda, personarumque atque bonorum pericula pertulisse, et
maiora eis posse verisimiliter accidere in futurum; ne dicta domus causa desolationis ipsius
civitatis in futurum existeret, cives praedicti Portam civitatis praedictae, per quam ad ipsam
domum patebat accessus, muro clauserunt, propter quod domus ipsa quasi derelicta habetur,
fratresque dictae domus eleemosynis, et pane omni praesidio destituti remansere, ac propter
difficilem, indirectumque ad eam, ac lutosum accessum, et iter, ad easdem domum et ecclesiam
raro aliquis civium huiusmodi apud illam eligit sepulturam, inibique ad divina audiendum
accedit; Guardianusque, et Fratres huiusmodi nullum suffragium a praedictis civibus
consequuntur; et quod deterius est, anno proxime transacto magna pars ipsius domus incendio
casu fortuito concremata, magna reparatione indigere dignoscitur. Cum autem, sicut eadem
petitio subiungebat, cives praedicti aliam domum cum ecclesia, campanili, campana,
coemeterio, hortis, hortalitiis, et aliis necessariis officinis, loco illius intra muros eiusdem
civitatis construi, et aedificari facere, necnon ad constructionem, et aedificationem huiusmodi
partem contribuere proponant. Quare pro parte Guardiani, Fratrum, Communis, Concilii, et
decurionum praedictorum nobis fuit humiliter supplicatum, ut eis in praemissis opportune
providere de benignitate apostolica dignaremur. Nos igitur, qui cultum divinum ubique vigere,
74
Laubhem editio.
et augeri nostris potissime temporibus cupimus, huiusmodi supplicationibus inclinati, fraternitati
tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus vocatis evocandis, de praemissis te diligenter
informas, et si post diligentem informationem ita esse repereris, super quo conscientiam tuam
oneramus, loco domus, et ecclesiae praedictarum, intra dictam civitatem, in loco ad hoc apto, et
condecenti, aliam domum, et ecclesiam dicti Ordinis cum campanili, campana, coemeterio,
claustro, hortis, hortalitiis, et aliis necessariis officinis huiusmodi fundandi, et construendi,
necnon quaecumque bona domui Fratrum Minorum extra relicta, et quae loco intra civitatem
construendo, ac Fratribus huiusmodi a Christifidelibus in eleemosynam assignata fuere, pro
huiusmodi aedificatione, et constructione facienda remittendi, seu permutandi, ex eis vendendi,
seu alienandi, ac pretium ex eis proveniens in aedificationem, et utilitatem erigendae domus, et
ecclesiae huiusmodi Guardiano, Fratribus, Concilio, et decurionibus praedictis exponendi,
plenam, et liberam auctoritate apostolica licentiam largiaris: proviso, quod ecclesia huiusmodi
extra muros praedictos propterea ad prophanos usus minime redigatur, nec debitis fraudetur
obsequiis, sed laudabiliter inibi deserviatur in divinis. Non obstantibus felicis recordationis
Bonifacii Papae octavi praedecessoris nostri, illa praesertim, qua prohibetur etc. etc. Datum
Romae apud sanctum Petrum anno Incarnationis dominicae MCCCCLI, pridie nonas decembris,
pontificatus nostri anno V.
Nota. Epistola haec refertur integra in Annalibus Minorum a nostro P. Luca Waddingo To.
12 in regesto pontificio ad an. 1451, num. 68, pag. 554,555. Sed pro Concilio legendum puto
Consilio. Sane Gregorius Papa nonus anno 1237 scripsit: Potestati, et Consilio tridentino literas,
quas descripsi, ac retuli in meo regesto diplomatico Secundae Relationis ad P. Paschalem de
Varisio Ministrum Generalem Ordinis nostri sub numero sexto. Ceterum ecclesia S.P.N.
Francisci, cum coenobio Fratrum Minorum Conventualium est in hodiernum diem extra muros
Tridenti e regione Portae Clausae. Apud eam hoc anno 1793 conditum fuit coemeterium pro
universis civibus tridentinis. Porta praedicta nondum aperta, etsi cives ut aperiatur in votis
habeant. Notandum illud, quod Ecclesia vetus ad prophanos usus minime redigatur; nunc enim
passim, etiam Tridenti, ad prophanos, immo indecorosos usus ecclesiae rediguntur. Proh dolor!
759. Anno 1452, die 17 iunii Nicolaus V Papa Fratribus Ordinis Minorum de Observantia
Provinciae Sancti Antonii concessit, quod possint aedificare sibi domum cum ecclesia sub
vocabulo Sancti Bernardini extra Portam Sanctae Crucis civitatis tridentinae in petia terrae
prativa, et vineata, quam olim Minister et confratres Domus Dei, etc.:
"Nicolaus episcopus servus servorum Dei.
Dilectis filiis Vicario et universis fratribus Ordinis Fratrum Minorum de observantia
Provincie sancti Antonii secundum morem dicti Ordinis salutem et apostolicam benedictionem.
Sacre religionis observantia subque mundanis abdicatis illecebris devotum et sedulum
impenditis Altissimo famulatum promeretur ut votis vestris illis presertim illis presertim (sic)
que divini cultus augmentum et religionis propagationem respiciunt favorabiliter annuamus
votum ea que propterea pie facta comperimus ut illibata persistant apostolico munimine
solidemus. Sane pro parte vostra nobis nuper exhibita petitio continebat quod olim dilecti filii
magister seu minister ac confratres domus Dei fraternitatis discipline et consortii batutorum
nuncupate laici tridentini ob singularem quem ad Ordinem vestrum et illius professores sub eius
regulari observantia degentes propter divini verbi predicationem et doctrinam ac exemplarem
vitam eorumdem gerunt devotionis affectum quandam petiam terre prativam et vineatam
duorum prediorum [=plodiorum] vel circa extra portam Sancte Crucis civitatis Tridentine
consistentem et ad ipsos ministrum et confratres tunc legitime pertinentem pro fundatione et
constructione unius domus cum ecclesia et necessariis officinis ad laudem omnipotentis Dei et
in honorem ac sub vocabulo gloriosissimi confessoris sancti Bernardini pro usu et habitatione
perpetuis aliquorum fratrum dicti Ordinis vobis perpetuo donarunt tradiderunt et concesserunt
prout in quodam instrumento desuper confecto plenius continetur. Quare pro parte vestra nobis
fuit humiliter supplicatum ut donationi traditioni et concessioni prefatis ac omnibus et singulis
in dicto instrumento contentis et inde secutis pro eorum subsistentia firmiori robur apostolice
confirmationis adiicere et alias super hiis oportune providere de benignitate apostolica
dignaremur.
Nos igitur qui cultum divinum et religionem eosdem nostris potissime temporibus vigere et
augeri intensis desideriis affectamus huiusmodi supplicationibus inclinati, donationem
traditionem et concessionem predictas ac in instrumento contenta et inde secuta huiusmodi
auctoritate apostolica tenore presentium confirmantes et approbantes supplentesque omnes
defectus si qui forsan intervenerint in eisdem vobis ut in dicta petia terre seu apud illam domum
cum ecclesia, campanili, campanis, cimiterio, claustro, dormitorio, refectorio, ortis ortalitiis et
aliis necessariis officinis pro usu et habitatione perpetuis aliquorum fratrum huiusmodi inibi sub
dicta observantia viventium erigendi, construendi et edificandi vobisque ac eisdem fratribus
ipsam domum recipiendi ac perpetuo retinendi et inhabitandi diocesani loci et cuiuslibet alterius
licentia super hoc minime requisita, iure tamen parrochialium ecclesiarum et cuiuscumque
alterius in omnibus semper salvo plenam et liberam auctoritate apostolica tenore presentium
licentiam elargimur. Et nichilominus universis et singulis dicti Ordinis fratribus in eadem domo
sub observantia huiusmodi pro tempore degentibus cun omnibus et singulis privilegiis,
libertatibus, immunitatibus, exemptionibus, gratiis prefato Ordini et aliis illius domibus locis et
personis per sedem apostolicam vel alias in genere vel in spetie quomodolibet concessis ac
imposterum forsan concedendis uti et gaudere libere et licite valeant eadem auctoritate
concedimus et etiam indulgemus. Non obstantibus felicis recordationis Bonifatii pape VIII
predecessoris nostri prohibente (sic) ne fratres ordinis mendicantium in aliqua civitate, villa seu
aliquo castro vel loco domos vel loca de novo recipere presumant absque sedis apostolice
predicte licentia spetiali faciente plenam et expressam de prohibitione huiusmodi mentionem et
aliis Constitutionibus apostolicis ceterisque contrariis quibuscumque. Nulli ergo omnino
hominum liceat hanc paginam nostre confirmationis, approbationis, supplicationis, elargitionis
et concessionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare
presumpserit indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli Apostolorum eius se
noverit incursum.
Datum Rome apud Sanctum Petrum. Anno Incarnationis dominice Millesimo
quadringentesimo quinquagesimo secundo quintodecimo kalendas iulii.
Pontififcatus nostri Anno Sexto.
Gratis de mandato domini nostri pape.
-Julius-"75.
***
Donazione del terreno da parte dei Battuti di Trento76:
In Christi nomine amen. Anno nativitatis eiusdem millesimo quadringentessimo
quinquagesimo secundo, indicione quintadecima, die sabati vigesimo secundo mensis aprilis,
Tridenti in contrata Macelorum magnorum ante domum habitationis nobilis et sapientis viri
domini Iohannis Conti de Fattis de Trilaco civis et habitatoris Tridenti, presentibus egregio et
preclaro legum doctore domino Antonio de Fattis et ipso domino Iohanne Conto, egregio et
preclaro arcium et medicine doctore magistro Armano filio quondam (spazio bianco) de Feltro,
Victore quondam ser Augustini de Feltro, Luchino quondam ser Iacobi de Medullis de
Gargnano, Antonio notario quondam ser Gotmanini de Brezio vallis Annanie diocesis tridentine
omnibus civibus et habitatoribus Tridenti testibus ad hec vocatis specialiter et rogatis.
Ibique nobilis et egregius vir ser Bonaventura filius quondam nobilis et egregii viri ser
Marci de Calapinis tamquam magister sive minister domus Dei fraternitatis dissipline et
consorcii fratrum Batutorum laicorum de Tridento et magister Uricius a Vaginis filius quondam
ser Donati de Rouredo tamquam sindaco et sindacario nomine dicte domus Dei et consorcii
75
Trento, BSB Fondo pergamene, n. 11. Cfr. anche P. Remo Stenico, I Frati Minori a Trento,
Trento 1999, appendice, n. 7.
76
Testo da: BSB, pergamena 10; cfr. anche P. Remo Stenico, I Frati Minori a Trento, Trento 1999,
appendice, n. 6, dove vi è pure la traduzione in italiano.
dissipline predicte predictorum fratrum Batutorum laicorum de Tridento tamquam Christi
pauperum per se et eorum successores et de conssensu et volluntate hominum personarum et
consorcii fratrum dicte dissipline et consorcii Batutorum de Tridento per se et suorum
successorum intuitu pietatis et misericordie sponte et ex certa sciencia et animo sincero dederunt
et tradiderunt, cesserunt et donaverunt titulo et nomine donacionis mere pure et simplicis
donacionis inrevocabilis que dicitur inter vivos que donacio ulla ingratitudine vel offenssa
revocari non possit sive alia quacunque racione vel causa revocari non possit monasterio regule
et conventui venerabillium et religiosorum fratrum minorum observancie sancti Francisci, et
michi Gratiadeo notario infrascripto tamquam publice persone vice et nomine eorum et eorum
successorum stipulanti et nominatim unam peciam terre prativam et vineatam duorum
plodiorum vel circa sitam in pertinenciis Tridenti extra portam sancte Crucis in loco ubi dicitur
ad Glaras subtus Mesianum apud hos ut dixerunt confines: apud Glaram et apud heredes
quondam magistri Iohannis barberii mediante Rugia et apud iura illustrissimi principis Tridenti
domini Sigismundi Dei gracia ducis Austrie, Stirie, Charinthie et Carniole comitisque Tirolis et
ecclesie ac civitatis Tridenti et pertinenciarum deffenssoris et advocati ac in temporalibus
domini et apud viam publicam de subtus et forte apud alios veriores confines, eo modo et
intencione ut in ea pecia terre fiat et edifficetur unum monasterium in honorem beati Bernardini.
Ad habendum, tenendum et possidendum et in ea pecia terre monasterium beati Bernardini
edificandum et construendum et quidquid ipsi monasterio regule et conventui dictorum fratrum
et eorum successoribus deinceps placuerit perpetuo faciendum cum omnibus et singulis que
infra predictos continentur confines vel alios si qui forent, accessibus et egressibus suis usque in
vias publicas, et cum omnibus et singulis que dicta res donata habet super se, supra se vel infra
se seu intra se in integrum omnique iure et accione, usu seu requisicione sibi extra re vel pro ea
re aut ipsi rei modo aliquo pertinente: Quam rem donatam predicti ser Bonaventura et magister
Uricius dictis nominibus donatores se ipsius monasterii regule et conventui dictorum fratrum
constituerunt precario nomine possidere donec ipsum monasterium regula et conventus
dictorum fratrum ipsius rei possessionem acceperit corporalem, quam accipiendi sua propria
auctoritate et retinendi deinceps eis licenciam omnimodam contulerunt atque dederunt. Et
promiserunt predicti ser Bonaventura et magister Uricius donatores dictis nominibus per se et
eorum successores michi Gratiadeo notario infrascripto vice et nomine quibus supra stipulanti et
recipienti predictam donacionem et omnia et singula suprascripta perpetuo firma et rata habere
et tenere et non contrafacere vel venire per se vel per alios aliqua racione causa vel ingenio de
iure vel de facto neque ipsam donacionem occasione alicuius ingratitudinis iniurie vel offensse
magne vel parve aut alicuius alterius racionis vel cause revocari vel restituendi facere sub pena
reffectionis dampnorum expenssarum ac interesse litis et extra et sub obligacione omnium
bonorum dicte disscipline (sic) et consorcii dictorum fratrum domus Dei presencium et
futurorum et pena soluta vel non, predicta omnia et singula firma perdurent.
Ego Gratiadeus publicus imperiali auctoritate notarius filius quondam ser Antonii de
Castelo de Trilaco diocesis tridentine civis et habitator Tridenti predictis omnibus et singulis
presens interfui et rogatus scripsi et meo signo et nomine roboravi.
S. N. Ego Christophorus publicus imperiali auctoritate notarius filius ser Marci de
Marchetis de Cadeno civis et habitator Tridenti ex licencia et auctoritate michi datis et concessis
per magnificum et generosum militem dominum Christophorum Lanfranchinum de Verona
honorabilem potestatem civitatis Tridenti pro reverendissimo in Christo Patre et domino domino
Georgio Dei et apostolice sedis gratia episcopo et domino Tridentino in temporalibus
dignissimo et benemerito etc. relevandi et conscribendi exemplandi et in publicam formam
reddigendi rogaciones abreviaturas notas continuas scriptas per quondam nobilem virum ser
Gratiadeum notarium de Castelo de Trilaco olim civem et habitatorem Tridenti socerum meum
prout de huiusmodi licencia et auctoritate michi datis et concessis ut supra constat publico
instrumento scripto et notato manu Antonii notarii de Facinis de Padua civis et habitatoris
Tridenti, hoc suprascriptum instrumentum donacionis per me scriptum, transcriptum et
exemplatum de continuis vivis et non canzelatis notis quondam ser Graciadei notarii prout in
ipsius continuis vivis et non canzelatis inveni ita fideliter et per ordinem sumpsi transcripsi et in
hanc publicam formam reddegi nil addens vel minuens quod senssum variet vel sententiam
mutet nisi forte punctum literam vel silabam. In quorum fidem et testimonium hic ante hanc
meam subscriptionem apposui consuetum signum mei tabellionatus officii.
760. In nomine Domini. Anno dominicae Incarnationis millesimo ducentesimo vigesimo
quarto, die sabbati, qui est secundo die mensis novembris, indictione tertiadecima, in castro
Bribiae, in palatio domini archiepiscopi. Ad honorem Dei, et Sanctae Romanae Ecclesiae,
dominus Henricus Dei gratia Sanctae mediolanensis ecclesiae venerabilis archiepiscopus,
attendens honestatem, et religionem Iacobae abbatissae, et pauperum Sororum Mediolani
commorantium etc. etc.
Omissis etc.
Ego Albertus notarius sacri palatii, filius Alberti Apoliti iudicis, civis mediolanensis, qui
modo habito in Burgo Angleriae, hanc chartam tradidi, et scripsi.
Nota. Integrum hoc monumentum habetur in Historia mediolanensium archiepiscoporum
Iosephi Antonii Saxii To. 2, pag. 671, et 672 edit. Mediol. 1755.
Haec misi Burgum ad Patrem Petrum Paulum Montibellerum die 10 decembris 1793,
danda nobili domino Carolo de Hippolytis origine mediolanensi, rogatus postquam de iisdem
scripsi To. 3 epist. 851. Nullum alium Apolitum, vel Hippolitum cognominatum invenire potui
hactenus in historiis mediolanensibus.
761. Anno 1447 ac 1448 egregius, et circumspectus vir ser Nicolaus Saibant de Egna
iudex, et commissarius deputatus a Sigismundo Austriae duce in quadam causa inter Tresianos,
et Taienses vallis Annaniae.
1515, die 2 decembris Roboreti occisus fuit dominus Petrus filius quondam domini Ioannis de
Xaibantis de Roboreto.
1524 vixit Chechus filius quondam ser Ioannis Nicolai Saybandi de Rovereto, dictus etiam
Xaybandus.
1541 vixit Ioannes Maria de Saybandis de Roboreto.
1571 excellens dominus Franciscus Saybandus iureconsultus Roboreti, et advocatus coram
Praetore Roboreti.
1571 excellens dominus Franciscus Saybandus provisor communitatis Roboreti.
1571 excellens doctor iuris utriusque dominus Franciscus filius quondam nobilis, et magnifici
domini Marci Antonii Saybandi equitis.
1571 excellens legum doctor dominus Franciscus filius quondam magnifici legum doctoris
domini Marci Antonii Saybandi, provisor magnificae communitatis Roboreti. Hic circa an.
1570 electus est Praetor Tridenti, sed non constat, quod fuerit admissus.
1571 nobilis dominus Scipio Saybandus de Roboreto.
1571 Dominus Michael filius quondam domini Ioannis Nicolai Saibandi civis Roboreti.
1571 magister Angelinus de Angelinis, ser Paulus de Barberiis a Platheola, et dominus
Augustinus dicti domini Michaelis Saibandi frater, ac successores domini Baptistae de
Cariolis Tridenti incolae Roboreti.
1608 dominus Marcus Antonius Saibandus de Roboreto commorans Veronae. Vide pag. 217,
num. 768 ad annum 1546.
1611 Dominus Michael Saibandus de Roboreto.
Nota. Et haec Burgum misi ut supra pro nobili domino Francisco Saibantio roboretano petente
monumenta roboretana. Vide infra num. 768.
762. Anno 1517 Carolus quondam Cristofori Tellani civis, et habitator Tridenti.
1526 Piero, et Carlo Telani abitanti nel Quartero di santa Croce di Trento.
1526 Martino Telano abitante nel Quartero di San Martino di Trento. Vide infra num. 817.
1527 Carolus quondam Christophori Telani de Bergamo civis, et habitator Tridenti.
1588 et 1589 Misser Carlo Telan di Trento.
1615 Magnifica domina Iulia filia quondam magnifici domini Iosephi Tellani, et uxor in primo
matrimonio relicta quondam domini Ioannis Baptistae Cingareli.
1616 et 1624 Madonna Virginia Telana di Trento.
Nota. Haec quoque misi Burgum ut supra.
763. Anno 1571 illustris et magnifica domina Blancha filia quondam illustris domini
Simonis baronis de Spaur, relicta quondam nobilis et magnifici domini Matthaei Sbardellati
civis Veronae, et Roboreti.
1571 dominus Baptista Cosmus de Roboreto.
1571 Dominus Gaspar quondam domini Baptistae Tachi dictus Cosmus de Roboreto.
1571 Dominus Gaspar filius quondam domini Baptistae Tachi cognominati alio modo Cosmi de
Roboreto.
1571 Dominus Gaspar quondam domini Baptistae Cosmi dicti de Tachis de Roboreto.
1571 Thomas Mazuchus de Gardumo incola Roboreti.
1571 Christanus filius Stefani Fogolarii Vanziae, incola Roboreti.
1571 Rev. dominus presbyter Franciscus filius quondam Gusmerii Resmini civis Veronae, et
Roboreti. Nobilis et generosus miles signifer inter alemanos exercitus dominus Petrus
Resminus frater eius.
1543 Gusmerus de Resminis civis Roboreti, et Margarita eius uxor.
1571 Bartholomaeus filius quondam ser Antonii de Claris Archi, incola Roboreti.
1571 Prudens vir dominus Daniel filius quondam domini Ioannis Gandini civis Roboreti senex
testamentum suum condidit, elegitque suam sepulturam in sepulchro domus dominorum de
Gandinis posito in templo divae Mariae venerabilium Fratrum Carmelitarum extra Burgum
divi Thomae.
1535 Dominus Ioannes Franciscus Partinus de Roveredo medicus Ripae stipendiatus.
1571 Nobilis dominus Fricius filius quondam nobilis et excellentis phisici caesarei domini
Francisci Partini de Roboreto.
Nota. Et haec Burgum Ausugii, ut supra.
764. Anno 1571 dominus Ioannes Baptista Priamus quondam domini Nicolai incola
Roboreti, et mercator. Hic anno 1603 die undecima septembris in ecclesia sancti Marci Roboreti
de sacro fonte suscepit Bernardinam de Florianis, quae nunc dicitur venerabilis Mater Ioanna
Maria de Cruce olim monasterii roboretani sancti Caroli fundatrix. Albertus de Priamis
nobilibus tridentinis, Collegii Germanici Romae alumnus, Praepositus Montis Virgilii Frisaci,
archidiaconus Carinthiae Superioris in Gmint, Praepositus, et archidiaconus Gentifori, ac
tandem ab anno 1640 usaque ad an. 1654 episcopus Laventinus in Carinthia, forsan fuit patria
roboretanus. Siquidem inter cives, aut habitatores Tridenti nullum Priamum hactenus invenire
potui.
Nota. Et haec misi Burgum ut supra.
765. Anno 1522 Nicolaus phiscalis Roveredi.
1543 Nicolaus Lindeg fiscalis Roboreti.
1571 Nobilis dominus Nicolaus Lindegh phiscalis Roboreti.
1571 Nobilis dominus Nicolaus Lindegh phiscalis et daciarius Roboreti.
1607 Iunipera Lindega de Roboreto Clarissa ad s. Trinitatem Tridenti ab anno 1607 usque ad an.
1630, dicta Faustina.
1571 Ioannes Donatus filius quondam ser Francisci Conzati de Roboreto.
1571 Ser Antonius filius quondam ser Matthaei Segalla, et domina Antonia filia quondam ser
Bernardini Conzatti iugales de burgo Sanctae Catherinae Roboreti hoc anno defuncti ab
intestato, mense ianuario. Eorum filio Matthaeo et filiabus datus fuit tutor, et curator
magister Ioannes filius quondam magistri Hieronimi Mafeoti textor in dicto burgo Sanctae
Catherinae die 24 ianuarii.
1391 Discretus vir Franciscus notarius filius Tranquellini habitator Murii.
1538 Ser Iacobus Antonius quondam ser Ioannis.
1693 Franciscus Tranquillinus de Murio Iuris utriusque doctor et assessor vallium Annaniae, ac
Solis. Etiam an. 1696, 1697 ac 1698. Dein Praetor Roboreti etc.
Nota. Et haec misi Burgum.
766. Anno 1565 nobilis, et magnificus iuris utriusque doctor et ill.mi, ac rev.mi domini
domini nostri tridentini consiliarius dominus Franciscus filius quondam nobilis et magnifici
iuris utriusque doctoris domini Alovisii Bettae de Roboreto, habitator in Contrata Hospitiorum
Alemanorum Tridenti.
1566, die 22 novembris. Nobilis, et magnificus iuris utriusque doctor dominus Franciscus Betta
de Roboreto consiliarius ill.mi, et Rev.mi cardinalis Tridenti contraxit matrimonium per
verba de praesenti cum nobili domina Cassandra filia legitima, et naturali quondam
reverendi, et clarissimi iuris utriusque doctoris domini Francisci Cazuffii canonici, et
Vicarii in spiritualibus Tridenti; et quondam nobilis dominae Cassandrae Tocolae
veronensis. Factus est civis Tridenti anno 1577.
1580, die 3 februarii Franciscus Betta eques auratus, consiliarius, et commissarius generalis
ill.mi, et rev.mi domini cardinalis Ludovici episcopi ac principis Tridenti, necnon iuris
utriusque doctor, recognovit se, filios suos, si quos habuerit, ac nepotes ex fratribus
Iosepho, et Georgio, ac eorum descendentes, nobilitatis titulo ab eodem domino cardinali
donatos.
1592, Nobilis, magnificus, artque clarissimus dominus Franciscus Betta a Toldo eques, et
consiliarius ill.mi, et rev.mi domini domini tridentini.
1600, die 10 iulii nobilis domina Cassandra Cazzuffa uxor relicta quondam magnifici et
clarissimi domini Francisci Bettae a Toldo.
1614, die 10 novembris admodum nobilis, et prudens vidua domina Cassandra filia quondam
nobilis, et multum rev.di domini Francisci Cazzuffi a Paupergh, alias canonici cathedralis
ecclesiae tridentinae, uxorque relicta admodum nobilis, sapientissimi, atque clarissimi viri
domini Francisci Bettae a Toldo iurisconsulti, alias consiliarii, et commissarii generalis
ill.mi, et rev.mi felicis recordationis domini domini Ludovici cardinalis Madrutii sana, licet
senex, fecit suum testamentum, in quo haeredem suum universalem instituit admodum
nobilem dominum Vincentium Cazzuffium a Paupergh nepotem suum.
1615, die 1 octobris illustris domina Cassandra mata Cazzuffia, vidua relicta quondam illustris,
et clarissimi domini Francisci Bettae a Toldo, olim consiliarii ill.mi, ac rev.mi domini
domini cardinalis Ludovici Madrutii episcopi, et principis Tridenti felicis recordationis
emit etc.
1588, magnificus dominus Paulus Betta, et nobilis dominus Octavius Betta.
1585, die 21 octobris Ludovicus cardinalis Madrutius episcopus et princeps Tridenti investivit
de feudis sibi dilectum Franciscum Bettam a Toldo consiliarium, et commissarium suum
generalem, ut seniorem totius familiae Bettae.
1571, Magnificus et excellens legum doctor et eques dominus Franciscus, et magnificus, ac
generosus castellanus excell.mi ducis Parmae dominus Bartholomaeus fratres filii quondam
magnifici, et excellentis iurisconsulti et equitis domini Aluisii Bettae de Roboreto.
Nota. Tridenti in ecclesia s. Marci PP. Augustinianorum est sepulchrum cum inscriptione:
Nobilium Dominorum de Bettis a Toldo Corporum Repositio.
Haec quoque misi Burgum, ut supra. Alia plura mittenda penes me servo.
767. Anno 1793 die undecima decembris hic Tridenti in conventu nostro sancti Bernardini,
a clarissimo fratre meo Maximo Vicario conventus burgensis s. Francisci in Ausugio inferiori,
accepi literas huiusce tenoris: Die V decembris 1772. Ioseph Vicentius (sic) Ioannes Maria
filius domini Vicentii Tomazzoli quondam domini Iosephi Tridenti, et perillustris dominae
Veronicae filiae perillustris domini Pauli Rusca ducis militiarum urbanarum, iugalium, natus die
tertia currentis hora in meridiana a rev.mo domino Ioanne Baptista D'Anna archipresbytero
baptizatus fuit. Patrini fuere nobilis dominus Ioannes Tamanini de Caldonazzo incola Burgi, et
ill.ma domina Anna Claudia77 vidua relicta a quondam ill.mo domino Paulo Hyppoliti Burgi
S.R.I. equite.
Praedicta exemplaria exarata fuisse de verbo ad verbum prout extant in Libro Baptizatorum
huius ecclesiae parrochialis Burgi Ausugii infrascriptus testor, ac certam fidem facio. Die 9
decembris 1793. Ex aedibus canonicalibus Burgi.
L+S (literati parochialis) Stephanus Tropman archipresbyter, et decanus foraneus Burgi
Ausugii
Nota. Huiusmodi literas petii ego rogatus a domina Maria Rosa Ciana tridentina, quae
uxori domini Ioannis Tomazoli, patrui praedicti baptizati, magna est necessitudine coniuncta.
Confer To. 3 epist. 859. Usque ad verbum equite scripsit praedictus frater meus, ne molestus
esset archipresbytero, vel eius cooperatori. Ceterum Vincentius Iosephi pater nunc domicilium
habet Pergini in Ausugio Superiori, loco originis patris sui Iosephi olim mercatoris, et
apothecarii, et civis Tridenti, ubi decessit die 20 iulii 1770, ac sepultus est in ecclesia s. Petri,
inque sepulchro, quod sibi, et suis paravit anno 1770 cum inscriptione, quam retuli To. 1
Variarum Inscr. 736. Nunc Tridenti vivunt praedictus Ioannes mercator dives cum Offnera
tridentina uxore cum una filia. Andreas presbyter non celebrans annorum circiter 58, et Iosepha
Maria monialis Clarissa olim ad s. Trinitatem modo ad s. Michaelem, orta die 19 septembris et
baptizata sub nomine Catharinae, omnes nati ex praedicto Iosepho; cuius filius fuit etiam
presbyter Iosephus defunctus Tridenti die 16 novembris 1781 aetat. suae 52 circiter. Andreas
pluribus annis circa 1778 fuit Lutetiae Parisiorum in Gallia. Presbyter Iosephus haeredes suos
instituit filios Vincentii fratris sui pauperis. Haec pro memoria raptim adnotata sint.
768. Anno 1507 Petrus Tellanus de Bergomo civis tridentinus, et coniudex venditionum, ac
dationum.
Anno 1527 Carolus quondam ser Christophori Telani de Bergomo civis Tridenti.
Anno 1634. Il nobile sig. Gio. Battista quondam nobilis sig. Philippo Tellano roboretano.
Anno 1602, die 12 februarii Tridenti in ecclesia cathedrali dominus Franciscus Farina ex
Roboeto in uxorem duxit dominam Virginiam filiam quaondam domini Marci Roccabrunae.
Anno... Ioannes Maria, Antonius, Albertus, et Andreas de Saybandis de Rovereto fratres.
Ioannes Petrus, Camillus, et Aloysius filii quondam Francisci de Saybandis fratris dicti
domini Ioannis Mariae78.
Scipio filius dicti Antonii de Saybandis.
Ioannes Baptista filius dicti Andreae.
Horatius filius dicti Petri.
Iosephus filius Alberti, ac Brigida, Barbara, et Pantasilea sorores eiusdem Iosephi.
Vide To. 1, Miscellanea, n. 93, et Menochium, Cons. 464.
Anno 1707 domina Maxentia Saibanti roboretana nostris Tertiariis clesiensibus adscripta
fuit.
Anno 1655 die 25 aprilis Hieronymus Saibantes provisor magnificae communitatis
Roboreti. Nobilis dominus Carolus Saibantes civis roboretanus. Ex To. 4, pag. 470 (?).
Girolamo Saibante proveditore di Rovereo ibi.
Anno 1553 dominus Carolus filius quondam domini Philippi Tellani civis Tridenti. Ex
Spicilegio Cazuf. 274.
Anno 1518 Petrus, Carolus, et Martinus fratres de Tellanis de Gandino cives Tridenti. Spic.
Caz. 94.
Anno 1536 magister Dominicus carpentarius quondam Lazari de Serbatis de Rovereto
dictus Bechalet habitator Tridenti.
Anno 1510 ser Iacobus quondam Francisci de Roveredo civis, et habitator Tridenti. Sed
alibi iste dictus fuit de Roveredo Plebis Civizani, et cognominatus de Antonellis.
77
78
Haec obiit Burgi 28 februarii 1794 filia quondam equitis Hieronimi Malfatti tridentini.
Vide infra num. 862, 863.
Anno 1540 misser Philipo Telan da un campo posto in campagna paga de fito un staro de
formento monialibus s. Clarae Tridenti.
Anno 1597 illustris domina Veronica Calepina, orta Sbardelata.
Anno 1602 die 12 februarii Tridenti dominus Franciscus Farina de Roboreto uxorem duxit
dominam Virginiam filiam quondam domini Marci Roccabrunae.
Anno 1655 nobilis dominus Carolus Saibantes civis roboretanus.
Anno 1655 perillustris, et clarissimus dominus Hieronymus Saibantes provisor magnificae
communitatis Roboreti.
Anno 1546 die 29 septembris Veronae Lucia Saibanta uxor nobilis Christophori Cartolarii
iuris utriusque clarissimus edidit Bartholomaeum, qui tandem episcopus clugiensis virtute, ac
pietate spectabilis obiit anno 1614 die 17 novembris, ex Ughello To. 5, col. 1356 ac 1357.
Anno 1512 egregius vir dominus Gulielmus quondam ser Dominici Fraporti de Patono,
honorandus Vicarius Iseriae pro nobili domino Paulo de Liechtenstein barone caesareo, et
domino castri Cornu.
Anno 1571 Blasius filius Guielmi Fraport a Pathono.
Anno 1392 Marcus filius ser Alberti de Clusolis Vallis Lagarinae publicus imperiali
auctoritate notarius.
Anno 1441 Sigismundus dictus Saibant de Rovredo a Luna frustra litigavit contra homines,
et commune villae Novi Mezii Coronae, Grumi, et Rovredi a Luna.
Anno 1483 Laurentius Fraporta de Pathono.
Anno 1539 reverendus magister Firmus Saibante de Verona Ordinis Minorum fuit Tridenti
commissarius apud moniales sanctae Clarae, sive Sancti Michaelis.
Anno 1762 Veronae Iulius marchio Saibante.
Anno1710 admodum rev. dominus Dionysius Saibante presbyter roboretanus, dictus etiam
Dionysius Augustinus.
Anno 1710 nobilis domina Meliora uxor domini Bernardini Brunatti roboretani.
Anno 1710 Ioannes, et Franciscus presbyteri fratres Salvetti cives Roboreti, et Tridenti.
769. Anno 1594, die D. Rodulphi 17 aprilis Pragae Iacobus Chimarrhaeus Ruremundanus
S.C.M a Sacris, et eleemosynis etc. Confraternitatis Sanctissimi Corporis Christi in aula
caesarea Prior, in praefatione ad suum Gazophilacium eiusdem Confraternitatis editum Pragae
typis Georgii Nigrini 1594, in 12, ait, quod eiusdem novae Confraternitatis protector nominatus
est illustris, ac generosus dominus Paulus Sixtus Trauthson, liber baro in Sprechenstein,
Schovensteinm et Folkenstein etc. etc., aulici imperialis Consilii praeses, S.C.M. (Rodulphi)
camerarius, et aulae supremus Mareschalaus (sic), qui a sanctissimo domino nostro Sixto Papa
V (opera usus ad hoc ill.mi, atque rev.mi principis, ac domini domini Ludovici cardinalis
Madrutii arctissimo consanguineitatis vinculo sibi iuncti, et huius sodalitii confratris)
apostolicae Sedis approbationem iam diu expetitam, et desideratam, sed et largissimas
Indulgentias, gratias, et facultates obtinuit. Literae Sixti V Papae incipit: Cum sicut nobis nuper,
ac datae Romae die primo ianuarii 1588, pontificatus eius anno tertio. Eis subscriptus est Tho.
Thom. Gualtherutius.
770. Anno 1662, Tridenti admodum rev. dominus Melchior infirmus. Ita anno 1665.
Anno 1663 Tridenti nobilis virgo domina Simoncina dicta aetatis an. 52 infirma. Nobiles
domini fratres de Busetis. Dominus Vincentius Amatorius. Nobilis dominus Iacobus
Rochabruna aetat. an. 70. Nobilis dominus Beltramus notarius annorum 48. Nobilis domina
Iulia Monte. Item virgo annorum sexdecim circa, filia nobilis domini Ioannis Baptistae
Guerinonii inter caeteras natu maior, infirma.
Anno 1664 admodum rev. Pater Benedictus de Chiusole Guardianus PP. Capuccinorum
Tridenti. Nobilis, et excell.mus dominus Simon Gramatica aetatis an. 21 infirmus Tridenti.
Excell.mus dominus doctor Hieronymus Sardanea. Admodum rev. dominus Iacobus Zobius
aetatis annorum 30 circiter. Nobilis domina Turcata uxor nobilis domini Francisci Turcati
peperit puellam ineunte februario.
Anno 1665 nobilis dominus Ferdinandus Matthiolus. Nobilis dominus Iacobus Antonius
Bertolazi an. 50 circiter. Anonymus filius domini Salveti. Puella unius anni, et sex mensium
domini Francisci Turcati notarii. Dominus Constantius vir uxoratus Tridenti. Nobilis domina
Bertolazia uxor nobilis domini Antonii Bertolazi. Nobilis dominus Hieronymus Rochabruna.
Admodum rev. dominus Ioannes Bevilaqua tridentinus. Mater domini Marchabruni Tridenti.
Admodum rev. dominus Ioannes olim capellanus dominae Claudiae Particellae aetatis an. 45.
Catherina Rochabruna. Domina Teresia Rochabruna aetatis an. 13.
Anno 1666 domina Frizeria. Dominus Constantius. Domina Caecilia Rochabruna aetatis
an. 18. Nobilis domina Caecilia Rochabruna. Anonymus filius domini Carneri uxoratus aetatis
an. 40. Excell.mus dominus Thomasus Benassutus aetatis an. 70. Omnes tridentini. Nobilis, et
rev.dus dominus Baldessar Sardanea die 5 maii. Admodum rev. dominus Dorigo canzelarius
rev.mi Capituli Tridenti obnoxius phtysi per haereditatem a parentibus contractam, die 24 maii
1666.
Anno 1664 die 21 aprilis admodum rev. dominus Baldesar Sardanea plebanus Meani.
Dominus Lisonius. Filia nobilis domini Bianchi annorum 15. Filius annorum 6. Domini Saveti.
Anno 1662 Tridenti filius domini Seraphini an. 18. Admodum rev. dominus de Bazolis an.
33. Excell.mus et nobilis iuvenis dominus Simon Gramatica philosophiae, et medicinae doctor
annorum viginti. Dominus Antonius principistarum praeceptor annorum 55. Dominus Zobius.
Domina Popa. Admodum rev. dominus Valentinus Tresoli an. 28. Domina Bonvesina uxor
mercatoris ad divum Petrum. Beatissima Maria Virgo olanensis.
Anno 1665 admodum rev. dominus Cristel da Erla. (Ill.mus dominus baro a Firmian iste
anno 1663). Nobilis puella an. 8 filia nobilis excell.mi domini Alexandrini anno 1665.
Admodum rev. dominus Ioannes Bevilaqua. Nobilis dominus doctor Antonius Bevilaqua
annorum 25.
Anno 1667 die 8 iulii Pater quidam ex familia Reformatorum.
Anno 1666 Pater admodum rev. Sebastianus Ordinis Fratrum Minoris (sic) Observantiae
Reformatorum. Pater Raphael Ordinis Fratrum Minoris Observantiae. Pater admodum rev.
Angelus Ordinis Fratrum Minoris Observantiae calceatorum (sic)79 anno 1665, die 10
decembris80. Frater Romedius Ordinis Fratrum Minoris Observantiae Reformatorum anno 1665.
Rev.dus Pater magister Tarantus anno 1666, die 12 iulii.
Anno 1664, die 22 aprilis Tridenti nobilis et excell.mus dominus Simon Gramatica
annorum 21, novem aut decem ab hinc annis conqueritur de diminuta visione, ac de imaginibus,
quae in aere potissimum luminosiori, modo sub forma parvae lineae, modo puncticulorum, et
minutissimae aranearum telae instar sibi oculis frequenter observantur. Nunc autem crescente
aetate maiorem sensim, ac sensim in obiectis remotis tamen distinguendis difficultatem patitur
etc. Is patrizat, et a primo semine oculos eminentiores habet. Accedit, quod mane post somnum
aquea quaedam humiditas instar lacrimarum ex oculis effluit. Vide infra num. 797.
Anno 1664 admodum rev. Frater Gasparus Minoris Observantiae laicus. Quidam Tertiarius
Fratrum excalceatorum Observantiae anno 1663 aetatis 60.
Anno 1664 die 5 maii Nicolaus Bevilaqua physicus scripsit longum Consilium pro salute
perillustris et admodum rev.di domini archipresbyteri Scutelii. Hactenus ex Nicolai Bevilaquae
medici tridentini ephemeridibus medicis manuscriptis in fol. apud me.
771. Anno 1715, die XX iunii Tridenti medicus Carolus Iosephus Marchettus civis
tridentinus, scripsit literas tenoris huiusmodi: Ill.mus rev.mus dominus Georgius Adamus a
Tentshenhoffen Praepositus sancti Michaelis ad Athesin (sic), ultimo senio constitutus, repetitis
ictibus apoplexiae correptus, cum amissione motus, et sensuum, impar omnino, et incapax
redditus est ad exercenda non solum officii sui, verum etiam naturalia quaecumque munia, et
tam gravi premitur decubitu, ut nulla prorsus, ut etiam iureiurando iudicare possum, sit spes
79
*Zoccolanti!
Idest P. Sebastianus de Ampitio. P. Raphael de Tesido. P. Angelus Cretensis, seu de Creto
Bonensis.
80
futurae valetudinis. Quae cum veritati nixa sint, praesenti attestatione firmavi, sigillo meo, et
subscriptione mea munivi etc. Tridenti 11 iunii 1715.
C. I. Marchetti etc.
Nota. Ita ille propria manu, de quo dixi in Medicaeo tridentino, et in Bibliotheca Titolensi.
Praepositus memoratus obiit eodem anno 1715 dictus a suis de Theittenhofen bulsanensis.
772. Anno incomperto post praemissam laudatus Marchettus scripsit sequentem
Attestationem pro aliquo iuvene studioso, videlicet: Quibuscumque. Ego infrascriptus
experientia doctus iam a tribus annis attestor dominum iuvenem Baptistam Cimonatum
temporibus canicolaribus correptum fuisse febre acuta, et mortali dum morabatur Tridenti.
Quare ne rursus in istas afflictiones incidat, aeris mutatione indigere dicimus etc. etc., in
quorum fidem has scripsi, et subscripsi etc.
Nota. Ita ille. Porro memoratus Ioannes Baptista fuit curatus Villatiani ab anno 1719 et ab
anno 1720. Curatus plebanus etiam dictus Mattarelli, ubi decessit septuagenarius 22 februarii
anno 1759.
773. Anno 1712 die 10 novembris Tridenti praedictus Carolus Iosephus Marchettus scrispit
Attestationem pro aliquo iuvene volenti ingredi Religionem, huius tenoris: Quibus expedit. Cum
honestus, ac perdoctus iuvenis N.N. huius tridentinae civitatis incola, patria discedere statuerit
seraphicae Religionis institutum amplexaturus, testimonialesque litteras de valetudinis, ac
corporis sui statu a nobis poposcerit. Hinc pro muneris nostri debito, et medicae professionis,
qua fungimur arte, fidem facimus, supradictum N.N. esse sanae constitutionis, viresque habere
ad obeunda quaelibet Religionis onera sine individui detrimento. Cumque id michi exploratum
sit ex variis curationibus a me tamquam medico ordinario praedicto iuveni praestatis,
praesentibus sigillum nostrum apposuimus, eisdemque manu propria subscripsimus etc. Tridenti
10 novembris 1712.
N.N.C.I.M.
Nota. Sic ad littìeram. Expedit haec transcribere ad ostendendum tempus, quo Marchettus
fuit Tridenti. Sibi non consensit, dum scripsit nobis, nostri fungimur, facimus, ac mihi, a me etc.
774. Anno incomperto idem Marchettus pariter scripsit: Quod praenobilis domina N.N. ob
valerìtudinis incommoda, paesertim scabiem foedam, et siccam, quae iam a novem, et ultra
mensibus experitur, usurpatis licet multis remediis, balneo etc. in Progèz summopere indigeat,
testatur manu propria, et sigillo consueto etc.
Nota. Haec pro balneis in Prags parochiae ollongensis in valle Pustrissa, sive Pustaria
dioecesis brixinensis.
775. Anno 1598, die veneris 6 februarii Tridenti dominus Bartholomaeus Coracinam et
magnificus dominus Ricardus de Gaudentis. Excellens dominus Iosephus eius frater. Magister
Gulielmus de Galvagnis, et Gregorius de Pastis81. Camillus officialis Tridenti. Clarissimi domini
Hieronymus Fundulus Praetor Tridenti, et Ioannes Baptista Busettus consiliarius, commissarii,
et iudices. Faustinus Bertellus notarius Tridenti. Messer Bartolamio Coracino. La nappa del
camino. Snidiare, et sbianchezare li muri. La busa della caneva. L'acqua piovezana. Gregorius a
Partis. Magister Gulielmus de Galvagnis textor. Il signor dottor Gaudento, o messer Ricardo di
lui fratello.
81
Ottinellus de Pastis, Bonomi de Ponsono filius ex monacho sancti Firmi Veronae, factus est abbas
s. Zenonis Veronae anno 1364. Ei successit nullo medio anno 1387 Iacobus de Pastis. Ex Ughello To. 5,
col. 701. Chartae meae lectio dubia est nonnihil. Etiam apud Blacolinum Lib. 1 Eccl. Veron. pag 54 sunt
abbates Ottonello de' Pasti 1364. Iacopo de' Pasti 1387. Benedetto Pasti canonico di Verona nel 1442.
Pietro Pasti rettore di s. Giovanni di Quinzano veronese 1477.
776. Anno 1598, die 7 februarii Tridenti. Magister Leonardus a Mesibus ormesinarius, et
habitator Tridenti, Magdalena eius uxor, filia quondam magistri Alexandri Valerii. Magister
Iacobus tessader de Avisio habitator olim nella Torre delli signori Gaudenti di Trento. Die 14
februarii Tridenti dominus Malgurianus Mapheottus, et dominus Gothardus ab Aquila.
Leonardo tessadro, Bernardo tessadro. Die 2 aprilis Tridenti dominus Alexander Guelphus,
Vigilius Pasquali, et Stephanus Trentinus habitatores Tridenti. Die XI aprilis Tridenti egregius
dominus Petrus Bertellus notarius de Vigo Praevorii, et magister Stephanus Montanus sartor
Tridenti. Die 22 aprilis 1598 Tridenti Ludovicus cardinalis Madrutius episcopus sabinensis, et
tridentinus, venerabili, egregio, devoto fideli sibi dilecto Iosepho Roboreto doctori, canonico, et
consilairio ill.mi, et rev.mi domini domini cardinalis in Consilio secretarius.
777. Anno 1794 mense ianuario Tridenti Anna filia quondam Aloysii Pasquali, et
Magdalenae uxoris eius recens defunctae, annum agens aetatis suae septimum, bonisque carens,
petiit admitti in Orphanotrophium tridentinum Sanctae Mariae de Misericordia, vulgo dictum
delle Fradaglie, situm penes ecclesiam s. Mariae Maioris, cui nunc a multis annis cum titulo
Priorissae praeest nobilis domina Eleonora Ioannella cimbriensis coelebs annorum circiter 79.
Conferantur haec cum Paschali recensito mumero praecedenti.
778. Anno 1598, die 22 aprilis Tridenti in arce Boni Consilii ill.mus, et rev.mus dominus
dominus cardinalis Ludovicus Madrutius episcopus sabinensis, et tridentinus. Anno 1598 die 27
aprilis Tridenti clarissimus et multum rev.dus dominus Iosephus Roboretus canonicus
tridentinus, consiliarius etc. et commissarius. Dominus Bartholomaeus Coracina. Dominus
Hieronymus Coracina fideiussor pro eodem domino Bartholomaeo. Iacobus Frizera de Vezzano,
et Iacobus de Paulis de Callavino testes. Anno 1598 die 17 aprilis Tridenti ill.mo, ac rev.mo
domino coadiutori82, et domino gratiosissimo supplicem libellum exhibuit Bartholomaeus
Coracina eius fidelis subditus et servitor. Rescripsit eodem die Baptista a Coredo. Anno 1598
die 20 aprilis Tridenti nobilis, et admodum rev. dominus magister domus clarissimus dominus
Thimotheus Crotta.
779. Anno 1598, die 2 februarii Tridenti ser Guielmo ormesinaro, et sua moglie. Il Grigolo.
Die 14 decembtis admodum rev. et nobilis eques, et canonicus dominus Iosephus Roboretus
iudex delegatus. Doctor Iosephus, et Ricardus fratres Gaudentii. Dominus Bartholomaeus
Coracina, compareat hora prima post meridiem etc. Franciscus Pitola officialis Curiae Tridenti.
Clarissimus, et multum rev. dominus Iosephus Roboretus canonicus Tridenti consiliarius, et
commissarius delegatus in causa etc. Die 19 decembris excellens doctor dominus Hieronymus
de Gratiadeis procurator domini Bartholomaei Coracinae. Die 22 decembris Tridenti in Contrata
Macelli. Fabrica supra revoltum inferiorem, et superiorem. Reverendus, et nobilis dominus
canonicus a Rochabruna iunior. Aliqui volti.
780. Anno 1598, die 2 septembris Tridenti doctor Iosephus, et Ricardus fratres de
Gaudentiis. Dominus Bartholomaeus Coracinus. Christophorus Montanus officialis Tridenti.
Camillus officialis Tridenti. Domini fratres de Gaudentiis. I signori Gaudenti. Messer
Bartolamio Coracina. Il sig. Ricardo Gaudento, fratello del signor dottore Gaudento.
781. Anno 1599, die 29 ianuarii Tridenti coram nobili clarissimo, et admodum reverendo
domino Iosepho Roboreto, canonico Tridenti, consiliario ill.mi, et rev.mi domini etc. et
commissario causae etc. Dominus Bartholomaeus Coracinus. Domus fratrum de Gaudentiis,
Doctor Gaudentus. Fratres Gaudentii. Voltus superior, et inferior. Mensuratio altitudinis. Unus
revoltus. Stantia superior. Canipa fratrum de Gaudentiis. Magister Marinus Reversius murator
Tridenti. Maestro Dominico, et maestro Antonio Bonini, et Iacomo Longato muratori compagni.
Messer Bortolamio Coracina. Il signor dottor Gaudento. Il marangone messe le asse sopra il
82
Carlo Emanuele Madruzzo.
volto. La strada imperiale. Il marangone scaiava le asse. Una cazzola di malta. La casa di messer
Iseppo Giarola, e poi del signor dottor Gaudento. La porta Sbardellata. I signori fratelli delli
Gaudenti.
782. Anno 1599 die 29 ianuarii Tridenti magister Marinus Reversius murator Tridenti testis
confessus, et communicatus hoc anno aetatis an. 56 in circa. Antonius Boninus murator Tridenti
testis confessus, et communicatus hoc anno. Magister Iacobus Longatus vallis Annaniae
murator Tridenti testis aetatis annorum 54, confessus et communicatus hoc anno. Dominicus
filius quondam magistri Baptistae Spatarii murator Tridenti, testis annorum 30 in circa,
confessus et communicatus hoc anno. Gualivar il vòlto. Slanciare un sasso. Il signor canonico
Roccabruna il giovine. Il covertello in cavo della scala. Alciare il muro. I signori fratelli delli
Gaudenti. I signori Gaudenti. Maestro Antonio Bonino. Maestro Marino, et maestro Iacomo
solandro murari. Dominus Bartholomaeus Coracina, persona publicis negotiis occupata. Venne
suso. Modula positionum.
783. Anno 1598 Tridenti fuerunt feriati dies aprilis 27, 28, 29 Letaniarum. Dies 30
Ascensionis, et festi Sanctae Maxentiae. Dies maii 1 festum s. Iacobi, 3 festum s. Crucis,
10,11,12, festa Pentecostes; 28 octava Corporis Christi. Dies iunii 11 et seqq. usque ad diem 4
iulii feriae messium. A 20 iulii usque ad 29 augusti deest nota ob infirmitatem notatoris. Dies
augusti 28 festum s. Augustini. Dies septembris ab 8 septembris usque ad 8 octobris feriae
vindimiarum. A 18 octobris usque ad 10 decembris deest nota ob iudicis absentiam. Dies
decembris 13 festum s. Luciae; 21 festum s. Thomae; 25 usque ad 10 ianuarii feriae natalitiae.
Anno 1599 dies 17 ianuarii festum s. Antonii; 20 festum s. Sebastiani; 25 festum s. Pauli. Die 2
februarii festum Purificationis; 3 festum s. Blasii; 21-28 feriae baccanalium. Tabella ista
exhibita fuit iudici anno 1599 die 27 februarii. Quapropter nulla fit mentio mensis martii, et
initii aprilis.
784. Anno 1599. Aedes fratrum de Gaudentibus. Domus fratrum de Gaudentibus. Fenestrae
fartrum de Gaudentibus Tridenti. Ioannes Prandus officialis Tridenti. Christophorus Montanus
officialis Tridenti. Excellens doctor dominus Hieronymus de Gratiadeis procurator
Bartholomaeus Coracinae. Dominus Ricardus Gaudentus. Doctor Gaudentus. Copia
capitulorum. Maestro Antonio Banaletto muraro. Maestro Gio. Dominico muraro. Maestro
Marino muraro. Maestro Gio. Gacomo Longo muraro.
Nota. Haec et alia praecedentia excerpsi non frustra ex processu in causa Gaudenta, et
Coracina manuscripta.
785. Anno 1599, die 18 ianuarii Tridenti Franciscus Pitola officialis Tridenti. Magnificus,
et multum rev.dus dominus Iosephus Roboretus canonicus Tridenti, et commissarius delegatus
in causa Gaudenta, et Coracina. Dominus Bratholomaeus Coracina. Die 19 ianuarii clarissimus,
et admodum rev. dominus Ioseph Roboretus canonicus Tridenti et commissarius. Compareant
coram sua magnificentia hora prima post meridiem ad iurandum etc. Die 3 februarii Nicolaus
officialis Tridenti. Die 17 februarii Nicolaus Cavedenus officialis Tridenti.
786. Anno 1599, die 2 martii Tridenti dominus Ricardus Gaudentus. Die 6 martii
magnificus dominus Ricardus Gaudentus. Die 17 novembris admodum rev. nobilis et
clarissimus eques dominus Iosephus Roboretus canonicus Tridenti et iudex delegatus. Doctor
Iosephus, et Ricardus freatres Gaudentii. Dominus Bartholomaeus Coracinus. Ill.mus, et
rev.mus dominus coadiutor Tridenti. Il clarissimo signor Podestà di Trento precessore die 13
novembris. Il molto rev. sig. canonico Rovereti. Io Bortolamio Coracino. Ludovicus Particella
cancellarius. Die 22 novembris Io Gioanni Dema, ed io prette Ruffino Ruffini mastri di casa
moderno, e precessore di sua Signoria ill.ma, et rev.ma di Trento. Misser Borolamio Coracino
occupato dal medesimo ill.mo signore nell'estrattione de' datii, et tratte, et altre fattioni, et
servitii entro, et fuori della Podestaria di Trento. Die 10 decembris excellens doctor dominus
Hieronymus de Gratiadeis. Franciscus Caldonatius de Cognola. Dominus Ioannes de Gasparis
servitor clarissimi, et admodum rev. domini Iosephi Roboreti canonici Tridenti, et commissarii
delegati. Anno 1600 die 14 ianuarii magnificus, et clarissimus dominus Ludovicus Particella
locumtenens Praeturae tridentinae. Faustinus Bertellus notarius Tridenti. Camillus Vineotus
officialis Tridenti. Dominus Bartholomaeus Corazinus. Doctor Iosephus, et Richardus fratres de
Gaudentibus. Die 21 decembris 1599 Praessidonius (sic) officialis Tridenti.
787. Anno 1600, die 10 aprilis Tridenti ill.mus, et rev.mus praesul coadiutor ill.mi, et
rev.mi domini Ludovici cardinalis Madrutii, principis Tridenti. Familia ill.ma Madrutia.
Dominus Bartholomaeus Coracinus domum habens Tridenti in Burgo novo apud Turres Iosephi,
et Richardi fratrum Gaudentiorum. Multum rev.dus, et nobilis tunc (scilicet anno 1594) dominus
archidiaconus Tridenti. Allegationes magnifici, et clarissimi domini Thimotei Grottae advocati
domini Bartholomaei Coracini anno 1598. Admodum rev.dus, et nobilis dominus eques
Iosephus Roboretus canonicus Tridenti. Admodum rev. dominus canzellarius. Rev.dus dominus
Dema in canzellaria Tridenti. Doctor Iosephus, et Richardus fratres de Gaudentibus. Faustinus
Bertellus notarius Tridenti. Andreas Gonella officialis Tridenti. Anno 1601 die 22 novembris
doctor Iosephus, et Ricardus fratres de Gaudentibus. Faustinus Bertellus notarius Tridenti.
Ludovicus Particella filius Francisci Particellae viventis hoc ipso anno ex hoc documento.
788. Anno 1600 die 8 augusti Tridenti excellens doctor dominus Iosephus, et dominus
Ricardus fratres Gaudentii. Hieronymus Pilatus locumtenens Praeturae Tridenti. Daniel
officialis Tridenti. Nicolaus Cavedenus officialis Tridenti. Anno 1601, die 23 novembris Petrus
Lutus de Paho officialis Tridenti. Ioannes Dro Malferus notarius Tridenti.
789. Anno 1613, die 6 iulii Tridenti illustris, et clarissimus dominus Praetor Tridenti,
sedens in palatio episcopali, hora mediarum tertiarum. Maximilianus Matthiolus notarius, et
civis Tridenti. Spolverinus officialis Tridenti. Instantia filiorum, et haeredum quondam
excellentis legum doctoris domini Iosephi Gaudenti. Quondam dominus Ricardus eiusdem
domini Iosephi frater. Dominus Bartholomaeus Coracina. Unus revoltus. Stuba. Voltus.
790. Anno 1600, die 14 ianuarii Tridenti magnificus, et clarissimus dominus Ludovicus
Particella locumtenens Praeturae Tridenti. Doctor Iosephus, et Ricardus fratres de Gaudentibus.
Camillus Vinotus officialis Tridenti. Die 9 augusti Daniel officialis Tridenti. Ioannes Pompeatus
notarius Tridenti.
791. Anno 1613, die 8 iulii Tridenti in salono iuris ad bancum solitum, illustris, et
clarissimus dominus Camillus Farnelus honorandus Praetor Tridenti, hora mediarum tertiarum
audientiam praestans. Dominus Bartholomaeus Corazinus. Magnfici, et excellentes domini
fratres, et filii quondam magnifici et excell.mi domini Iosephi Gaudenti. Magnificus, et
excellens doctor dominus Ioannes Gaudentius Gaudentus, cum advocato suo magnifico, et
excellente doctore domino Andrea Pompeato. Nobiles domini fratres Gaudentii. Illustris, et
clarissimus dominus Praetor Tridenti. Excellens doctor dominus Franciscus Trentinus.
Magnificus, et excellens doctor dominus Franciscus Trentinus, procurator domini Bartholomaei
Coracinae. Die 14 iulii Maximilianus Matthiolus notarius et civis Tridenti transcripsit ex
originali rogato per quondam egregium dominum Faustinum Bertellum olim notarium
Tridenti83.
792. Anno 1730, die 16 iulii Romae Clemens duodecimus Papa dedit literas tenoris
sequentis: Clemens episcopus servus servorum Dei dilecto filio offitiali venerabilis Fratris nostri
episcopi Tridentini salutem, et apostolicam bnedictionem. Oblata nobis nuper pro parte dilecti
filii Georgii Gardumi laici tridentinae diocesis a parte imperii, et dilectae in Christo filiae
83
Pagg. 158 in fol. mai. die 15 februarii 1794, consig. 18 februarii.
Eleonorae Tabarelli mulieris tridentinae a parte imperii petitio continebat, quod ipsi, qui ex
honestis familiis, et orthodoxae fidei cultores vere existunt, et sub hobedientia Sanctae Romanae
Ecclesiae vivunt, vivere, et mori intendunt, ex certis rationabilibus causis omnes eorum
moventibus, cupiunt invicem matrimonio copulari. Sed quia quarto consanguinitatis gradu sunt
coniuncti, desiderium eorum hac in parte adimplere non possunt absque Sedis apostolicae
licentia. Quare iidem nobis humiliter supplicari fecerunt, quatenus eis in praemissis opportune
providere de benignitate apostolica dignaremur. Nos igitur etc. etc. Datum Romae apud s.
Petrum anno Incarnationis dominicae millesimo septingentesimo trigesimo, decimo septimo
kalendas augusti, pontificatus nostri anno primo. Aug. Nic. Quatuord. A. Sabatuccinus. I. B.a
Cauccius. A Pagni pr.
Nota. Membranam hanc dedit bibliopego Francisco Muglerio pro tegendo aliquo libro
cancellarius episcopalis, utique malo consilio. Papa concessit dispensationem petitam. Gardumi
alioquin sunt arcenses. Tabarelli autem tridentini, trilacenses, ac cimbrienses.
793. Anno 1615, die mercurii 13 mensis maii, Perzini, in aedibus canonicalibus, coram
excell.mo, et admodum nobili, et rev.do domino plebano Perzini iudice delegato, hora prima
post meridiem etc. Comparuit ser Donatus Tamaninus, et ser Ioannes Brida intervenientes
nomine ut in actis, et accusata contumatia partis adversae admonitae, ut in actis, et non
comparentis, nec satisfacientis sibi incumbentibus, instat ipsam condemnari ad praesentandum
computa, de quibus in delegatione, et hoc sub aliqua poena etc. Praesentes ser Blasius de
Marchis interveniens nomine Communis Caldonatii, nec non Michael Cechinus de Bosentino
pariter interveniens pro hominibus Caldonatii, Centae, et consortum, et non consenserunt
praemissis, sed petierunt terminum ab hodie ad quindecim cum copia delegationis ad super ea
deliberandum etc. Pars Vigolana reiectis quibuscumque contrariis, et illis con consentiendo dicit
etc.
Altera pars inhaesit per se dictis, et petitis etc. Excell.mus, et admodum nobilis et rev.dus
dominus delegatus admisit praedicta si, et in quantum etc.
Ioannes Abundius Crottus notarius scripsit.
Nota. Haec ex charta papyracea non authentica servata in archivo publico universitatis
Viculi Vatarii deprompsi die 20 martii 1794 in hoc coenobio tridentino Sancti Bernardini.
794. Anno 1638 die lunae 23 augusti, in canonica Calceranicae, coram admodum
reverendis dominis Antonio Avancino V. plebamo Levici, et Matthia Rusca plebano
Calceranicae, iudicibus delegatis ab ill.mo, et rev.mo domino domino episcopo feltrensi,
comparve l'illustre signor Ottavio Tabarello de Fatis castri Viguli, et come padrone del
iuspatronato delle ville di Vigolo, e Vattaro, et havendo havuto notitia che monsignor ill.mo et
rev.mo vescovo di Feltre doppo haver concesso il brazzo secolare per far effettuare la
restauratione della canonica di Vigolo habbi deputato sue signorie molto nobili, et molto
reverende in questa medesima causa, com'anco in altre, ha ivi alla presentia de molto rev.do
signor pievano di Vigolo esposto alle dette signorie molto reverende, ch'è quasi scorso il
termine concesso al detto signor pievano di far restaurar detta canonica, et non ha pur dato
principio alcuno; et perché si sa notoriamente che non vi è altro modo da far eseguir tal
restauratione, salvo che con li frutti della sua decima di Vigolo, ch'è la maggiore, che gli aspetta
quest'anno, sopra quali frutti se detto signor pievano mettesse le mani sarebbe pericolo
manifesto, che li distrarebbe senza impiegarne ponto in detta restauratione per le cause notorie
alle loro signorie, et a tutta la comunità di Vigolo. Perciò con ogni miglior modo si per scarico
dell'obligo suo, com'anco ad instanza delli homeni di Vigolo, e Vattaro fa instanza che se
debbano adoperare detti frutti per la detta restauratione, o almeno si debbi constringer detto
signor pievano a dar idonea sigurtà principale, et in solidum d'adempire la detta restauratione in
ogni miglior modo, e forma, altrimenti facendosi il detto signor comparente protesta contro le
vostre signorie molto reverende, e cadauna di loro d'ogni danno, e mancamento, che potesse
sortire quando non si provedesse di far l'adempimento con li detti frutti, et conforme sempre alla
mente di monsignor rev.mo vescovo di Feltre. Et ita etc. omni meliori modo etc.
Presente il suddetto molto rev.do signor don Giovanni Valentini pievano, et non
consentendo alle cose contrarie, anci delle loro nullità protestando, dice esservi ancora tempo
d'un mese ad adempire quel tanto che dall'ill.mo, et rev.mo monsignor vescovo di Feltre è stato
decretato, et perciò essendo in procinto di far la debita provisione per esseguire quel tanto è
stato decretato, non consente, né suppone, che sia tenuto dar sigortà ricercata, né che altri
adoperino li frutti, poiché intende con li medemi frutti far restaurare la canonica, et così etc. con
ogni miglior modo etc. protestando delle spese etc.
L'altra parte, cioè il suddetto signor Ottavio, et Valentino Rizzotto Regolano di Vigolo ivi
presente non consente alle cose contrarie, accettando le favorevoli, dice non dissentire, che se
adoperino detti frutti della sua decima in restaurare della canonica, ma solamente insta, che se
provedi, che non venghino distratti detti frutti senz'adempir l'obligo suo, inherendo perciò a
quanto ha instato di sopra.
Li molto rev.di signori delegati admettendo le cose predette si etc. et hanno comandato, che
li frutti, così di biada, come uva, restino in arresto sin tanto, che sarà essequito quel tanto è stato
decretato dall'ill.mo, et rev.mo monsignor vescovo, attese l'instanze, et cause allegate, con
condition però, che esso signor pievano di Vigolo per suo bisogno possi tenere somme due di
formento, e due segalla, et quando esso signor pievano presenterà idonea sigortà d'adempire
quel tanto è tenuto, adesso per allora se gli liberano li sudetti frutti.
Presente la parte Tabarella, et Commune mediante l'antedetto Rizzotto, accetta il detto
decreto in parte favorevoli, et fa instantia, che sia veduto tutto quello, che la canonica ha patito
doppo che detto signor pievano è intrato al possesso d'essa, et il tutto sia restaurato, e resarcito,
oltre il patimento delli coperti, poiché le pioggie hanno guastato le soffitte, et entravadure delle
stanze et altri muri, che per sua negligenza sono caduti, e fracassati.
Li medemi signori delegati admiserunt praedicta si, et in quantum etc., et questo senza
pregiudicio delle ragioni dell'una, e l'altra parte etc.
Nicolaus de Martinis notarius etc.
Nota. Ita ad literam exmplum non authenticum, sed coaevum, servatum in archivo
communitatis Viculanae, transcripsi fideliter hac dei 22 martii 1794 ego Fr. Ioannes
Chrysostomus de Avolano hic Tridenti in conventu Sancti Bernardini. Anno 1707 Iacobus
Moratellus Regulanus Viculi Vatarii, et eius iurati ill.mo, ac rev.mo domino episcopo feltrensi,
exhibuerunt libellum supplicem incipientem Non havemo che da dolersi della buona cura, et
raro esempio che ci ha sempre dato il molto illustre, e reverendo signor nostro parocho di anni
40 circa a salute delle anime nostre; ma bensì havemo causa giusta di dolersi, che in tanto tempo
non habbi fabricata, et ristaurata la canonica, come ci ha sempre promesso di fare nelle passate
visite, quale è in mal stato, come si può vedere; come anche ricusa pagare le solite steure, et
spenderi delli beni della medesima, come pure, che non vole mantenere qui il vino sufficiente
per le Messe, et Comunioni, come hanno sempre fatto li suo antecessori. Inde genuflessi
supplichiamo etc. etc. Rescriptum: Auditis partibus super praemissis, et facta visitatione
canonicae parochialis sententiamus dominum plebanum, prout et ipse consensit ad petitam illius
reparationem incipiendam currentem annum, et ad subministrandum, et manutenendum vinum
bonae qualitatis pro Missis, et Comunione parochianorum; quo vero ad steuras monuit partes
pro die lunae proxima ad comparendum Calceranicae ad audiendum quodcumque decretum, et
interim ad docendum de earum iuribus etc. et ita etc. sig. in castro Viguli die X iunii 1707.
Antonius episcopus feltrensis.
Aloysius Zenius canonicus cancellarius84.
Anno 1738 die 29 ianuarii parochia Viculi Vattarii fuit vacans; vetuitque feltrensis
episcopus dare ipsius possessionem novo parocho, nisi prius ei constet, restauratam fuisse
domum canonicalem ab iis, ad quos spectat, ita ut habitari possit ab eodem parocho, volens
constanter habitari ab eo.
84
Anno 1672 vixit Feltri excell.mus dominus Michael Zenius Iuris utriusque doctor collegiatus
feltrensis.
Anno 1745 die 10 iulii homines communitatis Viculi Vattarii libello supplici accusarunt
suum plebanum, che non sta ad abitare in canonica; et quia pro qualibet processione a Civezano,
Piné e Lavarone pretende troni nove, quamvis antecessoribus dati fuerint tantum troni sei: et per
andare alla Beatissima Vergine dal Feles oltre il castello pretende troni due, e con la Messa troni
cinque, quamvis antecessoribus datus fuerit tantum un tron. Item antecessores hanno fatto le
quaranta ore, e le Litanie senza pretender cosa alcuna, ed esso vol esser pagato. Libellus habet
tantum Communicentur preces etc.
Anno 1745, iidem homines communitatis Viculi alio libello notum fecerunt episcopo
feltrensi, quod canonica Viculi non poterat tunc habitari, et indigebat restauratione,
petieruntque, quod restauraretur a parocho a proprie spese iuxta decretum anni 1707.
Rescriptum autem: Ill.mus, et rev.mus dominus dominus episcopus etc. habita informatione
domini archipresbyteri et Vicarii Foranei Calceranicae (Tamanini) qui de mandato suae ill.mae,
et rev.mae Dominationis visitavit domum canonicalem domini plebani Viguli exponentis
domum ipsam adhuc aliqua indigere restauratione, mandavit a quibus etc. eamdem restaurari
infra mensem, qua restauratione peracta, iussit per ipsum dominum plebanum habitari, aliter etc.
Et ita etc. omni etc. Sig. Levici in Visitatione die 20 iulii 1745.
Petrus Maria episcopus feltrensis etc.
Victor Villabruna canonicus cancellarius.
795. Anno 1500, die 9 martii Christanus Turner decretorum licentiatus, Praepositus B.
Mariae, et in spiritualibus ecclesiarum brixinensium Vicarius, et officialis generalis, tamquam
iudex, et commissarius apostolicus sententiam tulit, quod quaedam asserta collatio ecclesiae
Viguli fuit nulla, et invalida ratione etc. et ob non servatum iuris ordinem, et stilum in similibus
servari solitum.
796. Anno 1639 intervenientes, et repraesentantes communitates (sic) villarum Viguli
Vattarii, et Vallis Surdae, cum praesenserint perillustrem, admodum reverendum, ac excell.mum
dominum Bernardinum Tabarellum de Fatis velle adire possessionem ecclesiarum Sancti
Georgii Viguli, et Sancti Martini Vattarii etc. et iurium ad eas spectantium, virtute cuiusdam
assertae investiturae obtentae ab ill.mo et rev.mo domino episcopo feltrensi contra ius
patronatus, et praesentandi ipsis communitatibus competens, et in grave eorum damnum, et
praeiudicium, licet ipsis ius competeret resistendi de facto, prout iam pro tuitione iurium suorum
resistere parati sunt; attamen pro reverenti obsequio erga praedictum ill.mum, et rev.mum
episcopum, et ne inobedientes videantur Superioritati respectu salutis animarum, nec non
suasione, et exortatione illustris, et admodum rev. domini plebani Calceranicae desistunt a tali
actuali resistentia, sine tamen minimo praeiudicio tam respectu praedicti obsequii, et
destitutionis etc. quam quorumcumque iurium suorum sibi quomodocumque, et qualitercumque
competentium, et competendorum, et non aliter, nec alio modo, prout ita protestant, et
protestatum esse volunt omni meliori modo, via, et forma etc. quibus etc. etc. omissis.
Ill.mus, et rev.mus dominus episcopus feltrensis, et comes etc. mandavit hanc scripturam
dari perillustri, admodum rev.do ac excell.mo domino Bernardino Tabarello de Fattis plebano
Viguli feltrensis dioecesis, nec non perillustri domino Octavio Tabarello nobili Tridenti.
Ioannes Cambrutius cancellarius episcopalis feltrensis notarius etc.
Ioannes Paulus Savius Dei, et apostolicae Sedis gratia episcopus feltrensis, et comes,
testatus est praedictum reverendum dominum Ioannem Cambrutium esse notarium fide dignum
etc.
Datum Feltri die 5 maii 1639.
Ioannes Antonius Curtius episcopalis officii feltrensis cancellarius.
797. Anno 1656, die prima aprilis Viennae Ferdinandus tertius Romanorum imperator
nobilitatis titulo insignivit Ioannem Petrum Gramaticam, eiusque filios Virgilium, et Simonem,
ac eorum descendentes, literis huius tenoris: Ferdinandus Tertius divina favente clementia
electus Romanorum imperator semper augustus, ac Germaniae, Hungariae, Bohemiae,
Dalmatiae, Croatiae, Schlavoniae etc. etc., archidux Austriae, dux Burgundiae, Brabantiae,
Stiriae, Carinthiae, Corniolae etc. marchio Moraviae, dux Lucenburgiae, ac Superioris, ac
Inferioris Silesiae, Wirtembergae, et Teckae, princeps Sueviae, comes Habsburgi, Tirolis,
Ferretis, Küburgi, et Goritiae, Langravius Alsatiae, Marchio Sacri Romani Imperii Burgoviae,
ac Superioris, et Inferioris Lusatiae, dominus Marchae Sclavoniae, Portus Naonis, et Salinarum
etc. Nostro, et sacri Romani imperii fideli dilecto Ioanni Petro Gramatica civi tridentino,
gratiam nostram caesaream, et omne bonum etc. Laudatissima fuit a multis iam saeculis
maiorum nostrorum Romanorum imperatorum, ac regum gloriosissimorum consuetudo, ut quos
vel honesta generis origine claros, vel vitae morumque integritate conspicuos, aliisque virtutum
ornamentis praeditos animadverterent, eosdem munificentia sua decorandos extollendosque prae
aliis susciperent. Hinc quidem diversorum praemiorum genera, quibus eos pro rerum qualitate,
ac personarum conditione cohonestarent, recte decreverunt: idque non solum hanc ob causam, ut
ii virtutis beneficio dignos ab imperiali culmine honores se consecutos esse certe intelligerent,
sed et posteri eorum vel inde maiori domesticae laudis tuendae propagandaeque studio allecti,
ad paria virtutis, ac verae gloriae certamina totis viribus, adeoque pleno cursu alacriter
contenderent. Considerantes itaque Ioannes Petre85 Gramatica iis te honestis parentibus, ac
maioribus patria mediolanensem ortum esse, qui sacro Romano imperio, nec non augustae
domui nostrae Austriacae, ac principibus suis ad extremum usque vitae spiritum fideles
extiterint, quorum tu vestigiis quoque graviter insistens, in id semper sedulo incubueris, ut decus
domesticum non conservares modo, sed etiam propriis adauctum meritis ad seram posteritatem
transmitteres. Unde cum non dubitemus quin in eodem, quo coepisti virtutum tramite constanter
perseveraturus, posterisque tuis quod imitentur exemplum relicturus sis, dignum te iudicavimus,
quem intuitu morum honestatis, ingenii, et litterarum (de quibus praedicaris) insigni aliquo
munificentiae nostrae caesareae symbolo, quod tibi, tuisque posteris legitimis perpetuo honori
sit, et emolumento condecorandum susciperemus. Ac proinde motu proprio, ex certa scientia,
sano ac maturo accedente consilio, deque caesariae (sic) potestatis nostrae plenitudine, te
praedictum Ioannem Petrum Gramatica, nec non Virgilium (sic)86, et Simonem filios tuos
legitimos, omnesque haeredes, posteros, ac descendentes vestros legitimos tam masculos, quam
foeminas natos, et nascituros in infinitum, nostros, et sacri Romani imperii nobiles facimus, et
creamus, vosque omnes et singulos ad statum, gradum, ordinem, coetum, consortium atque
dignitatem nostrorum, et sacri Romani imperii nobilium assumimus, attollimus, et adscribimus,
atque adeo ab omnibus, et singulis cuiuscumque status, gradus, ordinis, conditionis, dignitatis,
ac praeeminentiae existant, pro talibus haberi, dici, nominari ac reputari volumus. Decernentes
quod ubique locorum, et terrarum, tam in iudiciis, quam extra in rebus spiritualibus, ac
temporalibus, ecclesiasticis, ac prophanis quibuscumque, nec non in omnibus et singulis actibus,
et exercitiis possitis, et valeatis iisdem omnino honoribus, officiis, iuribus, libertatibus, gratiis,
et beneficiis uti, frui, potiri, atque gaudere, quìbus alii nostri, et sacri Romani imperii, aut
aliorum quorumcumque regnorum et dominiorum nostrorum haereditariorum nobiles a quatuor
avis paternis, et maternis geniti utuntur, fruuntur, et gaudent, quomodolibet consuetudine, vel de
iure. Quo vero perpetuum huius nobilitatis vestrae extet documentum, eademque pleniore
beneficio decorata in oculos hominum, clarius incurrat, antiqua armorum vestrorum insignia
clementer laudavimus, approbavimus, ratificavimus, et locupletavimus, prout eadem vigore
praesentium laudamus, amplificamus, et locupletamus, atque in hunc, qui sequitur, modum
posthac habenda, gestanda, ac deferenda gratiose concedimus, et largimur. Scutum videlicet
totum rubrum, in quo leo flavus hiante rictu linguaque rubea exserta, erectus anterioribus
pedibus librum apertum tenens, sinistrorum (sic) respiciens appareat. Scuto incumbat galea
aperta, sive clathrata, torneari a vulgo dicta, cancellis, ac limbis deauratis, et phaleris, sive
teniis, a dextra nigris, flavis, et coccineis87, et rubris mixtim molliggrorum sinuamine
85
Ibi Petri.
Ego puto, quod pro Virgilio scribendum fuisset Vigilio, quia natus est Tridenti ubi ceu patronus
colitur s. Vigilius episcopus; et quia et alius Grammatica tridentinus posterior dictus fuit Vigilius.
87
Ibi coccineiis.
86
defluentibus, nec non corona aurea superimposita decore, e qua in scuto descriptus leo inter alas
aquilinas (quarum dextra superne rubri, inferne albi, dextra vero flavi, et coccinei coloris sit)
prosiliat, quemadmodum haec omnia in medio huius nostri diplomatis coloribus distinctius
expressa cernere licet. Volentes, edictoque hoc nostro caesareo firmiter statuentes, quod tu
praefate Ioannes Petre Gramatica, nec non filii tui legitimi Virgilius, ac Simon, omnesque
haeredes, posteri,ac descendentes vestri legitimi orti, atque orituri in infinitum, utriusque sexus,
iam descripta armorum, ac nobilitatis insignia ex hoc perpetuo tempore, in omnibus et singulis
honestis, et decentibus actibus, exercitiis, atque expeditionibus, tam serio, quam ioco, in
hastilibus ludis, seu castattorum dimicationibus, pedestribus vel equestribus, in bellis, duellis,
singularibus certaminibus, et quibuscumque pugnis, eminus, cominus, in scutis, banneriis,
vexillis, tentoriis, coenotaphiis88, sepulchris, monumentis, clenodiis89, annulis, monilibus,
sigillis, aedificiis, parietibus, fenestris, ostiis, lacunaribus, tapetibus, ac suppellectibilibus
quibuscunque, tam in rebus spiritualibus, quam temporalibus, et mixtis, in locis omnibus pro rei
necessitate vestraeque voluntatis arbitrio, aliorum nobilium armigerorum more, libere, et absque
ullo impedimento habere, gestare, ac deferre, iisdemque quovismodo uti possitis, ac valeatis.
Apti quoque sitis, et idonei ad ineundum, ac recipiendum omnes gratias, libertates, exemptiones,
feuda90, privilegia, vacationes a muneribus, et oneribus quibuscumque, realibus, personalibus,
sive mixtis, ad utendum denique singulis iuribus, quibus coeteri a nobis, et sacro Romano
imperio cuiusmodi ornamentis insigniti, et feudorum capaces, et participes, utuntur, fruuntur, et
gaudent, consuetudine, vel iure. Quo vero singularem benigni erga te animi propensionem
uberius experiaris authoritate nostra caesarea scienter, ac deliberate te supradictum Ioannem
Petrum Gramatica, nec non Virgilium, et Simonem filios tuos legitimos, una cum uxoribus,
liberis, domesticis, ac tota familia vestra nec non et bonis, possessionibus, et rebus omnibus,
tam mobilibus, quam immobilibus, feudalibus, et allodialibus ubicumque locorum sitis, quas in
praesenti possidetis, aut in futurum legitime acquiretis, et possidebitis, in nostram, et sacri
Romani imperii clientelam, tuitionem, protectionem, et salvaguardiam suscipimus, atque
assumimus vigore praesentium. Volentes, et decernentes, quod sitis, teneamini, et esse debeatis,
una cum praedictis personis, bonis, ac rebus omnibus sub nostra, et sacri Romani imperii
speciali tuitione, et salvaguardia salvi, protecti, et securi ab omni gravamine, et oppressione, et
quod deinceps omnibus ac singulis immunitatibus, gratiis, et praerogativis potiri, et gaudere
possitis, quibus alii qui sub nostra, et sacri Romani imperii salvaguardia et protectione constituti
sunt, de iure, sive consuetudine utuntur, fruuntur, potiuntur, et gaudent. Et ut certe ac manifeste
omnibus constet de hac nostra, et sacri Romani imperii protectione, tuitione, et salvaguardia
plenam vobis facultatem, authoritatem, et licentiam concedimus, et elargimur, quod belli
tempore, quoties opus habueritis, et volueritis, possitis et valeatis in vestris aedibus, praediis,
fundis, bonis, et possessionibus affigere, et erigere Aquilam nostram imperialem una cum
haereditariarum nostrarum Austriae, et Burgundiae domum insignibus coniunctim vel divisim,
citra cuiusquam impedimentum, et contradictionem. Quapropter omnibus et singulis electoribus,
aliisque principibus, ecclesiasticis, et saecualribus, archiepiscopis, episcopis, ducibus,
marchionibus, comitibus, baronibus, militibus, nobilibus, clientibus, capitaneis, vicedominis,
advocatis, praefectis, procuratoribus, officialibus, quaestoribus, civium magistris, iudicibus,
consulibus, civibus, communitatibus, heroaldis, et caduceatoribus, ac omnibus denique nostris,
et sacri Romani imperii subditis, ad fidelibus dilectis, cuiuscumque status, gradus, ordinis,
dignitatis, aut praeminentiae (sic) fuerint, firmiter praecipimus, ut te saepefatum Ioannem
Petrum Gramatica, nec non Virgilium, et Simonem filios tuos legitimos, omnesque haeredes,
posteros, ac descendentes vestros legitimos, tam masculos, quam foeminas in infinitum,
suprascriptis nobilitatis insignibus, ac univeris et singulis privilegiis, gratiis, libertatibus,
exemptionibus, indultis, honoribus, dignitatibus, et iuribus eo quo in superioribus habentur
modo pacifice, quiete, et sine omni prorsus impedimento aut molestia uti, frui, potiri, et gaudere
88
Ibi coenotaphys.
Ibi clenodys.
90
Ibi fruda.
89
sinant, atque ab aliis pariter id fieri sedulo curent. Si quis autem praesens edictum hoc nostrum
caesareum transgredi, aut ausu quopiam temerario violare conatus fuerit, is praeter gravissimam
nostram, et sacri Romani imperii indignationem, quinquagina marcharum auri91 puri mulctam
fisco, seu aerario nostro imperiali, ac iniuriam passi, seu passorum usibus ex aequo pendendam
se noverit ipso92 facto incursurum. Datum in civitate nostra Viennae die prima aprilis anno
Domini millesimo sexcentesimo quinquagesimo sexto, regnorum nostrorum Romani vigesimo,
Hungarici trigesimo primo, Bohemici vero vigesimo nono.
Ferdinandus
Ad mandatum Sac. Caes. Maiestatis proprium
Ferdinandt Groff Kurz
Io. Walderode.
Nota. Huiusmodi diploma singularibus typis excusum in 4 parvo, mecum humanissime, ac
ultro communicavit hac die 9 aprilis 1794 ill.mus ac saepe laudatus dominus baro Gaudentius
Antonius de Gaudento. In limine scuti parte infima hinc inde sunt hae literae maiusculae M. C.93
In mea Matricula civium tridentinorum est Gio. Pietro Grammatica 1633. In Albo autem
consulum Gio. Pietro Gramatica tesoriere 1656, 1657. Simone Gramatica consul anno 1680.
Antonio Grammatica procurator an. 1705. Idem cancellarius an. 1707. Procurator iterum an.
1712. Bernardino Grammatica medico consul an. 1713. Antonio Grammatica procurator
confirmatus an. 1713. Nullus alius ex Grammaticis occurrit in dicto Albo. Dictus Simon fuit
medicus anno 1673, nominatus filius quondam nobilis domini Ioannis Petri Grammatiace, ac
frater nobilis domini Francisci Vigilii. Alius Fanciscus Vigilius Grammatica tridentinus iuris
utriusque studiosus Oeniponti anno 1726, et causidicus Tridenti anno 1737. An hodie Tridenti
sint Grammatici nescio. Bene vero quod clarent in pago s. Michaelis, ubi dicuntur Grammatici
de Bellagio. Praefatus Simon ortus anno 1643 fuit medicus infirmus anno 1664. Vide supra
num. 770. Anno 1675 vixit Tridenti dominus Ioannes Petrus Grammatica civis Tridenti
apothecarius.
798. Anno 1553, die 23 martii Bruxellae in Brabantia Carolus quintus Romanorum
imperator Bartholomaeo Oliverio civi tridentino dedit sequens nobilitatis diploma: Carolus
quintus divina favente clementia Romanorum imperator augustus, ac rex Germaniae,
Hispaniarum, utriusque Siciliae, Hierusalem, Hungariae, Dalmatiae, Croatiae, Insularum
Balearium, Sardiniae, Fortunatarum, et Indiarum, ac Terrae Firmae Maris Oceani etc., archidux
Austriae, dux Burgundiae, Lothrici, Brabantiae, Lymburgiae, Lucemburgiae, Gheldriae,
Wiertembergae etc., comes Habspurgi, Flandriae, Tyrolis, Artesiae, et Burgundiae (sic),
Palatinus Hannoniae, Hollandiae, Zeelandiae, Ferreti, Kiburgi, Namurcii, et Zuthphariae,
Landtgravius Alsatiae, marchio Burgoviae, et Sacri Romani Imperii etc., princeps Sueviae etc..
dominus Frisiae Molinae, Salinarum, Tripolis, et Mechliniae etc. nostro et imperii sacri fideli
dilecto Bartholomaeo Oliver civi tridentino gratiam nostram caesaream, et omne bonum.
Tametsi satis compertum est virtutem ipsam se ipsa facile contentam esse, ut quam veluti certa
praemia sequantur, honos, amplitudo, et gloria tamen cum illa magnorum principum decreto,
atque sententia decoratur eo magis etiam se spectatam reddit, et ad se imitandam mortales
omnes incitatiores facit. Nos igitur attendentes egregias animi tui dotes, virtutumque ornamenta,
quibus te praeditum esse fide digno testimonio edocti sumus. Ad haec synceram, et integram
fidem, devotionem, studium, et observantiam, quibus nos et sacrum Romanum imperium
prosequeris, fideliaque, et grata officia, et obsequia, quae nobis, et eidem sacro Romano imperio
hactenus praestitisti, et in futurum praestiturum te plane confidimus, sicuti etiam praestare bene
poteris, et debetis. Proinde motu proprio ex cera nostra scientia, animo deliberato, sano quoque
principum, comitum, baronum, et aliorum procerum nostrorum, et imperii sacri fidelium
91
Ibi aurii.
Ibi ipse.
93
Maiestatis Caesareae.
92
dilectorum accedente consilio, et de nostrae caesareae potestatis plenitudine, te praenominatum
Bartholomaeum Oliver, liberosque tuos legitimos utriusque sexus tam natos, quam nascituros,
eorundemque heredes, et descendentes legitimos usque in infinitum, nostros, et imperii sacri
veros nobiles fecimus, creavimus, et constituimus, ac nobilitatis nomine, gradu, ordine, titulis, et
fascibus insignivimus, prout tenore praesentium facimus, creamus, erigimus, attollimus, et
insignimus: vosque iuxta conditionis humanae qualitatem nobiles, et tanquam de nobili
militarium torneariorum genere procreatos dicimus, et nominamus, ac ab universis, et singulis
cuiuscumque praeeminentiae, status, gradus, et dignitatis fuerint, pro veris nobilibus haberi,
dici, nominari volumus, et reputari. Decernentes, et hoc nostro caesareo statuentes edicto, ut
posthac ubique locorum, et terrarum tam in iudicio, quam extra, in rebus spiritualibus, et
temporalibus, ecclesiasticis et profanis quibuscumque, etiamsi talia forent, de quibus in
praesentibus mentio specialis fieri deberet, omnibus et singulis privilegiis, honoribus,
dignitatibus, officiis, iuribus, libertatibus, insignibus, gratiis, ac indultis uti, frui, et gaudere
possitis et valeatis, quibus coeteri sacri Romani imperii veri nobiles a quatuor avis paternis, et
maternis geniti, et procreati utuntur, et fruuntur, et ad quae admittuntur, et recipiuntur
quomodolibet, consuetudine, vel de iure. Quo vero status huius nobilitatis tuae luculentius
splendescat, tibi praefato Bartholomaeo Oliver, liberisque, heredibus, et descendentibus tuis
antedictis haec infrascripta armorum insignia, videlicet scutum azurei, seu coelestini coloris, in
cuius basi mons tricollis aurei, seu crocei coloris, duobus exterioribus colliculis aequalibus,
medio eminentiore, ex quo olea arbor viridis coloris cum stipite, ramis, et foliis in altum exurgit,
et supra scutum galeam apertam cancellatam, seu torneariam teniis seu laciniis azurei, seu
coelestini, et aurei, seu crocei, eorundemque colorum fascia tortili redimitam, in cuius cono
columba alba rostro et pedibus rubeis, et in rostro ramum virentis olivae ferens conspicitur,
quemadmodum haec omnia in medio praesentium accuratius depicta cernuntur, de novo
dedimus, concessimus, et elargiti sumus, et tenore praesentium damus, concedimus, et
elargimur. Decernentes, ut posthac tu praefate Bartholomaee, liberique, haeredes (sic), et
descendenes tui antedicti, praefata arma in signum verae nobilittais habeatis et deferatis, illisque
in omnibus et singulis honestis decentibusque actibus, et expeditionibus tam serio, quam ioco,
nobilium armigerorum more in torneamentis, astiludiis, bellis, duellis, singulari certamine, et
quibuscumque pugnis, vexillis, tentoriis, anulis, signis, sigillis, signetis, auleis, tapetis,
peristromatibus, monumentis, aedificiis, picturis, sculpturis, sepulchris, clenodiis, et universa
supellectili vestra, aliisque in rebus omnibus, uti, et frui possitis, et debeatis. Aptique sitis, et
idonei ad ineundas, et recipiendas omnes exemptiones, libertates, privilegia, feuda, vacationes a
muneribus, et oneribus quibuscunque, realibus et personalibus, sive mixtis, iura quoque, et
consuetudines, quibus coeteri huiusmodi armorum ornamentis insigniti gaudent, utuntur, et
fruuntur, absque alicuis contradictione, et impedimento. Nulli ergo omnino hominum liceat
hanc nostram creationis, erectionis, concessionis, decreti, voluntatis, et gratiae paginam
infringere, aut ei quovis ausu temerario contraire. Si quis autem id attentare praesumpserit,
praeter nostra, et imperii sacri indignationem gravissimam, poenam triginta marcharum auri puri
se noverit ipso facto incursurum, pro dimidia imperiali fisco, seu aerario nostro, reliqua vero
parte iniuriam passi, aut passorum usibus irremissibiliter applicanda. Harum testimonio
literarum, sigilli nostri caesarei appensione munitarum. Datum in oppido nostro Bruxellis
Brabantiae die vigesimatertia mensis martii anno Domini millesimo quingentesimo
quinquagesimo tertio, imperii nostri trigesimo tertio, et regnorum nostrorum trigesimo octavo.
Carolus etc.
Ad mandatum caesareae, et catholicae Maiestatis proprium.
V. Alerzenot etc. Haller etc.
V. Seld
L+S (olim pendentis)
Nota. Et hoc diploma accepi a laudato ill.mo domino barone de Gaudento hac die 9 aprilis
1794. Est membraneum, belle, atque concinne scriptum, coloribusque ornatum. Sigillum vero
deperditum est. Familia Olivera fuit in Matricula tridentinorum civium anno 1572. Nunc dicitur
extincta Tridenti. Oliverius de Oliveriis fuit consul Tridenti an. 1559. Iosephus de Oliveriis
consul Tridenti anno 1600. Valentinus de Oliveriis consul Tridenti anno 1622. Oliverius, et
Iosephus de Oliveriis fuerunt cives, et mercatores Tridenti anno 1579. Dominus Blasius de
Oliveriis vixit anno 1657 Tridenti. Dominus Gaspar de Oliveriis civis Tridenti anno 1572.
Dominus Oliverius de Oliveriis de Roncono mercator, et civis Tridenti anno 1561. Dominus
Bartholomaeus de Oliveriis de Roncono civis, et mercator Tridenti domum habens cum
apotheca in Contrata Plateae Magnae anno 1560: magister Paulus cerdo quondam Petri de
Oliveriis de Roncono habitator Tridenti anno 1544. Praestans vir dominus Oliverius de Oliveriis
de Roncono civis, et mercator Tridenti anno 1554. Dominus Iosephus, et Ioannes fratres filii
quondam domini Stephani de Oliveriis cives Tridenti anno 1572. Dominus Oliverius filius
domini Bartholomaei de Oliveriis mercator, et civis Tridenti 1552. Oliverius de Oliveriis
presbyter Tridenti anno 1650. Diploma in infima parte habet: Nob.° et Armorum Concessio pro
Bartholomaeo Oliver. Ita scripsit diplomatis scriptor. Idest Nobilitatio, et etc.
799. Anno 1695, die 29 iulii Viennae Leopoldus primus Romanorum imperator dedit
licentiam portandi arma Antonio, et Stephano Tabachiis tridentinis hoc diplomate: Nos
Leopoldus divina favente clementia electus Romanorum imperator semper augustus,
Germaniae, Hungariae, Bohemiae, Dalmatiae, Croatiae, Sclavoniae etc., rex, archidux Austriae,
dux Burgundiae, Stiriae, Carinthiae, Carniolae, et Würtembergae, comes Habspurgi, Tirolis, et
Goritiae etc., serenissimis regibus, fratribus et consanguineis nostris carissimis salutem, ac
prosperimorum successuum perpetuum incrementum, nec non universis, et singulis electoribus,
aliisque principibus ecclesiasticis, et saecularibus, archiepiscopis, episcopis, ducibus, Rebus
publicis, marchionibus, comitibus, baronibus, militibus, nobilibus, clientibus, praefectis,
praesidibus, capitaneis, locumtenentibus, vicedominis, gubernatoribus, castellanis, vexilliferis,
antianis, et potestatibus, ac urbium, civitatum, oppidorum, et quorumcumque locorum, ac
communitatum rectoribus, burgi magistris, et consulibus, nec non portuum, pontium, et
passuum quorumvis custodibus, ac aliis, qui praesentibus requisiti fuerint, cuiuscumque status,
gradus, ordinis, conditionis, dignitatis, aut praeminentiae (sic) existant, benevolentiam, gratiam
nostram caesaream, ac omne bonum. Cum praesentium exhibitores fideles nobis dilectos
Antonium et Stephanum Tabacum cives Tridenti negotiorum suorum causa saepius per dominia,
et regna nostra haereditaria, sacrumque Romanorum imperium, in Italia, et pro rerum exigentia
in alias regiones proficisci contingat, eisdem prohinde ubivis locorum liberum, tutum, securum,
atque expeditum iter in eiusmodi profectionibus suis semper obtingere cupimus. Idcirco
serenitates, devotiones, dilectiones vestras, aliosque nobis non subiectis fraterne, ac benevole
hortamur, clementerque requirimus, nostris, et sacri imperii, regnorumque, et dominiorum
nostrorum haereditariorum subditis firmissime, expresseque praecipientes, ut dictos Antonium,
et Stephanum Tabacum, una cum equis, curribus, navibus, sarcinis, armis ad iter necessariis, et
propriae defensioni opportunis, ac rebus, quas secum habituri sunt omnibus ubique libere, tuto,
secure, atque expedite ire, transire, proficisci, et commorari sinant, neque ulla ipsos sive in
personis, sive im rebus molestia, aut impedimento afficiant, aut a quocumque affici permittant,
quin potius ubi vel necessitas postulaverit, aut ipsi id alias petierint, eos salvo conductu, fide et
securitate publica viarum monstratoribus, equis, curribus, navibus, aliisque ad commodius
celeriusque conficiendum iter suum necessariis, opportunisve rebus aut gravatim iuvent,
praesertim vero respectu mercium nundinarum bulzanensium, pro quarum intro-et extraductione
(soluto tamen tellonio) eisdem liberis, et sine ullo impedimento omni replicatione remota,
navibus et curribus undequaque collectis uti sinant, et permittant, atque ab aliis pariter id fieri
sedulo curent. Facturae sunt in eo serenitates, devotiones, et dilectiones vestrae, aliique, rem
aequitate sua solitaque in nos observantia congruam, et condignam mutui fraterni amoris, nec
non benevolentiae, et gratiae studiis per occasionem vicissim rependendam, et agnoscendam.
Nostri vero, et sacri Romani imperii, aliorumque rgnorum, ac provinciarum nostrarum
haereditariarum subditi exequentur hac in parte seriam, omnimodam, atque expressam
voluntatem nostram. Datum in civitate nostra Viennae die vigesima nona iulii anno millesimo
sexcentesimo nonagesimo quinto, regnorum nostrorum quadragesimo primo, Bohemici vero
trigesimo nono.
Leopoldus etc.
Iulius Fridericus comes Bucelleni
Ad mandatum Sacare Caesareae Maiestatis proprium
Adamus Remich etc.
Nota. Et huius diplomatis exemplum non authenticum ac recens, mihi exhibuit die 9 aprilis
1794 praelaudatus ill.mus dominus baro G. A, de Gaudento. Ceterum in mea civium
tridentinorum Matricula, etsi plures sint tabachistae, seu tabaci mercatores, nullus est
cognomine Tabaco. Hodie vivit Tridenti in Contrata Cantoni dominus Bartholomaeus
Tabachius tabachista.
800. Anno 1426, die 12 septembris, Martinus quintus Papa confirmavit erectionem
Praepositurae tridentinae sequentibus literis: Martinus episcopus Servus Servorum Dei, dilecto
filio decano ecclesiae brixinensis, salutem, et apostolicam bnedictionem. Pastoralis officii
debitum, quo universis orbis ecclesiis astringimur, nos excitat et inducit, ut ea quae ecclesiarum
praesertim cathedralium honorem, ac divini cultus augmentum respiciunt, nostrae vigilantiae
partes solertius impendamus, et quae circa ea processisse comperimus, ut illibata persistant,
libenter apostolico, cum a nobis petitur, volumus roboris praesidio communiri. Sane pro parte
venerabilis Fratris nostri Alexandri episcopi, et dilectorum filiorum decani, et Capituli ecclesiae
tridentinae nobis nuper petitio continebat, quod cum alias quondam Bartholomaeus abbas
monasterii Sancti Laurentii extra muros Tridenti Ordinis Sancti Benedicti, qui postquam olim
abbas et monachi dicti monasterii tunc existentes de illo, eius retenta denominatione, ad
capellam Sancti Apollinaris extra eosdem muros consistentem, certis suadentibus causis
translati fuerunt, apud illam cum uno, vel duobus dumtaxat dicti Ordinis monachis per
quadraginta annos citra resideret, inibi ambitu, et dormitorio non existentibus, nec monastica
disciplina vigente, extra romanam Curiam fuisset vita functus, idem episcopus perinde rcensens,
quod licet ecclesia ipsa decanatum, qui maior post pontificalem, et archidiaconatum dignitates
haberet, Praepositurae tamen, qua vicinae ut prlurimum cathedrales ecclesiae fultae erant,
dignitate careret, matura super his cum dictis decano, et Capitulo deliberatione praehabita, de
ipsorum consilio, et assensu, ad honorem Omnipotentis Dei, et eius Genitricis gloriosissimae
Mariae Virginis, Sanctique Vigilii martyris, sub cuius vocabulo dicta ecclesia fundata est, in ea
Praeposituram, quam primam post eundem decanatum dignitatem esse, et ad collationem, et
provisionem, omnimodamque dispositionem episcopi tridentini pro tempore existentis pertinere,
nullique alteri, quam dictae ecclesiae canonico conferre voluit, de novo auctoritate ordinaria
creavit, et instituit, ut perpetuo habeatur ibidem: nec non abbatialem dignitatem, et eundem
Ordinem in dicta capella auctoritate praefata supprimens, et extinguens, ipsam capellam cum
omnibus suis habitationibus, domibus, agris, pratis, vineis, pomariis, piscinis, fructibus,
redditibus, proventibus, iuribus, et pertinentiis, ac parochialem ecclesiam in Aura tridentinae
dioecesis ipsi capellae, sive monasterio ab olim, ut dicitur, unitam, eidem Praepositurae
auctoritate praedicta perpetuo applicavit, appropriavit, incorporavit, annexuit, et univit: ipsam
Praeposituram cum omnibus iuribus, et pertinentiis supradictis dilecto filio Stanislao Ioannis de
Haboiaio canonico eiusdem ecclesiae tridentinae, magistro in artibus, auctoritate praedicta
contulit, et de illa etiam providit; volens insuper, et ordinans, quod Stanislaus praedictus, et qui
pro tempore fuerit ipsius ecclesiae tridentinae Praepositus, in dicta capella, ne praemisso
destituta cultu, usibus illa profanis subiaceat, duos capellanos perpetuos saeculares presbyteros
per eundem Praepositum pro tempore instituendos, et destituendos, perpetuo tenere, et inibi eos
suas inibi mansiones habituros, in dicta capella certis expressis diebus Missas celebraturos, de
victu, et vestitu providere; nec non duobus diaconibus in ipsa ecclesia tridentina ad nutum
decani, et Capituli, cum consilio et assensu episcopi tridentini pro tempore existentis huiusmodi
ponendis, et amovendis, quotidianasque ad instar aliorum Beneficiatorum inibi distributiones
percepturis, et quorum unus Epistolam, alter vero Evangelium singulis diebus feriatis, et festivis
legere, ac etiam Missae regiae nuncupatae in dicta ecclesia Tridenti celebrari solitae interesse
debeant, et singulis Resurrectionis, et sancti Michaelis festivitatibus quindecim ducatos auri
anno quolibet in perpetuum solvere tenetur; nonnullis aliis rationabilibus, et honestis tunc
adiectis, prout in instrumento publico desuper confecto ipsorum Alexandri episcopi, et Capituli
sigillis munito plenius dicitur contineri. Quae pro parte dictorum Alexandri episcopi, decanique,
et Capituli asserentium, quod fructus, redditus, et proventus capellae, cum parochali ecclesiae
huiusmodi triginta marcarum argenti secundum communem aestimationem valorem annuum
non excedunt, nobis fuit humiliter supplicatum, ut creationi, isntitutioni, voluntatibus,
suppessioni, extinctioni, applicationi, appropriationi, annexioni, unioni, collationi, provisioni, et
adiectis huiusmodi pro illorum subsistentia firmiori robur apostolicae confirmationis adiicere de
benignitate apostolica dignaremur. Nos igitur, qui ecclesiarum omnium venustatem, et decorem,
ac ipsius incrementum cultus intentis prosequimur affectibus, certam de praemissis aliis non
habentes, huiusmodi quoque supplicationibus inclinati, discretioni tuae per apostolica scripta
mandamus, quatenus si, et postquam vocatis, qui fuerunt evocandi, tibi de praemissis legitime
constiterit,
creationem,
institutionem,
voluntates,
suppressionem,
extinctionem,
appropriationem, applicationem, incorporationem, annexionem, collationem, provisionem, et
rationabiliter adiecta huiusmodi, et quaecumque inde secuta auctoritate nostra approbes, et
confirmes, supplendo omnes defectus, si qui forsan intervenerint in eisdem. Volumus autem,
quod si appropriationem, et confirmationem praedictas per te fieri contigerit, et aliquis, vel
aliqui ex monachis monasterii, seu capellae huiusmodi supersint, ad aliud eiusdem Oridinis
monasterium non translati, congrue illis quoad vixerint pro sustentatione decenti super
praemissis fructibus, redditibus, et proventibus portio reservetur, et nihilominus pro cautela
potiori dignitate abbatiali, et Ordine praefatis per te denuo inibi penitus suppressis, et extinctis,
capellam cum parochiali ecclesia, ac iuribus, et pertinentiis huiusmodi Paeposituare praefatae
dicta auctoritate nostra perpetuo applices, appropries, incorpores, unias, et annectas. Itaque si
capella, et parochialis ecclesia praedicta vacent ad praesens, ex nunc, aliquando quamprimum
vacaverint, liceat Stanislao, vel qui tunc erit, Praeposito praefato per se, vel alium, seu alios,
capellae, et ecclesiae parochialis, iuriumque, et pertinentiarum eorumdem corporalem
possessionem auctoritate propria libere apprehendere, et salvis paemissis, eosdem fructus,
redditus, et proventus in suos, ac dictae Praepositurae usus perpetuo convertere, ac etiam
retinere, cuiusvis alterius super his licentia minime requisita, non obstantibus Constitutionibus
et ordinationibus apostolicis, et statutis et consuetudinibus ecclesiae tridentinae, monasterii,
capellae, et ordinis praedictorum, iuramento, et confirmatione apostolica, vel alia quavis
firmitate roboratis, caeterisque contrariis quibuscumque; aut si aliqui super provisionibus sibi
faciendis de huiusmodi, vel aliis Beneficiis ecclesiasticis in illis partibus speciales, et generales
apostolicae Sedis, et legatorum eius litteras impetrarint, etiamsi per eas ad inhibitionem,
reservationem, et decretum, vel alias quomodolibet sit processum. Quas quidem litteras, et
processus habitos per easdem, ac quaecumque inde secuta addictas capellam, et parochialem
ecclesiam volumus non extendi; sed nullum per hoc eis quoad assecutionem Beneficiorum
aliorum praeiudicium generari, et quibuslibet privilegiis, indulgentiis, ac litteris apostolicis
generalibus, vel specialibus quocumque tenore existant, per quae praesentibus non expressa, vel
totaliter non inserta effectus earum impediri valeant quomodolibet, vel differri; et de quibus
quorumcumque totis tenoribus de verbo ad verbum habenda sit in nostris litteris mentio
specialis. Datum Frascati Tusculanae diocesis secundo idus septembris pontificatus nostri anno
nono.
Nota, Has literas inveni in quodam manuscripto nostri Patris Iosesphi Hippolyti de
Hippolytis perginensibus, olim nempe ad an. 1760 archivi episcopalis Tridenti registratoris.
Ceterum habentur etiam apud meum P. Bonellum To. 3, pag. 244 et seqq. edit. 1762. Porro
decanus brixinensis ab anno 1409 usque ad an. 1430 fuit Nicolaus Schwaratus. Decanus autem
inibi est prima dignitas post Praeposituram, ideoque secunda dignitas illius Capituli.
801. Anno 1468, die 4 februarii Papa Paulus secundus Sigismundo Austriae duci, tanquam
Tirolis comiti, et comitibus eius successoribus contulit ius praesentandi romano Pontifici
Praepositum tridentinum sequentibus literis: Paulus episcopus servus servorum Dei. Dilecto
filio nobili viro Sigismundo duci Austriae salutem, et apostolicam benedictionem. Multiplicium,
grandiumque virtutum dona, quibus personam tuam novimus insignitam, nec non sincerae, et
magnae devotionis affectus, quem erga nos, et romanam gerere comprobaris ecclesiam, merito
nos inducunt, ut eandem personam tuam, et per illam etiam ipsius posteros specialibus
favoribus, et gratiis prosequamur. Exhibita siquidem nobis nuper pro parte tua petitio
continebat, quod olim ex bonis, et redditibus monasterii Sancti Laurentii extra muros tridentinos
Ordinis Sancti Benedicti, cuius advocatus, et protector ratione comitatus Tirolis existis,
quaedam fuit digniats, Praepositura nuncupata, erecta, et de qua tunc certo modo vacante dilecto
filio magistro Gaspari de Teramo capellano nostro, et causarum palatii apostolici auditori
apostolica auctoritate provisum extitit, illius possessione hactenus per eum minime habita.
Verum si cedente, vel decedente dicto Gaspare, sive alias Praeposituram ipsam quomodolibet
dimittente, ius patronstus et praesentandi personam idoneam ad illam, quoties in futurum vacare
contigerit, tibi pro te, et haeredibus, ac successoribus tuis perpetuo concederetur, et reservaretur,
tu ecclesiam tridentinam, cuius etiam bonorum, iurium, et libertatum defensor esse dignosceris,
et illius personas et bona e manibus invadentium pro tempore illa praeservare toto posse
studeres. Quare tam pro parte carissimi in Christo filii nostri Friderici Romanorum imperatoris
semper augusti, quam tua nobis fuit humiliter supplicatum, ut ius patronatus, et paesentandi
personam hiusmodi ad ipsam Praeposituram, quoties in futurum illam vacare contigerit, tibi pro
te, et haeredibus, ac successoribus tuis comitibus Tirolis pro tempore existentibus in perpetuum
reservare, et concedere, quodque nullus Praeposituram ipsam ex nunc in antea obtinere possit
nisi per te, haeredes et successores tuos, praedictos fuerit ad illam infra tempus debitum nobis,
et successoribus nostris canonice intrantibus praesentatus, decernere, aliasque in praemissis
opportune providere de benignitate apostolica digneremur. Nos itaque eiusdem imperatoris, ac
tuis in hac parte supplicationibus inclinati, ius patronatus, et praesentandi personam idoneam ad
eamdem Praeposituram quoties eam, ut praefertur, vacare contigerit, tibi, tuisque haeredibus, et
successoribus comitatus Tirolis, qui fuerint pro tempore in perpetuum reservamus, concedimus,
et assignamus: quodque ex nunc in antea nullus Praeposituram eamdem obtinere possit, nisi ad
illam, ut praemittitur, per te aut haeredes, et succesores huiusmodi tempore debito nobis, et
successoribus nostris fuerit praesentatus. Et nihilominus perpetuae irrefragabilis constitutionis
edicto statuimus, et ordinamus, deinceps quascumque gratias, expectativas, ac reservandi
quaevis Beneficia ecclesiastica, et ad illa quasqcumque personas nominandi facultate
quibuscumque personis per nos, seu Sedem praedictam concessas, et in amtea concedendas, ac
huiusmodi facultatum vigore pro tempore factas nominationes, nec non super huiusmodi gratiis,
et facultatibus sub quavis verborum forma, etiam cum generalibus in talibus communiter adiici
solitis, quae praesentibus quomodolibet videntur obsistere, derogationum clausulis, similiter pro
tempore confectas litteras, et processus habitos, et habendos easdem ad Praeposituram
praedictam nullatenus se extendere, ipsamque Praeposituram praedictam si vel cum vacaverit
gratiarum, facultatum, nominationum, et litterarum huiusmodi vigore per quempiam acceptari,
sive de illa cuiquam provideri non posse, nec non venerabilem Fratrem nostrum Ioannem
modernum, et pro tempore episcopum, ac dilectos filios Capitulum tridentinum litterarum, ac
processuum huiusmodi obtentu ad receptionem cuiuscumque ad Praposituram eamdem
nequaquam teneri, ac eosdem processus, et quavis in illis contentas poenas quoad Praeposituram
eamdem minime arctari debere, tibique, et successoribus ac haeredibus eisdem quoad
Praeposituram praedictam eius vacatione pro tempore occurrente personam idoneam per nos et
successores nostros romanos Pontifices dumtaxat, quibus institutionem, sive provisionem illius
specialiter reservamus, in ipsius ecclesiae Praepositum instituendam nobis praesenare libere, et
licite valeatis, atque debeatis, auctoritate apostolica tenore praesentium de speciali gratia
indulgemus. Decernentes ex nunc omnes et singulos processus, sententias, censuras, et poenas,
quos, et quas contra statutum, et ordinationem huiusmodi forsan haberi, et promulgari, nec non
quidquid secus a quopiam quavis auctoritate scienter vel ignoranter attentatum forsan est
hactenus, vel in posterum contigerit attentari, irrita, et inania, nulliusque existere firmitatis. Non
obstantibus quibuscumque constitutionibus, et ordinationibus, nec non privilegiis, indultis, ac
aliis litteris apostolicis specialibus, vel generalibus quorumcumque tenorum existant, per quae
praesentibus non expressa, vel totaliter non inserta effectus huiusmodi gratiae impediri valeat
quomodolibet vel differri, et de quibus quorumque tenoribus de verbo ad verbum habenda sit in
nostris litteris mentio specialis, coeterisque contrariis quibuscumque. Volumus autem, quod tu,
tuique successores patroni praedicti pro recognitione concessionis patronatus huiusmodi singulis
annis in festo beatorum Apostolorum Petri, et Pauli unam libram cerae camerae apostolicae
solvere teneamini, quodque praefatus Gaspar possessionem dictae Praepositurae pacifice
assequatur, et ille continue gaudeat in futurum. Alioquin si libram cerae praedictam dicto festo
non solveritis, aut idem Gaspar pacificus non sit, vel praesentationem non feceritis, ut
praefertur, praesens concessio nullius sit roboris, vel momenti. Nulli ergo omnino hominum
liceat hanc paginam nostrarum reservationis, concessionis, assignationis, statuti, ordinationis,
indulti, constitutionis, et voluntatis infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc
attentare praesumpserit, idignationem Omnipotentis Dei, ac beatorum Petri, et Pauli
Apostolorum eius se noverit incursurum. Datum Romae apud Sanctum Petrum anno
Incarnationis dominicae M.CCCC.LXVIII, pridie nonas februarii, pontificatus nostri anno
quinto.
Adrianus
L. Datarius
F. de Placentinis
Registrata in cancellaria apostolica
Blondus
A tergo:
Remittatur ad dominum nostrum.
Nota. Hanc quoque constitutionem deprompsi ex quodam manuscripto nostri P. Hippolyti
die 12 aprilis 1794, qua vacat Praepositura tridentina ob mortem comitis Iosephi Trappii
canonici tridentini, quaque agitur de successore. Quod unquam typis edita fuerit nescio.
Ceterum taediosa mihi fuit. Miror autem, quod nihil in ea dicitur, de reservatione facta episcopis
tridentinis super provisione dictae Praepositurae in literis praecedentibus. Alia possem notare,
sed nolo. Hoc tantum dico, quod Praepositorum catalogum exhibui To. 4 Monument. Ecc. Trid.
anno 1765, a pag. 335 ad 342, in 4.
802. Anno 1662, indictione 15, die dominico (sic) tertia mensis septembris, in civitate
Tridenti, in Contrata Burgi novi, ac quodam volto terreno domus habitationis infrascripti domini
permutantis. Praesentibus ser Dominico Martinato incola Tridenti, et ser Stephano Iacomello
pariter incola Tridenti cum ser Melchiore Furlanello Pahi testibus vocatis, et rogatis. Ibidem
existentes, ac personaliter constituti ser Dominicus Bettinus sindicus plebis Pahi pro nobili
domino Carolo Mathia Beltramo notario collegiato Tridenti. Magnificus Ioannes Dominicus
Fontana iuratus villae Ultracastelli Pahi, ser Paulus Celva deputatus dictae villae, agentes
nomine etiam Dominici Pegoreti alterius deputati, a quo parabolam habere asseruerunt, Ioannes
Coraiola iuratus villae Spredi, et Ioannes Baptista Scartezinus alter iuratus dictae villae, Ioannes
Baptista Zane, Nicolaus Zenus deputati, ser Ioannes Christopholatius, et Ioannes Baptista de
Baptistis iurati villae Panthei, necnon Ioannes Pegoretus, atque Balthassar Bazanella dictae
villae deputati. Melchior Nicolinus iuratus villae Saleti, Ioannes et Antonius Furlanelli dictae
villae deputati, atque Petrus filius quondam Bartholomaei Camini de villa Villazani iuratus,
agentes nomine totius Regulae plebis Pahi, et Dominici Dorii iurati Gabioli, et Ioannes Baptista
Speluchati deputati, cum consensu excelsae Superioritatis permutarunt perllustri domino Iulio
Alexandrino de Neustain patricio, et civi Tridenti, eius nomine praesente perillustri domino
Andrea eius filio, unam fratam sive grezonum partim buschivum, et partim grezivum, positum
sopra la Croce, quia idem perillustris dominus Iulius permutavit eisdem pahensibus alterum
grezonum cesis cinctum positum in Regula Spredi loco dicto in Neviano etc.
Ego Franciscus Capri notarius collegiatus Tridenti, civis et cancellarius criminalis rogatus
scripsi.
Nota. Eam descripsi hac die 30 aprilis 1794 in conventu tridentino s. Bernardini, acceptam
a sindico.
803. Anno 1687, indictione 10, die iovis 20 februarii Tridenti in Contrata s. Mariae
Maioris, in studio domus Thesinae. Praesentibus nobili et excell.mo domino Francisco Felice
Galvagno legum doctore collegiato, et Hieronymo Predellio incola Tridenti testibus rogatis.
Coram illustri, et excell.mo domino Iacobo Antonio Thesino legum doctore collegiato, uti vice
massario, sedente etc. comparuit magnificus Ioannes Antonius Iachomonus de Ultracastello vice
syndicus communitatis Pahi, una cum Ioanne Baptista Zane, Bernardo Trentino, Andrea
Pontalto, Ioanne Pegoretto, Andrea Ioanino, Iacobo Aldrighetto, Christophoro Cagola, et
Dominico de Todeschis iuratis, et deputatis dictae communitatis, ut apparet ex actu Regulae
rogato per nobilem et spectabilem dominum Petrum Travaionum notarium etc., et permutarunt
nobili, et spectabili domino Ludovico Clusolo notario collegiato Tridenti unum nemus situm in
pertinentiis Pahi loco dicto a Celva, sive sotto la Croce, apud eumdem dominum Clusolum. Ab
eodem autem Clusolo acceperunt unum pratum passuum 20 circiter in loco dicto al Pra della
Chiesa, cui a mane cohaeret trames Communis, meridie coemeterium, sero, et septentrione ipse
dominus Clusolus. Licentiam ab excell.mo et rev.mo domino episcopo datam signavit 8 ianuarii
1687. Antonius Celva coadiutor, et 22 ianuarii 1687 secretarius Martini. Eamdem petierunt
syndici, et plebanus Dominicus Prener.
Ego Carolus Travaionus notarius collegiatus, ac civis Tridenti rogatus scripsi.
Nota. Communitas expetivit partem dicti prati per la strettezza della strada, dovendo con le
processioni sì del s. Sacramento, come altre disordinatamente andar alla sfilata, che appena due
a par vi capivano. Pahenses episcopo dederunt titulum Eccellenza Ill.ma, e Rev.ma. Notarius
autem Celsissimi, et rev.mi Domini. Charta papyracea est in archivo publico Pahi.
804. Anno 1671, indictione 9, die veneris 8 maii, in civitate Tridenti, in Contrata Ruggiae
Magnae, et domo decanali habitationis infrascripti perillustris, et clarissimi domini massarii.
Praesentibus dominis Hieronymo Predellio, et Ioanne Vecleto incolis Tridenti testibus vocatis,
et rogatis. Coram perillustri et clarissimo domino Carolo Gervasio de Albertis consiliario
Tridenti, et massario, sedente etc. Comparuerunt magnifici Christophorus Cagola syndicus Pahi,
et Paulus Celva, Andreas Bochinus iurati, ac Ioannes Baptisa Pegorettus, et Petrus Iachemonus
deputati pro villa Ultracastelli, Valentinus de Thomasiis iuratus Spredi, et Bernardinus
Christopholatius, ac Ludovicus Buschettus deputati, Iosephus Ioanninus, et Iacobus Pillonus
iurati Panthei, et Bernardus Trentinus, ac Lucretius Ioaninus deputati, Ioannes Baptista
Furlanellus iuratus Saletti, nomine etiam Bartholomaei de Poulis, et Leonardus Luthus, ac
Georgius Nichellatus deputati, Leonardus Bovechius (sic), et Ioannes Baptista Dori iurati
Gabiolli, et Petrus Veronesius, ac Christophorus Cagola nomine Valentini Regnanae deputati,
ac denique Iacobus Capellettus, et Ioannes de Thomasiis deputati Villazani, nomine etiam
dominorum fratrum de Sinistrariis iuratorum, permutaverunt perillustri domino Andreae
Alexandrino de Neustain unum nemus in montanea Pahi, loco dicto in Stellar, cui a mane
choaeret partim Commune, partim ipse dominus Alexandrinus, meridie ipsemet dominus
Alexandrinus mediante via, sero via communis, septentrione Commune, ipse dominus
Alexandrinus, et domini haeredes Clusoli, quia dictus dominus Alexandrinus dedit communitati
Pahi aliud nemus minoris quantitatis, cum castaneis, roboribus94, fagis, et aliarum specierum
arborum, in dicta montanea, et loco dicto in Stellar, cui a mane choaeret via communis, meridie,
et sero Commune, septentrione Andreas Luthus, cum consensu excelsae Superioritatis, idest
excell.mi, et rev.mi principis Tridenti signato die 8 maii 1671 a Bartholomaeo Kempf secretario.
Ego Ludovicus Travaionus notarius collegiatus Tridenti, et officii massariatus cancellarius
rogatus scripsit.
Nota. Et haec charta servatur in Tabulario pahensi. Hieronymus Predellius fuit sollicitator
in foro tridentino.
805. Anno 1727 indictione quinta die veneris 2 maii Tridenti in sala iuris ad banchum
syndicale hora 2 a prandio, praesentibus nobilibus dominis Dominico Antonio Capris, et
94
*Querce.
Francisco Antonio Pino notariis collegiatis, testibus. Perillustres, et clarissimi domini Andreas
de Mersi, et Iosephus Thomasini syndici, visis tribus sententiis conformibus favore partis
alexandrinae latis, attentaque oculari visione tramitis antiqui, et novi, quem subrogare intendit
pars alexandrina pro accessu ad ecclesiam parochialem Pahi, assignarunt terminos tramitis novi
incipientis penes fundum Trentini, et progredientis recta linea meridiem versus per pratum
alexandrinum ad distantiam semper quatuor pedum a praedicto fundo Trentini etc. etc.
Ego Ioannes Petrus Bernardellus notarius, et cancellarius publicavi etc.
Nota. Est in archivo pahensi publico.
806. Anno 1724, indictione 2, die 29 iulii Tridenti in sala iuris ad banchum solitum, hora
tertiarum in mane. Praesentibus magistris Petro Frazzolla, et Dominico Baffam sutoribus
Tridenti testibus. Perillustres, et clarissimi domini Ioannes Gasparus Baldus, et Andreas Ravelli
iudices appellationum dixerunt, et decreverunt, male per communitatem Pahi appellatum contra
partem alexandrinam, et bene per clarissimos dominos iudices iudicatum etc.
Ioannes Petrus Bernardellus notarius et actuarius scripsit.
807. Anno 1727, indictione 5, die sabati 30 augusti Tridenti in sala iuris ad banchum
Salomonis, hora tertiarum in mane. Praesentibus nobili domino Francisco Victorio Gaudenti
notario collegiato, et admodum rev.do domino Ioanne Baptista Tozi sacerdote incola Tridenti
testibus vocatis, et rogatis. Perillustres, et clarissimi domini Marchus Antonius Scutellius, et
Antonius Tomasini iudices appellationum declararunt bene iudicatum in causa alexandrina, et
male appellatum a parte communitatis Pahi, quoad tramitem novum ducentem ad ecclesiam
parochialem Pahi, principium habentem a domibus Panté, multumque distantem ab altero
tramite communali Pahi, et Spré ad ecclesiam pariter tendentem.
Ioannes Petrus Bernardellus notarius et cancellarius syndicalis scripsit.
Nota. Fuit procurator partis alexandrinae perillustris, et clarissimus dominus doctor
Hieronymus Galvagnus; et pro communitate Pahi perillustris, et clarissimus dominus F. A.
Particella Bassus. Dominus Ioannes Iacobus Dorigatus publicus, et illustris agrimensor civitatis
Tridenti. Nobilis dominus Franciscus Pompeatus Luchinus syndicus communitatis Pahi.
808. Anno 1728, die lunae 12 aprilis in villa Pahi et super loco controverso, praesentibus
domino Bartholomaeo Negri, et Nicolao Trinza incolis Pahi testibus vocatis, et rogatis.
Perillustres, et clarissimi domini Stephanus a Puteo syndicus, et delegatus celsitudinis suae
rev.mae, ac Iosephus de Mersi syndicus in causa alexandrina, et communitatis Pahi
confirmarunt sententiam syndicalem, et setentiam iudicum appellationem favorabiles parti
alexandrinae, designaruntque terminos novi tramitis.
Ioannes Petrus Bernardellus notarius et cancellarius syndicalis scripsit.
809. Anno 1724, indictione 2, sabato 8 ianuarii Tridenti in sala iuris ad banchum syndicale,
hora audientiae. Praesentibus nobili et excell.mo domino Floriano Folea legum doctore
collegiato95, ac egregio domino Matthaeo Fuiten incola Tridenti testibus vocatis, et rogatis.
Perillustres, et clarissimi domini Blasius Franciscus Voltulinus, et Hieronymus de Martinis
syndici, in causa civili vertente inter nobiles dominos Antonium, et Bartholomaeum fratres
Alexandrinos, et eorum nepotes ex una agentes, et magnificam communitatem Pahi ream
conventam, praemisso consilio iuridico, declararunt licitum parti alexandrinae variare locum
itineris ducentis ad ecclesiam parochialem Pahi, dummodo fiat in eodem prato, seu fundo, et
aeque commodum evadat parti communitatis Pahi.
Ego Ioannes Petrus Bernardellus notarius et cancellarius syndicalis publicavi etc.
Nota. Et haec sunt in archivo pahensi publico.
95
Hoc anno 1794 doctor Iosephus Folea de Vezanhof civis Tridenti et actualis Vicarius Flemmarum,
factus est auditor Genuae.
810. Anno 1785. Indulgentiam assisiensem Portiunculae nuncupatam, singulari honore
distinxit impiissimus apostata Ioanes Carolus Herbersteinius, ut exposui ad finem libri, cui tit.
L'Indulgenza della Proziuncola Illustrata nostri P. Caroli Iosephi de Sancto Floriano Reformato
mediolanensi editi Mediolani anno 1764, ubi sic scripsi: Ad perpetuam rei memoriam, necnon
ad laudem, et gloriam Omnipotentis Dei, et Domini nostri Iesu Christi, Beatissimae Virginis
Mariae matris eius, et seraphici Patris nostri Sancti Francisci fidem facio, ac testor ego
infrascriptus, quod Carolus comes Herbersteinius graecensis, labacensium episcopus, olimque
canonicus tridentinus, de quo nunc dicere non audeo, in kalendario Fratrum Minorum
Reformatorum Provinciae s. Crucis Carniolae pro anno isto 1785 Labaci edito, solam
Indulgentiam Portiuculanam diei secundae augusti tolleravit; reliquas autem omnes numero 28
expunxit. Ita testor prae manibus habens dictum kalendarium Tridenti in conventu Sancti
Bernardini die 4 maii anno 1785.
Ego F. Ioannes Chrysostomus de Avolano definitor et chronologus Provinciae tridentinae
Sancti Vigilii Licet Indignus.
De praefacto Carolo alibi egi. Natus est in Stiria die 7 iulii anno 1719. Fuit canonicus
Tridenti a 17 iulii 1743, tandem voluit episcopatum, quem a Maria Teresia obtinuit. Fuit pluries
lapidatus a catholicis. Obiit autem miserrime Labaci anno 1787, die 7 octobris aetatis ann. 69.
Ipsum noluerunt episcopum tridentini, quia...
811. Anno incomperto post 1620 quidam Dominicus vendidit cuidam domino quoddam
nemus cum pacto ipsum redimendi infra duodecim annos proximos, et continuos, et non ultra,
pretio extimato, sive accomodato per Bartholomaeum de Gerardis dictum Perner, et
Balthassarem Columbatum de Fornasio ad hoc communiter a partibus electos, praesentes, et ita
estimasse refferentes, renensium sexaginta in ratione librarum quinque denariorum bonae
monetae pro singulo renense. Quos dictus Dominicus venditor confessus fuit habuisse, et
recepisse a dicto emptore de anno 1620, indictione tertia, prout ex instrumento apparebat, quod
nullum sit virtute praesentis. Renuncians idem venditor exceptioni non numeratae pecuniae, non
soluti integre precii, et omni alii suo iuri, et legum auxilio. Quod quidem nemus dictus
Dominicus venditor se nomine, et vice dicti domini emptoris, ac pro eo tenere, et possidere
constituit, donec illius tenutam acceperit corporalem, quam accipiendi, et in se propria sua
auctoritate retinendi licentiam sibi omnimodam contulit, et dedit. Promittens dictus venditor per
se, et heredes suos dicto domino emptori praesenti pro se, et heredibus suis stipulanti, et
recipienti de evictione, et legitima dicti nemoris deffensione secundum formam iuris, nec non et
de rato, ratique habitione perpetua omnium, et singulorum suprascriptorum sub poena dupli
precii praedicti solemni stipulatione praemissa, et reffectionis damnorum omnium expensarum,
ac interesse litis et extra, sub obligatione bonorum omnium dicti venditoris praesentium et
futurorum. Salvo tamen, et resservato pacto dicto venditori, et heredibus suis dictum nemus
redimendi, solvendo pretium praedictum, nempe dictos renenses sexaginta in ratione praedicta,
quae redemptio fieri possit per totos annos duodecim proximos, et continuos, et non ultra;
quibus elapsis nullum ius, nullamque actionem habeat, vel habere possit dictus venditor, vel
illius heredes redimendi nemus antescriptum, quia sic pacto convenerunt etc.
Ego Franciscus A. Zellus filius egregii domini Iosephi imperiali authoritate notarius
publicus, et civis tridentinus praedictis omnibus, et singulis praesens fui, et ea rogatus publice
scripsi.
Nota. Huius membranae fragmentum penes me est. Avulsum ab ea fuit principium.
Ceterum aliunde novi quod Balthassar Columbatus de Fornasio vixit ad annum 1631, 1632 ac
1646. Quod Iosephus pater eius vixit etiam anno 1632, non vero ad an. 1646.
812. Anno 1306, indictione 4, die sabati 24 decembris Tridenti in episcopali palatio,
praesentibus reverendis viris Gislemberto de Campo decano, Gislemberto de Brentonico,
Iacobo, Pace, Thealdo, Uberto, et Manuele canonicis Tridenti, fratribus Petro abbate monasterii
s. Laurentii, Iosep s. Michaelis, et Bertholdo augensis monasteriorum Praepositis. Frederico
Praedicatorum, et Bonagratia Heremitarum Ordinum Fratrum in Tridento Prioribus. Boninsigna
Guardiano conventus Minorum de Tridento. Nobilibus dominis Andrea Quirino, et Iohanne
Foscareno Veneciarum civibus, et aliis. Coram domino Bartholomaeo episcopo Tridenti erecta
iam mensa, et parato discumbere cum multis de clero, et populo tridentino, comparuit dominus
Iacobus dictus Iecle de Rotenburch teothonicus96, et tanquam latinum nesciens ydioma, per
dominum Odoricum de Coredo suum interpretem protestatus est, se dudum a nobilibus de castro
Segunzani emisse castrum ipsum cum iuribus etc. eiusdem castri, prout ab antiquo dicti nobiles
tenuerunt in feudum ab ecclesia tridentina etc., quodque ad illos ex talis feudi conditione
pertinuit discumbenti episcopo, et eius Curiae ministrare, ac ei pincernae ministerium exhibere;
sed et ab eodem episcopo dono recipere sciffum argenteum, quo ipse primo ad sedem suam
profectus in prandio utebatur. Itaque idem dominus Iacobus asserens titulo emptionis dicti feudi
haec sibi deberi, obtulit se tanquam vasallum, et pincernam eidem domino episcopo, et hiis, qui
secum erant in prandio ministrare etc., ad quod cum instantia se requisivit admitti. Cui praefatus
dominus episcopus respondit, praemissa sibi tanquam episcopalium iurium inexperto fore
prorsus incognita, sed si ius habebat, illud illi deperire nolebat, sed integrum conservari.
Tandem multis super hoc hinc inde prolatis, dictus dominus episcopus et dominus Iacobus
convenerunt, quod in mensa ministret sine praeiudicio episcopatus, et ecclesiae, ac omnium
personarum, adeo ut per hoc ministerium, vel sciffi perceptionem, aliquam possessionem castri,
iurium etc., non acquirat, nisi quatenus sibi ante actum huiusmodi competebat etc., qua de re
postea edocere debeat etc. et ius suum legitime probare etc.
Nota. Charta est in archivo episcopali Tridenti. Vidit eam, et contraxit noster P. Hippolytus
perginensis. Notanda est pro pincernatu, et pro nesciente idioma latinum, idest italicum. Nunc
pincerna est comes de Thunn; dominus autem castri Segunzanensis baro de Prato est dapifer.
Porro Segunzanum est in Cimbria.
813. Anno 1551, indictione 9, die lunae ultimo augusti in villa Moenae dominus Simon
Botsch eques, et sacrae regiae maiestatis Romanorum consiliarius, ac Praefecturae ad Athesim
locumtenens, commissarius deputatus ab ill.mo, et rev.mo domino domino Christophoro
Matrutio titulo s. Caesarei in Palatio S.R.E. presb. cardinali, episcopo principeque tridentino et
ecclesiae brixinensis administratore, designavit confines, et terminos inter episcopatum
tridentinum et brixinensem et inter Commune, et Regulam Soragae vallis Fassiae, et Commune,
et Regulam Moenae vallis Flemarum. Ex archivo tridentini episcopatus.
814. Anno 1581 indictione 9, die sabati 16 septembris in villa Moeane, domini commissarii
episcoporum tridentini, et brixinensis fixerunt terminos, et confines inter utramque dioecesim, et
inter Commune Moenae vallis Flemmarum, et Commune Soragae vallis Fassiae. Ex eodem
archivo tridentino.
815. Anno 1491, die undecima martii, Perzini, praesente egregio viro ser Iacobo ab Oleo
filio quondam ser Ioannis a Prato de Vallesasna ducatus Mediolani, habitatore in burgo Perzini,
nobilis vir dominus Nicolaus Morzantus emit nescio quid a Caspare filio quondam Ioannis Siller
de burgo Perzini, scribente Antonio quondam Petri de Bertellis notario, prout adnotavit nobilis
dominus Iosephus de Castello Trilaci notarius collegiatus Tridenti die 31 iulii 1794. His addo
ego, quod Melchior ser Dominici ab Oleo fuit consul Tridenti anno 1418; Melchior ab Oleo
iterum consul Tridenti an. 1422, tertium anno 1433, quartum Melchior ab Oleo apothecarius an.
1438, quintum anno 1443, sextum anno 1447, septimum anno 1451, octavum an. 1454, nonum
anno 1457, decimum an. 1463, undecimum anno 1469. Iacobus ab Oleo consul Tridenti anno
1499, quo anno facta fuit mentio etiam haeredum quondam ser Melchioris ab Oleo tamquam
confinium al Cernador97 extra Tridentum. Item Iacobus a Prato archiconsul Tridenti anno 1504.
Ioannes Baptista a Prato consul Tridenti an. 1507. Iacobus a Prato consul an. 1516. Ioannes
Baptista a Prato consul an. 1520. Ioannes a Prato consul 1527. Ioannes Baptista a Prato consul
96
97
Iecle est Iacobus latine. Alii germanizantes dicunt Iochele.
Cernador rivus agri villazanensis.
an. 1531 et 1537. Odoricus a Prato consul an. 1562. Innocentius a Prato dominus Segunzani
archiconsul an. 1582. Ioannes Iacobus a Prato consul 1587 et 1608. Antonius a Prato consul an.
1610: Christophorus a Prato archiconsul anno 1629 et 1634. Caietanus baro a Prato consul anno
1737, 1741, 1748, 1752, 1756, 1760. Vincentius baro a Prato consul 1770, 1774, 1778, 1784,
1788, 1793. Aloysius baro a Prato consul 1783, 1787, 1791, 1792.
816. L.+S. In Christi nomine. Amen. Anno ab eiusdem Nativitate millesimo trecentesimo
quinquagesimo octavo, undecima indictione, die martis quartodecimo intrante mense iunii, in
Monte Alochi vallis Flemarum tridentinae diocesis, in loco vocato Rivus de Alocho.
Praesentibus Constantino de Sapeda de Canali, Lasarino quondam magistri Iohannis sartoris de
Tailimo de Agurdo98, Raynaldo quondam magistri Francisci de Frasanedo, Foschetino quondam
ser Iohannis de Mansso de Salplan de Canali, domino presbitero Antonio de Mantua, et
Anthonio dicto Alceman, qui nunc habitant in Moyena dictae vallis Flemarum, testibus rogatis
etc. ed ad haec specialiter convocatis.
Cum Bonaventura quondam Bonacursi de Pinia99, Ricius quondam Hendrigi de Tesedo,
Bertholdus Iohannis Ottae de Someda, Otto dictus Blanchetus quondam Nicolai de Someda,
Iulianus quondam Otonis olim Zanolini de Someda, Nicolaus quondam Zanolini de Someda,
Ognabeno eius fratre (sic), Iohannes Pascalis, omnes de Someda. Simeon quondam Zanechi
Favae, Viventius quondam May de Someda, Nicolaus quondam Personelae, et Vilius Iohannis
Bonae, Bertholdus quondam Acomini de Pece, Nicolaus quondam Delaiti de Pece, Bonora
Iohannis Mady, omnes isti habitant in Pece. Bertholdus Delaiti de Isclaza, Iohannes quondam
Otonis de Paeso, Iohannes quondam Oti de Tovalacio, Bonaventura Iohannis Otae, Leo
quondam ser Iohannis ser Bonoae, Nicolaus Iohannis Otae, Iosep (sic) quondam Mathaei de
Canace, Boninsigna filius Iohannis Otae, qui omnes habitant in Isclaza. Simeon quondam
Maltinpini de Mazugno, Otto Personela, Vaius Finae, ser Dominicus de Gredena, Franciscus de
Prato de Fascia, qui nunc habitat in Moyena, Vilius quondam Bonaventurae, persona eius
fratris, Bonaventura dictus Flemacius quondam Roncatoris, Franciscus Piliparius dictus
Balarolus, Avancinus de Meda, omnes de Moyena. Bertholdus Iohannis Cirioli, Georius
quondam Manzolini, Anthonius eius frater, omnes habitatores in Sort. Otto quondam Iohannis
de Pinia, Benevenutus quondam Bertholdi Calandriae, omnes Regulae Moyenae vallis
Flemarum tridentinae diocesis, per se, et successores suos, et nomine, et vice tocius Regulae
Moyenae vallis Flemarum antedictae, dederint, et donaverint religioso viro domino Fratri
Gualterio Ordinis Sancti Pelegrini de Alpibus, recipienti nomine et vice hospitalis Sancti
Pelegrini de Alpibus, unam peciam terrae prativae et buschivae, seu nemoratae, iacentis in
pertinentiis Montis Alochi Regulae Moyenae dictae vallis Flemarum, in loco vocato Camp de la
Rota, infra confines suos, et terminos positos, et fixos, usque ad rivum et ultra usque ad
episcopatum brixinensem, ad aedificandum, construendum, et perficiendum ibidem, et in ea,
unum hospitale in honore Sancti Pelegrini, ut homines per ipsum Montem Alochi in eo valeant
hospitari, ut patet in instrumento scripto manu mei notarii infrascripti. Verum quamvis in ipsa
donacione infrascripta pacta non apareant, attamen in ipsa, et tempore ipsius donacionis
instantis, talis inter eos antequam contrahentes ad alios actus diverterent, pactio et convencio
intervenit: videlicet, quod dictus dominus Frater Gualterius promisit dictis hominibus antedictae
Regulae pro se, et eorum successoribus, quod si contigerit dictum futurum hospitale sancti
Pelegrini processum non habere, vel tempore aliquo fieret inhabitabile, quod Deus advertat
(sic), quod dicta res donata libere, sine omni exceptione, et contradicione iuris, vel facti, cadat,
et cadere debeat in homines dictae Regulae Moyenae, quemadmodum fuerat ante dictam
donacionem factam, et quod ipsa donacio nullius sit efficaciae, vel valoris, sed ex nunc prout ex
98
Agordo, terra del Bellunese, grande, e nota per le sue ricche miniere di rame, pel grande traffico
de' zolfi, e de' vitrioli, e per l'abbondanza degli armenti, che per utto quel paese si ritrovano. È distante da
Belluno 15 miglia. Giace in una buona pianura, allegra, amena. Le presiede un arcidiacono, ed un
capitano destinato dal Consiglio di Belluno. Ex Fr. Salmonio nell'Istoria moderna.
99
Pinia est locus curae albensis in Fascia, cum ecclesia s. Sebastiani. Italice dicta Penìa.
tunc vana, cassa, et inefficax sit. Item si aliquis, vel aliqui hominum dictae Regulae Moyenae
vellet, vel vellent in eodem futuro hospitali sancti Pelegrini Confratres fieri, et esse, et
obedienciam promittere, et ea facere, quae ipsius hospitalis Ordo requirit, quicumque tunc dicti
futuri hospitalis Prior fuerit, teneatur, et debeat, eum, vel eos prae omnibus in Confratrem, vel
Confratres eiusdem futuri hospitalis sancti Pelegrini recipere, et acceptare. Item quod dictum
hospitale, sive habitatores eiusdem hospitalis non possint, non debeant, neque valeant pasculare,
nec pascere cum bestiis suis, vel alienis pascua, et prata hominum dictae Regulae Moyenae sine
eorum consensu et voluntate. Quae omnia, et singula suprascripta promisit supradictus dominus
Frater Gualterius per se, et sucessores suos suprascriptis hominibus dictae Regulae Moyenae
solempni stipullacione pro se, et eorum successoribus perpetuo firma, et rata habere, observare,
et adimplere, et non contrafacere, vel venire per se, vel alium aliqua racione, vel causa, de iure,
vel de facto. Item reficere, et restituere eisdem omnia et singulla dampna, et expensas, ac
interesse litis et extra. Pro quibus omnibus, et singulis sic firmiter observandis, et adimplendis
obligavit dictus dominus Frater Gualterius omnia sua, et dicti futuri hospitalis bona mobilia, et
immobilia, praesentia, futura.
Ego Gregorius filius quondam Augustini de Sumvigo100 vallis Fasciae brixinensis diocesis,
imperiali auctoritate notarius, hiis omnibus interfui, et rogatus scripsi.
Nota. Descripsi hac die 29 augusti 1794, hic Tridenti in conventu s. Bernardini, ex originali
authentico membraneo ad me misso a magnificis sindicis communitatis moyenensis, qui litigant
pro Prioratu s. Peregrini. Eam autem descripsi ad literam etiam quoad solecismos putidos101.
Eadem membrana foris adnexam habet pagellam non admodum vetustam huius tenoris:
num 1. C. Donacione fatta dall'Honoranda Regola di Moena, a un Padre Valentino religioso
dell'Ordine de s. Pellegrino dei Monti d'un tocco di fondo in Campo della Rotta per edificare
l'Ospitale ut intus. Sed quoad nomen religiosi certo certius errat.
***
Anno 1480 magister Bolfus Pinter quondam ser Iohannis de Allemania civis, et habitator
Tridenti, sindicus Frataliae laboratorum Sancti Petri de Tridento. Ser Antonius Rossatus
quondam ser Francisci Rossati de villa Rivi plebis Pahi.
Anno 1474 Bolfus laborator quondam Stephani de Allemania civis, et habitator Tridenti,
sindicus, et procurator Frataliae laboratorum Sancti Petri de Tridento. Nobilis, et egregius vir
dominus Sigismundus dictus Aisterrich102 filius quondam nobilis viri domini Odorici de
Municho civis Tridenti, ad praesens castellanus castri Corni (sic). Quaedam rugiola in civitate
Tridenti. Magister Eberardus tisler civis Tridenti. Haeredes quondam Nicolai Petoni.
Anno 1466 magister Concius carpentarius quondam Heberardi de Allemania civis, et
habitator Tridenti sindicus Frataliae laboratorum s. Petri de Tridento. Andreas filius magistri
Iohannis Galli cerdonis, et Donatus cerdo quondam magistri Andreae murarii de Cumis cives et
habitatores Tridenti. Magister Rigus vasellarius quondam Andreae de Alemania civis et
habitator Tridenti.
Anno 1508 providi viri ser Andreas Gab quondam ser Udalrici de Bavaria, nunc capitaneus
Portae Aquilae. Iacobus quondam domini Luchini de Grignano. Marchus filius magistri Vigilii
Marcholini, cives Tridenti. Iacobus quondam Dominici Cembrani. Symon quondam Gratii de
Flavono; Bastianus, et Andreas fratres filii quondam Francisci Floriani, habitatores Tridenti.
Honesta mulier dona Dominica quondam ser Ioannis de Caubellis de Vigulo Vatario districtus
Tridenti et uxor magistri Victoris a sellis, de Feltro. Testamentum condidit.
817. Note scritte dal barone Gaudenzio Antonio Gaudenti.
Misser Santo Navarino marascalco da Bassano di Vesentina per lavorare con Lionardo
Cimonato nella sua bottega di marascalco: A dì ottobrio 1627.
Lionardo Cimonato scrissi.
100
Nel testo Siivigo.
Super lit. i sunt lineolae longae, non vero puncta. Nulla est diphtongus.
102
*Nel testa sembra scritto Aisternich.
101
Ex originali, existente in archivo civico in Libro de forestieri de anno praedicto103.
A dì 19 de luio 1571. Ricebù io Simon Pernstetter exactor delli steurii de SS. Alteza
arciduca Ferdinando de Austria a cunto del steurii del quartér de s. Pero quala è stato messo de
s. Zoan del soprascrito anno.
da misser Vicenzo104 Consolà orèvese, qual chode per el sopra quartèr reinisii cento de
bona moneta, dico R.si 100. ge dago la mia man propria sotto sigillo a dii etc.
(L.S.) Simon Pernstetter m.p.
Ex originali, existente in archivo civico.
1630, 20 aprile. Forestieri abitanti in Trento: Messer Gio. Antonio Crescerio; misser Simon
Crescerio: Achiv. civ.
Misser Lodovico Egen osto alle doi spade, scoditor della colta dell'anno 1603 per il
quatiero di s. M. Maggiore. Ex archivo civico.
1621, 12 iunii. Sig. Bernardino Raialotto veronese, in casa del magnifico messer Lodovico
Egen hosto alle doi spade. Ex archivo civico in Libro de Forest.
NB: Giudico che debba dire Baialotto, cognome appunto d'antica famiglia veronsese, che
incontrai più volte nella Cronaca di Pier Zagata.
1629. Ioannes Ferrandus sartor et aestimator magnificae civitatis Tridenti. Ex rogitis
Iosephi quondam Francisci Alexandri Zeli, de 23 ianuarii anni citati.
Nota delle persone che sono venute habitare nella città di Trento da cinque anni in qua,
fatta sotto li 30 gennaro 1627 nel quartér di s Pietro...
Magnifico Floriano Folia veronese. Ex archivo civico.
1678, 22 aprilis. Admodum rev. dominus Georgius Guarientus cancellarius capitularis
Tridenti.
1665, 5 septembris. Ioannes Moar, ephipiarius105 Tridenti.
1572, 29 maii. Thomaeus quondam Vigilii Pessata civis Tridenti. Ex rogitis Leonardi
quondam Ioannis Antonii de Columbinis de Trilaco.
1524. Ser Antonius Buset notarius de Rallo. Egregius ser Christophorus Buset de Rallo,
procurator magnifici et generosi domini Georgii de castro Belasii.
1341. Fridericus de Enno notarius.
1343. Bartholomaeus de Enno notarius, quondam Ambrosii.
1578. Memoriale di Pietro Toniet al principe vescovo: che comincia: Essendo già longo
tempo venuto il mio messer padre Peter Toniet Savoino106 a stantiare et habitar già anni 35 in
questa città di Trento, comprette case, ed altri beni. Ex archivo civico.
1615. M. Ioannes Maria Battaia, faber lignarius. Ex rogitis Maximiliani Matthioli de 22
septembris.
1610. Coram nobili et clarissimo domino Petro Alexandrino a Neustein, ill.mi et rev.mi
domini domini cardinalis domini nostri gratiosissimi consiliario, et cancellario ibidem sedente
tanquam vice Praetore; et hoc stante legitimo impedimento nobilis et clarissimi domini Praetoris
infirmi. Ex rogitis Stephani quondam Iosephi Dema de 21 maii.
1530, 14 februarii. Martinus filius quondam, magistri Christophori Telani de Gandino,
civis et habitator Tridenti. Rogita Simonis a Berlina.
1639, 8 febbraio. Fu notato fra i forestieri, abitanti in Trento il sig. Francesco quondam
Sebastiano Alberti da Borm della Voltolina. Arch. civico. Hic alibi dicitur de Colico.
1585, 19 Ianuarii. Bartholomaeus filius ser Iacobi Bassetti de Lasino, ad praesens
habitator Tridenti, domandò d'essere ricevuto nel numero de' fornai di Trento. Arch. civ.
103
NB. Carattere del sig. Barone Gaud. Antonio Gaudenti.
Nel testo: ficenzo.
105
Sellaio.
106
Proveniente dalla Savoia.
104
1620. Fra i forestieri abitanti in Trento leggesi Girolamo Battaglia marangone da Mori.
Arch. civ.
1574. Iacomo fiolo del quondam Francesco Bellesin da Vezzan. Arch. civ.
1569, 11 decembris. Catharina Stephana filia Caroli de Bernardellis, civis Tridenti, et
Margaretae eius uxoris fuit baptizata per me presbyterum Petrum de Benaliis de Avolano;
compater fuit magister Baptista de Thaun formaiarius habitator et civis Tridenti, commater
donna Regina vidua hospes ad Hospitium Turris in Contrata alemanorum. Ex. Lib. bapt.
cathedralis.
1575, 21 augusti. Iacob filius magistri Iosephi Gosetti fuit baptizatus, levantibus ser
Francisco Schiona, et Carolo Bernardello, merzariis. Ibidem.
1570. In un consiglio generale de' cittadini di Trento leggesi intervenuto magister
Bernardinus Bernardellus, in compagnia d'altri maestri, per esempio magister Andreas Rubeus,
lapicida; magister Franciscus Rubeus, lapicida; magister Franciscus a Ponte, aromatarius.
1785, 12 decembris. Il sig. Filippo Bertella di Bogliacco testimonio a un istrumento nella
villa di Strada pieve di Bono in Giudicaria, Rogiti di Lorenzo Antonio Torresanelli, dottore,
notaio, e cancelliere di Stenico.
1576, 21 novembre. Nobilis dominus Ioannes Baptista Bordonia de Taxis, consul Tridenti.
Ex arch. Gaudentio, caps. Pou. n. 21.
1609, misser Costanzo di Ceseni ferrar scodidor della colta per il quartiero di s. Pietro.
Arch. civ.
1599. Iacomo Slopo, messetto. Arch. civ.
1651, 10 septempbis. Matrimonium inter dominum Caesarem filium quondam domini
Iacobi Frigerii de loco Mirandulae, habitatorem, et incapsatorem scloporum Tridenti, ex una, et
dominam Barbaram filiam magnifici domini Alberti Avancini de Tridento, parte ex altera. Ex
rogitis Antonii Bernardelli.
A dì 7 maggio 1607. Ricevei (: io Gaspar Gorno cassero) da messer Bortolamio Galvagno
caliaro, essator del quarter de santo Benedetto per l'anno 1604 a conto del suo libro Ragnesi 35
per mano di Zuan Calavino suo scoditore. Ex arch. civico.
1601, 19 decembre. Il vescovo Carlo Madruzzo concesse la licenza di portar l'armi per
tutto il principato al fidel nostro Bernardino Gerardi, de Morio deputato contrabandiere de
dominio e Podestaria nostra di Trento.
Ho io veduto la patente107.
A dì 22 febrario 1638 fato conto et saldo con mastro Bortolamio Gramola108 forner
scodidor de un libro de colta per S. Maria Maggiore, resta liquido debitore di ragnesi 239, 12.
Ex arch. civico.
1641, 15 giugno. Si consegnò (: fra i forestieri abitanti in Trento) sig. Vicenzo Lupi
veronese, in casa del sig. Stefano Gorno, e serve al negozio Andriani. Ex arch. civico.
Ivi trovasi il seguente originale:
“Io Vincenzo Lupi di Chiavena, habitante in Trento, e nel negozio del sig. Iacomo
Andriani, mi consegno”.
1602, 15 martii. Magister Michael del Pin, Tridenti betolerius. Ex rog. Stephani quondam
Iosephi Dema.
1589, 16 maii. Bettoglieri in Trento.
Misser Achile Manci a s. Marco.
Misser Gothardo dall'Aquila
Domeneg Riz alla portella ecc. ecc. ecc. Ex arch. civico.
107
Ita ill.mus dominus baro Gaudentius Antonius de Gaudento hac die 12 aprilis 1794 propria manu.
Anno 1652 dominus Bartholomaeus quondam alterius Bartholomaei Gramolae de Dezano vallis
Solis pistor Tridenti. Vidi ego F. Ioannes Chrysostomus de Avolano in archivo Melchiorio Tridenti anno
1795 die 19 iunii.
108
818. In Christi nomine. Amen109. Anno eiusdem nativitatis millesimo quadringentessimo
quinquagessimo tertio, indictione prima, die martis secundo mensis ianuarii. In domo mey
Antonii notarii infrascripti. In villa Cavalesii vallis Flemarum diocesis tridentinae. Praesentibus
Bartholomaeo Balarino de Cavalesio praedicto, Daniele Furlano de Carnia nunc habitator (sic)
Cavalesii, praedicti, et Vallerio filio Tomasii Zini (sic) de villa Tessidi dictae vallis, testibus, et
alliis quam pluribus ad haec convocatis specialiter et rogatis.
Cum monasterium, sive hospitale Sancti Pelegrini Montis de Aloch, situatum in pertinentiis
dictae vallis Flemarum tridentinae diocesis careret Priore, et opportuna visitatione in ipso loco,
ubi sterillitas silvarum et montium altitudo, et latitudo tantae (sic) est, quod vix queat strata
Canalis, et transitus illa frequentari valeat, aut etiam locus ipse sine transitu illo sistere, et ad
haec principaliter foret necessarius novus Prior, et gubernator, qui cum locus ipse sit sterillis, et
pauper, et nil terrae possideat de proprio, sit etiam ipsius loci quaestor ellemosinarum a
Christifidelibus ubique per loca, et terras fidelium: hinc est, quod comparentibus Georgio
Zocheti de Moyena, et Blasio de Sorte etiam de Moyena praedictae vallis, nunciis, et commissis
tocius Regulae de Moyena, ad quos, de antiqua, et praescripta consuetudine spectat, et spectare
dinoscitur ellectio, et praesentatio Prioris praedicti monasterii, sive loci Sancti Pelegrini,
dicentibus, et asserentibus, quod praedicta eorum universa Regula ellegerunt providum virum
Ser Nicolaum Calzamatam de Gradena habitatoresm vallis Flemarum, in Priorem dicti loci, sive
monasterii, seu hospitalis Sancti Pellegrini Montis de Aloch, et ipsum sic ellectum
confirmaverunt, cum omnibus suis iuribus, iurisdictionibus, quaestibus, obventionibus,
fructibus, et proventibus: et investiverunt in Priorem, et gubernatorem, et quaestorem
legiptimum ipsius loci Sancti Pelegrini, et investitum esse voluerunt, et declaraverunt. Iubentes,
et mandantes eidem ser Nicolao ut vero et legiptimo Priori, quaestori, et gubernatori dicti loci de
omnibus fictibus, proventibus, iuribus, bonis, ellemosinis, offertoriis, votis, et observationibus
praedicto loco, et ecclesiae suae spectantibus, et pertinentibus legiptime responderi debere ab
ommnibus debentibus, quo modo ipsi loco distribui, dari, et consignari sine omni contradictione
prorssus remota, Iesu Christi Domini nostri fidelibus omnibus Christi ellemosinas precaria
iniungendo, quatenus eidem ser Nicolao ut vero Priori, gubernatori, ac quaestori praedicti loci,
qui cum solum (sic) sit in praedicto Monte, et tamen non habeant ex se unde valeant viatores
inde transeuntes, et miserabilibus personis (sic) substentari, necessarie indigeant, bonorum et
Christifidelium elimosinas, manus dignentur, et vellint porrigere adiutrices. Qui ser Nicolaus
ellectus, constitutus, et confirmatus in Priorem suprascripti loci promissit ipsis hominibus de
Moyena, et michi notario infrascripto ut publiace personae stipulanti nomine ipsorum hominum,
et dicti monasterii, sua bona fide loco sacramenti, recte, et fideliter gubernare suprascriptum
locum, et ecclesiam Sancti Pelegrini, et ipsius loci bona, et iura sua, ac proventiones omnes
melliorare toto posse, in honrem Altissimi, et beati Pelegrini. Laus Deo, ac Virgini gloriosae, et
beato Pelegrino, cum omnibus Sanctis. Amen etc.
L.+S. (Ant.) Ego Antonius quondam ser Henrici quondam domini Guidonis de Summaripa,
publicus ex imperiali auctoritate notarius, et scriba convocatus, et ad (sic) specialiter deputatus,
praedictis omnibus, et singulis interfui, et ea omnia suprascripta per ipsos nuncios supascriptos
rogatus scribere, publice, et fideliter scripsi, et in maius (sic) fidem, et robur omnium
praemissorum signum meum tabellionatus officii aposui consuetum hic in capite mey nominis
etc.
Nota. Ex membrana originali moyenate descripsi Tridenti hac die 30 augusti 1794. Foris
habet: C. num. 19. Locacione del loco di s. Pellegrino. Prior manus extra scripsit: Investitura
Prioratus Sancti Pelegrini Montis de Aloch.
819. In Christi nomine. Amen110. Anno Domini millesimo quatringentesimo octuagesimo,
inditione tertiadecima, die vero lunae vigesimoseptimo novembris, in villa Moyenae vallis
Flemarum diocessis Tridenti, in domo canonicae ecclesiae Domini Sancti Vigilii de Moyena.
109
110
1453. Moyena II.
1480. Moyena. III.
Praesentibus Baptista pilipario de Gandino, habitatore Cavalessii, Andrea quondam Iohannis de
Belveder de Lavinali Longo, Gregorio Peligrinae de Someda, Iorio quondam Zani Gozalchi de
Moyena, et Christophoro filio magistri Francisci murarii de Gardena habitatore Cavalessii, et
pluribus alliis testibus notis, rogatis, et ad haec specialiter vocatis.
Ibique constitutus coram me presbitero Augustino brixiensi (sic) plebano beneficiali, et
rectore ecclesiae praedictae Domini Sancti Vigilii de Moyena, ac etiam rectore similiter
eccelsiae, et hospitalis Sancti Piligrini Montis de Loch pertinentiarum Moyenae, Nicolaus Zoff
de Lavinali Longo, bono spiritu ductus, et ex inspiratione divina, et bono proposito commotus,
hanc infrascriptam propositionem, ac possessionem fecit, et facit sponte, et solempniter, et
animo quieto, et deliberato, et non improvide, sed consulte, et omni meliori modo, via, iure,
forma, et titulo, quibus melius potuit, et potest, salvis infrascriptis pactis et conditionibus:
videlicet ipse Nicolaus se totaliter offeruit (sic), et dedit dicto hospitali, volens toto tempore
vitae suae ibidem in ipso hospitali permanere, et laborare, et se excitare (sic) in agendis ipsius
hospitalis toto suo posse, et esse hobediens, et fidelis Priori, et rectori ipsius hospitalis, et non
committere, nec tractare aliquod malum contra et adversus ipsum hospitale, nec contra Priores,
et rectores ipsius hospitalis. Et ita constitutus ibidem etiam coram discreto, et prudenti viro ser
Leonardo de Gardena Priori, masario, et rectore ipsius hospitalis, cognoscens, videns, et
praemeditans bonam voluntatem dicti Nicolay, eum benigne suscepit in ipso hospitali,
promittens ipsum Nicolaum honeste, et fideliter tractare, et non ipsum in necesitatibus (sic) suis
usque ad mortem relinquere, et post mortem eius facere sibi fieri exequia (sic), et tregisimum
pro anima eius. Quare praedictus Nicolaus volens praedicta recognoscere, et pecatum
ingratitudinis evitare, iam multo tempore praeterito, et usque sub Priore praedecessore conduxit,
et praesentavit in domo ipsius hospitalis certa bestiamina bovina; et etiam in futuro intendit et
vult cum effectu plura alia bestiamina, et omnes suas res, et facultates in ipsa domo, et hospitali
conducere, et praesentare, et in ussum ipsius hospitalis convertere. Et ita omni meliori modo,
via, iure, forma, et titulo, quibus melius potuit, et potest, fecit, et facit donationem puram,
meram, claram, et inrevocabilem inter vivos, ita quod ullo modo revocari non possit propter
ingratitudinem, nec alio modo. Renuncians exceptioni, quod donatio facta ultra quingentos
aureos nullius sit valoris, et omni alii iuri, et exceptioni, quo (sic) contra praedicta fuissent, et
essent suprascripto ser Leonardo Priori ut supra recipienti nomine, et vice ipsius hospitalis, et
similiter michi presbytero Augustino recipienti nomine, et vice ipsius hospitalis, et item ipsi
hospitali, salvis infrascriptis, nominatim de omnibus, et quibuscumque bonis, et rebus
mobilibus, et immobillibus, iuribus, et nominibus, praesentibus, et futuris, quocumque nomine
censeantur, et ubicumque sint, vel reperirentur, tam in monte, quam in plano, spectantibus, et
pertinentibus ipsi Nicolao, et ex nunc ipse Nicolaus possuit ipsum ser Leonardum Priorem de
praedictis omnibus, et quolibet eorum in suum proprium locum, ius, et statum, et procuratorem
fecit, constituit, et ordinavit, ad hoc ut ipse ser Leonardus Prior nomine dicti hospitalis possit, et
valeat ita agere, petere, exigere, excipere, percipere, opponere, praeponere, et allegare, litem,
litesque movere, causari, et experiri, uti, frui, consequi, et habere, iura, et actiones cedere,
ceteraque omnia alia dicere, facere, et exercere in praedictis, et circha praedicta quemadmodum
suprascriptus Nicolaus umquam ullo tempore potuit, poterat, seu posset. Promittens dictus
Nicolaus, salvis infrascriptis, sub obligatione sui, et bonorum suorum, praesentium, et
futurorum, praedicta omnia, et quodque eorum, firma, ratha, et grata habere, et tenere perpetuo,
et umquam, nec ullo tempore non contravenire, nec contraveniri facere per se, nec per aliquam
aliam submissam, vel interpositam personam, de iure, nec de facto, directe, nec per indirectum,
nec aliquo alio modo, iure, causa, vel ingenio, qui dici, vel excogitari possit. Hoc autem pacto,
dicto, facto, et sepcificato in hoc contractu et instrumento, quod si, et casu quo dictum hospitale
desabitaretur, et relinqueretur, quod eo casu praedicta bona dicti Nicolay revertantur, et
deveniant in ecclesiam Sancti Vigilii de Moyena, et rectores, et gubernatores ipsius ecclesiae
possint, et valeant se intromittere super ipsis bonis aliquo in contrarium non obstante, quia sic
pactum fuit de praedictis.
L.+S. Ego presbyter Augustinus brixinensis (sic) beneficialis, et rector ecclesiae Sancty
Vigilii de Moyena, ac ecclesiae, et hospitalis Sancty Pelegriny Montis Aloch, notarius in hac
parte praedictum instrumentum donationis fideliter tradidy, et imbreviavi; sed aliis occupatus,
per infrascriptum Iohannem notarium in hanc publicam formam scribere fecy ad
confirmationem praedictorum me cum signo meo subscripsy.
L.+S. Ego Iohannes quondam Bertolini notarii de Rodellis de Gandino, habitator Cavalessii
vallis Flemarum diocessis Tridenti, publicus imperiali auctoritate notarius, rogatus a praedicto
domino presbytero Augustino notario in hac parte, et qui tradiddit dicum instrumentum fideliter
in hanc publicam formam scripsy, et ad confirmationem omnium praedictorum me cum
autentico signo meo subscripsy, cum glossa superius addita, quae dicit: et procuratorem fecit,
constituit, et ordinavit; quae glossa stare debet ubi asignata est.
Nota. Et hanc pariter descripsi die 30 augusti 1794 Tridenti ex originali authentico
moyenensi. Utraque lectio brixiensis, et brixinensis patens, et luculenta est. Ego posteriorem
praefero priori scriptam a notario brixiensi. Membrana in dorso habet pagellam dicentem:
Donacione dell'ospitale di s. Pellegrino fattogli dal quondam Nicolò Zoff di Vinarlongo fu
Priore nel medesimo loco ut intus etc. 1480, sed intus idem Nicolaus non dicitur Prior
hospitalis, nec de Vinarlongo, sed de Vinali Longo. Porro Livinal Longo, regiuncula dioecesis
brixinesis, in decanatu Fasciensi, dicitur Livinal longo in Tabula spergesiana; Livinalongum
autem, et germanice Buchenstein cum ecclesia parochiali s. Iacobi Apostoli in clerologio
brixinensi anni 1763, pag. 34 et VI. Ex hoc monumento videtur, quod haberi queat origo
familiae Muratoriorum Cavalesii. Gardena, vulgo Gröden, est locus curatialis diocesis
brixinensis. Gandinum vero, locus insignis dioecesis bergomensis. Ad alium Rodellum scripsi
ego anno 1785 epistolam, quae est To. 2, epist. 407.
820. In Christi nomine. Amen111. Anno a Nativitate eiusdem Domini millesimo
quadringentesimo nonagesimo septino, indictione quintadecima, die martis tertia mensis
ianuarii, in civitate Tridenti, in domo solitae residentiae rev.di decretorum doctoris domni
Georgii de Fatis de Trilacho decani, et canonici ecclesiae tridentinae. Praesentibus venerabilibus
viris domino presbitero Petro quondam domini Antonii de Rociis de Mediolano plebano
ecclesiae parochialis Sanctae Mariae de Civezano diocesis tridentinae, domino presbitero
Iohanne de Asula Vicario plebis Randenae diocesis tridentinae, Dominico quondam Zaneti
Cossa de Covalo habitatore Tridenti, hiis omnibus testibus ad haec convocatis, specialiterque
rogatis.
Ibidem coram rev.do decretorum doctore domino Georgio de Fatis de Trilaco (sic) decano,
et canonico ecclesiae tridentinae, nec non plebano parochialis ecclesiae Sanctae Mariae de
Cavalesio vallis Fleamrum diocesis tridentinae, comparuit magister Andreas quondam Nicolay
de Niderdorf diocesis brixinensis, habitator in dicta valle Flemarum, et exposuit, qualiter alias
de anno millesimo quadringentesimo octuagesimo tertio, indictione prima, die veneris decimo
octavo mensis aprilis, quondam venerabilis, et circumspectus dominus Iohannes de Paho olim
canonicus ecclesiae tridentinae, necnon plebanus parochialis ecclesiae Sanctae Mariae de
Cavalesio dictae vallis Flemarum tridentinae diocesis ipsum magistrum Andream in Priorem
loci Sancti Peligrini in valle dal Loch in Regulis villae Moyenae vallis Flemarum praefatae
confirmavit. Quare peciit per praefatum rev.dum dominum Georgium decanum, necnon
plebanum praefatae ecclesiae Sanctae Mariae de Cavalesio ipsum magistrum Andream Priorem
dicti loci Sancti Peligrini confirmari debere, et manuteneri in possessione dicti loci etc. Qua
requisitione sic facta praefatus dominus Georgius plebanus dictae ecclesiae Sanctae Mariae de
Cavalesio, viso et lecto instrumento dictae confirmationis factae per quondam dominum
Iohannem de Paho plebanum olim dictae ecclesiae Sanctae Mariae de Cavalesio, praefatum
magistrum Andream ibidem praesentem in Priorem dicti loci Sancti Peligrini confirmavit, et
declaravit: iuxta tamen condictiones appositas in instrumento confirmationis factae per ipsum
dominum Iohannem de Paho: quod quidem instrumentum rogatum, et stipulatum fuit per
quondam dominum Odoricum de Brezio notarium. Volens tamen praefatus dominus plebanus,
quod idem magister Andreas de novo daret, et conferret omnia bona sua, praesentia, et futura
111
1497. Moyena. IV.
dicto loco Sancti Peligrini. Qui magister Andreas ibidem incontinenti per tactum manus
promissit, et se obligavit dare, et dedit omnia bona sua mobillia, et immobillia, praesencia, et
futura dicto loco Sancti Peligrini, dicens dictus magister Andreas, quod etiam alias se
obligaverat, et promisserat, et multa bona manualiter dedit, prout in quodam alio instrumento
rogato per Iulianum de Perociis notarium continetur. Item etiam quod teneatur, et obligatus sit
idem magister Andreas Prior celebrari facere unam Missam singulo mense ad minus in dicto
loco Sancti Peligrini per capellanum Moyenae. Item etiam quod dictus magister Andreas Prior
teneatur dare, et solvere omni anno in festo Sancti Martini dicto domino plebano, qui nunc est,
aut pro tempore fuerit, aut eius Vicario, ad canonicham dictae plebis Sanctae Mariae de
Cavalesio unam libram cerrae, et unam libram turis, sive incensi, prout, et quemadmodum
consuetum est solvi de dicto Prioratu. Item etiam, quod dictus magister Andreas Prior dictum
locum Sancti Peligrini, et bona sua in iuribus suis fideliter conservare, et manutenere teneatur,
necnon hospitibus, maxime pauperibus elimosinas porrigere iuxta possibilitatem dicti loci, ac
bene se regere, et gubernare, et de bono in melius promovere, ac honeste vivere. Alioquin
praesens confirmatio sit nullius valloris, roboris, et momenti. Et ad maius robur et firmitatem
praemissorum praefatus dominus Georgius plebanus ut supra, mandavit de praemissis unum, et
plura fieri instrumentum, vel instrumenta. Et appensione sigilli praefati domini Georgii plebani
ad maius robur, et firmitatem communiri etc.
L.+S.
A. N.
B
Ego Antonius quondam providi viri ser Bartholomaey a Berlina civis et habitator
Tridenti, publicus imperiali auctoritate notarius, praedictis omnibus, et singulis dum sic, ut
praemittitur fierent, et agerentur, praesens fuy, eaque sic fieri vidi, et audivi, et rogatus publice
manu propria scripsi, signumque mey tabellionatus officii hic in principio consuetum apposui,
et me hic subscripsi in fidem praemissorum omnium et singulorum etc.
Nota. L.+S. olim pendentis, cuius supersunt funiculi rubei coloris. Sigillum est in archivo.
Membranam hanc descripsi die 31 augusti 1794. Caret diphtongis uti et praecedentes.
Praedictus notarius Iulianus fuit de Verona, sed habitator Cavalesii anno 1474, prout constat ex
meo Notariali tridentino pag. 218, num. 1713. Asula est locus abbatialis Nullius Dioecesis intra
limites dioecesis brixiensis. Niderdorf est locus parochialis dioecesis brixinensis in valle
Pustrissa, seu Pustaria. Odoricus de Bretio fuit civis tridentinus filius Gulielmi.
821. (L+S. Barth.)112 In Christi nomine. Amen. Anno a Nativitate Domini millessimo
quingentessimo decimo, indictione tertiadecima, die vero iovis quinto intrante mense decembris,
in hospitali Sancti Pelegrini sito in monte Alochi vallis Flemarum diocesis tridentinae.
Praesentibus his probis viris, omnibus fide dignis, Baptista filio quondam Leonardi Flemacini
de Moiena, habitatore in Canali, Ioanne filio quondam Lazeri de la Beta habitatore in villa de
Canali, ser Laurentio quondam Petri de Chiere de Vultelina, testibus notis, rogatis, et ad
infrascripta specialiter convocatis.
Ibidem dominus Andreas Prior hospitalis Sancti Pelegrini simul, et unanimiter cum
omnibus et singulis infrascriptis Regulanis, agentibus, et facientibus pro se ipsis, et nomine, et
vice omnium et singulorum hominum, et vicinorum universitatis Moienae, et omnium, quorum
interest, videlicet Ioanne quondam Martini Cuvadae, Antonio filio magistri Valentini de la
Libra, Valentino filio Cristani Petenati, Regulanis villae Moienae: videlicet dictus dominus
Andreas Prior cognoscens se iam ad decrepitatem tendere, et se non esse habilem, neque
idoneum ad eundum huc, et illuc causa emendi, et faciendi omnia illa, quae sunt necessaria, et
opportuna, ac utilia dicto hospitali Sancti Pelegrini, dictus Prior, et Regulani praenominati
volentes potius augere, quam minuere facultates, et bona ipsius hospitalis Sancti Pelegrini,
habito inter se diligenti scrutineo, et maturate et maturo conscilio, non invenerunt quemquam
hominem volentem in ipso hospitali cohabitare magis utilem, et idoneum ad faciendum, et
112
1510. Moyena V.
gerendum, ac tractandum negotia ipsius hospitalis Sancti Pelegrini, provido viro ser Paulo
quondam ser Andreae de Someda praedictae Regulae Moienae. Unde dictus dominus Andreas
Prior, et Regulani praenominati, agentes, et facientes nomine, et vice omnium hominum, et
vicinorum dictae Regulae Moieane, fecerunt, constituerunt, et ordinaverunt, salva et reservata
semper libertate suorum superiorum, videlicet rev.di domini Ioannis Rieperi utriusque iuris
doctoris, et tridentini, et prixinensis canonici, ac plebis vallis Flemarum Vicarii, dictum ser
Paulum confratrem, et coadiutorem dicti Prioris asserti hospitalis Sancti Pelegrini, pactis, et
conditionibus infrascriptis, quod assertus Paulus debeat dicto domino Priori hobedientiam
praestare toto tempore viate dicti Prioris, et emere res necessarias dicti hospitalis cum consensu,
et voluntate dicti Prioris; similiter res venales dicti hospitalis vendere, et alia necessaria pro
maiori utilitate dicti hospitalis semper agere cum consilio, et deliberatione dicti Prioris; et post
mortem dicti Prioris donec crescet, augebit, et augmentabit bona, res, et facultates dicti
hospialis, et dictum locum meliorabit, et non deteriorabit; sed si accideret, quod dictus ser
Paulus post mortem dicti Prioris bene non se regeret, et gubernaret, et quod dictum hospitale, et
res ipsius non augmentaret bona fide sine fraude, quod tunc, et eo casu dicti Regulani, et
homines, et vicini de Moiena possint, et debeant eum Paulum cassare ex dicta libertate sibi
concessa; et quod dictus Paulus tunc, et eo casu sine aliqua exceptione iuris, vel facti dictis
hominibus de Moiena teneatur renuntiare illud Beneficium Prioratus, et in illo amplius non se
intromittere, et de praedictis, et quolibet praedictorum servandis et attendendis bonas, et
ydoneas fideiussiones habitantes in villa, et Regula, ac universitate Moienae assertum ser
Paulum dictis hominibus dare debere. Quae omnia et singula suprascripta dictus ser Paulus
promisit mihi notario infrascripto uti publicae personae stipulanti nomine, et vice omnium, et
singulorum hominum, et vicinorum, quorum interest, aut interesse poterit, observare, et
complere, et non contravenire aliqua ratione, vel causa, de iure, vel de facto, sub poena omnis
damni, expensae, ac interesse littis, et extra. Pro quibus omnibus, et singulis firmiter
observandis, et attendendis, dedit, et rogavit infrascriptos eius fideiussores modis, et
conditionibus infrascriptis; et e converso dictus Prior, et Regulani praedicti asserto Paulo suo
nomine solemni stipulatione sine aliqua exceptione iuris, vel facti, salva, et reservata libertate
suorum superiorum, promisserunt omnia et singula suprascripta dicto Paulo firma, et rata
habere, tenere, observare, et adimplere, et non contrafacere, vel venire per se, vel alium aliqua
ratione, vel causa, de iure, vel de facto sub poena obligationis omnis damni, expensae, et
interesse littis, et extra. Unde ad maiorem omnium et singulorum fidem, et confirmationem, die,
anno, mense, et millesimo, et indictione suprascripta, in villa Moieane vallis Flemarum
tridentinae diocesis, in domo praedicti hospitalis Sancti Pelegrini, praesentibus his probis viris,
omnibus fide dignis, ser Baptista quondam Iacobi Ingri habitatore, Stefano filio Bartholomaei
Galeti de villa Soci vallis Agnedinae diocesis Coirae, Michaelli (sic) de Sancto Thomaso de
Canali Augurdy testibus notis, rogatis, et ad infrascripta specialiter convocatis. Ibidem
congregati omnes et singuli homines, et vicini Regulae et universitatis Moienae, saltem plus de
tribus partibus duae, videlicet Valerius de Rudolfo Regulanus apud suprascriptos, Petrus de
Nicolao, Baptista de Rota, Antonius Ioannis Rochae, Ioannes quondam Gregorii, Michael
Francisci, Sebastianus, et Silvester, Antonius de la Lena, omnes et singuli de Someda praedictae
Regulae Moienae. Antonius Pizinin, Laurentius Udalrici, Antonius filius Leonardi Bozetae,
Simon de Lazero, Adam Cassani, Christoffanus Andreae, Iacobus Ioannis Zaneti, Antonius de
Binda (dubbio), Ioannes Nicolai, Ioannes Parteus (dubbio), Girardus, ser Tholomaeus Thorotiae,
Iacobus Gozalchi, Iacobus Bodotti (dubbio), Iacobus de Luca, Geronimus quondam Petri a
Furno, Simon filius Leonardi Christoffani, Bolfangus Biadae, Ioannes Petrus dictus Feraza,
Marchio filio (sic) Stefani Vareti, Zanetus quondam Antonii Gregorii, Simon dal Veli, Paulus
Malinvernus, Iulianus Valentini sutoris, Simon Sumovillae, Antonius de Sorte, Nicolaus de
Sorte, omnes, et singuli vicini de Moiena, posteaquam lecta, et vulgarizata fuerunt omnia et
singula vota, dicta, et facta, et per suprascriptos Regulanos gesta nomine, et vice omnium et
singulorum, quorum interest, omnes et singuli laudaverunt, nemine discrepante, et
approbaverunt, ratificaverunt, et confirmaverunt omnia, et singula suprascripta, et per dictos
Regulanos facta in medio, in principio, et in fine huius praesentis instrumenti, et quod non
contravenient sub obligatione suorum bonorum praesentium, et futurorum, et sub obligatione
omnium damnorum, et expensarum, ac interesse littis, et extra. Quae omnis et singula
promisserunt vicissim, silicet unus alteri ad invicem solemnibus stipulationibus
intervenientibus, firma, et rata habere, et tenere, et non contrafacere, vel venire per se, vel alium,
vel alios aliqua ratione, vel causa, de iure, vel de facto, sub poena omnium damnorum, et
expensarum littis et extra suorum bonorum praesentium, et futurorum.
Unde postmodum precibus, et mandatis dicti ser Pauli, suprascripti Adam Cassani, Valerius
de Rudolfo, Ioannes quondam Gregorii de Someda, Valentinus Cristani Petenati, omnes et
quilibet eorum promiserunt in solidum mihi notario infrascripto, stipulanti nomine, et vice dicti
hospitalis Sancti Pelegrini, et omnium, et singulorum, quorum interest, quod suprascriptus
Paulus omnia et singula suprascripta attendet, et observabit, et dictum hospitale, et locum Sancti
Pelegrini, et bona ipsius crescet, meliorabit, augmentabit, et non peiorabit, sub obligatione
omnium suorum bonorum praesentium et futurorum. Renuntiando beneficio novae
Constitutionis de fideiussoribus plene per me notarium infrascriptum certiorati, et moniti de
beneficio suprascripto; et renuntiantes dicti fideiussores omnibus legibus, et statutis sibi contra
praedicta iuvantibus, iubendo me notarium infrascriptum publicum conficere instrumentum
unum, vel duo quotienscumque ab aliquo, vel aliquibus eorum requisitus ero, etiam cum
conscilio sapientis, si expedierit.
Ego Bartholomaeus Beraytus de Daiano113 vallis Flemarum tridentinae diocesis, apostolica,
et imperiali auctoritatibus notarius publicus, praemissis omnibus et singulis interfui, et rogatus
scribere scripsi, signumque tabellionatus offitii mei consuetum apposui, et me subscripsi.
Nota. Hanc descripsi die 2 septembris 1794. In dorso habet: C. num. 22. Locacione del
Loco di s. Pellegrino.
822. Nos Ioannes Riepper iuris utriusque doctor, decanus, ac canonicus brixinensis, necnon
plebanus vallis Flemmarum tridentinae diocesis114. Notum facimus per praesentes, qualiter
comparuit coram nobis Ioannes Iacobi de Vaget sindicus, sive Regulanus Moyenae plebis et
vallis praedictae, narrans, ac proponens vice ac nomine hominum dictae communiattis
Moyenae, quod licet ipsi alias de voluntate et consensu quondam Andreae Prioris Prioratus
Sancti Pelegrini praefatae plebis, elegerint, ac nobis tanquam plebano dictae plebis
praesentaverint Valentinum de Petena de Moyena pro Priore dicti Prioratus; veruntamen quia
dictus Valentinus a loco sive Prioratu praedicto se absentavit, seu inde amotus existit; praeterea
dictus quondam Andreas vita functus sit, dicti homines, seu communitas universaliter, et
concorditer elegerunt in Priorem dicti Prioratus Petrum quondam Lasari de Moyena, nobisque
illum praesentarunt, suplicesque rogarunt, quatenus elctionem paedictam admittere, atque
Petrum ipsum in Priorem Sancti Pelegrini assumere, confirmare, ac instituere dignaremur. Nos
vero auditis, visis, ac intellectis praedictis, attentaque sufficientia, ac ydoneitate praefati Petri,
illum pro Priore Sancti Pelegrini electum, et praesentatum admittimus, confirmamus, et
instituimus, quantum de iure possumus et debemus, dando et committendo eidem Petro curam,
regimen, et administrationem fidelem dicti loci, in omnibus et per omnia, prout in litteris, et
instrumentis alias desuper confectis latius continetur; et prout hucusque dictus locus gubernatus,
curatus, et administratus fuit, prout dictus Petrus se facturum tactis Scripturis promisit; salvo
semper iure parochialis ecclesiae, et aliorum quorumcumque: dolo, et fraude semotis. In quorum
fidem has fieri litteras fecimus, ac sigillo nostro communiri. Datis Brixinae ultima novembris
millesimo quingentesimo decimoseptimo.
Io. Riepper doctor decanus brixinensis, et plebanus in Flemis subscripsit.
L.+S. pendentis, cerei, rotundi rubri, illaesi, in quo legitur: Riepper Doctor.
Nota. Descripsi ex membrana moyenensi hac die 2 septembris 1794. Scripta fuit manu
theutonica, lectuque difficili. In dorso habet: C. n. 16. Confirmacione di Valentin Pettenà in
113
Nunc 1805 dominus Ioannes Baptista Braitus flemensis est architectus caesareus hic Tridenti. Et
alius Ioannes Baptista Baitus felemensis presbyer, est cooperator parochi roboretani.
114
1517. Moyena. VI.
Priore di s. Pellegrin l'anno 1537. Alia vero manu vetustiori: Privilegio di Piero di Lazar Prior
de Sancto Peregrino. Sed quoad annum certo certius errat. Recta tamem scripsit Pettenà, etsi
scriptor brixinensis fecerit Petena sine accentu. De Rieppero dixi in catalogo edito canonicorum
Tridenti; in Serie Vicariorum generalium Tridenti et in Parochiali tridentino.
823. In nomine Domini nostri Ihesu Cristi. Amen115. Anno a Nativitate eiusdem millesimo
quingentesimo vigesimoquinto, indicione decimatercia, die sabati decimaoctava mensis
febraurii, in villa Cavalesii vallis Flemarum tridentinae diocesis, in domo dictum (sic)116 seu
canonicae ecclesiae parrochialis Sanctae Mariae Regulae Cavalesii, in stuba a furnello.
Praesentibus magistro Francisco quondam Cristofferi muratoris, Simone quondam ser Iohannis
Buffae, Baptistae quondam Bartholomaei Mescolelli, magistro Pascale tesxtore furlano,
omnibus habitatoribus in dicta villa Cavalesii, testibus rogatis, notis, et ad infrascripta per ipsum
infrascriptum donatorem ore proprio convocatis.
Certum esse dicitur, et est, quod homines, et communitas Vicinorum Reguale Mogenae
districtus vallis Flemarum, libertatem, bayliam, et auctoritatem virtute suorum immunitatum, et
privilegiorum habent, et semper habuerunt eligendi, et manutenendi gubernatorem,
administratorem, seu ut dicunt Priorem loci, et ecclesiae Sancti Pelegrini in Alpis117 Regulae
praedictae Mogenae episcopatus tridentini, pro manutenendo, et gubernando dictam ecclesiam,
et bona eiusdem; necnon et domum illic existentem, sic ut peregrinantes, et itinerantes refugium
habere possint, et prout alias Vicinitas, et Communitas Reguale praedictae ordinaverunt,
deputaverunt, constituerunt, et elegerunt honestum, et discretum virum ser Petrum quondam
Lazari de convicinis suis dictae Regulae pro Priore, et gubernatore loci praedicti ut supra, et
prout idem ser Petrus per quam plures annos dictum locum rexit, et gubernavit, hinc est, quod
idem ser Petrus Lazari considerans commoditates, et utilitates habitas a loco praedicto, et nolens
incurrere in aliquod vicium ingratitudinis versus locum praedictum, sicque eo melius
peregrinantes, et itinerantes in loco praedicto hospitari possint, partim amore Dei, gloriosae
Virginis Mariae, et Sancti Pelegrini, et omnium Sanctorum Dei; et partim ex obligatione, non vi,
dolo, metu, vel alia aliqua sinistra machinatione circumventus, sed ex eius certa, strenua, et
spontanea voluntate, animoque deliberato, et omni meliori modo, via, iure, causa, forma, et
ordine, quibus melius potuit, et potest, donavit, dedit, transtulit, et concessit fabricae ecclesiae
praedictae Sancti Pelegrini, necnon domui suprascriptae, et loco, nominatim renenses centum,
computando pro quolibet renense libras quinque denariorum bonae monetae de Merano. Et idem
ser Petrus donator securavit ipsam summam denariorum in, et super bonis infrascriptis.
Primo in, et super una petia terrae prativae iacentis in Regulis Mogenae, in loco dicto in
Sorina, infra hos confines: versus mane flumen Evisi118, meridiem Antonii quondam Nicolai,
sero Iuliani Sartoris, a septentrione haeredum Iacobi Vaeti. Item et de una alia petia terrae
prativae iacentis super monte Lusia Regulae Mogenae, in loco dicto a la Castella, versus mane
quaedam semita, per quam itur in Primerio, meridiem Dorotheae quondam Iuliani Sartoris, a
sero haeredum Sebastiani de Vall, a septentrione haeredum Iohannis Biadae de Mogena. Item
in, et super alia pecia terrae prativae iacentis super monte Sancti Pelegrini, in loco dicto Coll del
Isckla, versus mane Antonii Helenae, meridiem via communis, sero Margaretae quondam
Antonii Pelegrini, a septentrione Commune. Item in, et super uno alio prato iacente super dicto
monte Sancti Pelegrini, in loco ubi dicitur a Rivo de Loch, circum circa bona Sancti Pelegrini.
Item in, et super alio prato iacente super monte Lusia, in loco dicto in Campo, versus mane
quoddam pratum, quod dicitur la Palùa119, meridiem haeredum Iacobi Iohannis Zaneti de
Mogena, sero eiusdem120 ser Petri, et eius fratris, a septentrione haeredum Iacobi Vaeti. Et idem
115
1525. Moyena. VII.
scripsi domo sacerdotum.
117
loco Alpibus.
118
Evisi pro Avisii.
119
Nel testo Paula.
120
Nel tetso idem.
116
ser Petrus donator dedit, concessit, et donavit, et nomine donationis fecit datum ipsi loco Sancti
Pelegrini, et assignavit lectum unum folcitum cum uno pulvinare, et lintheaminibus duobus, et
copertolo uno a panno. Et certas pecunias suas proprias, quas idem ser Petrus exposuit in
construendo tectum dictae ecclesiae Sancti Pelegrini: quae omnia et singula ascendunt ad
summam suprascriptorum renensium centum. Reservatis tamen ipsi donatori in principio,
medio, et fine proprio (sic) usufructus dictorum bonorum, et eius uxori, toto tempore, quo
fruantur aura vitali, ac casu quod si pervenissent ad aetates decrepitas, et regere, et gubernare
ipsam ecclesiam, et locum Sancti Pelegrini non valerent, aut possent, et quod Vicinia Mogenae
deputaret, ordinaret, et constitueret alium gubernatorem, seu Priorem in dicto loco Sancti
Pelegrini, quod ex tunc mon praetendit, quod ipse Petrus, et eius uxor non sint, nec esse debent
aliqualiter expulsi, et exclusi a dicto loco; sed praetendit hic una cum eius uxore toto tempore
vita suae alimenta in ipsa domo, et loco Sancti Pelegrini; et si contigerit ipsum et eius uxorem
mori in loco praedicto, vult honorari in eius sepultura obsequio121, septimo, et trigensimo,
quilibet per se, iuxta consuetum Regulae, cum Missis, et officiis iuxta eius condiconem, et
facultatem. Et pro quolibet ipsorum vult, iubet, et mandat ut in expensis Vicinorum Regulae
Mogenae sint celebratae Missae Gregorianae triginta, una vice tantum, videlicet una vice pro
anima ipsius ser Petri, et pro anima eius uxoris una vice tantum.
Ibique praesentibus Simone Zanellae de valle Fassiae Regulano Regulae suprascriptae,
necnon Leonhardo Angeli Peredelli, Valerio Rudolphi de Someda, vice, et nomine hominum, et
Vicinorum dictae Regulae Mogenae promittentibus nominbus ut supra, omnia et singula
suprascripta executioni mandare, et habere rata, et grata, sub obligatione solemni omnium, et
singulorum bonorum dictae Regulae. Et dicta reservatione et condicione solidis, et firmis
stantibus, suprascriptus ser Petrus donator ex causa et titulo donationis inter vivos praeditae,
transtulit, et mandavit suprascriptis hominibus, et eorum haeredibus, nominibus ut supra, ibique
paesentibus, recipientibus, et stipulantibus, omnia et singula iura, actiones reales, et personales,
utiles, et directas, et quascumque alias eidem ser Petro donatori competentes, et competituras,
quomodocumque, et ex quacumque ratione, iure, modo, vel causa, in, et super dictis bonis,
rebus, et iuribus supra donatis. Constituens dictus ser Petrus donator dictos Regulanos nomine
ut supra, ut in res suas proprias, posuitque ipsos in locum, et universum ius suum, sicut in res
suas proprias nominibus ut supra dictae ecclesiae, et loci Sancti Pelegrini ut supra; ita quod
amodo dictis actionibus et iuribus ut supra donatis dicti homines et Vicini, seu quilibet
successor, et Prior nomine dictae ecclesiae, et loci Sancti Pelegrini, uti possint, valeant, et in
praedictis, et pro praedictis petere, exigere, recipere, et se dicta bona tueri, et omnia et singula
alia facere, et prout potuisset dictus ser Petrus ante praesentem donationem, et iurium
cessionem. Quae bona ut supra securata per suprascriptos renenses centum; et suprascripti
renenses centum securati super ipsis suprascriptis bonis, dictus ser Petrus constituit se precario
nomine possidere, et tenere pro dictis hominibus Regulae nominibus ut supra, seu ecclesiae, et
loci praedicti Sancti Pelegrini, donec dictorum bonorum ut supra cessorum, et obligatorum, et
cuiuslibet eorum tenutam, et corporalem acceperint122 possessionem. Quam intrandi, accipiendi,
et deinceps retinendi etiam suis propriis auctoritatibus, et sine licentia alicuius iudicis, vel
Curiae, salvis et firmis nihilominus stantibus, et remanentibus dictis condicionibus, et
reservatione usufructus ipsius ser Petri Lazari, et eius uxoris, licentiam omnimodam contulit,
atque dedit liberam potestatem ipsis hominibus Regulae Mogenae, et cuilibet Priori novo dictae
ecclesiae Sancti Pelegrini, et loci praedicti. Quam donationem, datione, et iurium cessionem
suprascriptus ser Petrus donator promisit, et solemni stipulatione convenit dictis hominibus et
vicinis, nominibus ut supra, et suis successoribus perpetuo firma, rata tenere, attendere, et
observare, et contra non dare, facere, vel venire per se, vel alium aliqua ratione, iure, modo,
causa, vel ingenio, seu alio quovis quaesito colore, in iudicio, vel extra, de iure, vel de facto. Et
dictam donationem inter vivos aliqua causa ingratitudinis, vel alio quocumque modo per se, nec
per alium, seu alios quoquomodo non revocare, annullare, infringere, vel irritare; nec etiam
121
122
obsequio pro exequiis.
Acceperit nel testo.
revocari, annullari, infringi, vel irritari petere, seu facere. Renuntians in praedictis omnibus et
singulis exceptionibus non sic facti, et celebrati contractus, rei non sic gestae, aliter fuisse
scriptum, quam dictum, vel recitatum, et e contra doli mali vis metus fraudis condicioni indebiti
sine causa, et ex iniusta causa, in factum actioni, omnique alii iuris, canonum, et statutorum
privilegio et beneficio, favori edito, vel edendo, a lege, vel ab homine eidem contra praedicta,
vel aliquod praedictorum quomodolibet competenti, et competituro, et iuri et legi dicenti,
generalem renuntiationem non valere, et non sufficere, nisi praecesserit specialis, et ipsam
donationem esse veram non fictam nec simulatam. Pro quibus omnibus et singulis observandis,
et firmiter ratis habendis, et adimplendis, suprascriptus ser Petrus donator obligavit omnia alia,
et singula sua bona praesentia, et futura, tam habita quam habenda pignori.
(L.+S. Silvester L.D.S.) Et ego Silvester Leittner de Schliersse123 ducatus Bavariae,
diocesis Frisingensis, publicus apostolica, et imperiali auctoritatibus notarius, iudex ordinarius,
notarius iuratus officii vallis Flemarum, praemissis praesens fui vocatus, et rogatus, et in fidem
omnium praemissorum signo neo autentico tabellionatus, nomine, et cognomine me subscripsi,
et fideliter rogatus suprascripta.
Copia
Adi septe Aprille milli et cinquecento et vintiotto fede fazzo io Iorio Bodotto da Cividal
como Dona Dorothea de Zulian de Sartor Priora vechia de Sancto Peregrino lassa uno campo
nominato a Masort a la Gesia de Misser Sancto Paregrino, et anulla l'altro testamento qual a
facto per avanti, presenti Misser Fra Marian da Napoli et Zuan, che fu de Toni Zelon da
Chavales, et Toni de Sant Thomas fiolo de Mastro Domenego sartor testimonii pregadi. Con
questo che ge sia dicto le Messe de Sancto Gregorio una volta per l'anima sua: et se lassa, che la
sia sepolita in el loco, over Gesia de Sancto Peregrino.
Et mi Pre Appolonio Tisoto
E mi Iorio Bodotto
de Primiero Curato in Moena
de volunta de dita
in fede de la consonantia
Dona Dororthea sodel original me ho sotto scripto.
prascripta scripso etc.
Et dicte Messe furno celebratte del mese de Mazo, et Zugno del 1534 per misser Fra Paulo
de Bassan124.
Nota. Descripsi hac die 4 septembris 1794. Manus Silvestri fuit germanica, et ideo difficilis
lectionis. Additio tota scripa fuit manu curati Appollonii. Extra est: C. num. 4. Donacione fatta
dal quondam Pietro Lazari fu Priore di Santo Pellegrino, al medesimo Ospitale, ut intus etc.
l'anno 1525.
824. Nos Iohannes Riepper utriusque iuris doctor, ac decanus brixinensis, necnon plebanus
vallis Flemmarum tridentinae diocesis125. Notum facimus per praesentes, quod comparuit coram
nobis Valentinus Petenà de Mogena vice ac nomine Syndicorum, seu Regulanorum126 Mogenae,
ac hominum seu communitatis plebis, et vallis praedictae, atque narravit, qualiter homines,
Syndici, Regulani, ac homines praedicti, mortuo quondam Petro Lazari de Mogena Priore sancti
Pelagrini (sic), concorditer elegerunt Lazarum Francisci de Puntara de Mogena pro Priore ad
locum praedictum, rogando ac supplicando, quatenus electionem praedictam admittere, atque
Lazarum praedictum in Priorem Sancti Pelegrini approbare, confirmare, ac instituere
dignaremur. Nos vero auditis, ac intellectis praedictis, atque visis litteris ipsorum hominum, et
123
Anno 1763 presbyetr Iosephus Petrus Vitus de Leitner ss. Theologiae ac ss. canonum candidatus,
aetatis physicae 28, sacerdotii et curae 5, fuit supernumerarius in parochia Sterzingana dioecesis
brixinensis.
124
Iste F. Paulus de Bassano Ordinis Minorum Conventualium fuit capellanus Clarissarum s.
Michaelis Tridenti anno 1540. Ex mea Relatione 2 ad P. Generalem, pag. 18.
125
1527. Moyena VIII.
126
Nel testo Regulariorum.
communitatis propterea nobis scriptis, attentaque sufficientia, atque idoneitate praedicti Lazari,
illum pro Priore Sancti Pelegrini electum, et praesentatum admittimus, confirmamus, et
investimus quantum de iure possumus, et debemus, dando, et committendo eidem Lazaro
curam, regimen, et administrationem fidelem dicti loci in omnibus et per omnia, prout in litteris,
et instrumentis alias desuper confectis latius continetur, et prout hucusque dictus locus
gubernatus, curatus, et administratus fuit, prout dictus Lazarus se facturum tactis Scripturis
promisit: salvo semper iure parochialis ecclesiae, et aliorum quorumcumque, dolo, et fraude
semotis. In quorum fidem has fieri litteras fecimus, ac sigillo nostro communiri. Datum
Brixinae die vicesimaquinta mensis maii anno Domini etc. vicesimoseptimo.
L.+S. pendentis.
Nota. Descripsi die 4 septembris 1794. Desideratur subscriptio Riepperi. Sigillum cereum
est, rotundum, et rubrum. In eo legitur Iohannes Riepper Doctor. Secunda manu factum est
Petenà prima enim scripsit Petena. In dorso habet: C. n. 17. Confirmacione di Lazaro Francesco
Pettena in Priore di s. Pelegrino. Alia manus fecit: Confirmation del Priorato de Sancto
Pellegrino. Questa scrittura non serve per niente. Alia tandem manus apposuit: Questo maco de
scrture (sic) son del loco e ospitalo de Santo Pelegrino. Quae quidem inscriptiones conferendae
sunt cum descripto instrumento.
825. In Christi nomine. Amen127. Anno Domini millesimo quingentesimo quadragesimo
quinto, indictione tertia, die vero mercurii quarto mensis martii, in villa Moyenae Flemarum
vallis, tridentinae diocesis, in stuba domus patris infrascripti mei notarii, praesentibus rev.do
presbytero domino Bartholomaeo de Cogolo vallis Solis in praesentiarum capellano in villa
Moyenae, magistro Ioanne Zaneto, Xisto Cromer habitatore Cavalesii, Bartholomaeo filio
quondam Ioannis Farol Canalis Augurdi, testibus omnibus notis, rogatis, et specialiter ad
infrascripta requisitis. Ibique de, et super litibus, differentiis, et causis vertentibus, et quae
vertebantur per, et inter homines Regullae (sic), et communitatis villae Moyenae, loco et nomine
ecclesiae, et hospitalis Sancti Pellegrini montis Allochi episcopatus Tridenti, sive Antonium
Bozeta, Martinum de Cavada, Simonem filius Christophori de Sort, Antonium de Pellegrino,
omnes villae Moyenae, tanquam Regullanos ipsius communitatis, loco et nomine assertorum
hominum ex una parte petentes: et per, et inter ser Bartholomaeum Giohet (sic) Priorem, et
gubernatorem dicti loci, et hospitalis Sancti Pellegrini suo proprio nomine intervenientem, ex
altera se defendentem, de quibus praemissis litibus, differentiis, et causis, prout in praesenti
compromisso declarabitur generaliter, et de earum connexis, et dependentibus ab eysdem (sic),
ambae partes, videlicet dicti Regullani nomine dictorum hominum, a quibus (prout asseruerunt)
in generali Regulla, videlicet a personis triginta quinque pro maiori parte laudum consequtum
(sic) fuit ad infrascripta specialiter facienda, pro quibus promisserunt de rato et firmo perpetuo
habendo, communiter, et concorditer se se compromisserunt, et compromissum solemniter
fecerut in reverendum dominum presbiterum Gilimbertum (sic) plebis Cavalesii Vicarium pro
rev.do in Christo domino Antonio Balduino, utriusque iuris doctore, et vallis Flemarum
plebano, et reverendum presbiterum dominum Simonem de Vezzano in praesentiarum
animarum curatum in villa praedicta Moyenae, uti mediatores, et in ser Iulianum Sartoris,
Ioannem Gozalgum, Antonium de Rocha, Michaelem (sic) a Ponto, tanquam arbitros,
arbitratores, probos viros, et communes amicos, ellectos, et assumptos a dictis partibus,
occasione prout infra.
Et primo dicti Regullani nomine praelibatae ecclesiae, et nomine quo supra, exposuerunt,
qualiter in ipso hyeme decurso transiens per locum Sancti Pellegrini quaedam mulier cum una
sua filia, hospitata fuit ab ipso Priore, qui Prior male, prout dicta mulier lamentata est, eam
tractavit non subveniendo illas cibis, et comodis iuxta posibilitatem dicti loci; et cum hoc ad
aures magnifici domini capitanei Flemarum vallis pervenisset, et de huiusmodi mala tractatione
ipsamet mulier coram eo lamentata fuisset, stante aegritudine suae mortua est, relicta post se
dicta filia, ex qua causa praefatus dominus magnificus capitaneus, et aliis forsan de causis, sibi
127
1545. Moyena IX.
visum fuit, dictum ser Bartholomaeum Priorem ab ipso loco removeri, et ex commissione sua
alium Priorem elligerunt, et fecerunt: attamen per praefatum magnificum dominum capitaneum
fuit comissum dicto Priori, acceptare filiam suprascriptae mulieris, et eam tenere, et nutrire
expensis propriis dicti loci; quod quidem dictis Regullanis absurdum etiam videbatur, petentes,
et instantes, ipsam puellam potius teneri, et educari expensis dicti Prioris, non autem ecclesiae;
nam si nullam atrocitatem in ipsam mulierem comisisset deberet se tueri. Postmodum dicti
Regullani exposuerunt, qualiter reddita per ipsum Priorem administratione hominibus Moyenae,
prout moris est, de mense iunii anno praeterito, in qua administratione de debitorem ultimo loco
se constituit dictae ecclesiae de rhainensibus sexaginta denariorum, et transactis aliquibus
diebus recepit dictus Prior a merchatore suo lignaminum rhainenses centum, quae pecuniarum
quantitas die primo augusti in domo sua dicti Prioris in Moyena sibi ablata fuit. Quos praedictos
rhainenses dicti Regulani nominibus quibus supra, petunt instant per dictum Priorem restitui
debere, et ab ipsa iactura et damno dictorum numorum dictam ecclesiam indemnem conservare,
allegantes, quod si dictus Prior eos rhainenses penes se conservasset in ipso loco Sancti
Pelegrini, non amisisset, nec amisisse contigisset. Insuper quia dictus Prior tempore, quo stetit
super dicto hospitali nonnulla bona et possessiones aquisivit, quae bona eo tempore saepissime
laboravit, et laborare fecit expensis dictae ecclesiae, tenendo praedictas possessiones, et bona, et
cultando fimo, operibus familiae, bestiaminibus, et aliis expensis dicti loci, et ipsis laboratis,
cultatis, et adaptatis reditus dictorum bonorum convertebat solum ad usum suum. Quibus
stantibus praedicti Regullani petebant, et instabant dicta bona, sive partem praedictorum
bonorum applicari debere praelibatae ecclesiae, et hospitali. Denique quia dictus Prior tempore
ellectionis huiusmodi Prioratus ad praesentiam rev.di utriusque iuris doctoris domini Ioannis
Riepper, et quamplurium aliarum personarum sponte promisserat ex sua speciali devotione,
quod si susceperit aliquod filios in ipso loco dare, consignare promissit dictae ecclesiae, et
hospitali aliquod muneris de bonis suis propriis, ex qua causa praenominati Regullani petebant,
et instabant nomine quo supra, per eum Priorem consignari debere tot ex suis stabilibus iuxta
promisssionem factam ad summam rhainensium centum et plus, et minus iudicio praefatorum
dominorum arbitrorum, instantes de dicta promissione ad praesens per eos dominos arbitros
declarari debere. Qui quidem Prior ad praedicta per dictos Regullanos petita denegabat, et
denegando contradicebat, et respondebat de muliere ipsa mortua verum esse eam pervenisse ad
dictum locum, et petito ab ipsa hospitio, eam benigne, ac caritative acceptavit, tractans eam
cibis, et aliis necessariis iuxta posibilitatem dicti loci, prout de hoc habebitur testificatio et plena
fides a personis honestis, et fide dignis, si opus fuerit, ita quod ex hoc minime credit ab ipso
loco removeri, nec damnum aliquod pati, et licet acceperit post eius mortem, eius filiam super
dicto loco, hoc fecit ex comissione praefati magnifici domini capitanei. Item dicebat, allegabat
de ipsis numis ablatis, quod verum est, quod facta receptione a merchatore suo, quod adportavit
bona fide, et sine fraude praedictos numos in domum suam tanquam locum magis sicurum pro
eorum conservatione, nam in ipso loco, et hospitali nullus est locus sicuritatis, ex qua causa
minime credit, nec intendit facere aliquam restitutionem dictae ecclesiae, nec aliquod damnum
sentire. Item quod de bonis suis aquisivit, intendit ipsa bona aquisisse, et emisse non ex aliquo
suffragio, et facultate dictae ecclesiae, imo ex redditibus, et affictibus bonorum suorum, sive
paternorum, et maternorum tempore praedicto, et inde perceptis, non obstante certa numorum
quantitate, quam habebat eo tempore pro quibusdam suis propriis bestiaminis (sic) venditis, et
licet praedicta sua bona laborare fecit aliquando operibus, et bestiaminis, et expesnsis dicti loci;
attamen de suo proprio in omnibus satisfecit dictae eccelsiae. Quare intendit, praedicta in totum,
neque in parte applicari aliqua debere dicto loco. Item dicebat de promissione superius facta
dictae eccelsiae, nihil promisisse, et si aliquid promissit, remissit se iudicio praefatorum
dominorum arbitrorum. De quibus suprascriptis differentiis, causis, et quaestionibus generaliter,
ac indifferenter de omnibus, et singulis connexis, et dependentibus ab eisdem, et quae dicti
Regullani nominibus, quibus supra, dicere, petere potuissent, causis et occasionibus praedictis,
praefati arbitri, arbitratores, compositores, communes amici, possint, ac valeant dicere, laudare,
arbitrari, arbitramentari, praecipere, diffinire, absolvere, et condemnare super praedictis etc. de
iure, et de facto, et de amicabili compositione, sive de iure tantum, de facto tantum, et de
amicabili compositione tantum, quolibet die feriato, et non feriato, citatis partibus, etiam una
citata, altera non, praesentibus partibus, et absentibus etc., in quolibet loco, stando, eundo,
sedendo etc. quandocumque, quantocumque, qualitercumque, et quotiescumque voluerint, et
sibi placuerit, iuris ordine servato, et non servato, quolibet iuris ordine praetermisso in aliquo
non obstante. Et quod possint de iure aufferi unius dictarum partium, et alteri dare, in magna,
parva, et maxima quantitate, prout etc., et quicquid laudatum, sententiatum etc. fuerit per
praefatos dominos arbitros etc. valere, et tenere debeat, prout inde ac si etc. Promittentes, et
promisserunt dictae partes quaelibet earum attendere, et observare omnia, et singula, quae per
dictos arbitros etc. inde dicentur, laudabuntur etc. Et promisserunt per tactum manus loco bonae
fidei sententiam inde ferendam, et praesens compromissum, omnia et singula contenta, firma,
rata, et grata perpetuo habere, tenere, attendere etc. Et quod non dicent sententiam inde
ferendam non esse, nec fuisse iniustam, nec iniquam, et ipsam reducere ad arbitrium boni viri,
etiamsi dicta sententia, vel aliquod eius capitulum contineret manifestum errorem, vel maximum
damnum alicuius dictarum partium praetextu alicuius laesionis etc. Et hoc sub poena librarum
vigintiquinque denariorum bonae monetae Marani pro qualibet earum applicanda pro medietate
camerae phiscali rev.mi domini domini nostri Tridenti, et pro alia medietate parti attendenti, et
observanti quotiens comittendi (sic), et exigendi per etc. quotiens contrafactum, vel omissum
fuerit. Qua poena soluta, vel non, hoc praesens compromissum omnia et singula in eo contenta
nihilominus plenam obtineant firmitatem. Pro quibus etc. obligarunt sibi ad invicem omnia et
singula sua bona praesentia, et futura, renuntiando exceptioni non sic etc., et omnibus aliis etc.
L.+S. Ego Lazarus filius ser Antonii Bozettae villae Moyenae Flemarum vallis, publicus
apostolica, et imperiali auctoritatibus notarius, ac iudex ordinarius, praemissis hiis omnibus
suprascriptis interfui, et ea rogatus tradidi, et fideliter scripsi. In quorum praemissorum omnium
suprascriptorum fidem me subscripsi, signumque tabellionatus publici mei officii consuetum
apposui etc.
Nota. Descripsi hanc chartam membraneam moyenensem hac die sexta septembris 1794.
Extra habet manu recenti: 8. Condana, è sentenza fatta dall'honoranda Regola di Moena à
Bortolamio Chiochetto come Priore di Santo Pellegrino, ut intus etc. l'anno 1545. Sed errat iste
titulus.
826. In Christi nomine. Amen128. Nos igitur presbiter Gilimbertus plebis Cavalesii Vicarius
pro rev.do domino Antonio Balduino iuris utriusque doctore, et plebano Flemarum vallis:
Presbiter Simon de Simonibus de Vezzano in praesentiarum animarum curatus in villa
Moyenae, uti mediatores pro quintis ellecti: et Ioannes Gozalgus, Iulianus de Sartoris, Mihael
(sic) a Ponto, Antonius de Rocha villae Moyenae, et ibidem habitatores, tanquam arbitri,
arbitratores, amicabiles compositores, et communes amici, concorditer ellecti, et assumpti ab
hominibus Regullae, et communitatis villae Moyenae, loco et nomine ecclesiae, et hospitalis
Sancti Pellegrini Montis Alhochi episcopatus Tridenti, sive ab Antonio Bozetta, Martino de
Cavada, Simone filio Christophori de Sort, Antonio Pellegrini, tanquam Regullanis ipsius
communitatis, loco et nomine assertorum hominum ex una parte petentibus, et a se
Bartholomaeo Giochet Priore, et gubernatore dicti loci, et hospitalis Sancti Pellegrini suo
proprio nomine interveniente ex altera parte se defendente, ad dicendum, laudandum,
sententiandum, arbitrandum, arbitramentandum, praecipiendum, absolvendum, et
condemnandum, de, et super contentis, et deductis in compromisso per dictas partes, et
quamlibet earum in nos facto, et deducto, rogato, et scripto manu mei notarii infrascripti, die,
millesimo, indictione, et loco infrascriptis, ibi per nos viso, lecto, et examinato, visis, et
examinatis omnibus in dicto compromisso contentis, et investigata saepe, et saepius voluntate
dictarum partium, visis denique videndis, auditis audiendis, participato colloquio, et consilio
proborum virorum, volentes igitur dictas partes ad veram concordiam, et bonam pacem
reducere, et ab eis tollere omnem materiam litigandi, ita ut eorum parcatur laboribus, et
expensis, elligentes viam arbitrorum, et comunorum (sic) amicorum, Christi nomine invocato,
128
1545. Moyena X.
quo praetermisso nullum rite fundatur iudicium, dicimus, laudamus, sententiamus, arbitramur,
arbitramentamur, praecipimus, diffinimus, et condemnamus prout infra.
Et primo de ipsa muliere in compromisso prout ex relatione quamplurium personarum fide
dignarum percepimus, praefatum magnificum dominum capitaneum sinistra, et non verisimilia
(sic) informatione informatum fuisse; sed potius, quod praefatus Prior eam caritative recepit, et
benigne tractavit, iuxta posibilitatem dicti loci, et licet in mandatis praelibati domini capitanei
fuerit commissum dictis Regullanis alium elligere Priorem, et ipsa ellectione sequta (sic),
attamen considerata dicta informatione in contrarium: considerata etiam oblatione dicti Prioris
danda (sic) ipsi ecclesiae quod visum fuerit nobis pro utilitate dictae ecclesiae: postmodum
persuasione rev.di domini Antonii Balduini assertae vallis Flemarum plebani considerata: et
aliis consideratis considerandis, praedictum ser Bartholomaeum Giohet (sic) in Priorem, et
gubernatorem dictae ecclesiae et hospitalis loci Sancti Pellegrini affirmamus, et affirmandum
duximus, dum tamen vivat, et se bene gerat, et honeste, et de gestis ed administratis suas
administrationes tempore debito reddat, et faciat, declarando, et admonendo praedictum
Priorem, quod si pro tempore futuro in dicto loco, et confinibus senserit aliquid, vel sentire
contingerit (sic), quod esset contra personam, statum, et utilitatem nostri rev.mi domini domini
cardinalis Tridenti etc., ac ill.mi principis129, quod quamprimum ad aures suas, et noticiam, vel
alicuius suae familiae hoc pervenerit, manifestare debeat iuratis Moyenae, vel iudici, et rectori
Flemarum vallis eo tempore existenti.
Item dicimus, pronuntiamus, declaramus etc. quod dictus Prior debeat super dicto hospitali
tenere dictam filiam suprascriptae mulieris prout in compromisso expensis dicti loci per aliquod
spacium temporis: attamen in hoc interim debeat procurare de inveniendo aliquos affines,
cognatos dictae puellae, quibus repertis eam praesentare, et assignare debeat, vel aliam
provisionem facere pro utilitate dictae ecclesiae.
Item dicimus, sententiamus, declaramus etc. quod postquam dicti numi fuerint ablati in
domo eius propria, attento, quod si eos conservasset in ipso hospitali potuisset contingere eos
non amisisse: attamen pro removendo nonnullas suspitiones, et litigia, de praedictis
rhainensibus centum reperti fuerunt septuaginta sex, quos dictus Prior de consensu Regullae
convertit in fabricando campanam, et in parte in aliis necessariis dictae ecclesiae. De residuo
vero quod erit rhainensium octoginta quatuor, praedictum Priorem de suo proprio condemnamus
ad dandum, et restituendum dictae ecclesiae praefati hospitalis rhainenses sexaginta denariorum
bonae monetae de quibus rhainensibus dictus Prior se debitorem fecit, et constituit ultimo loco
administrationis redditae die decimo tertio mensis iunii millesimo quingentesimo quadragesimo
quarto, quos dare, solvere teneatur termino, modo infrascriptis.
Item dicimus, pronuntiamus, declaramus, de bonis aquisitis tempore, quo stetit super dicto
loco, considerato et attento, quod dictus Prior in se tenuit praedicta sua bona, et possessiones per
certos annos, et ea laboravit, cultavit, strupavit, et adaptavit saepissime famulis, bestiaminibus,
fimo, et aliis operibus et expensis propriis dicti loci, et ecclesiae, ex quibus talibus
comoditatibus mediantibus potuit ac potuisset aquirere dicta bona, non obstante aliqua
solutione, et compensatione per eum, ut dicitur, facta dictae ecclesiae de suo proprio
satisfecisse, et persolvisse, nam ex talibus incomodis dicta ecclesia potuit in aliquo tempore
nonnihil et damni, et iactura pati, relictis suis propriis bonis. Quibus stantibus praedictum ser
Priorem condemnamus ad dandum, solvendum de suo proprio dictae ecclesiae rhainenses
quadraginta denariorum bonae moneate Marani, quos dare, solvere teneatur termino, et modo
infrascriptis. Declarantes tamen, quod omnia bona sua aquisita per eum tempore, quo stetit
super dicto loco, et hospitale, bene emisse, et aquisisse, affirmantes, quod de praedictis
disponere, ordinare de cetero valeat ad sui libitum sine contradictione Regullae Moyenae, vel
alterius personae.
Item dicimus, pronuntiamus, declaramus, quod de promissione per dictum Priorem in
compromisso donationis causa facta dictae ecclesiae, quod attento, et considerato, quod dictus
Prior suum consequtus (sic) fuerit obtentum, et gratia a Deo consequta tam filiorum, quam
129
Tunc fuit episcopus Tridenti Christophorus Madrutius cardinalis tridentinus dictus.
etiam bonorum accumulatorum mediantibus bonis suis paternis, et maternis, praedictum
Priorem condemnamus, et condennatum (sic) fore duximus ad dandum, donandum dictae
ecclesiae et hospitali rhainenses quinquaginta denariorum bonae monetae Marani, quos solvere
teneatur modo, et termino infrascriptis. Quorum numorum suprascriptorum quantitas ascendit
ad summam rhainensium centum et quinquaginta: quos rhainenses centum et quinquaginta,
postis suprascriptis calculatis, dicimus, condemnamus, et condemnatum fore et esse duximus ad
dandum, solvendum praefatae ecclesiae, et hospitali loci Sancti Pellegrini in tot bonis stabilibus,
fundis, et possessionibus suis propriis dicti Bartholomaei Prioris hinc ad festum Sancti
Michaelis (sic) proxime futuri, in aestimatione et arbitrio proborum virorum comuniter
elligendorum, vel si maluerit, in tot numis, ita tamen, quod termino suprascripto Sancti Mihaelis
dictus Prior praedictos rhainenses consignare, et praesentare teneatur Regullanis suprascriptis,
qui habeant recipere, et de praedictis emere aliqua stabilia cum consensu totius Regullae ad
maiorem utilitatem dictae ecclesiae. In quibus tamen rhainensibus centum et quinquaginta
computari intelligitur (sic) rhainenses sexaginta, de quibus se debitorem fecit in sua ultima
administratione de anno 1544 (sic).
Item condemnamus dictum Priorem in omnibus expensis oris praefatorum arbitrorum, et
expensis mercedis mei notarii pro praesenti die. Quae omnia et singula suprascripta, et
infrascripta per nos arbitrata, sententiata, declarata, et diffinita, sint, et esse debeant firma, rata,
grata, ac firma, rata, grata habere, tenere, attendere, et observare, et non contrafacere per partes
suprascriptas sub poena in compromisso contenta, et apposita.
Lata, lecta, et publicata fuit suprascripta sententia arbitramentalis, et sic dictum Laudum
arbitramentale dictum, publicatum per suprascriptos dominos arbitros, arbitratores, amicabiles
compositores, et comunes amicos, millesimo quingentesimo quadragesimo quinto, indictione
tertia, die vero mercurii quarto mensis martii, in villa Moyenae Flemarum vallis, tridentinae
diocesis, in stuba domus patris infrascripti mei notarii, infrascriptis ibidem praesentibus rev.do
presbitero Bartholomaeo de Cogolo vallis Solis in praesentiarum capelano in villa Moyenae,
magistro Ioanne Zaneto dicto Cromer habitatore Cavalesii, Barrtholoameo filio quondam
Ioannis Farol Canalis Augurdi, testibus omnibus notis, rogatis, et specialiter ad infrascripta
requisitis etc.
Praesentibus continuo partibus ambabus suprascriptis, nominibus, quibus supra,
laudantibus, approbantibus, emologantibus, et affirmantibus suprascriptam sententiam, et
Laudum suprascriptum asserentibus eam sibi bene placere, et eam tenere firmam etc.
(L.+S. L.B.) Ego Lazarus filius ser Antonii Bozettae villae Moyenae Flemarum vallis,
publicus apostolica, et imperiali auctoritatibus notarius, ac iudex ordinarius, praemissis hiis
omnibus, et singulis interfui, et ea rogatus tradidi, et fideliter scripsi, et impraemissorum (sic)
omnium suprascriptorum fidem me subscripsi, signumque tabellionatus publici mei officii
solitum apposui, et consuetum. Laus uni Deo Optimo.
Nota. Descripsi die sexta septembris 1794. Notarius in sua subscriptione singularis est
quoad illud tradidi. Extra manus recens scripsit: C. n. 13. Sentenza arbitrale per certa diferenza
che vertiva fra l'Honoranda Regola di Moëna, et il quondam Bortolamio Chiocheto fu Priore di
s. Pellegrino etc. Dictus notarius est singualris etiam dum scribit Mihael, quum alii omnes
scribant Michael. Est singularis insuper quia superineptissimus.
827. In Christi nomine. Amen130. Anno Domini millesimo quingentesimo quinquagesimo
quarto, indictione duodecima, die dominico decimo mensis iunii, in villa Moenae (sic)
Flemarum vallis, in stuba domus patris mei infrascripti notarii. Praesentibus ibidem Ioanne
Petro quondam Iacobi Lucae, Thoma quondam Valerii...131 de Moena, testibus ad haec habitis,
et rogatis. Ibidem personaliter constitutus ad praesentiam praenominatorum testium, et mei
subnotati notarii, providus vir ser Simon de Zanzanet (sic) Prior novus electus, et iuratus, atque
gubernator hospitalis, et ecclesiae, atque loci Sancti Peregrini, confessus et contentus extitit, res
130
131
1554. Moyena. XI.
forsan Stergeti.
quascumque mobiles, et bestiamina cum pratis ut supra in solutum consignatis, contenta, et
descripta in suprascripto praesenti inventario132, sibi a suprascripto ser Valentino Priore antiquo,
et a suprascriptis Regulanis nomine praefatae ecclesiae, et loci suprascripti Sancti Peregrini
dantibus, et consignantibus, consignatas, et consignata integre fuisse eiusdem bonitatis, et
aestimationis, prout in suprascripto inventario continetur. Quae omnia, et singula suprascripta
acceptavit, promittens per se, suos haeredes dictis Regulanis ibidem praesentibus, nomine
praefatae ecclesiae stipulantibus, et pro suis successoribus, ea omnia et singula bona
suprascripta, ut supra consignata, non minuere, nec deteriorare; et si aliqua deficerent,
minuarentur (sic) culpa, negligentia, ac malo regimine dicti ser Simonis, promissit, et eo casu
teneatur dictae ecclesiae reficere de suo proprio dicti Simonis, et praedicta bona bene, et
diligenter regere, et gubernare omni posse, et scire suo, fideliter, et absque fraude aliqua, et in
omni casu, et ad simplicem requisitionem bonorum praedictorum consignandorum praedictae
Regulae, cum integra consignatione eorum, ea reddere, consignare potius meliorata, quam
deteriorata, et praecipue possessiones quascumque spectantes ad ipsam ecclesiam, dare, et
consignare eodem esse, et statu prout nunc sunt, et esse reperiuntur. Item omni anno semel
redere (sic) administrationem praedictae Regulae, et validum computum iuxta solitum, et prout
hactenus observatum est. Item promissit observare omni posse, et situ (sic) suis capitula per
ipsam Regulam formata, in eiusque electione declarata, et lecta. Et hoc sub expressa sui, et
bonorum suorum obligatione praesentium et futurorum. Quae pro exequtione omnium et
singulorum dictus ser Simon praedictis Regulanis nomine dictae ecclesiae, et loci, et suis
successoribus stipulantibus, pignoris nomine reliquit.
(L.+S. L.B.) Ego Lazarus filius ser Antonii Bozettae villae Moenae Flemarum vallis,
publicus apostolica, et imperiali auctoritatibus notarius, iudexque ordinarius, omnibus
suprascriptis interfui, et ea rogatus scripsi fideliter, ac me subscripsi, signo meo solito apposito.
Nota. Hanc descripsi die 7 septembris 1794. Valde difficilis lectu est, quia literae multae
vix discerni queunt. Ceterum illus Moenae clarum est, quod ut alibi monui, mihi non probatur.
Extra legitur: C. n. 15. Obligacione dell'ospedale di s. Pellegrino fattagli dal quondam Simone
de Zanet fu Priore del medemo loco ut intus etc. l'anno 1554. Quam erronea sit haec nota
constat ex instrumenti lectione.
828. In Christi nomine. Amen etc. 133. Personalmente constituido avanti mi nodaro, et
testimoni infrascritti Sier Simon del quondam maistro Mathio calegar de Moena, como Prior, et
gubernator della giesia, et loco di sancto Perregrino, posto et fundato sopra il Monte Daloch, ozi
da li homini della Regula de Moena ellecto, cum li patti, condition, et promission infrascritte, da
lui da esser mantegnude, et observade per tuto il tempo che in governo et regimento de esso
loco sarà, et parimente a suo loco et tempo, da esser confirmado dal reverendo signor piovan et
rector della pieve di val di Fieme, le rason del qual siano sempre salve, et reservate, intendendo
però tal confirmation sia tolta da esso Sier Simon a suo proprio costo, et senza alcuno interesse
della ditta giesia, et loco predicto. Prima promette, et se obliga a Sier Antonio de Marchio,
Pellegrino da Pezé, Bolfcan de Bolfcan, et Antonio de l'Andrea, como Regulani de Moena,
stipulando vice, et nomine della prefata giesia, et loco di Sancto Perregrino, de mantegnir tuti e
cadaun beni, et rason spectante alla ditta giesia, in lo esser, et stato, che al presente esser se
ritrovano, et quelli non sminuir, né pezorar, anzi meliorar, et augmentar, salvo però, che
occorrendo qualche accidente de morbo de bestiame, focco (che Dio guarde) ovver altro che
fusse per cognosudo esser vero impedimento, in quel caxo non sia obligado, degiarando, che se
alcuni de essi beni fusseno sminuidi, ovver pezoradi, del esser, che a lui sono stati consegnadi,
del suo proprio de esso Simon siano satisfati, et refati a la giesia, et loco predicto. Item
avanzando, et meliorando cosa alcuna, tal avanzamento, et melioramento esser debia
integralmente de essa giesia, et sia obligado a consignarlo, et relaxarlo. Item se obliga, et ha
promesso, ogni anno per tuto il tempo che in quello loco sarà, de meliorar, et per melioramento
132
133
Huiusmodi inventarium non est hic.
1558. Moyena XII. C. n. 21.
consignar, in tanto però de fabrica, per la suma et valor de rainexi vinti de denari in quello che
più haberà bisogno, secondo che per ditta Regula ge sarà dato il modo et desegno, de anno in
anno, cum pacto expresso, che mancando lo ditto Sier Simon de non fabricar a la preditta suma
ogni anno, che alhora la ditta Regula per nome de essa giesia possia haver action in li beni de
esso Sier Simon in propria elction de essa Regula et satisfarsi in estimation de comuni amici, et
convertir, sia per la suma predicta de rainexi vinti, sia in parte, in utilità, et comodo de essa
giesia. Item, che il ditto Sier Simon sia obligado, et ha promesso, in ogni tempo prestar
obedientia alla predicta Regula, et dì, et hora che apprese a essa Regula, che il ditto Sier Simon
non dovese (sic) star più in dicto loco de Santo Pellegrino, ma che de lì dovesse partirsi, sia
obligado, et ha promesso, a semplice requisition de essa Regula de esso loco amoversi, ceder, et
renuntiar lo predicto loco a essa Regula, cum tute le sue pertinentie, et iurisdition integralmente,
senza alcuno litigio, et contradition niuna, de reson, né de fatto. Et parimente volendo lui partirsi
sia in sua libertà a ogni suo placito. Item ha promesso, ogni anno a Santo Martino per tuto il
tempo, che in ditto loco starà, dar, et del suo proprio per elemosina consegnar al preditto loco
stara sei di segalla. Item sia obligado ogni ano tor licentia da essa Regula de pascolar, boschar,
segar, et non dar dano in li pradi de niuno. Item che le rason de essa giesia, et della ditta Regula
le habia a mantegnir, non sminuir, né fuora de essa Regula portar. Le qual cose soprascritte così
ha promesso lo ditto sier Simon de attender, et mantegnir sotto reffection de ogni dani de essa
giesia, et obligation de tuti i soi beni de esso sier Simon presenti, et futuri, li quali per
observation de le cose soprascritte ha obligato. Actum die sabbati alli XIIII de maii anno 1558,
in Moena, in caxa del padre de mi nodaro infrascritto. Presente il reverendo don Simon curato in
ditta villa de Moena, Valier de Bassan de villa de Soraga, Antonio del quondam Piero de
Ciprian de Val Floriana, testimoni a le cose suprascritte pregadi etc.
(L.+S. L.B.) Io Lazaro fiolo de sier Antonio Bozetta de Moena, publico nodaro alle cose
suprascritte fui presente, et pregado, et a requisition propria delle parte così vulgarmente ho
scritto, et in fede mi ho sottoscritto signo meo apposito.
Nota. Ita et ego F.I.C.D.A. [Frater Ioannes Chrysostomus De Avolano] descripsi Tridenti
hac die 9 septembris 1794. Extra est: Locatione del loco di s. Pellegrino. Diciturque charta 21.
Verba però, sarà, starà sunt sine accentu. Soraga est pagus beneficialis tantum vallis Fasciae.
Vallis Floriana est curatia in valle Flemmarum.
829. In Christi nomine. Amen134. Quum sit, prout expositum fuit, quod sier Valentinus
filius quondam Iuliani Sartoris de Moena iam aliquibus annis praeteritis fuerit electus Prior, et
confirmatus gubernator bonorum, et loci ecclesiae sancti Perregrini (sic) Montis Alhochi, et ibi
per aliquot annos bene, et laudabiliter se gesserit, et praedictum locum cum augumentatione
reliquirit (sic). Et habens adhuc animum, et devotionem eidem ecclesiae inservire. Et cum
pluries petierit, ut homines villae Moenae, ad quos vigore iurium eis concessorum, dicitur talem
electionem spectare, et huiusmodi confirmationem ad verum dominum rectorem plebis
Flemarum vallis pertinere, vellent ad regimen praedicti loci interum (sic pro iterum) admittere,
et eligere, offerens se de bono in melius promovere, et dictum locum manutenere, ac
indefensum non relinquere, et ultra ex suo proprio motu, ac speciali devotione irrevocabilem
donationem eidem ecclesiae facere ad summam rhenensium centum, computatis tamen
quadraginta per antea per eum alias promissis, consignandorum ad simplicem requisitionem
praedictorum hominum. Primum in uno affictu annuo urnarum quatuor vini, quem affictum
habet in villa Medii Sancti Petri135. Residuum in quodam eius prato in pertinentiis villae
Moenae, in loco dicto zo in Soriva, apud aliud dictae ecclesiae. Quod si non satisfaciet,
consignare promissit supplimentum in quadam eius petia terrae arrativae, et prativae, situata in
dictis pertinentiis, in loco dicto il Camp da la Fava, infra suos confines, ad aestimationem
proborum, et communium amicorum. Super qua re, et tractatu congregatis hodie hominibus
dictae villae, et Regulae Moenae in loco solito, ubi similia, et alia tractantur. Qui prout per
134
135
1559. Moyena XIII.
Ibi: in pertinentiis villae Moenae.
relationem infrascriptorum Regulanorum, intellecta instantia, et oblatione praedicta ipsius
Valentini, et considerato hoc fore pro meliori utili et comodo ipsius ecclesiae, et loci, et ut ipsa
in bonis augmentatur (sic), ut facilius pauperes illinc transeuntes elymosina subveniantur, per
maiorem Laudum dictorum hominum obtentum, in quo maiorem partem interfuisse eorum
assertur (sic), duxerunt dictum sier Valentinum eligendum, et confirmandum fore, eligentes et
deputantes aliquos ex eorum Vicinis, penes ipsos Regulanos ad concordium super inde
tractandum, et cautiones fiendas sibi de huiusmodi electione, cum pactis semper de observando
iura quaecumque dictae ecclesiae, et Regulae praedictae iuxta solitum. In cuius namque
praedicti Laudi exequtione (sic) personaliter constituti providi viri sier Pellegrinus de Pezze, sier
Antonius Melhioris (sic), Antonius Andreae, Bulfcanus de Bulfcano, tanquam Regulani villae,
et Regulae Moenae, nomine totius eiusdem Vicinitatis, cum praesentia, et voluntate decem
Vicinorum suorum ad haec deputatorum, promisserunt, et convenerunt dicto sier Valentino
ibidem praesenti, et stipulanti, quod finito anno Prioris, qui in dicto loco nunc est, a tempore
quo ivit incipiendo et finiendo, et consignata suprascripta donatione modo suprascripto, eum in
possesum praedictae ecclesiae, et loci Sancti Perregrini inducent, et ponent, prout nunc pro
extunc inducunt et ponunt, necnon bona, et iura quaecumque iuxta inventarium, debita, et
credita ipsius loci, et ecclesiae eidem sier Valentino prout tunc esse reperirentur (sic),
consignabunt. Et e converso praedictus sier Valentinus per se suosque haeredes, et sub expressa
obligatione sui, et bonorum suorum, praesentium, et futurorum, ipsis Regulanis nomine dictae
Regulae, et ipisus ecclesiae stipulantibus, promissit, et stetit, observare, et manutenere
quaecumque Capitula in eius investitura contenta, et alia omnia iura tam ecclesiae, quam
Regulae praedictae. Hoc addito, quod omni anno per tempus, quo in dicto loco gubernator
extiterit, teneatur dare, et consignare rhenenses viginti de melioramento in tot fabricis magis
necessariis dicto loco, et ecclesiae convertendos, prout per ipsam Regulam, vel eius deputatos
sibi Valentino annuatim consignabitur: salvo tamen, quod si pro tempore contingerit (sic) sibi
Valentino aliquod legitimum impedimentum, ex quo non potuisset in illo anno tale
melioramentum facere, quod tunc ad ipsam consignationem dicti melioramenti pro illo anno non
teneatur. Insuper promissit, et convenit bona, et iura quaecumque dictae ecclesiae, et loci
manutenere, conservare in illa bonitate, statu, et esse, prout nunc sunt, vel prout sibi
consignabuntur, et consignata esse reperiretur (sic), eaque in omni casu, et eventu consignanda
consignare potius meliorata, quam deteriorata, una cum superlucratis, et aquisitis, si quae erunt:
necnon administrationem, et consignationem omni anno dare, et facere dictae Regulae, iuxta
solitum: salvo tamen de computis super receptis, et expositis, quae per antea solitum erat tenere,
amplius non teneatur. Item pactum extitit, quod si dictus sier Valentinus per tempus, quo in
dicto loco gubernator extiterit, non se bene regeret circa curam, et regimen dicti loci, vel gratam
obedientiam ipsi Regulae non praestiterit, tunc legitima causa inventa, praedicta Regula alium
gubernatorem, quem maluerit, eligere, et admitere possit, salvo tamen iure reverendissimi,
illustrissimi principis nostri Tridenti, et quocumque alio iure tam praedictae ecclesiae, quam
Regulae Moenae, vel alterius cuiuscumque personae, ad quos spectabunt. Quibus iuribus per
praesens instrumentum derogari non intendunt. Quae omnia praemissa partes suprascriptae sibi
ad invicem solemnibus stipulationibus hinc inde intervenientibus promisserunt firma, rata
habere, et manutenere, observare, et in nullo contrafacere, vel venire, de iure, nec de facto, sub
refectione damnorum omnium, expensarum, ac interesse litis, et extra, et obligatione bonorum
omnium suorum praesentium et futurorum. Quae bona omnia pro praemissorum inviolabili
observatione dicti Regulani nomine dictae ecclesiae, et dictus sier Valentinus, una pars alteri
vicissim obligavit, et pignoris nomine constituit.
Acta, lecta, et publicata fuerunt omnia suprascripta anno Domini millesimo quingentesimo
quinquagesimo nono, indictione secunda, die martis tertio ianuarii, in villa Moenae Flemarum
vallis, Tridenti diocesis, in stuba domus patris mei infrascripti notarii. Praesentibus ibidem
spectabili et egregio domino Capriana Flemarum vallis honorando Vicario, domino Michaele
filio quondam domini Christeli Leener de Perzino136, et me notario infrascripto testibus ad haec
praemissa vocatis, et specialiter rogatis.
L.+S (L.B.) Ego Lazarus filius ser Antonii Bozetta villae Moenae Flemarum vallis,
publicus apostolica et imperiali auctoritatibus notarius, omnibus et singulis suprascriptis
interfui, et ea rogatus scripsi, ac fideliter publicavi, et me subscripsi, signo, et nomine meis
solitis appositis in fidem omnium etc.
Nota. Descripsi hac die 9 septembris 1794. Notarius omisit titulum iudicis ordinarii. Extra
est: Schritura di S.to Peregrino. Alia vero manu recentiori: C. N°. 11. Donacione dell'ospitale di
Santo Pellegrino fattagli dal quondam Valentino Sartori, fu Priore nel medesimo loco di ragnesi
100 ut intus l'anno 1559 li 3 gennaro.
830. Extimatio bonorum in dono promissorum loco Sancti Pelegrini per Valentinum Iuliani
de Moyena, facta per Michaellem de Cau de Pont, et ser Antonium del Uliver de Moyena, et ser
Simonem Pelegrini Moyenae137.
In Christi nomine. Amen. Die martis 20 mensis iunii millesimo quingentesimo
quinquagesimo nono, indictione 2, Moyenae vallis Flemarum, in stuba domus ser Antonii
Bozettae de dicto loco Moyenae, coram rev.do domino presbitero Gelimberto plebano plebis
Sanctae Mariae Cavalesii, in hoc delegato, ad praesentiam magistri Iacobi quondam Valentini
Chiocheti, et ser Antonii quondam ser Ioannis Gozalchi suo, et nomine, ac vice Iacobi Zanetti,
et ser Iori Antonii de la Lena Somedae, Regulanorum Moyenae. Ibidem ser Valentinus Iuliani
per se, et eius haeredes libere, sponte, et ex eius scientia volens iuxta oblata (sic), et promissio
(sic) facta donandi loco Sancti Pelegrini sumam rhenensium 100 in tot bonis stabilibus in dictu
proborum virorum Moyenae satisfacere: et hoc ex causa, quia sibi fuit in Priorem, et
gubernatorem dicti loci ellectum, et possessum dandum per eumdem comissum.. Idcirco iure
donationis dedit, tradidit, et donavit, et consignavit iure praefatae donationis inter vivos
irrevocabilis, praelibato venerabili rev.do viro domino presbitero Gelimberto plebano plebis
Sanctae Mariae Cavalesii, nec non praedictis Regulanis ibidem praesentibus, stipulantibus, et
recipientibus nomine, et vice praefatae fabricae, et loci Sancti Pelegrini, et eius successorum,
nominatim unum affictum urnarum quatuor boni, et sufficientis vini loci Sancti Petri de Mez,
assecurato (sic) super uno fundo, de quo latius constat instrumento publico pro summa
rhenensium 30 denariorum. Item unam petiam terrae prativae iacemtem in Regula Moyenae, in
loco dicto Sorive, infra hos confines: versus mane bona Iacobi Zanetti: meridiem bona praefatae
fabricae, sive ecclesiae Sancti Pelegrini: sero idem ser Valentinus: et versus septentrionem
Iacobi Zanetti bona: salvis etc., extimatam per suprascriptos pretio rhenensium 70, ut ipso
termissos (sic) signos fixos apparet (sic) ad praesentiam praelibati rev.di domini Gelimberti
plebani, et spectabilis domini Andreae Caprianae Vicarii Vallis, instando sibi possessum, et
corporalem possessionem loci praedicti dari, et induci vigore ellectionis in eum factae, et
confirmatae per rev.dum, et illustrem dominum Ioannem Thomam Spaur Praepositum, et verum
rectorem plebis vallis Flemarum, in omnibus, et per omnia ut in mandato. Alioquin protestatur,
et protestatum habere vult non tantum pro interesse loci, verum etiam interesse sui, de omni
quocumque damno, interesse, et expensis, ex quo locavit aliis bona sua. Et insuper quia ipsi
Simon Caligarius negligit mandatum illustris domini rectoris loci praemissi occupando locum
praedictum una cum bonis eiusdem loci, nollens a loco ipso decedere. Quapropter intendit ipse
Valentinus stare hinc retro expensis, ac interesse ipsius Simonis negligentis commissiones,
usquequo cavasset bona dicti loci debite, ac inventario sibi consignaverit iuxta iuris ordinem.
Insuper ne sibi Valentino incumbentibus satisfacere negligere videatur, quod tamen dicit non
teneri, sed sua urbanitate se obtulit, et de novo se offert eidem ser Symoni satisfacere servitutem
suam unius mensis, vel circha, ultra annum praeteritum, iuxta limitationem per communes
amicos fiendam. Quod si idem ser Symon negligere videatur, protestatur ut supra, et amplius ad
amplius ad praedictam oblationem amplius subiacere nolle, nisi sequente praelibato rev.do
136
137
Anno 1606 vixit ser Antonius Lehener perzinensis.
1559. Moyena XIV.
domino videbitur de iure etc. Et ita protestatur ut supra, in quantum aliquid damni accidere
praefato loco nolle ipsum Valentinunm subiacere, sed velle, ut dictus Simon subiaceat omni et
quocumque damno futuro dicto loco.
(L.+S.) Ego Alexander Zuanellus Cavalesii, filius quondam domini Iacobi Zuanelli
Fadanae Cimbriae olim habitatoris Cavalesii, publicus imperiali auctoritate notarius constitutus,
ex auctoritate mihi concessa per spectabilem dominum Marcum Antonium Endrigium Vicarium
vallis Flemarum pro etc. notata manu egregii domini Nicolai Bozetae notarii Dayani, hoc
praesens instrumentum ex originalibus vivis, et non cancellatis quondam egregii domini
Bernardini Cazani olim notarii Cavalesii, fideliter per ordinem relevavi, et in hanc publicam
formam reddegi de verbum (sic) ad verbum, nil adens, neque minuens, quod sensum, vel
intelectum mutet. In quorum fidem, et robur signum meum consuetum mei tabelionatus officii
apposui, et me subscripsi etc.
Laus Deo.
Nota. Hanc descripsi die 9 septembris 1794, ferme intempesta nocte. Zuanelli cimbrienses
nunc dicuntur Ioannelli, et Giovanelli. Notarius iste fuit admodum imperitus, et negligens. Extra
haec charta manu recentiori dicit: C. N° 10. Donacione dell'ospittale di Santo Pellegrino fattagli
dal quondam Valentino Giuliani fu Priore nel medemo loco, ut intus etc. L'anno 1559 li 20 de
mese di giugno. De spaurensi vide nostram Mitrologiam tridentinam cap. 36, vel Episcoparium
quadruplex.
831. In Christi nomine. Amen138. Reverendus dominus presbiter Gilimbertus plebanus
plebis, et ecclesiae Sanctae Mariae de Cavalesio vallis Flemarum diocesis tridentinae,
commissarius, et tamquam nuncius deputatus a rev.mo, et illustri domino domino Ioanne Thoma
Spaur coadiutore, et Praeposito brixinensi ec., necnon praefatae ecclesiae, et plebis Sanctae
Mariae de Cavalesio rectore etc. Ut latius in literis praelibati rev.mi domini choadiutoris ad
eundem rev.dum dominu presbiterum Gilibertum transmisis, quarum literarum tenor de verbo
ad verbum sequitur: Reverende domine Gilimberte, amice carissime. Alias nos approbavimus,
et confirmavimus ser Valentinum de Moiena iam ellectum a communitate villae Moenae (sic) in
Priorem, et administratorem ecclesiae Sancti Pelegrini Montis Alhochi, et omnium bonorum
dictae ecclesiae. Supervenit quoque mandatum ab ill.mo, et rev.mo cardinale tridenitno etc. et
domino nostro observandissimo, quo praecipiebat reverentiae vestrae, ut dictum ser Valentinum
in possessionem praenominati loci introduceretis. Interea nova ellectio facta est ab universitate
hominum eiusdem villae Moenae, cum voluntate, et consensu Regulanorum, et maioris partis
tocius Regulae in personam antedicti ser Valentini, ut platet (sic) plenissime per instrumentum,
manu notarii publici scriptum his omnibus ita se habentibus, et cognita suficientia dicti ser
Valentini. Item de novo confirmamus, et approbamus suprascriptum ser Valentinum in Priorem
et gubernatorem eiusdem ecclesiae Sancti Pelegrini, comitendo reverentiae vestrae, ut illum
inducatis in possessionem dicti loci, et in administrationem bonorum eius inditto sibi inventario
cum bonis omnibus in eo contentis, vel aestimatione eorum, non obstante reclamatione
aliquorum, qui nisi fortasse vellent, sicuti moris est, ad disturbandum ellectionem iuridice
factam, et per nos confirmatam. Quod si quis, vel plures insistere ausi fuerint, scire debeant, nos
aliam iuris viam in illos esse tentaturos, qua vi cogetur (sic) facere iuridice quod iusta
obedientia facere contempsere. Brixinae die septimo iunii 1559. Sigillum. Io. Thomas etc.
Spawer Praepositus brixinensis etc. Spectabili existente domino Andrea Capriana Vicario
honorando vallis pro etc. In causa, et differentia vertente inter ser Valentinum Iuliani Moyenae
Priorem ellectum ecclesiae Sancti Pelegrini Montis Alhochi ex una petentem sibi possessum
(lege: se in possessum) et corporalem possessionem dicti loci poni, et induci debere vigore eius
electionis factae per universitatem Vicinorum Regulae Moyenae, et antedictae confirmationis
praelibati illustris rev.di domini domini choadiutoris, et Praepositi brixinensis; et ser Symonem
Caligari etiam de Moyena Priorem, et gubernatorem praefatae ecclesiae Sancti Pelegrini nunc
existentem, et demorantem in praedicto loco iam anno ellapso ex altera se deffendentem, nolle a
138
1559. Moyena XV.
praedicto loco discendere (sic), stante eius possessione, et literis magnifici et clarissimi domini
Ioannis Francisci Allexandrini doctoris, consiliari (sic) ill.mi, et rev.mi cardinalis principis
Tridenti, ac commissarii vallis praedictae etc., ac anno iam incepto, et in futuro, in quo multa
nomine praefacti loco gesit, et exposuit, et inservivit. Quibus sic per eumdem presbiterum
dominum Gilimbertum auditis, et intellectis, et laudis, et voluntate universitatis hominum, et
Vicinorum Regulae Moyenae, ac intellectis Regulanis eiusdem universitatis oretenus, et aliis
iuribus, quae partes dicere, et allegare voluerunt, et visa consignatione bonorum donatorum
facta per ipsum ser Valentinum praefatae fabricae ecclesiae Sancti Pelegrini, rogata per me
notarium infrascriptum, et his omnibus consideratis, et consideratis considerandis, Christi
nomine repetito, a quo etc., dixit, sententiavit, pronuntiavit, et transigit (sic), ut infra. Et volens
satisfacere commissioni habitae, ac Laudis in exequtione (sic) Laudum, et consensus praefatae
universitatis Regulae Moyenae occasione ellectionis Prioratus, et administrationis alias
elligerunt dictum ser Valentinum in Priorem, et administratorem loci praedicti Sancti Pelegrini,
ut patet instrumento publico scripto, et rogato manu egregii domini Lazari Bozettae notarii, ad
quod relatio habeatur, et quoniam iterum Regulani tota Regulae dictae universitatis congregatae
more solito in quodam tablato ser Antonii Bosettae viva voce, et concorditer adhuc elligerunt, et
elligunt dictum ser Valentinum in Priorem et gubernatorem dicti loci Sancti Pelegrini, quem
Valentinum stante ellectione Prioratus universitatis Regulae Moyenae facta, et praelibatum
rev.mum dominum dominum confirmata in ipsum ser Valentinum, et nunc in executione
praefatorum (sic) comissionum (sic: commissariorum?) induxit eundem Valentimìnum ad
dictam possessionem praedicti loci, et omnium eiusdem loci iurium, et bonorum, cum hac
tamen reservatione, quod dictus ser Simon Caligarius maneat, et stet in loco ipsius ser Valentini
in praedicto loco hic ad calendas mensis aprillis proxime futuri: et quod tunc eo tempore reddat
debitam et iustam rationem suae administrationis, et regiminis more solito Regulanis ad
praesentiam ipsius ser Valentini nunc Prioris confirmati, cum integra satisfactione bonorum
ipsius loci, et cum auchmentatione rhenensium decem denariorum promissa pro damnis ipsius
ser Valentini hinc inde passis hinc ad festum Sancti Michaellis proxime futuri, et finito tempore
praemisso ipse ser Symon cum effectu, sine aliquo strepitu, et figura iudicii praesentare debeant
(sic) claves dicti loci, cum suis iuribus, et pertinentiis, et quibuscumque bonis in inventario
contentis integraliter Regulanis tum existentibus universitatis Reguae Moienae, ad hoc ut ipsi
Regulani posint et valeant eidem ser Valentino nunc in Priorem, et gubernatorem ellecto dare, et
consignare ipsas claves, una cum bonis in inventario descriptis, et quod ita praedictus ser
Symon una cum praedictis Regulanis, nominibus quibus supra, teneantur praedicta fideliter cum
effectu executioni demandare, sub poena marcharum viginti quinque denariorum applicandarum
fischo ill.mi, et rev.mi domini domini nostri Tridenti etc., de suo proprio praedicti ser Symonis,
et Regulae praedictae solvendarum, quatenus praemissa non observarent: quum quidem idem
ser Symon eydem Valentino ad habundantem cautellam sponte dicti loci possessum, et
quaecumque iura sua, ut supra renunciavit modi ut supra, affirmando pacta, et omnia capitula in
ellectionis instrumento ipsius ser Valentini contenta, rogatto per praedictum dominum Lazarum
Bozettam notarium publicum sub anno 1559, indictione secunda, die martis tertia ianuarii, ad
quod relatio habeatur si opus fuerit. De expensis vero factis quomodocumque per ipsummet
rev.dum dominum Gilimbertum, et spectabilem dominum Vicarium, et me notarium,
condemnavit Regulam de tribus partibus unam ad solvendum; secundam vero ser Valentinum,
et tertiam ser Symonem de suo proprio; casando et anullando quascumque scripturas causa
praemissa in praesenti causa productas per ambas partes super possessu Prioratus loci Sancti
Pelegrini. Et praedicta omnia acta, lecta, et publicata fuerunt die martis 20 mensis iunii 1559,
indictione secunda, in villa Moienae, in stuba inferiori domus habitationis ser Antonii Bozettae.
Praesentibus rev.do domino presbitero Symone de Vezano nunc curato in Moiena, Iacobo filio
quondam Leonardi de Caracogno Augurdi viatore Moienae testibus ad praedicta vocatis, et
rogatis. Praesetibus magistro Iacobo quondam Valentini Chiocheti, et ser Antonio quondam
Ioannis Gozalchi suo, et nomine ser Iacobi Zaneti, et ser Iori Antonii de la Lena de Someda,
Regulanis praefatae universitatis Regulae Moyenae, ac suo, et nomine suae Regulae
laudantibus, et approbantibus omnia suprascripta, dummodo tamen pacta, et donatione (sic)
facta loco praemisso Sancti Pelegrini serventur. Praesente ser Symone Caligari ratificante
consensum Regulanorum praemissorum. Praesente praefacto ser Valentino Iuliani Priore Sancti
Pelegrini ellecto praedicta laudante, et eis consentiente, et refferente gratias rev.mo, et illustri
domino domino Lauditori prixinensis (=coadiutori brixinensi) etc., ac rev.do domino presbitero
Gilimberto de praedictis omnibus factis ut supra. Item suo iuditio sentit se fore gravatum.
(L.+S. B.C.) Ego Bernardinus filius quondam egregii viri domini Francisci de Cazano
habitator Cavalesii, notarius publicus imperiali auctoritate constitutus, praemissis omnibus
interfui, et ea publicavi ad omnium suprascriptorum praesentiam. In quorum omnium fidem, et
robur me cum antedicto signo tabelionatus officii mei sub scripsi.
(L.+S. D. A. I.) Ego Alexander Ioannellus Cavalesii filius quondam ser Iacobi Ioannelli
Fadanae Cimbriae olim Cavalesii habitatoris, publicus imperiali auctoritate notarius constitutus,
ex auctoritate mihi concessa per spectabilem dominum Marcum Antonium Endrigium Vicarium
vallis Flemarum benemeritum pro etc., notata manu egregii domini Nicolai Bozettae notarii
Dayani, hoc praesens transactionis instrumentum ex originalibus vivis, et non cancellatis
quondam egregii domini Bernardini Cazani olim Cavalesii notarii fideliter, et per ordinem manu
alterius, me interim aliis occupato transcriptum, et inde colationatum de verbo ad verbum, in
hanc publicam formam reddegi. In quorum omnium fidem, robur, et testimonium me cum signo
meo autenticho et consueto tabelionatus officii subscripsi. Laus Deo Trino et Uni.
Nota. Descripsi hanc chartam die 11 septembris 1794. Foris habet: C. N°. 20, inducione al
possesso in Priore di s. Pellegrino del quondam Valentino de Zulian di Moena, è sentenza per
diferenza, che vertiva tra esso de Zulian, et il quondam Simon Calegari per il medesimo Priorato
1559, li 20 giugno. Sed hoc li 20 giuno a me additum fuit. De Cazanis dixi in Medicaeo decade
42. De Ioanne Thoma Spaurensi in Mitrologia tridentina, in Episcopario quadruplici, et in
Collectanea Inscriptionum.
832. In Christi nomine. Amen139. Essendo dona Libera fiola quondam Lazaro de Pontaia, et
za moier del quondam Valentino de Zulian de Moena infirma del suo corpo, ma però sana, et
integra dilla sua mente, et intellecto, desiderando de far il suo testamento, et disponer dilla
salute de l'anima sua, et de li soi beni, in defetto, et per la absentia del nodar ha pregado mi
infrascritto Pre Gaudentio a notar questa sua voluntà, et ultimo testamento. Et così in prima la
ditta dona Libera testa, et ordina, se da questa sua infirmità morirà racomanda l'anima sua al suo
Creator Dio Onnipotente, volendo il corpo suo esser sepelido in lo cimiterio della giesia de Sant
Villi de Moena appreso il suo quondam diletto marido. Item lasa alla fabrica della giesia de Sant
Villi de Trento cathedral grossi sei per una volta: alla giesia de Sant Villi de Moena grossi
dodese per una volta. Item instituisse la giesia, et loco de Sant Pellegrino in nel Monte d'Aloch
suo herede universal in tuti li soi beni mobili, et stabili, però se questo de rason puo far, et se de
rason questo far non potesse, lasa, et testa alla ditta giesia tuto quello, che de rason puol lasar, et
testar. Item la ditta testadora vol, ordina, che lei vivendo, et venendo in mazor vegiezza, che la
ditta giesia, et loco de Sant Pellegrino sia obligado a substentarla, et mantegnirla in vita del suo
viver, vestito necessario quotidiano, havendo però li suoi beni in le mane. Item lasa et ordina,
che la ditta giesia, como suo herede universal morendo essa testadora sia obligada a farli
celebrar la carità della sepultura secundo il consueto de Moena, et parimente far celebrar le
Mese de Sant Gregorio. Item comette, et ordina, che la ditta Giesia, et loco de Sant Pellegrino
sopra delli beni soi di essa testadora sia tenuto a far celebrar ogni anno perpetuo una Mesa in lo
zorno de Santa Dorothia, over per qualche impedimento se non in quello zorno in uno altro
proximo seguente: sopra li quali soi beni essa Messa perpetuo da esser ditta constituisse. Item
ordina, et prega, che la ditta giesia, et loco preditto gli piacia, et sia contento de tegnir, et acettar,
et governar sopra ditto loco quella sua putina per doi, o trei anni, se non per altro per amor de
Dio. Item se comette, et ordina de li suoi beni esser fato una carità in salute de l'anima sua de
pane, et sale secundo usanza della villa. Item lasa, et prega misser Antonio Marchior, et in sua
absentia misser Christophoro suo fiolo, et misser Domenego de Somavilla soi comissari, et
139
1577. Moyena XVI.
exequtori (sic) di questo suo testamento, et de li Legati soprascritti, per exeqution de li quali
habiano le giave140 de tuto il suo fin tanto, che sarà fatto le ditte obligatione, et debiano haver
etiam le frue141 de li soi beni per far tali lassi. Item questo ha ditto esser l'ultimo testamento, et
sua ultima voluntà, el qual testamento vole esser relevado per uno publico nodar, et extendudo
cum tute le clausule, et circumstantie, che regieda142 uno simile testamento, et se per testamento
valer non potesse, vole valer de rason de codicillo, et de donation, et per qualche altro melior
modo, forma, che vaglia de rason valer poterà, et non potendo valer per le rason suprascritte,
vaglia per elymosina.
Scritto, letto, condito, et publicato fu lo suprascritto testamento in Moena, in la stua della
casa de misser Dominico Somavilla, alla presentia de misser Antonio Marchior, misser Iacomo
Vayett, misser Dominico Somavilla, et Zuan suo fiolo, et de misser Michiel Zanoli, et de
maistro Valentino Giochet, et misser Iacomo Somavilla, testimoni giamadi143, et pregadi dalla
ditta dona Libera.
Io Pre Gaudentio curato de Moena pregado da essa testadora per necessità de nodar le cose
suprascritte ho scritto, et fidelmente publicado.
In Christi nomine. Amen etc. Die sabbati vigesimo tertio mensis martii, anno Domini
millesimo quingentesimo septuagesimo septimo, indictione quinta, in stuba domus magistri
Dominici Somavilla. Ibidem praesentibus domino Antonio Melhioris (sic) supradicto, magistro
Dominico textore, et Ioanne eius filio, ser Iacobo Vayett, Mathia quondam Simonis Calegar,
Valentino fabro filio quondam magistri Iacobi Giocheti, magistro Iacobo Somavilla textore de
Moena testibus omnibus notis, ex ore proprio suprascriptae testatricis ad haec rogatis. Ibidem
personaliter constituta supranominata dona Libera aegra suo corpore, compos tamen suae
mentis, exposuit suum suprascriptum testamentum condidisse manu praefati domini Gaudentii
curati in defectu unius notarii scriptum. Quod namque testamentum praedictum vult, et rogavit,
ut per me Lazarum Bozetta notarium relevari deberi (sic) et extendi in publicam formam, cum
clausulis in similibus apponi consuetis: de quibus omnibus vult me esse rogatum tanquam
publicum notarium. Quo testamento et contentis in eo lectis sibi iterum per praefatum rev.dum
dominum curatum de verbo ad verbum, et de parte in parte, prout in suprascripta scriptura,
praedicta dona Libera ad praesentiam testium praenominatorum, et mei notarii, ipsum
testamentum, et omnia, singula in suprascripta scriptura contenta plenissime ratificavit,
comprobavit, asserens suum sic esse velle ultimum testamentum, suamque ultimam voluntatem
quam, et quod valere et tenere mandavit, et voluit eo modo ut supra testavit. Rogans me
notarium praedictum, ut de ipso testamento publicum conficerem documentum etc.
(Loco+Sigilli L. B.) Ego Lazarus filius quondam domini Antoni (sic) Bozetta villae
Moenae, Flemarum vallis, publicus apostolica, et imperiali auctoritatibus notarius, iudexque
ordinarius, suprascriptam scripturam manu praefati domini Gaudentii curati a suo vero originale
fideliter descripsi, et illius publicationi, ratificationi cum ipsis testibus praesens fui, et dictum
testamentum relevavi, et iterum publicavi modo ut supra, et aliis omnibus suprascriptis praesens
fui, et rogatus ab ipsa testatrice in hanc publicam formam reddigi (sic). In quorum
praemissorum omnium, singulorum fidem me subscripsi, signo meo solito apposito etc. et hanc
compaginationem cartae ut supra feci, et compaginavi.
Nota. Descripsi ego F. I. C. hac die 12 septembris 1794. Chartae sunt duae insimul assutae.
Foris habent: C. N° 2. testamentum della quondam donna Libera de Pontaia, quale ha instituito
herede universsale l'ospitale di Santo Pellegrino, ut intus etc., rogato li 23 marzo 1577.
His et praecedentibus chartis moyenatibus ad extra posuit annos manus recentior illa, quae
summarium apposuit. Omnes sunt membraneae, omnesque pariter carent diphtongis. Voces
volontà, sarà, farà, et huiusmodi, sunt sine accentu in ultima syllaba. Eaedem chartae implent
paginas 102 huius voluminis. Haec ultima praefert puncta super literam i. Ecclesiae Sancti
140
le giave, idest le chiavi.
frue, idest fructus.
142
idest richieda.
143
idest chiamati.
141
Peregrini dedicatio celebratur idibus iuniis, festum autem tituli calendis augusti. Effigies Sancti
Peregrini eum exhibet indutum veste monastica nigra. Septem Sanctos Peregrinos commemorat
Martyrologium Romanum, sed nullum calendis augusti. In calendario bononiensi anni 1777
calendis augusti est s. Pellegrino creduto re di Scozia. In calendario parmensi anni 1787, cal.
augusti San Pellegrino confessore. In alio calendario bononiensi anni 1761 cal. augusti San
Pellegrino Re. Ibidem habet ecclesiam confraternitalem sub eius nomine. Parmae quoque
celebratur eius festum in ecclesia Annuntiationis, et in ipsius oratorio extra Portam s. Francisci.
Pater Ioannes Baptista Sollerius Bollandianus To. 1 augusti, die prima augusti agit pag. 75 ac
seqq. de s. Peregrino confessore apud Alpes, Mutinam inter et Lucam, in Italia, idest nelle Alpi
di s. Pelegrino, sive in iugo Montis Lethi, in quo ecclesia sub eius nomine dicata, servansque
illius corpus, ad quod venerandum calendis augusti confluunt gentes finitimae. Acta eius refert,
sed ea pronunciat fabulosa, ita ut sciri certo nequeat quisnam fuerit, aut quo tempore vixerit. Ex
hisce sexdecim chartis moyenensibus confeci libellum in 4 pagg. 206 affabre compactum,
coopertum, et rubricatum a Francisco Muglero bibliopego tridentino in Via Oriola144 sub hoc
titulo: Documenti antichi dell'ospitale di San Pellegrino appresso Moena in Fiemme. In Trento
1794. Nel mese di dicembre. Sequitur Prefazione pagg. XV. Sommario de' documenti pagg.
XVII. Documenti pagg. 165. Indice de' Priori antichi di San Pellegrino pagg. 2. Exemplum
complevi die 24 decembris 1794. P. Guardianus cavalesiensis Ioannes Franciscus Mechlitanus
sub datum 24 augusti 1794 quo ad me misit membranas praedictas, scripsit mihi haec praecisa
verba: Il Regolano di Moena mi ha assolutamente promesso, che il premio sarà corrispondente
alle fatiche. Intanto caso mai le obbisognasse o carta, o altro, provegga il tutto a conto della
Regola di Moena. Ita ille. Porro die 8 februarii 1795 Regulanus Valentinus Clochettus dedit 43
libras butyri flemani, et sol. 35 pro libri compactura145.
833. Anno 1500, die 19 martii scripta fuit charta sequentis tenoris: In Christi nomine.
Amen. Nos Ioannes Antonius de Moris de Sarnonico, iuris utriusque doctor, et in hac parte
massarius rev.mi domini nostri tridentini. Cum essemus in villa Vezani ad publicam Regulam
fiendam more solito, comparuit coram nobis Antonius Bonaventurae de Fravezio dicens,
qualiter habet quandam viam eundi ad possessionem suam, et ad molendinum supra villam
Fravezii versus septentrionem, et quod Paulus Malosini de eodem loco dictam viam facit nimis
strictam et tenet, adeo quod non potest ipse Antonius comode ire cum plaustris, et bobus ad
dictam suam possessionem. Quare petiit per praefatum dominum massarium se conferri ad
locum dictae diferentiae, et ad conspiciendum ad oculum, et petendo condemnari ipsum Paulum
ad aptandum dictam viam, et illam latam, et aptam tenere, ita quod comode ire, et reddire possit
per dictam viam, praesente dicto Paulo, et dicente, quod dicta via est bona, et suficiens, et lata,
ita quod ipse Antonius cum plaustris, et bobus ire potest ad dictam suam possessionem. Sed ipse
Antonius ultra confines suos in possessione dicti Pauli habet vites suas, et sepem. Quare petit
ipsum condemnari ad se retrahendum ad suos confines, et dictas vites super suo. Item dixit,
quod vigore unius sententiae alias latae inter ipsas partes per dominum Franciscum Gelfum
massarium tunc praelibati rev.mi domini, rogatae per Aldrigetum a Berlina notarium, Antonius
tenetur, et obligatus est, tenere rivotium, et aquaeductum molendini dicti Pauli in prato dicti
Antonii altum, grossum, forte e suficiens, ita quod aqua non possit exire dictum alveum, et
aquaeductum, sed in totum vadat ad molendinum dicti Pauli sub dicta poena. Contra quam
sententiam ipse Antonius contrafecit, et venit, quia non tenet dictum rivotium altum, et forte, et
suficiens, prout tenetur; sed ruptum eo quod aqua exit de dicto alveo, et discurrit per pratum
dicti Antonii: quae etiam aqua ex post damnificat ipsum Paulum in possessione sua versus
pratum dicti Antonii. Quare petit ipsum Antonium condemnari ad poenam incursam, et ad
manutenendum dictam sententiam ibi productam, et lectam; et respondendo ipse Antonius dixit,
se non contravenisse dictae sententiae in aliquod, et quod non habet vites suas ultra terminos,
144
145
solidi 3.
pretio solidorum 25.
Butyr. sol. 16 pro libra reddit libras 34, sol. 8; alii solidi 10; librae 34 sol. 18; Reg. librae 36,
nec suum, petendo, et instando quod ut accederemus ad locum dictae differentiae dictae vineae.
Unde volentes finem imponere dictis differentiis, visis locis dictarum differentiarum, ac super
dictis locis auditis partibus, visis terminis inter ipsas partes, viso rivotio, et aquaeducto (sic), a
quo ipse Paulus, et sententiam (sic) per ipsum allegatam (sic) lecta super dicto loco, et visis
videndis, et consideratis considerandis, dicimus, sententiamus, pronuntiamus, quod ipse Paulus
Malosini, qui ante revoltum suum dictam viam servientem ipsi Antonio devastavit in intentum
dicti sui revolti, ac quia in alio loco illum (sic) nimis trictum (sic) fecit ita, quod comode ipse
Antonius cum plaustris ire non potest per dictam viam, teneatur illam aptare de ante dictum
revoltum suum, ita quod sit plana, ac illam aliquantulum magis latam facere de supra prope
possessionem dicti Antonii, ita quod comode possit ire cum plaustris, et bobus. Et quia etiam
constat, quod duo pedes vitium dicti Antonii pendent ultra terminos supra possessionem dicti
Pauli, declaramus, quod ipse Antonius dictas vites retrahere debeat super suo ultra terminos, et
illas super suo tenere. Item quantum ad rivotium, et aquaeductum trictum in aliquibus locis ita,
quod aqua exit de dicto alveo contra formam sententiae suprascriptae, quod ipse Antonius
dictum rivotium, et alveum tenere, et facere, ac aptare debeat ita altum, et forte, et suficiens
prout in dicta sententia, ne aqua exire possit de cetero, sub poena contenta in dicta sententia
totiens quotiens etc., reservata poena contra ipsum Antonium eo quia contravenit suprascriptae
sententiae, ut clare visum fuit ad occulum, partes ipsas in expensis aequaliter condemnamus,
quia unaquaeque earum fuit victa, et victrix, in uno renense pro qualibet pro salario nostro, et in
expensis notarii: et ita dicimus.
Lata, data haec suprascripta sententia per praefatum dominum massarium, et lecta, et
publicata per me Ioannem Cheleta notarium infrascriptum, instantibus partibus suprascriptis ibi
praesentibus, sub anno Domini millesimo quingentesimo, indictione terzia (sic), in villa Vezani,
in domo Antoni (sic) Reversi, in stuba dictae domus im (sic) publica Regula, die iovis decimo
nono martii, hora Terziarum, vel circa. Praesentibus ser Andrea Paver procuratore fisci, Geber
officiali, Melchiore Chaliare de Vezano, et pluribus aliis, et praesentibus partibus, et nihil
dicentibus etc.
(L.+S. scripti) Ego Iohannes filius providi viri ser Iacobi Cheletae de Paho civis, et
habitator Tridenti, publicus imperiali auctoritate notarius, praedictis interfui, et publicationi
suprascriptae sententiae praesens fui, et rogatus publice scripsi, sed aliis occupatus negotiis hoc
suprascriptum instrumentum sententiae per alium scriptorem ex continuis meis originalibus
fideliter de verbo ad verbum transcribi feci, collationavi, et me subscripsi, cum signo, et nomine
meis consuetis.
Nota. Membranam hanc ad literam descripsi hac die quinta novembris 1794, rogatus ab
ill.mo et rev.mo domino Simone Albano Zambaitio canonico, et Vicario generali Tridenti. Male
scripsit notarius pariter et scriba. Solaecismos etiam fecerunt, quos fideliter transcripsi. Iudex
anno 1509 ac 1510 dictus fuit magnificus dominus Antonius de Moris de Sarnonico vallis
Annaniae, iuris utriusque doctor, rev.mi domini tridentini massarius, et consiliarius. De Nicolao,
et Thoma Moris sarnonicensibus vide Catalogum nobilium ruralium verbo Sarnonico, et notsra
Collectanea de Praefectis Anauniae ad annum 1509. Exemplum domino Vicario exhibitum in 4
ordinario est pagg. 7. Eidem praefixi hunc titulum die XI novembris: Sententia massarialis in
causa fraventina servitutis lata die 19 martii 1500. Instrumento autem praeposui: Exemplum ex
authentico relevatum die quinta novembris 1794.
834. Compendium ex authentico desumptum. Anno 1302, indictione 15 etc. ut To. primo
num. 12, ad literam. Deinde:
L.+S. Anno Domini nostri Iesu Christi 1794 indictione 12 die iovis 18 mensis decembris,
in conventu Sancti Bernardini apud Tridentum Ego Frater Ioannes Chrysostomus de Avolano
Ordinis Minorum Reformatorum ex-Definitor, et Chronologus Provinciae Sancti Vigilii,
Vicariusque dicti conventus, fidem facio, et testor, quod anno 1787, indictione quinta, ineunte
mense aprili, rogatus a B. M. excell.mo domino domino Gasparo S.R.I. comite de Trapp, barone
castri Beseni, et Caldonatii, praeter alia plurima, feci etiam supra descriptum compendium
instrumenti authentici, et membranei, ab eodem excell.mo domino mihi exhibiti: et quidem
solis, ipsisque verbis eiusdem instrumenti. In quorum fidem haec propria manu scripta, et ea
mei consueti sigilli impressione munivi.
O.A.M.D.G.
Nota. Ita scripsi die mercurii 17 decembris 1794, hora 9 noctis, rogatus eodem die hora
vespertina ab ill.mo domino domino Bartholomaeo S.R.I. comite de Fatis Tabarellis de Trilaco,
domino castri Viculi, ac patricio tridentino, meoque benefactore singulari. Titulos meos expressi
ad maiorem firmitatem, roburque maius attestationis meae. Addidi etiam sigillum petente
laudato comite, qui lite quadam pro decimis vexatur. Videsis To. 3 Epist. 920.
835. Anno 1484, die XI februarii providus vir magister Giroldus stazionerius quondam ser
Antonii a Prato de Valsasna diocesis mediolanensis, civis et habitator Tridenti, emit a
Bernardino quondam Dominici de Abriano plebis Banali unam petiam terrae in pertinentiis
Tridenti, in loco dicto al Ponte dei Cavai apud aquam Fersinae. Ita ex rogitis Antonii a Berlina.
836. Anno 1485, die 2 decembris magister Franciscus aromaratrius filius ser Andreae a
Ponte de Mantua civis et habitator Tridenti, fuit testis cuidam emptioni honestae viduae
dominae Apoloniae uxoris quondam ser Tremeni de Perociis factae ab Antonio quondam
Ioannis de Comaio. Ex rogitis Antonii a Berlina notarii Tridenti.
837. Anno 1484 (sic), die 16 martii providus vir magister Christophorus ceroycus quondam
ser Ioannis Conti de Fatis de Trilaco investivit Donatum quondam Francisci de Capellettis de
Supramonte, de una petia terrae arativae, et vineatae in pertinentiis Ravinae, loco dicto al
Senter. Ex rogitis Antonii a Berlina.
838. Anno 1487, die 20 martii honesta vidua dona Lucia quondam Iacobi Reversi de
Vezzano, et uxor quondam magistri Christophori de Fatis de Trilaco habitatoris Tridenti
vendidit Donato de Capellettis de Supramonte unum affictum positum super quadam petia
terrae loco dicto al Senter in Ravina. Ex rogitis Antonii a Berlina.
839. Anno 1483 (sic), die 8 ianuarii magister Nicolaus aurifex quondam ser Antonii de
Cumis civis et habitator Tridenti, emit unum vineale duorum plodiorum in pertinentiis villae
Cortesani, in loco dicto ai Ronchi, ab Andrea quondam Dominici de villa Cortesani. Ex rogitis
Antonii a Berlina.
840. Anno 1488, die 16 februarii Petrus dictus Sizo quondam Christophori de Bergamo
civis et habitator Tridenti. Ex rogitis Antonii a Berlina.
841. Anno 1496, die prima martii Dominicus dictus Zendron quondam Ioannis de
Valletelina habitator villae Covali. Ex rogitis Antonii a Berlina.
842. Anno 1496, die 23 aprilis honesta mulier dona Valentina quondam Ioannis, quondam
magistri Iacobi a Fossato, et uxor magistri Symonis aurificis quondam Antonii de Lupis de
Parma civis, et habitatoris Tridenti. Ex rogitis Antonii a Berlina.
843. Anno 1498, die 4 augusti magister Petrus cimator, quondam Andrioli de Zovanellis de
Gandino civis et habitator Tridenti emit unum censum a Simone Frasoni de Negrano. Ex rogitis
Antonii a Berlina.
844. Anno 1501, die 15 ianuarii venerabilis dominus presbyter Augustinus plebanus
ecclesiae Sancti Petri de Tridento nubit Iacobinam filiam suam Dominico quondam magistri
Ioannis muratoris, et simul cum Angela eius massaria et matre dictae Iacobinae, constituit
dotem eidem Iacobinae in rhenensibus 32. Ex rogitis Antonii a Berlina.
845. Anno 1501, die 2 decembris venerabilis dominus presbyter Petrus quondam Ioannis
Antonii de Ziurdanis diocesis cremonensis, Vicarius plebis Trilaci. Ex rogitis Antonii a Berlina.
846. Anno 1506, venerabilis vir dominus presbyter Alexander plebanus ecclesiae s. Mariae
civitatis Tridenti, quondam Iacobi de Bomeiis (sic) de Canedo. Ex rogitis Antonii a Berlina.
847. Anno 1524, die 23 ianuarii magister Antonius aurifex quondam magistri Nicolai
Guirinonis aurificis civis et habitator Tridenti fuit testis cuidam instrumento emptionis magistri
Antonelli de Blanchis de Gandino factae a Zannetto filio quondam Antonii Margoni de Ravina.
Ex rogitis Angeli quondam Ioannis Costede de Marano notarii Tridenti.
848. Anno 1527, die 18 octobris magister Christophorus tappetterius quondam magistri
Bartholomaei Turchi de Bozollo de Seyo Greziae Provinciae, commorans Tridenti, fuit testis
testamento magnifici, et generosi equitis domini Ioannis Contis de Trilaco etc. Ex rogitis Angeli
Costede.
849. Anno 1528, die 18 ianuarii magister Baptista aromatarius filius quondam ser Leonardi
a Putheo de Sancto Angelo episcopatus Lodii, civis et habitator Tridenti146. Ex rogitis
Hieronymi Galli notarii Tridenti.
850. Anno 1529, die 4 maii magistri Antonius, et Alexander fratres aromatarii, filii
quondam magistri Manphei Sandrini, fuerunt testes in testamento magistri Angeli aromatarii
quondam Michaelis Varatarii de Zenobiis de Verona civis Tridenti. Ex rogitis Symonis a
Berlina.
851. 1530, die 17 iulii rev.dus dominus Baptista de Thono canonicus locavit, domino
presbytero Francisco de Iacobellis de Vigulo Vattario, plebem Trilaci cum omnibus iuribus, et
pertinentiis, et redditibus, honoribus, et oneribus suis ad annos tres pro rhenensibus 38
annuatim. Ex rogitis Hieronymi Galli.
852. Anno 1532, die 3 aprilis magister Antonius apothecarius filius quondam ser Maphaei
Sandrini civis et habitator Tridenti. Ex rogitis Hieronymi Galli.
853. Anno 1542, die ultima februarii, egregius dominus Andreas Cribellus civis, et
habitator Tridenti, nec non dominus Dominicus eius frater habitator Garduli Plani, filii quondam
egregii domini Leonardi Cribelli de Perzino, pro se, et nomine domini Ioannis Antonii Cribelli
eorum fratris, cessionem fecerunt egregio domino Iacobo notario iurisdictionis castri Perzini
filio egregii domini Andreae de Gulielmis de villa Castelli plebatus Thesini diocesis feltrensis,
et districtus castri Ivani, omnium suarum rationum, et actionum, quas habebat in variis locis
Thesini. Andreae Cribelli socrus tunc fuit nobilis domina Maria Balduina. Ex rogitis Georgii
Malpagae notarii Tridenti.
854. Anno 1545, die 7 ianuarii honorabilis dominus presbyter Lactantius de Nicolis de
Rodigio tunc Tridenti habitator, agens nomine egregii viri domini Laurentii fratris sui,
exbursavit egregio viro domino Caspari filio quondam domini Iacobi de Nicolis de Rodigio
habitatori Tridenti, rhenenses centum pro parte pretii quarumdam terrarum ab ipso venditarum,
iacentium in pertinentiis dicti Rodigii. Ex rogitis Matthaei Caldonatii notarii Tridenti.
855. Anno 1545, die 12 ianuarii spectabilis doctos dominus Camillus Pilatus de Maderno
Riperiae Salodii civis, et collegiatus Tridenti. Ex rogitis Matthaei Caldonatii.
146
Anno 1607 misser Valentin dal Pozzo di Trento, che sta nel Borgo di s. Martino.
856. Anno 1545, die 24 februarii egregii domini Georgius Cribellus capitaneus in castro
Bragherio vallis Annaniae, Melchior Cribellus notarius Perzini, et Gasparinus fratres filii
quondam Ioannis Cribelli. Ex rogitis Marrhaei Caldonatii.
857. Anno1545, die 9 maii ser Antonius filius quondam Maphaei Sandrini de Tridento
habitator Civizani. Ex rogitis Marrhaei Caldonatii.
858. Anno 1548, die sexta aprilis Stephanus filius quondam Stephani de tre Anzoli de
Valletellina habitator Tridenti147. Ex rogitis Hieronymi Galli.
859. Anno 1585, die 4 iunii dominus Petrus quondam domini Dominici Cribelli de Gardulo
a Plano emit unum broilum in Gardulo. Ex rogitis Ioannis Dro Malpheri.
Nota. Porro hactenus descripta a num. 835 mecum hoc anno 1794 humanissime
communicavit nobilis dominus Iosephus Franciscus de castro Trilaci notarius collegatus
Tridenti, et cancellarius ill.mi Magistratus civici, qui ea decerpsit ex citatis rogitibus asservatis
in archivo Rogituum civitatis Tridenti. Valde conferre possunt pro derivanda origine plurium
familiarum Tridenti.
860. Anno 1794, die iovis, festo Nativitatis Domini nostri Iesu Christi, 25 decembris, in
ecclesia curata ss. Fabiani et Sebastiani Villae Montaneae apud Tridentum, ab eius curato
Francisco Brugnaria verulano, adsistente, ac praedicante nostro P. Augustino vicensi exposita
primum fuit ritu solemni effigies sacra sequentibus literis communita: F. Io. Dominicus a
Leviliano Ordinis Minorum seraphici P.N.S. Francisci almae Observantiae Provinciae Tusciae
lector tehologiae missionarius apostolicus, totius Terrae Sanctae cum plenitudine potestatis per
tres vices praeses, sacrae Congregationis de propaganda Fide responsalis, Missionum Aegypti,
et Cypri Praefectus, in partibus Orientis commissarius apostolicus, sacri Montis Sion, et
sanctissimi Sepulchri Domini Nostri Iesu Christi Guardianus, Terrae Sanctae Custos, Visitator,
et in Domino servus. Universis, et singulis has nostras inspecturis fidem facimus, testificantes,
praesentem imaginem ex cera efformatam divini Pueri Iesu caput repraesentantem, in sacro illo
antro Bethlehemitico, in quo coelorum conditor de Maria Virgine nasci, pannis involvi, in
praesepio reclinari, ab Angelis glorificari, a pastoribus venerari, et a Magis adorari non est
dedignatus, inter sacra nocte eiusdem Nativitatis collocatam, sacris ritibus benedictam, et
publicae venerationi expositam fuisse. In quorum fidem eam filio serico rubri coloris, cum
parvo officii nostri sigillo in cera rubra hispanica impresso circa collum ligari, et has
testimoniales litteras nostro pariter sigillo minori firmatas, et manu propria subscriptas expediri
mandavimus. Datum Bethlehem die 29 decembris 1780.
Fr. Ioannes Dominicus a Leviliano
Custos Terrae anctae etc.
L.+S. De mandato paternitatis suae rev.mae
F. Innocentius de Pischeria
Secretarius Terrae Sanctae.
Nota. Sigillum est magnum, rotundum, ac rubrum. Exhibet crucem unam magnam, et
quatuor alias minores. In orbe habet: Sig. Re.mi P. Guard. S. M. Sion Commiss. Apost. Orientis.
- Huiusmodi literas, et imaginem Brugnaria laudatus impetravit a nostro Fr. Iosaphato
Quaresima de Tueno laico professo, qui fuit olim in Terra Sancta, et nunc est Petromedii in
Provincia ista tridentina. Occasione hac dominus Vicarius generalis in spiritualibus Tridenti
repondit, quod pro expositione huiuscemodi sacrarum imaginum nulla Ordinarii visio, ac
recognitio requiritur. Is est Simon Albanus Zambaitius canonicus Tridenti patriae suae.
861. Gotfridus Fryling baccalarius in decretis tridentinae, et brixinensis ecclesiarum
canonicus148, ac rev.mi in Christo patris et domini domini Alexandri Dei, et apostolicae Sedis
147
Nunc Triangi comites.
gratia episcopi tridentini, ducisque Mazoviae etc. in spiritualibus Vicarius generalis, necnon
rector parochialis ecclesiae Sanctae Mariae in Flemis. Sapientibus, et circumspectis viris...
sindicis, iuratis, totique communitati in Moena vallis, et plebis Flemarum salutem in Domino
sempiternam. Pro parte vestra nobis expositum extitit, quod vobis talis sit consuetudo, longeva
et retroactis temporibus introducta, et semper observata, videlicet, quod mortuo capellano vestro
in Mogena, seu ipso amplius inibi stare nolente, aut per vos, eodem propter certos suos excessus
destituto, seu deposito, eo tunc unum alium capellanum, seu rectorem eligere, et eumdem tunc
vestro plebano, aut eius locumtenenti, de, et super ipsius ydoneiate examinandum, et
approbandum praesentare possitis, et debeatis. Unde nobis tamquam vestro plebano humiliter
supplicastis, quatenus eandem consuetudinem iam dictam, ac omnes alias et singulas bonas et
laudabules consuetudines diucius observatas confirmare dignaremur149. Nos igitur
supplicationibus vestris favorabiliter inclinati, tamquam vester dumtaxat plebanus eandem
vestram suprascriptam, ac omnes alias, et singulas bonas et laudabiles consuetudines hucusque
introductas, et pro antea rationabiliter observatas, iuri tamen et rationi consonas, praesentium
per tenorem, quantum cum Deo possumus, et de iure debemus, gratiose confirmamus, et
praesentibus ratificamus, et approbamus: ita tamen quod dictus capellanus taliter ut praemittitur
electus, et per ... plebanum, aut eius locumenentem admissus, et approbatus, a rev.mo in Christo
Patre, et domino domino... episcopo tridentino pro tempore existente, aut eius in spiritualibus
Vicario, curam recipere teneatur animarum. Quorum in testimonium praesentes fieri, nostrique
mandavimus sigilli appensione roborari. Datum Tridenti die XXI mensis aprilis anno Domini
M.CCCC.mo tricesimo.
Loco+Sigilli pendentis rotundi illaesi et sani cerae rubrae.
Nota. Membranam hanc accepi, et descripsi hac die 2 ianuarii anno 1795. Accepi autem a
Regulanis moyenatibus. Extra habet: N° 77. H. Privilegio in riga all'elecione del nostro curato
ut intus etc. 1330, salvo etc. Sed legendum anno 1430 patet ex ipsamet membrana, quae habet
quatuor CCCC. Patet insuper quia Frylingius se dicit Vicarium Alexandri de Mazovia, qui fuit
episcopus Tridenti ab anno 1423 usque ad an. 1444. Patet denique, quia ex meo Catalogo
Vicariorum generalium Tridenti, Frylingius idem, patria brixinensis, fuit Vicarius Tridenti an.
1427-1431. Libello moyenatibus dato hunc titulum apposui: Per l'elezione del rev. signor
Curato di Moena 1430. Paginae 2 praemisi: Nell'anno 1430 li 21 aprile in Trento Gottifredo
Fryling Baccelliere nei decreti, canonico di Trento e Bressanone, e Vicario generale del rev.mo
signor Alessandro vescovo di Trento, e duca di Mazovia, solamente come piovano di Fieme ha
confermato, ratificato, et approvato tutte le buone, e lodevoli consuetudini della comunità di
Moena, già introdotte, ed osservate; e singolarmente quella di potersi eleggere il proprio
cappellano, o rettore; con questo però, che venga ammesso, ed approvato dal Piovano o dal
luogotenente del medesimo, e che dal vescovo, o dal di lui Vicario spirituale riceva la cura delle
anime.
Literis autem Gotifredi praemisi: Exemplum ex authentico relevatum Tridenti die 2 ianuarii
anno 1795. Seorsim autem scripsi: Quantunque la carta di monsignor Fryling al di fuori da
mano recente dicasi dell'anno 1330, da me fu letto, e scritto l'anno 1430, perché così ha
realmente la stessa carta, e perché altronde ho imparato, che il canonico Gottifredo Fryling da
Bressanone fu Vicario generale di Trento negli anni 1427-1431 e che Alessandro duca di
Mazovia, del quale fu Vicario, tenne il vecovado di Trento dall'anno 1423 sino al 1444, in cui
cessò di vivere.
862. Anno 1461, die septima ianuarii dominus Nicolaus Saibant de Roboreto suum
ultimum testamentum condidit, scribente Ramengo de Balachis notario roboretano. Idem
Nicolaus Saibant die octava septembris anno praecedenti 1460 scribente praefato notario
Balachio donavit conventui Sanctae Mariae de Carmelo apud Roboretum vari livelli, cum onere
148
1430. Moyena.
Super literis i non sunt puncta, sed lineolae longae. Scripta fuit haec charta manu teutonica, sine
subscriptione ulla.
149
cantandi in perpetuum qualibet feria quarta totius anni Missam in capella Sancti Laurentii dictae
ecclesiae Sanctae Mariae.
863. Anno 1478, die nona aprilis Ioanni Saibante donatum fuit altare Sancti Sebastiani in
capella ecclesiae Sanctae Mariae Carmeli apud Portam sacrarii.
Anno 1501, die quinta iunii praedictus Ioannes testamento suo scripto manus cuiusdsm
notarii veronensis, donavit dictae capellae sextam partem decimae uvae saccensis, cum onere
duarum Missarum pro quolibet mense in perpetuum in eadem capella pro ipsius anima, et
aliarum Missarum 2400 planarum, et 30 cantatarum.
Anno 1590, die 19 octorbris coepit exsecutio Legati Ioannis Saibante.
864. Anno isto 1795, die lunae 19 ianuarii ab infrascripto R. D. Francisco, qui a calendis
huiusce mensis nobiscum moratur, accepi membranam typis excusam, figuratam, et deauratam
sequentis tenoris: Franciscus Sfortia Caesarinus princeps Sabellus Perettus Montaltus Cabrera
Bobadilla de comitibus Magnas Hispaniarum primae classis: princeps romanus, et Sacri Romani
Imperii: XVIII comes s. Florae: princeps Cynthiani, et Venafri: comes Chinchioni, et Celani:
dux Marsorum, Signiae, Civitatis Novae, Genestrae, et Turricellae: marchio Civitatis Laviniae,
Ardeae, Montis Causarii, Varci, Cecimae, Menconici, Cellae, Turris Clarae, Basilicae Novae,
Fraxi, et Castri Arquati: baro Civitatis Piscinae, Vallis Tollae, Stipis, et castri Azarae, Sylvenae,
et Sforziscae, Mirabelli, et Senae: Senatus, populique Romani perpetuus confalonerius etc. etc. R.mo. Dño D. Francisco Polidoro Presbitero de Turbulis Tridentinae Dioecesis. - SS.mi Dñi
Nostri Papae, et S. Sedis Apostolicae Notario, Prothonotario honoris nuncupato, salutem, et
omne Gaudium. Singularis erga Romanam Ecclesiam, sanctamque Sedem apostolicam tuae
devotionis affectus, nec non literarum scientia, vitae, ac morum honestas, aliaque laudabilia
probitatis, et virtutum merita, quibus personam tuam ab Altissimo omnium bonorum largitore,
prout fide dignorum virorum testimonio accepimus, copiose novimus insignitam, iure optimo
promerentur, ut eam specialis favoris praerogativa prosequamur. Cum itaque Tu, qui, sicut
etiam accepimus de honesto genere procreatus, et multiplici virtutum decore ornatus existis, ac
Romanae Ecclesiae, dictaeque S. Sedis servitiis insistere disposuisti, Nobis humiliter supplicari
feceris, ut personam tuam grato affectu prosequi, eamque pro meritis dignioris nominis titulo
decorare dignaremur: Nos, qui tuae probitatis, et bonae famae odorem gratum sentimus,
supplicationibus huiusmodi inclinati, laudabili tuo desiderio annuere decrevimus. Sufficienti
igitur ad id faculate, et auctoritate per literas felicis recordationis Pauli Papae III, sub datum
Romae apud s. Petrum anno Incarnationis dominicae 1539, XVIII Kalendas Maii Pontificatus
sui anno V, sub plumbo expeditas, ac maioribus nostris, nobis, et caeteris omnibus de familia et
prosapia SFORTIA concessas suffulti; Te in SS.mi domini nostri Papae, et S. Sedis apostolicae
notarium, prothonotarium honoris nuncupatum, auctoritate apostolica nobis, ut praefertur,
attributa, tenore praesentium creamus, facimus, instituimus, deputamus, et declaramus,
aliorumque SS.mi domini Papae, et S. Sedis apostolicae prothonotariorum honoris, non tamen
Participantium, numero favorabiliter adscribimus, atque aggregamus; tibique rocchettum,
mantellettum, ac subtanam tam nigri, quam violacei coloris, extra tamen Romanam Curiam
deferendi, et alias incedendi in habitu prothonotariorum, more praelatorum Romanae Curiae,
nec non utendi pileo, seu cappello, eo modo, quo dicti prothonotarii, ac praelati per se ipsos, et
in eorum insignibus, seu stemmatibus utuntur, plenam, et liberam, tenore praesentium
facultatem concedimus, et auctoritatem. Insuper declaramus in canonizationibus Sanctorum ad
te, uti prothonotarium in loco conficiendi examinis existentem curam, et munus spectare, ac te,
uti prothonotarium, esse dignitatem ecclesiasticam; tibque causas, seu lites beneficiarias
ecclesiasticas, et mixtas per apostolicas literas, seu alio quovis modo committi, vel delegari
posse, et debere; tibique, ut omnibus, et singulis privilegiis, honoribus, praeeminentiis,
praerogativis, et indultis, quibus alii prothonotarii honoris utuntur, potiuntur, et gaudent,
pariformiter, etiamsi prothonotarii habitum non deferas, uti, potiri, et gaudere libere, et licite
possis, et valeas, apostolica auctoritate praedicta de speciali gratia concedimus, et indulgemus.
Quocirca venerabilibus viris, notariis, prothonotariis honoris nuncupatis, seu cuicumque
personae in dignitate ecclesiastica constitutae per praesentes, auctoritate apostolica praedicta
committimus, et mandamus, quatenus ipsi, vel aliquis eorum per te eligendus (recepto prius a te
sanctissimi domini nostri Papae, et S. Sedis nomine fidelitatis debitae solito iuramento,
emissaque per te fidei catholicae professione) insignia prothonotariatus tibi conferant,
omnibusque, et singulis praemissis, te pacifice frui, et gaudere faciant, ac procurent, non
permittentes tu super illis, seu illorum aliquo per quempiam indebite molestari, aut sub quovis
praetextu impediri, contradictores, et perturbatores quoscumque per opportuna iuris remedia,
simili auctoritate compescendo. Non obstantibus omnibus, quae felicis recordationis Paulus III,
Iulius III, Gregorius XIII, et Sixtus V in facultatibus nobis concessis praesentibus voluerunt non
obstare, caeterisque contrariis quibuscumque. In quorum fidem praesentes subscripsimus, et
sigillo nostro muniri iussimus. Datum Cynthiani anno Domini MDCCLXXXV, indictione III,
die XII mensis octobris, pontificatus autem Sanctissimi in Christo Patris, et domini nostri
domini Pii divina providentia Papae VI, anno XI.
Loco+Sigilli
Innocentius Cardin. de Comitibus
tutor, et administrator.
Dominicus Mattei P. Secretarius
Reg. fol. 206, num. 1236.
Nota. Sic ad literam praefata membrana. Quae subducta linea distinxi sunt manu scripta.
Porro in libello romano annuo, cui titulus Notizie del Chracas sunt praelati Protonotari
apostolici del numero de' Partecipanti, et continuo post Prelati protonotarii apostolici
sopranumerari non Partecipanti. Ex utraque classe plures promoveri solent ad cardinalatum.
Polydorus150 Romam perrexit, exhibturus Papae Pio sexto sermones Sancti Zenonis veronensis
episcopi italice versos a Marchione Iacobo de Dionysiis canonico bibliothecario veronensi,
eidemque pontifici dicatos a laudato canonico, facultate impetrata anno 1782 a transeunte papa.
De protonotariis de numero participantium, ac de protonotariis titularibus, seu extra numerum
agit noster P. Lucius Ferrarius in sua Bibliotheca prompta To. 6, verbo Protonotarius. De
posterioribus loquens num. 1 dicit: Protonotarius titularis, seu extra numerum potest in ecclesia,
et funchionibus ecclesiasticis deferre habitum praelatitium. 2. Protonotarius titularis praecedit
canonicis cathedralium uti singulis, non autem collegialiter. 10. Protonotarius titularis gaudet
fori privilegio in civilibus, et criminalibus causis. 13. Potest apponere pileum super insignibus,
et habere annulum, dum celebrat, dummodo non cum gemma. 16. Potest concionari in
mantelletta, et rochetto. 4. Paramenta benedicere non potest. 5. Nec ea sumere pro Missa ab
altari. 6. Post abbates, et non supra sedere debet. 7. Locum digniorem cedere debet officialibus
episcopi et dignitatibus cathedralium. 8. Neque supra, neque inter canonicos locum habere
debet. Alia vide ibi. Haec delibasse ab re non erit, praesertim pro Collegiata arcensi, cuius
archpresbyter est Protonotarius apostolicus. Vide num. sequentem.
865. Anno ipso 1795 laudatus Polydorus dedit mihi foliolum typis excusum sequentis
tenoris: Tyburtina. Remisso a Sanctissimo domino nostro Sacrorum Rituum Congregationi
supplici libello nomine sacerdotis Hyacinthi Mariae Beggi archipresbyteri Casapis dioecesis
Tyburtinae Sanctitati suae porrecto super declaratione habitus prothonotarii apostolici coloris
violacei cum rochetto, quo utitur vigore privilegii a principe Sfortia Caesarini nuper obtenti tam
in processionibus, quam in aliis functionibus ecclesiasticis, propositoque ad instantiam ipsius
archipresbyteri in eadem Sacrorum Rituum Congregatione per me infrascriptum secretarium
vice, et nomine eminentissimi, et Rev.mi domini cardinalis Alexandri Albani ponentis
infrascripto dubio: An archipresbytero Hyacintho Mariae Beggi prothonotario apostolico in
functionibus ecclesiasticis liceat deferre habitum praelatitium violacei coloris in casu etc.
Sacrorum Rituum Congregatio visis iuribus ex parte praedicti archipresbyteri deductis
rescribendum censuit: Licere. Et ita declaravit. Hac die 21 martii 1744.
C. Card. de Marinis Praefectus
150
Franciscus Antonius filius quondam Antonii filii quondam Ioannis Polydori natus circa annum
1755, obiit Turbulis die 17 augusti 1796.
Loco + Sigilli
T. Patriarcha Hierosolymitanus Secretarius,
Romae MDCCXLIV.
Ex typographia Reverendae Camerae Apostolicae.
Nota. His addo, quod Ferrarius pro suo adserto simili citat Caerm. L. 1, c. 13, et S.C.R. in
Mazariens. 28 septembris 1630 et in Catanien. 5 iulii 1631.
Protonotariam Plydori impetravit ultro, et non rogatus eminentissimus cardinalis Franciscus
Carraria bergomensis, creatus 14 februarii 1785, defunctus 26 martii 1793 aetatis 77.
866. Anno 1444, die XI ianuarii, indictione octava, more veneto, nostro autem communi
anno 1445, Franciscus Fuscarus dux Venetiarum dedit sequentes literas: Franciscus Foscari Dei
gratia dux Venetiarum etc. Egregiis, et nobilibus viris n. provisoribus, et consulibus civitatis
Tridenti, amicis dilectis, salutem, et sincerae dilectionis affectum. Intellectis his, quae nobis
scripsistis in facto illius perfidi homicidae, et sicarii Antonii Fister, qui ex carceribus Tridenti
aufugit, et in Terra nostra Roveredi captus est, super qua materia etiam ad nos scripsit
spectabilis capitaneus vester. Respondemus vobis, sicut praefato capitanio respondimus, quod
tam pro debito iusticiae, quam ut illi capitanio, et communitati complaceamus, contenti sumus,
quod ipse malefcator in manibus praefati capitanei ponatur, ut de eo fiat debita iusticia.
Scripsimus itaque Potestati, et capitaneo nostro Roveredi, ut ipsum Antonium praefato
capitaneo vestro, aut eius nuntiis, ad omnem eius requisitionem debeat consignare. Reddentes
nos certissimos, quod sicut per dictas litteras vestras promittitis, et pari modo praefatus
capitaneus pollicetur, si occurret aliquem huiusmodi conditionis ex terris nostris ad illam
vestram civitatem, sive in eius iurisdictionem se conferre, ad omnem requisitionem nostram, vel
rectorum nostrorum, illum tamen in manibus nostris, vel praefatorum rectorum quamprimum
consignari facietis. Data in nostro ducali palatio die undecimo mensis ianuarii, indictione VIII.a
M°CCCC°XLIIII°.
Fr. Delehega Cancell.
Nota. Ab extra. Egregiis, et nobilibus viris n. provisoribus, et consulibus civitatis Tridenti.
Membrana servatur in archivo civico Tridenti, unde traxit exemplum ill.mus dominus baro
G. A. de Gaudento nunc dicti archivi praefectus. Ab eo huiusmodi exemplum accepi die 21
ianuarii 1795. Dixi datam anno communi 1445, quia tali anno congruit indictio octava. Veneti
autem auspicatur annum in actibus publicis die 25 martii. In Catalogo civium Tridenti non est
familia Fistera.
867. Anno 1451, die 20 septembris in Novacivitate, germanice dicta Neustadt, latine autem
etiam Neapolis, scripta fuit sequens epistola:
Albertus Dei gratia dux Austriae etc. Prudentes circunspectique fideles, dilecti. Quia moris
vestri est, ut intelleximus, de tempore in tempus aliquem doctorem, sive licentiatum in Vicarium
vestrum eligere, qui iuri reddendo apud vos praesideat, communitatem vestram hortamur, et
rogamus attente, ut adveniente tempore novae electionis prima vice futura egregium virum
Ludovicum de Verzellis in legibus licentiatum apud civitatem nostram tergestinam nunc moram
facientem, de cuius sufficientia, et probitate gravia sunt nobis tetsimonia praebita, in futurum
Vicarium vestrum cum honoribus, et emolumentis consuetis nostro intuitu, et ad complacentiam
nobis bene gratam velitis eligere.
Datum in Novacivitate vicesima die mensis septembris anno etc. quinquagesimo primo.
D. Dux in consilio.
Nota. Ab extra. Prudentibus circumspectisque fidelibus dilectis magistro civium, seu
gubernatori, et consulibus civitatis tridentinae.
Autographum est in archivo civico Tridenti, exemplum autem accepi a laudato barone de
Gaudento. Ceterum, quod Ludovicus Vicariatum Tridenti non obtinuerit valde probabile videtur
ex meo Catalogo Vicariorum Praetorumque Tridenti.
868. Anno 1468, die 14 decembris scripta fuit sequens epistola: Lodovicus Dei gratia
comes palatinus Reni, Bassae Altaeque Bavariae151 dux etc. Salutatione praemissa honorabiles
nobis sincere dilecti. Mittimus latorem praesencium famulum nostrum dilectum Waltherum de
Campo pro usu nostro nonnulla nobis vina ytalica usque ad tricentas salmas apportanda. Cum
autem intellexerimus, quod inviti passum huiusmodi vinis concedetis: hortamur vos studiose,
quatenus nobis huiusmodi vina absque impedimento pertransire dimittere velitis, nobis ob
singularem complacenciam gratiis et favoribus recognoscendam. Ex castro nostro ducali XIIII°
decembris anno etc. LXoctavo.
Nota. Ab extra. Honorabilibus viris nobis sincere dilectis magistro civium, et consulibus
civitatis Tridenti.
Haec etiam epistola custoditur in archivo civico Tridenti. Exemplum accepi a saepe laudato
barone de Gaudento. Magister civium uno vocabulo dicitur Borgomastro apud germanos. Sed
Tridenti numquam fuit hactenus in usu, nec ut puto erit unquam.
869. Anno 1489, die quinta octobris ex Halla vallis Oeni data fuit sequens epistola.
Fridericus divina favente clementia Romanorum imperator semper augustus etc.
Honorabiles fideles dilecti. Fidelis noster dilectus Sigismundus de Niderentor camerarius noster
nonnulla vasa vini pro usu suo, et castrorum suorum in patria Foroliulii comparabit, et per
Tridentum ad loca sua ducere curabit. Cui ne illis Tridenti ullum fiat impedimentum vos
hortamur, ac seriose requirimus, quatenus intuitu, et contemplatione precum nostrarum praefata
vina illic per Tridentum libere, et absque aliquo impedimento, aut retentione praeterire
permittatis. In eo nobis singularem faciendo complacentiam gratiose erga vos recosgnoscendam.
Datum in oppido Hallis vallis Oeni die quinta octobris anno Domini etc. octogesimo nono,
imperii nostri tricesimo octavo.
Commissio domini imperatoris propria.
Nota. Ab extra. Honorabilibus nostris ac Sacri Imperii fidelibus dilectis N. Potestati,
Consilio, et Communi civitatis tridentinae.
Haec quoque servatur in dicto archivo, teste praefato barone de Gaudento. Imperator fuit
Fridericus tertius austriacus, qui obiit anno 1493.
870. Anno 1593, die 15 septembris Pragae. Rudolphus secundus divina favente clementia
electus Romanorum imperator semper augustus, ac Germaniae, Hungariae, Bohemiae,
Dalmatiae, Croatiae, Sclavoniae etc. rex, archidux Austriae, dux Burgundiae, Stiriae, Carinthiae,
Carniolae, et Wiertembergae etc., comes Tirolis etc. Honorabilibus, et prudentibus suis, ac Sacri
Imperii fidelibus dilectis N. consulibus, et senatoribus civitatis tridentinae, commist litem, et
controversiam ratione pretii Sablonetae civitatis Aloysio Caraffae de Marra venditae a Iulio
Caesare de Gonzaga marchione, dicens: Freti itaque spectata vestra tum integriatte, prudentia,
ac aequitatis simul studio, tum nobis obsequendi et satisfaciendi promptitudine vestra hoc loci
opera vestra benigne utendum, adeoque memoratam pretii differentiam vobis cum omnibus suis
circumstantiis delegandam, et committendam duximus, prout harum virtute scienter
deliberateque committimus, ac delegamus... ut tamquam caesarei nostri commissarii etc. etc.
subscripti sunt Rudolphus, Iacobus Curtius a Senfftenau, et inferius Abench.
Nota. Integram legi descriptam a supralaudato notario Iosepho Francisco de Castello die 5
februarii 1789, ex authographo archivi civici. Exemplum autem huiusmodi exhibuit mihi
perhumaniter saepe laudatus baro de Gaudento, una cum aliis ad eamdem causam pertinentibus,
inter quae aliae litterae caesaris Rudolphi datae Pragae 15 septembris an. 1593, Honorabilibus,
et prudentibus nostris, ac Sacri Imperii fidelibus dilectis N. Consulibus, et Senatoribus Civitatis
Tridentinae. Item decretum editum in Consilio imperiali aulico die 17 decembris 1593 in quo
nominantur Caesarei commissarii domini consules et senatus tridentini. Tandem espistola
imperatoris Rudolphi data Pragae die 28 martii anno 1594 cum inscriptione: Honorabilibus, et
prudentibus nostris, ac Sacri Imperii fidelibus dilectis N. consulibus, et senatoribus civitatis
151
Sine diphtongis.
tridentinae. Porro anno 1593 fuerunt consules Tridenti Ioanes Baptista Calavinus, et Petrus
Alexandrinus legum doctores, Iosephus Roboretus, Tiberius Costeda, Evangelista Figinus,
Aliprandus Piberus, et Augustinus Rennerus. Anno autem 1594 Iosephus Gaudentus, et
Odoricus Paurenfaint legum doctores, Bernardinus Tabarellus, Franciscus Ciurletta, Amicus de
Amicis, Wolfgangus Gerslpergius, et Iacobus Ferrarius.
871. Anno 1430, die 20 augusti episcopus tridentinus dedit sequentes literas: Alexander
Dei gratia episcopus tridentinus et dux Mazoviae etc. Circumspecti fideles nostri dilecti. Pridie
nobis literis vestris insinuastis, quod vobis non videtur magnae fuisse utilitatis, Leonhardum de
Gardulis, ac socios suos in stipendio civitatis, et Communis esse, nobisque onus reliquistis, alios
reperiendi stipendiarios usque ad numerum decem, et pro quolibet ipsorum ad unum mensem,
quatuor ducatos mittere procurabitis. Scire vos cupimus, nos Iacobum de Cumis, qui nobis alias
aliquibus mensibus fideliter servivit, pro constabili novem sociorum elegisse nomine vestro,
quos ad castrum Romanum nunc misimus. Rogamus igitur vos, ac requirimus, quatenus pro
dicto Iacobo, eiusque sociis stipendium pro uno mense nobis velitis mittere absque dilacione,
quia dicti vestri stipendiarii necesse habent, ut victualia secum conducant, quia pauca ibidem in
Valle Boni inveniuntur victualia. Datum Rippae in castro nostro Novo die XX mensis augusti
anno etc. tricesimo.
Nota. Ab extra. Circumspectis fidelibus nostris dilectis Ioachimo de Mezasomis Vicario, ac
consulibus, et provisoribus civitatis nostrae Tridenti.
Exemplum ab authographo archivi civici desumptum accepi a laudato barone Gaudento hac
die 28 ianuarii 1795. Notabile illum Vicario. Porro Ioachim de Mezasomis notarius, ac
iurisperitus fuit consul Tridenti anno 1416, 1426, et 1429. Archiconsul anno 1432, et 1437. Sed
vide To. 2, pag. 68 [num. 293]. Quoad Iacobum de Cumis animadverto, quod ex To. 3, pag. 204
anno 1523 [num. 560] fuit Tridenti dominus Baptista de Cumis de Feltro habitator Tridenti.
Alioquin de Cumis dicti sunt cives comenses.
872. Anno 1433, die primo septembris ex Setauro Paris de Lodrono dedit epistolam
sequentem ad consules Tridenti: Nobiles et egregii ac honorandi amicy dilecty. Noviter recepi
literas vestras continentes in effectu, quod vobis complacere deberem de una certa treugua
usque ad proximum festum Sancti Martini, quibus vobis per praesentes respondeo, quod atenta
vestra bona voluntate, et vestri contemplatione sum contentus vobis complacere de una bona, et
fidelissima treugua duratura hinc ad quindecim dies proximi mensis octobris. Videlicet hoc
termino, quod vestri subditi, et servitores, cuiuscumque conditionis sint, rev.mi domini domini
Alexandri episcopi tridentini, tute, libere, et secure possint venire ad partes Lodroni villarum
plebatuum Boni, et Condini, necnon Bundi, et Bregucii, et illinc transitum facere posse ad suum
beneplacitum cum merchanciis, et sine omni [impedimento] reali, et personali cessante: et
versavice quod mei subditi, servitores, familiares, sequaces, et adhaerentes cuiuscumque
conditionis existant, praedictarum villarum plebatuum Boni, et Condini, ac Bundi, et Bregucii
homines possint, et valeant tute, libere, et secure omni impedimento reali et personali cessante
ire, et transitum facere cum merchanciis, et sine per totum teratorium et passus, ac civitatem
Tridenti, et eius districtu, et quilibet in dicta treugua suis gaudere bonis etc., et cum omni
validiori forma iuxta vestram amonitionem. Datum in Bastita Setori die primo mensis sepembris
M.° IIII° XXX°.
Parisius de Lodorno
Nota. Ab extra. Nobillibus et egregiis viris conscilliariis, provissoribus, et consulibus
civitatis Tridenti, amicis peramandis.
Ita exemplum mihi perhumaniter exhibitum a saepe laudato barone de Gaudento,
desumptum ex authographo servato in Tabulario civico.
873. Anno 1530, die 8 novembris Oeniponti consulibus tridentinis date sunt literae
sequentis tenoris: Egregii, et prudentes viri, amici dilecti, obsequendi volunate praemissa. Ad
instanciam secretariorum, et scribarum regiorum huius gubernii, et Camerae tyrolensis, nobis
iuxta inclusam supplicationem factam, rogamus vos, ut vina retenta, et boves nostri intuitu
relaxare velitis, per quod privilegiis vestris in futurum minime praeiudicari, sed idem
amicabiliter erga vos recompensare intendimus. Datum Ynsprugk octava mensis novembris
anno etc. XXX.
Serenissimi domini regis locumtenens
et regentes in Ynsprugk
Ab extra. Egregiis et prudentibus viris N. consulibus, et patriciis civitatis tridentinae, amicis
nostris dilectis.
Loco + Sigillorum
Magnifici et generosi domini domini observandissimi. Magnifici domini de Sporo dederunt
nobis dono duo vascula vini, singula forte quattuor urnas ad plus continentia, quae dum per
Tridentum ad nos pervehi curavimus, fuerunt per patritios ibidem una cum bobus retenta. De
quo propter huiusmodi paucitatem, et quod ipsa ad usum nostrum destinata sunt, et nullae hic
intercedunt mercantiae, non solum non veriti; verum etiam ea spe freti sumus, patritios illos
vectorem nostrum onustius relegasse, praesertim quum aliqui ex nobis superioribus annis in
concordia inter ipsos, et provinciales de Athesi non paucos libenter sustinuimus labores.
Quoniam autem preces dominationum vestrarum apud ipsos patritios plurimum nobis profuturas
non dubitamus: et nobis in hoc rumor plus onerosior sit, quam iactura, rogamus eas summopere
dignentur precarias vices suas pro nobis interponere, ut hac vice vina praedicta nobis, et vectori
boves suos, vestri contemplatione relaxent: non obstantibus privilegiis ipsorum, quibus ad
futurum dominationes vestras per hanc concessionem derogari nolint. Quod erga dominationes
vestras, et ipsos patritios promereri conabimur. Quibus nos obsequenter comendamus.
Earumdem Dominationum vestrarum
deditissimi
secretarii, et scribae cancellariae
et Camerae tirolensis.
Nota. Et hoc exemplum accepi a singularissimo benefactore meo supra multoties laudato
barone de Gaudento. Rex anno 1530 fuit Ferdinandus primus rex Hungariae, ac Bohemiae ab
anno 1527, Romanorum ab anno 1531, et imperator ab anno 1556, comesque Tirolis ab anno
1521.
874. Anno 1787, die 4 martii in quodam suo voto exhibito Capitulo tridentino eiusdem diei
contra episcopum tridentinum Petrum Vigilium Ioannes Iacobus baro Pizzinus praelatus
domesticus Papae Pii sexti, referendarius utriusque Signaturae gratiae ac iustitiae, canonicusque
Tridenti, produxit il Computo delle spese mensali seguite dall'anno 1767 fino all'anno 1775
inclusive sotto il Governo di monsignor Cristoforo Sizzo. E dall'anno 1777 fino all'anno 1785
inclusive sotto il Governo di monsig. Pietro Vigilio di Thunn.
Dal 1767 sino al 1775
Dal 1777 al 1785
Troni
In carnibus
In piscibus
In ovis, et lacte
In grassinis
In oleo, et sale
In fructibus, et herbis
In rebus aromatariis, et ceris
In horreo Castri
In cella vinaria
In lignis combustibilibus
88669
45111
6713
34950
10663
21318
51907
18595
55556
24027
Marchetti
1
4
6
6
3
9
6½
10½
4,0
6½
98722
41113
7857
34028
16094
18864
59166
30735
67505
28238
14½
17½
1½
4½
11,0
13½
1½
3½
15,0
6½
In victu
In nunciis, et itineribus
In fisco
In affictibus, pecuniis et
exemptionibus
In strenis ab initio anni
In muneribus
In vestibus
In eleemosynis
In telaminibus
In vasis
In papiro, et atramento
In stabulo Castri
In extraordinariis
In salariatis extra Castrum
In salariatis domesticis
In fabricis
In agricolturis
Ad manus celsissimi
98426
10366
27571
15½
1,0
6,0
128789
175646
37917
18,0
15½
19,0
313922
1050
13865
79958
19339
13836
2546
7622
116758
123697
342473
97096
183251
42845
1256
1853398
16½
11
7½
13½
17
–
19½
14
18½
10½
7,0
12
12½
5,0
3,0
6½
586954
1263
18008
64799
33572
7336
1203
10537
144009
53534
394030
137199
147570
99059
3
2462662
2,0
5,0
7½
10½
4½
18
14½
5,0
4,0
1,0
0,½
–
13
8½
12½
18
Nota. Monsignor Pizzini nel suo voto § In questo asserisce che il consumo de' nove anni di
monsignor Sizzo ascende a Troni 1.852.142, soldi 3 e mezzo. Quello poi de' nove anni di
monsig. Toner Troni 2.439.759, soldi 6 e mezzo. Le minute sono sincere, ma le mie somme non
si accordano colle Picciniane; secondo le quali la spesa Tonera supera la Siziana di Troni
587.617
875. Anno 1776, die 16 martii, qua obiit Christophorus Sitius episcopus princepsque
Tridenti, fuerunt in eius domestico servitio: Ignazio Tarter. Giovanni Conforti. Mattio
Menapace. Giuseppe Ghesner. Salvador Fadanelli. Francesco Perini152. Valentino Nardelli.
Giuseppe Meneghini. Giuseppe Biasioli. Giuseppe Roth, tutti staffieri, quorum cuilibet legavit
50 rhenenses. Giacomo Smuz. Pietro Obertoller. Gasparo Scherch. Giuseppe Puecher tutti
carrozzieri, quorum cuilibet legavit pariter 50 rhenenses. Un confetturiere, cui legavit 100
rhenenses. Al fontanaro rhenenses 10. A Giuseppe Rongher mozzo di stalla rheneses 15. Al
cuoco rhenenses 100. Al sottocuoco rhenenses 25. Al guattero rhenenses 10. Ad Antonio
Bernard rhenenses 15. A Niccolò Laingrueber rheneses 50. A Mattia Kofler rhenenses 50. Al
famiglio rhenenses 15. Al dispensiere rhenenses 100. Al Carlin cameriere rhenenses 100. Al
granista rhenenses 100. Summa omnium Troni 7012, marchetti 10. Ita ex voto canonici Ioannis
Benedicti baronis Gentilotti exhibito in Capitulo tridentino die 20 iunii 1783 contra aliud
canonici Francisci Antonii comitis Alberti de Poya. Haec adnotasse aliquando iuvabit.
876. Anno isto 1795, die lunae 13 mensis aprilis episcopus tridentinus dedit literas huiusce
tenoris: Extra. Al ven. devoto in Cristo diletto Il Padre Provinciale de' Rifformati della
Provincia di s. Vigilio. Intus vero. Nos Petrus Vigilius Dei gratia episcopus et S.R.I. princeps
Tridenti etc., marchio Castellarii etc. Ex comitibus de Thunn, et Hohnstein etc. etc.
Ven.
Considerando noi lo scarso numero de' cooperatori spirituali tanto del clero secolare, che
Regolare, a la positiva necessità, in cui trovasi questa nostra diocesi di maggiore aiuto per la
cura delle anime, come osservammo specialmente in questi ultimi anni, siamo entrati nella
risoluzione di permettere di nuovo quella vestizione di Religiosi novizi, che per motivi a noi
cogniti restò da alcuni anni sospesa.
152
Perini ripenses.
Questa permissione, che colle presenti nostre viene concessa, vogliamo però, che abbi a
restringersi tra i limiti, e condizioni, che siamo per prescrivere, e non altrimenti.
Primo. Per ora, e sino ad altra nostra deliberazione per i suoi conventi de' Riformati, che si
trovano in questo nostro principato, cioè per quello di Trento, Mezzolombardo, Cles, Cavalese,
Pergine e Campo delle Giudicarie concediamo la vestizione di sette novizi da coro, e non più.
Secondo. Ciascuno di questi, pria d'essere ricevuto in convento, dovrà notificarsi a noi, o al
nostro officio ecclesiastico per riportarne l'assenso rispetto alla qualità della persona da
riceversi.
Terzo. Lo stesso si farà pure prima di ammetterlo alla professione.
Quarto. Compito, che avrà nel convento il corso de' studi teologici, dovrà ogni nuovo
Religioso sopra i medesimi essere esaminato, come gli altri cherici secolari, dai professori del
nostro Liceo.
Quinto. Oltre il numero di novizi colle presenti nostre prescritto non potrà il P. Provinciale
ricevere alcuno; e dandosi il caso di nuovo bisogno, ne riporterà prima da noi la nostra licenza.
La quale nostra deliberazione viene notificata al ven. P. Provinciale per sua regola, e
puntuale osservanza.
In quorum etc.
Datum Tridenti ex arce nostrae residentiae die 13 aprilis 1795.
Petrus Vigilius
Per espresso ordine di Sua altezza rev.ma
Pietro Giuseppe Cloch cancelliere etc.
Nota. Huiusmodi literas dedit in manibus nostri P. Ioachimi de Pressano Guardiani ad s.
Bernardinum, et olim, scilicet quando vestitionem prohibuit, Ministri provincialis. Licentiam
saepe numero petiis Provincialis, sed frustra semper. Novissime autem de ea petenda ulterius
non cogitans idem Provincialis, audivit, quod eam impetravit Petrus Ducatus secretarius aulicus
Tridenti, quia exposuit episcopo se fuisse apud PP. Capuccinos, et confessarium pro facienda
confessione paschali non invenisse. Ducato autem sese comitem adiunxit Provicarius generalis
Iosephus Antonius de Menghin in petitione facienda, et statim omnes difficultates, quas patri
Provinciali episcopus obiicere solitus fuit, evanuerunt. Nos omnes gaudio summo repleti gratias,
quas potuimus, egimus Deo Optimo Maximo, etiam publica recitatione hymni Te Deum.
Provincialis autem gratias egit episcopo, Provicario, et secretario praedictis. Eodem tempore
patribus capuccinis habentibus in principatu quatuor conventus, scilicet Tridenti, Alae, Maleti,
et Condini, concessit licentiam vestiendi quinque novitios clericos. Provincialis noster est P.
Archangelus Laghius de Clesio. Provincialis autem Capuccinorum Pater Ioannes Angelus
Baldironius de Cavalesio.
877. Anno 1390, die 25 aprilis scripta fuit sequens charta sine diphtongis.
In Dei aeterni nomine. Amen. Anno a Nativitate Domini nostri Yhesu Christi millesimo
trecentesimo nonagesimo, indictione tertiadecima, die lunae vigesimo quinto mensis aprilis, in
Levigo diocesis feltrensis, ante domum habitationis ser Lucae hospitis. Praesentibus venerabili
viro domino Leonisio de Doyono canonico bellunensi, ser Lucha de Levigo praedicto, nobili
viro ser Antonio quondam domini Beraldi de Levigo, testibus, et aliis quam pluribus. Coram
venerabili, et sapiente viro domino Iohanne Spannagel de Nordelinga in iure canonico perito153,
reverendi in Christo patris, et domini domini Antonii decretorum doctoris, Dei, et apostolicae
Sedis gratia feltrensis, et bellunensis episcopi, atque comitis, in spiritualibus Vicario generali,
comparuit honestus dominus presbyter Conradus de Alemania plebanus plebis Sanctae Mariae
de Calceranega dictae feltrensis diocesis. Praesentibus ibi Guielmo de Levigo sindico
communitatis Levegi (sic), et quam pluribus hominibus dictae communitatis Levegi: necnon
praesentibus dominis presbyteris Perino beneficiato ecclesiae Sancti Victoris de Levigo,
Nicolao capellano, et rectore ecclesiae Sancti Georgii de Vigullo, et aliarum illi subditarum, et
153
Dicitur Gio. Spanagel de Nordelinga dottor, e Vicario del vescovo di Feltre, e Belluno Antonio
de Nasseris da Montagnana etiam a Bertondello pag. 106. Nordlinga, Nodrelinga est civitas Sueviae.
Zecharino de Vigullo, nominibus communitatum de Levigo, et Vigullo, asserens idem plebanus
aliqua velle contra eos proponere peciit, quod facta eis interrogatione per ipsum dominum
Vicarium respondeant, utrum ipsi habeant, teneant, et reputent ipsum dominum presbyterum
Conradum pro vero plebano dictae plebis de Calzeranega, an non. Et facta dicta interrogatione
per dominum Vicarium eis, dixerunt, et responderunt, quod ipsi habent, et tenent, et reputant
ipsum dominum presbyterum Conradum esse verum plebanum, et pro vero plebano praedictae
plebis de Calceranega, et in hoc nolunt contradicere. Et hiis factis, dictus dominus plebanus
asseruit, se magnam expensam fecisse, et esse facturum circa reparationem domus dictae plebis,
in qua habitat, quae erat destructa, nec poterat habitari, nisi mediante refectione: et cum
parochiani plebis teneantur ad dictam expensam faciendam de iure merito petit, quod ipsi
domino Vicario placeat compellere, et constringere praedictos parochianos de Levigo, et
Vigullo, et omnes parochianos subditos dictae plebis ad solvendam, contribuendam, et
reficiendam expensam refectionis dictae domus secundum quod ipsi domino Vicario de iure
videtur154. Qui parochiani ibidem existentes ad dictam petitionem responderunt, se non teneri ad
ea, quae petit dictus dominus plebanus; sed quia non sunt hic omnes parochiani, seu eorum
sindici, petunt, et pecierunt unum terminum ad faciendum venire alios et deliberate
respondendum. Qui dominus Vicarius locavit terminum, et mandavit, quod sindici omnium
parochiarum dictae plebis, et ipse dominus plebanus hic sint, et esse debeant coram eo die
crastina ante vesperas ad procedendum in dicta causa, et respondendum dictae petitioni.
Die martis vigesimosexto mensis aprilis, in loco praedicto, praesentibus antedicto domino
Leonisio canonico bellunensi, domino presbytero Theodorico socio capellano domini plebani
plebis Perzeni, presbytero Martino de Alemania, et aliis. Comparentibus coram domino Vicario
antedicto, domino presbytero Conrado plebano praedicto plebis de Calzeranega ex una parte
agente: et dominis presbytero Nicolao, presbytero Perino Beneficiatis,, et officiatoribus
ecclesiae Sancti Victoris de Levigo, ac Guillelmo sindico hominum, et communitatis Levegi,
presbytero Nicolao capellano ecclesiae, seu capellae Sancti Georgii de Vigullo, et Geremia
iurato de Vigullo, magistro Dominico pelipario de Vataro, et Furlano sindico capellae Sancti
Nicolai de Centa, nominibus suis, et parochianorum suprascriptarum ecclesiarum, in termino
heri per dictum dominum Vicarium locato, peciit idem dominus presbyter Conradus plebanus
prout heri peciit, cum ipse reparaverit domum suae habitationis canonicae dictae plebis
indigentem refectione, et parochiani ipsam expensam facere debeant, quod compellat dictus
dominus Vicarius eos, et sua sententia condempnet ad refectionem sibi praedictae expensae,
quae eos tangit. Qui sindici, et homines dictarum parochiarum de Levigo, de Vigullo, de Vataro,
et de Centa dictis nominibus responderunt, se non teneri ad ea, quae petit dictus dominus
plebanus, et petita per eum fieri non debere, et sic negaverunt dictam petitionem esse iustam et
veram, ac se... 155 quod numquam auditum fuit, quod facerent, nec fecissent aliquam expensam
circa reparationem praedictae domus, sed ad expensam refectionis dictae plebis bene tenentur
pro quarta parte, et non... Dominus Vicarius volens hinc procedere summarie, breviter et de
plano, sine strepitu, et figura iudicii causa parcendi sumptibus, et expensis, ibidem auditis
partibus, et visa.... processit ad prolationem suae sententiae in hac forma, videlicet: Nos
Iohannes Spanagel de Nordalinga in iure canonico peritus, reverendi in Christo Patris, et domini
domini Antonii decretorum doctoris, Dei gratia feltrensis, et bellunensis episcopi atque comitis,
in spiritualibus Vicarius generalis cognoscentes de causa, et controversia, ac quaestione coram
nobis vertente inter dominum presbyterum Conradum plebanum plebis Sanctae Mariae de
Calzeranega feltrensis diocesis parte una agentem, et petentem, et Guillelmum de Levigo
sindicum, et sindicario nomine hominum, et communitatis Levegi, et Geremiam iuratum de
Vigullo, et magistrum Dominicum piliparium de Vataro, ac Furlanum sindicum de Centa,
nominibus eorum, et omnium parochianorum parochiarum de Levigo, Vigullo, Vataro, et Centa,
parte ex altera se defendentes super eo, quod dictus dominus plebanus petebat coram nobis a
praedictis parochianis, cum indigente domo canonicae suae habitationis dictae plebis de
154
155
Sine punctis, quorum loco sunt virgulae longiores, sed non semper.
Charta est detrita.
Calzeranega refectione, ipse plebanus eam refecerit in parte, et velit etiam reparare debita
reparatione, et expensa necessaria tantum, ut sit sufficiens pro habitatione eius, et capellani sui,
et pro uno equo, et dicta expensa tangat ipsos parochianos, quod ipsi deberent sibi reficere
dictam expensam, et per nos compelli deberent per sententiam nostram ad hoc iusticia mediante.
Et ex adverso dicti parochiani nega... ad praedicta dicentes, quod numquam hoc fecerunt, nec
facere debent aliquam expensam circa domum canonicae dictae plebis, sed circha ecclesiam
plebis dicebant, se teneri ad expensam necessariam solummodo... etc., prout in actis Grassiae
notarii infrascripti plenius continetur. Visis, et auditis petitione dicti domini plebani, et
responsione praedictorum parochianorum termino locato, iuribus productis, et allegatis per ipsas
partes... quae ipsae partes coram nobis dicere, hostendere, producere, et allegare voluerunt, et
maxime visa quadam constitutione sinodali praefati domini episcopi feltrensis, et bellunensis, ac
comitis, super huiuscemodi negotio disponente, cuius tenor talis est. Quia pastoris est
utilitatibus ecclesiarum providere, et subiectos suos ab anfratibus (sic) litigiorum penitus
removere. Considerantes, quod plerumque plebes, et capellae civitatum, et diocesis nostrae
bellunensis, et feltrensis quartam fabricae deputatam non recipiunt, nec etiam clerici earumdem,
et sic ad refectionem, et thesaurizationem ipsarum plebium, et capellarum non tenentur.
Volentes super praedictis tam clericis, quam sacerdotibus earum, et earum a parochianis de
opportuno, et necessario providere remedio, statuimus, et ordinamus, quod omnes parochiani
plebium, et capellarum civitatum, et diocesis bellunensis, et feltrensis, quibus quarta pars
fabricae deputata non est, ad refectionem, et reparationem tam ecclesiarum, quam domorum
presbyterorum, necnon ad thsaurizandum, et fulciendum ecclesiam suam omnimode teneantur,
hac tamen modificatione adhibita, quod parochiani capellarum ecclesias suas domos sacerdotum
sarta et tecta reficere, et reparare teneantur, et nihilominus si dictae plebes diocesis nostrae
refectione indigeant, parochiani capellarum decimum denarium ad contribuendum cum
parochianis plebis solvere omnimode teneantur, videlicet, quod ubi parochiani plebis in
refectione plebis, seu domorum conferunt, seu solvunt novem soldos, soldum unum parochiani
cuiuslibet capellae eius plebis solvere solummodo sint astricti. Ubi vero quarta pars fabricae
deputata est ecclesiis, seu clericis ecclesiarum praedictarum parochiani eo casu quo ad
refectionem seu reparationem dicta quarta pars non sufficeret, quartam partem residui, quod
deficit contribuere censura ecclesiastica compellantur. Sequentes formam dictae constitutionis
cum certa pars non sit fabricae deputata, et pro tribunali sedentes, Christi nomine invocato,
eiusque Matris Virginis gloriosae Mariae, in hiis scriptis dicimus, pronunciamus, sententiamus,
declaramus, et condempnamus praedictos parochianos praeditarum parochiarum de Levigo, de
Vigullo, de Vataro et de Centa, ad contribuendum, et solvendum pro refectione, et reparatione
praedictae domus dicti plebani decimam partem sumptus, et expensae praedictae pro qualibet
parochia, seu capella praedictarum capellarum, et parochiarum dictae plebis etc., in omnibus, et
per omnia prout dictat constitutio antedicta, et continetur in ea, et hoc usque ad duos menses
proxime futuros.
Lecta, lata, et publicata fuit sententia antedicta per dictum dominum Vicarium pro tribunali
sedentem in dicto loco de Levigo sub porticu domus habitationis ser Lucae hospitis in Levigo,
quam locum idem dominus Vicarius sibi elegit pro etc. Praesentibus etc. testibus, et aliis quam
pluribus. Praesentibusque partibus antedictis per ipsum dominum Vicarium admonitis pro ista
die, et hora peremptoria ad hanc sententiam audiendam... Anno millesimo trecetesimo
nonagesimo, indictione tertiadecima, die martis vigesimo sexto mensis aprilis.
Post quam sententiam latam ibidem in continenti praedicti parochiani praedictarum
parochiarum protestati fuerunt, et cum protestatione dixerunt, quod sententiae praedictae non
conscentiunt tacite, nec expresse, et quod intendunt, et volunt in hoc supplicare praelibato
domino episcopo feltrensi, et bellunensi, cum numquam fecerint expensam aliquam, nec facere
teneantur circa refectionem, et reparationem domus plebani, sed solummodo ecclesiae plebis
pro quarta parte... dixerunt.
Millesimo, indictione, die, loco, et testibus antedictis, et aliis, coram antedicto domino
Vicario praedictus dominus presbyter Conradus plebanus dictae plebis de Calceranega
praedictae feltrensis diocesis, praesentibus ibi domini presbytero Perino, presbytero Nicolao de
Levigo, et presbytero Nicolao de Vigullo dixit, et protestatus fuit contra ipsos dominos
presbyteros, Perinum, Nicolaum, et Nicolaum, cum ipse dominus presbyter Conradus sit verus
plebanus dictae plebis de Calceranega, sub qua plebe sunt capellae et parochiae Sancti Victoris
de Levigo, in qua sunt officiatores, et celebrantes dicti domini presbyteri Perinus, et Nicolaus de
Levigo, et sancti Georgii de Vigullo, in qua est officiator, et celebrans dictus dominus presbyter
Nicolaus de Vigulo, prout heri ipsi domini presbyteri asseruerunt, et confessi fuerunt in
praesentia dicti domini Vicarii, et ipso plebano praesente, et requirente, ac affirmaverunt ipsum
dominum pesbyterum Conradum esse verum plebanum dictae plebis Sanctae Mariae de
Calceranega, uti in actis mei notarii continetur. Et ipsi domini presbyteri Nicolaus, et Perinus de
Levigo in ecclesia, parochia, et capella Sancti Victoris de Levigo, et ipse presbyter Nicolaus de
Vigullo in ecclesia, parochia, et capella Sancti Georgii de Vigullo, subditis dictae eius plebi,
baptizent pueros, sepeliant mortuos, ac praestent ecclesiastica Sacramenta sine ipsius plebani
conscientia, licentia, et voluntate, quod est contra debitum ius, cum talia fieri debeant in plebe
solummodo, et non in capellis. Ideo protestatur, et petit, quod ipse dominus Vicarius in casu quo
possit, et velit, facere debeat eosdem presbyteros admonere, quod a talibus cessent, et de cetero
non se in huiusmodi intromittant, quae spectant fieri ad plebem, et in plebe praedicta, et non in
ipsis capellis plebi subditis: et si non placet ipsi domino Vicario hoc facere, protestatur, et cum
protestatione notificat eisdem presbyteris, quod deinceps praedicta non faciant, alioquin
intendit, et vult super hoc procedere, et eos committere debito iuris ordine in Curia Romana.
Qui domini presbyeri Perinus de Levigo, et Nicolaus de Vigullo, ac Guillelmus sindicus
communitatis de Levigo, et Geremia iuratus de Vifullo una cum eiusdem prebyteris ad dictam
protestationem, et petitionem dicti domini presbyteri Conradi plebani plebis de Calceranega
respondentes dixerunt, quod domini presbyteri de Levigo, et Vigullo possunt, et debent licite, et
inpune baptizare, sepelire, et ministrare ecclesiastica Sacramenta in capellis, et parochiis
praedictis Sancti Victoris de Levigo, et Sancti Georgii de Vigullo, et sunt in possessione
praedicta faciendi pacifica et quieta sine contradictione alicuis plebani, qui unquam fuerit in
dicta plebe, et quod necessario opportet et est de necesse sic esse, cum dictae capellae, et
parochiae sint distantes, et longinquae a dicta plebe, et multotiens propter aquas excrescentes,
quae mediant inter ipsas plebem et parochias aliquis ire non posset ad plebem, et in casu
necessitatis baptizandi, sepeliendi, Sacramenta ecclesiastica ministrandi esset magnum
pericullum, et deberent ire pro praedictis ad plebem existente............... plebano, quod talia
intentet, nec est honoris sui talia impetrare, et intentare, ac contra eos innovare. Sed dominus
presbyter Nicolaus de Levigo dixit, quia est subditus dicto domino plebano, est paratus, et se
offert velle ei obedire in omnibus hiis licitis, quae spectant ad ecclesiam, et de ipsius plebani
licentia, conscensu, et voluntate supradicta facere, si ei placet, non autem contra eius
voluntatem, et se submittit eius voluntati in praedictis omnibus faciendis, nec vult contraire
mandatis eius. Praeterea dictus dominus plebanus in praesentia dicti domini Vicarii dixit, et fecit
conscientiam ipsis dominis presbyteris, cum celebrent, et officient in dictis capellis ex
investituris habitis sine licentia ipsius plebani, quod facere non possunt, nec debeant, quod ideo
videant qualiter agant.
L.+S. Ego Grassias quondam ser Alexandri de Doyono civis bellunensis, imperiali
auctoritate notarius publicus, ac ad praesens notarius, et officialis domini episcopi supradicti, et
dicti eius Vicarii, supradictis sententiae, et omnibus actis, et per ipsas partes ut paemittitur
actitatis, et singullis eorum interfui, ac rogatus, et de mandato antedicti domini Vicarii scripsi,
meisque consuetis signo, et nomine roboravi in testimonium praemissorum.
Nota. Membranam hanc magnam, et detritam accepi die dominico 26 aprilis 1795 ab ill.mo
domino barone Ioanne Thamanino de Cammino, seu Kamino caldonatiensi, cum aliis decem
describendam. Plura continet notabilia, sed multo plura inutilia ob notarii culpam. Undecimam
Thamanianam sub num. 888 descripsi die 30 et ultimo aprilis 1795 Tridenti156.
156
Emendanda his monum. ausugana pag. 373.
878. Anno 1453, indictione prima, die sabbati 15 decembris, in Caldonatio plebis
Calzeranegae feltrensis diocesis, in domo domini ducis infrascripti, ubi consuetum est ius reddi.
Praesentibus nobille viro ser Iacobo notario quondam ser Nicolai Zanetini de Levigo, Simeone
filio ser Lavaroni de Monte Lavaroni plebis Calzeranegae in Caldonatii districtu, habitatore
nunc in praedicto Caldonatio, Baptista filio quondam ser Laurentii dicti della Meza del
Caldonatio praedicto, Rigoto filio quondam Metriani de Caldonatio praedicto, et aliis pluribus
testibus ad haec vocatis, et rogatis. Ibique coram honorabilli, et prudenti viro domino Alberto
Ruchenaussero vice capitanio Caldonacii, et olim vice capitanio castri Silvae Levigi, et nunc
etiam Vicario in temporalibus tocius iurisdictionis Caldonacii pro magniffico, et generosso
milite domino Vigolasso Gredener capitanio generali castri Perzini, et Caldonacii pro inclito et
serenissimo principe domino domino Sigesmundo Dei gratia duce Austriae, Stiriae, Karinthiae,
Carniollae, Tirolisque comite, nec non ecclesiae tridentinae deffensore, et advocato, ac ibidem
domino dignissimo in temporalibus etc. Ser Laurentius filius quondam Iohannis Bonacursi de
Caldonatio praedicto per se, et suos haeredes, et tamquam pater arogativus, ut asseritur, Agnetis
pupillae157, et proximae infantiae, a VIIII annis supra usque ad XII filiae, et heredis quondam
Dominici Guillelmi de Calzeranega, ibidem praesentis, laudantis, approbantis, et ratificantis
etc., vendidit Bartholomaeo filio quondam Christiani a Lastis de plebe Calceranegae peciam
unam terrae arativae, et clausurivae, videlicet cum vineis, et altanis intus plantatis de quatuor
stariis seminis, possitam, et iacentem in dictis pertinentiis plebis Calceranegae, in loco qui
dicitur in Campeder, versus Perzinum apud Furestam de supra, et versus mane, apud iura
illustris principis domini domini ducis Sigesmundi antedicti, versus meridiem apud viam
communem, et versus sero apud iura suprascripti domini ducis de supra apud Commune. Ad
habendum etc. Et hoc nominatim pro pretio ducatorum decem et septem boni auri, et iusti
ponderis.
Ego Iacobinus publicus imperiali auctoritate notarius, ac iudex ordinarius filius quondam
ser Francisi (sic) Abriani de Burgo Perzini hiis omnibus interfui, et rogatus ea scribere publice
scripsi158.
879. Nos Simon Albanus Zambaiti de Vezzanburg huius ecclesiae cathedralis canonicus, et
in spiritualibus Vicarius generalis Tridenti etc. Devotae nobis in Christo dilectae Viciniae
Aldeni salutem in Domino. Precibus tuis favorabiliter annuentes, attentis in iisdem expositis,
tenore paesentium facultatem, et licentiam concedims et impertimur, ut in ecclesia curata Aldeni
ad publicum usum Via Crucis erigi possit, et valeat, servatis servandis. In quorum etc. Datum
Tridenti hac die 27 aprilis 1795.
I.A.de Menghin provicarius generalis
L+S. Petrus Ios. Cloch cancellarius etc.
Nota. Est pro nova ecclesia s. Modesti Aldeni plebis Villae Lagarinae, ubi nunc nullus est
curatus, post obitum Iosephi Musnae. Ceterum hic supponitur, etsi non exprimatur consensus
parochi. Via Crucis huiusmodi eriget die dominica 3 maii noster P. Vigilius Scalphus de Fundo:
immo benedixit, et erexit.
880. Anno 1475, indictione 7, die 20 octobris, in ecclesia, seu domo ecclesiae Levigi, in
camera residentiae infrascripti rev.mi domini episcopi. Praesentibus ser Iacobo notario quondam
Zanneti de Levigo, ser Iohanne Anzeto de Silva Vicario Levigi, et ser Zan Antonio notario, et
cancellario in Levego testibus ad haec habitis, vocatis, et rogatis, et aliis. Ibique comparentibus
coram rev.mo in Christo Patre, et praeclarissimo decretorum doctore domino domino Angelo
Fasolo dignissimo episcopo feltrensi, et comite, ser Michaele dicto Ysepo, et magistro Iohanne
sartore theotonico sindicis, et sindicariis nominibus Communis, et hominum villae Caldonatii, et
ecclesiae Sancti Sixti plebanatus Calcedranegae feltrensis diocesis dicentibus, et exponentibus
non per modum solempnis libelli, sed qualis qualis petitionis, et narrationis contra et adversus
157
158
Infra: Pater arogatius, et administrator dictae Agnetis.
Signum posuit ab initio chartae.
ser Baptistam de Caldonatio, quod cum alias fuit in rerum natura quondam ser Ferigatus
quondam Castellani de Caldonatio, qui dum in humanis esset edidit testamentum suum in quo
inter cetera suum haeredem instituit Adelanum filium Iuxeletae de Caldonatio eius nepotem, cui
reliquit domum159 suam infrascriptam cum tali pacto, et conditione, quod annuatim ille, qui
possidebit dictam domum solvat ecclesiae Sancti Sixti de Caldonatio unum duplerium cerae
valoris cruciferorum decem, ut in dicto suo ultimo testamento legitur, quod ibidem produxerunt,
et exhibuerunt, ad favorem iurium suorum, et ecclesiae suae. Et cum sit, quod dictus Baptista
dictum sedimen de praesenti possideat, praedicti sindici nomine ecclesiae suae pluries
requisiverunt dictum Baptistam tenentem, et possidentem dictum sedimen cum orto, et curtivo,
ut dictum cereum valoris cruciferorum X, solvere vellet praefatae ecclesiae. Id minime facere
curavit, et de praesenti curat, ymo denegat, licet indebite et iniuste. Quare petierunt per
praefatum rev.mum dominum episcopum, et comitem cogi et compelli dictum Baptistam ad
solvendum praedictae ecclesiae dictum duplerium valoris grossorum decem singulo anno iuxta
legatum factum ut supra. Baptista respondit, quod ipsum sedimen emit iam diu a sindicis
praefatae ecclesiae pro ducatis quinque auri liberum, et expeditum, sine aliqua obligatione dicti
cerei, seu cruciferorum decem. Replicarunt praedicti sindici, quod ii qui vendiderunt nunquam
facere potuerunt in praeiudicium ecclesiae. Tandem praefatus rev.mus dominus episcopus, et
comes auditis etc., visoque testamento scripto manu ser Marini quondam magistri Iorii sartoris
de Levigo notarii publici in millesimo tricentesimo octuagesimo tertio, indictione sexta, die
iovis sexto mensis augusti, sententiavit dictum ser Baptistam tanquam detentorem, et
possessorem dicti sediminis ad dandum, et solvendum, et praesentandum singulo anno praefatae
eccesiae Sancti Sixti de Caldonatio duplerium unum cerae valoris cruciferorum decem teneri.
Praesente dicto Baptista, et non consentiente.
L.+S. Ego Donatus filius quondam nobilis ser Stephani de la Porta civis feltrensis publicus
imperiali auctoritate notarius, et episcopalis Curiae feltrensis cancellarius praedictis omnibus
interfui, et rogatus scripsi160.
881. Anno 1476, indictione 9, die veneris 24 madii in castro Perzini, in turre primae portae.
Praesentibus Bartholomaeo de Runcogno plebatus Perzini fillio quondam Iohannis magistri
Iacobis pilliparii de Vezano ultra Atassim, Dominico molendinario de Runcogno filio quondam
Francisci ser Federici de Runcogno praedicto, et aliis. Ibique Antonius Piva filius quondam
Martini Piva de Madrano plebatus Perzini refutavit, et resignavit in manibus magnifici, et
generosi viri domini Martini Kamyna capitanii generalis castri Perzini pro inclito, et serenissimo
principe, et excelso domino domino Sigismundo Dei gratia duce Austriae, Stiriae, Karintiae,
Carniollae, Tirollisque comite, necnon ecclesiae tridentinae deffensore, et advocato, ac ibidem
dignissimo in temporalibus domino etc., omne suum ius utile domimium, et melioramentum,
quod habebat in una pecia terrae vineatae de sex ligonizatoribus possita in pertinentiis Madrani,
in loco qui dicitur a Agro, apud haeredes quondam Christani Gualdi de Madrano, haeredes
quondam Arnoldi de Madrano, haeredes quondam Sandri de Pinedo, et Zanollium de Canzolino.
De quo quidem vinealli refutato solvebat omni anno perpetualiter in festo s. Michaelis, vel eius
octava in castro Perzini domino Martino de Kamyna161 capitanio antedicto, seu suo costenario
dicti castri Perzini soldos decem denariorum veronensium. Quam refutationem fecit dictus
Antonius, ut praefatus dominus capitanius investire deberet discretum virum ser Andream de
Gabiollo de Pau, a quo dictus Antonius accepit libras viginti bonae monetae de Marano. Quibus
sic peractis dictus dominus Martinus de Kamina capitanius investivit dictum ser Andream
filium quondam Bartholomaei de Monte Agu de Toschana nunc habitatorem Gabioli de Pau
159
Domum, cum canipa, curte, et orto iacentem in villa Caldonatii.
Anno 1616 inter nobiles feltrenses claruit Ioannes Iulius Porta quondam Francisci, teste
Bertondello pag. 242, et anno 1673 claruerunt ibidem nobiles Iosephus senior, et Iosephus iunior della
Porta, ex eodem Bertondello p. 230.
161
Manu tantum posteriori scriptum fuit de Kamina: sed legendum Naidech.
160
Tridenti districtus, secundum usum, et consuetudinem locationum domorum mercati Tridenti, et
pacta inserta.
Ego Iacobinus, ut supra num. 478.
882. Anno 1478, indictione XI, die iovis 7 mensis madii, in burgo Perzini diocesis
feltrensis. Praesentibus Gregorio quondam Francisci de Casalino plebis Perzini, Marchiore
quondam Micheloti de Canzolino dictae plebis, et magistro Bernardo Merzarii habitatore in
dicto burgo Perzino filio Dominici Carlini, et Nicolao quondam Antonii olim fratris ser
Gabrielis patris mei notarii infrascripti, omnibus testibus etc. Ibique Zanobius quondam Nicolai
habitator in villa de Canzolino plebis Perzini vendidit ser Salvatori filio quondam Vigilii
Bertoldini de Madrano peciam unam terrae prativae de una opera, et ultra positam in pertinentiis
Madrani in loco ubi dicitur al Palù apud Iohannem Fachìnum, et Thomasinum etc., nominatim
pro pretio ducatorum viginti trium in computo librarum sex bonae monetae pro singulo ducato.
L.+S. Ego Cristoforus filius ser Gabrielis de Tamagnis aromatarii, habitator imburgo (sic)
Perzini, publicus imperiali auctoritate notarius et iudex ordinarius praemissis omnibus etc.
scripsi etc.
883. Anno 1528, indictione prima, die sabbati sexto mensis decembris, Caldonatii Vallis
Ausugi diocesis feltrensis, in stuba superiori Curiae. Praesentibus ser Andrea filio quondam
Antoni (sic) Frunzina, Gaspare filio Iuliani, Dominico dicto Menegono filio quondam Georgii
Hosele, et Michaele de la Suprana, omnibus habitatoribus Caldonatii praedicti testibus ad haec
vocatis, et specialiter rogatis. Ibique dominus Lodovicus filius quondam domini Ioannis notarii
de Cheletis civis Tridenti, habens ius, et causam in infrascriprta petia terrae virtute acquisitione
(sic) facta de ea paulo ante praesentem locationem, ut constat manu mei notarii infrascripti,
titulo, et nomine locationis perpetualis renovandae semper quolibet novenio, concessit, et
locavit Georgio filio quondam Salvatoris a plebe Calcidranigae districtus Caldonatii, ibi
praesenti, et conducenti vice, et nomine Mathaeae filiae Ioanneti a plebe praedicta, ut tutorio
nomine dictae Mathaeae, quellam partem (sic), quam emit de una petia terrae arativae, vineatae,
et partim prativae in uno tenere pro indiviso cum ser Leonardo de Busentino, iacentis in
pertinentiis plebe (sic) praedictae trium plodiorum vel circa, cui dixerunt esse confines iura
dictae Mathaeae, Marcus a plebe, iura ecclesiae, et iura Communis. Ad habendum etc.,
meliorandum, et non peiorandum, ad dandum, et solvendum, et praesentandum ad domum
ipsius domini locatoris omni anno in festo s. Michaelis, aut in eius octava, staria decem frumenti
boni, aridi, netidi, et bene cribelati ad mensuram Caldonatii, pro affictu, et pensione dictae
petiae terrae pro indiviso conductae: cum pacto, quod si conductor hync (sic) ad duos annos
proxime futuros restituerit renenses quinquaginta in ratione librarum quinque monetae Marani
pro singulo renense, quod tunc dominus locator teneatur conductorem liberare a persolutione
dicti affictus, et cartam retrovenditionis rei conductae facere manu autentici notarii.
Ego Christophorus a Lasta quondam ser Ioannis a Lasta de Fulgaria Vallis Lagarinae
publicus imperialii auctoritate notarius, iudexque ordinarius praedictis omnibus et singulis
praesens affui, et rogatus publice scripsi.
884, Anno 1539, indictione 12, die sabbati 29 mensis novembris, in burgo Perzini feltrensis
diocesis, in stuba domus habitationis mei notarii infrascripti. Praesentibus Mathaeo filio
quondam Cristani de Carbonariis de petinentiis Fulgaridae, Cristelle Fux de Monte Roveredae,
Andrea filio quondam Nicolai Ludovich de Rovereda praedicta plebis Perzini testibus etc.
Ibique Gaspar filius quondam Iachobi Villoti de villa Madrani plebis Perzini faciens per se, et
eius haeredes, ac vice et nomine Leonardi eius fratris, pro quo de rato, et ratihabitione promisit,
vendidit ser Mathaeo filio quondam Ioannis ab Ecclesia de villa Madrani unum pratum mediae
operae, vel circa, et plus, cum certis roboribus intus, situm et iacens in pertinentiis villae
Canzolini, in loco dicto al Ronchadel, apud Ioannem, et Iorium de Menegolis de Madrano,
Cristanum, et fratres de Heliis, Gasparem Menegoli, et haeredes quondam Baptistae a Rosa de
Canzolino. Ad habendum etc. Et hoc fecit nominatim pro pretio raynensium quindecim in
ratione librarum quinque bonae monetae Marani pro singulo raynense. Quos contentus, et
confessus fuit, et stetit se re vera, et non sub spe alicuius futurae numerationis etc. etc. Quod
quidem pratum alias pignoratum fuit per Antonium a Rosa de Canzolino generum ipsius
emptoris pro dictis raynensibus quindecim dicto Gaspari, ut aparet instrumento publico rogato
manu quondam domini Iohannis Michaelis Cerrae notarii.
L.+S. Ego Iohannes Maria filius domini Antonii nuncupati del Pra de Levigo in burgo
Perzini incola, publicus imperiali auctoritate notarius praemissis etc. scripsi etc.
885. Anno 1561, indictione 4, die mercurii tertio mensis septembris, in Monte Cintae
iurisdictionis Caldonatii, in stuba domus habitationis haeredum quondam Pauli Martinelli.
Praesentibus Andrea quondam Valentini Huez, Simone quondam Bolfangi Paltauff ipsius
Montis Centae, Antonio, et Iacobo fratribus filiis quondam Mathaei Picenini de Lavarono dictae
iurisdictionis, omnibus testibus etc. Ibidem magnificus dominus Baldesar Kröss tridentinus,
capitaneus iurisdictionis Caldonatii pro illustri, et generoso adolescente domino Osbaldo Trapp,
domino Biseni, Caldonatii praedicti etc. et altaris infrascripti patrono, et defensore, sequens
dicto nomine, et sequi volens solitum, et observatum praedecessorum suorum dominorum
Caldonatii, patronorum, advocatorum, et fundatorum altaris Sanctae Barbarae fundati in capella
Sancti Sixti villae Caldonatii, iuxta formam antiquarum investiturarum, iure, et nomine livelli
perpetualis in emphiteosim, renovandi tamen semper in quolibet capite vigintinovem annorum
sub hac eaden serie poena amissionis iuris praesentis investiturae et renovationis, solvendo
unam libram piperis integri pro qualibet renovatione, et locatione facienda etc., per tactum
manus tamquam verus dominus, patronus, et advocatus dicti altaris, et pro ipso altare, et
beneficiatore, investivit Benedictum quondam Pauli Martinelli dicti Montis Cintae, pro se,
Georgio ftratre, et Paulo nepote ex quondam Martino fratre recipientem, nominatim de uno
mansu, qui dicitur de la Laita cum domibus, stabulis, terris arativis, prativis, grezivis, cessiis,
nemoribus, et pasculis, arboribus fructiferis, et non fructiferis, posito in dico Monte Cintae,
apud mansum Huezi, apud mansum Lebstraff nominatum etc. Ad habendum etc., salvo semper
iure directi dominii, et proprietatis etc. Quam locationem fecit praefatus dominus locator, quia e
contra idem conductor promisit perpetualiter omni anno in festo s. Martini, vel in eius octava
praesentare, solvere, exbursare, et numerare altari Sanctae Barbarae praedictae, vel eius
Beneficiato libras tres denariorum bonae monetae de Marano nomine affictus, et census
perpetui. Item suis debitis, et congruis temporibus duas tertias partes decimae dicti mansus ad
Curiam Caldonatii pro decima.
L.+S. Ego Iacobus filius quondam domini Andreae de Guielmis de Thesino habitator in
burgo Perzini publicus imperiali auctoritate notarius, quia praedictis interfui etc. scripsi.
886. Anno 1566, indictione nona, die sabbati 12 mensis octobris. In episcopali palatio
feltrensi, praesentibus venerabili domino presbytero Mario canipario rectore ecclesiae
parochialis Primolani feltrensis diocesis, et Roderico habitatore Cavortii plebis Caldonatii
feltrensis diocesis testibus vocatis etc. Ibique dum esset difficultas inter venerabilem dominum
presbyterum Ioannem Antonium Zonta curam animarum gerentem in ecclesia parochiali
Sanctae Mariae de Calcedranica feltrensis diocesis ex una agentem, et dominam Mathaeam
Tamaninam de dicta villa Calcedranicae, sive Ioannem eius filium ex altera, causa et occasione
exactionis stariorum quattuor millei in anno, quae staria quidem millei idem venerabilis
dominus presbyter Ioannes Antonius exigere, habere, et consequi intendebat a dicta domina
Mathaea Tamanina, sive a dicto Ioanne eius filio, prout antea asserebat soluta fuisse
praecessoribus suis, curam animarum gerentibus in dicta ecclesia Calcedranicae per
antecessores dictae dominae Mathaeae, et per ipsam dominam Mathaeam. Praefata autem
domina Mathaea, et eius filius negabat ad id teneri, cum nullibi appareat ipsos esse obligatos ad
solutionem praedictam, neque aliqua bona sua sint, neque appareant obnoxia solutioni
praedictae: et licet forsan appareret in liberculis dictorum gerentium Curam animarum per
aliquot paucas vices fuisse solutum, quod tamen per eam non concedebat, id forsan actum extitit
per ipsam dominam Mathaeam feminam ignaram, et minorem, et indebite, et iniuste ab ea fuisse
extortum. Et ex aliis causis superindeque iam partes ipsae iudicium incohassent (sic) coram
reverendo domino Vicario rev.mi domini episcopi feltrensis, et fuisset inchoatus processus, ut in
actis cancellariae apparet, nunc autem idem rev.dus dominus Ioannes Antonius Zonta ex una, et
praefatus Ioannes filius praefatae dominae Mathaeae, suo, et materno nomine interveniens, et
pro qua etiam de rato promisit in propriis bonis, ex altera, constituti coram rev.do iuris utriusque
doctore domino Marco Antonio Boniatio clerico parmensi, Vicario in spiritualibus rev.mi
domini domini episcopi feltrensis, medio, et interpositione communi cum amicorum, et mei
cancellarii, pro parcendis litibus, et expensis, quae superinde accidere possent, ad hanc
conventionem, compositionem, et pacta devenerunt, videlicet, quod dictus Ioannes filius
praefatae dominae Mathaeae hinc ad festa natalitia Domini nostri Iesu Christi proxime ventura
dare, et effectualiter exbursare debeat dicto rev.do presbytero Ioanni Antonio Zonta raynenses
sexdecim bonae monetae pro se francando, et liberando a dicta pensione annua stariorum
quattuor millei. Et dictus rev.dus dominus Ioannes Antonius Zonta eosdem raynenses investire
debeat pro beneficio ipsius, et successorum eius. Quam quidem conventionem idem rev.dus
dominus Vicarius laudavit, approbavit, eique suam ordinariam auctoritatem interposuit, et
iuditiale decretum.
L.+S. Ego Ioannes Zanetellus notarius feltrensis et Curiae episcopalis feltrensis
cancellarius praedictis omnibus, et singulis interfui, et rogatus scripsi, et publicavi, et in hanc
publicam formam reddegi, signoque meo, et nomine solitis roboravi162.
887. Anno 1570, indictione 12, die mercurii sexto mensis septembris, Tridenti in contrata
Burgi novi, in studio domus meae. Praesentibus Ioanne quondam Antonii de Zulbertis, et Ioanne
quondam Francisci de Blanzardis de Trilaco districtus Tridenti testibus ad infrascripta rogatis.
Quia Petrus quondam Gulielmi de Thesinatiis de Vigulo Vatario districtus Tridenti petiam unam
terrae arativae stariorum duorum seminis, sitam in pertinentiis Viguli, in loco al Sabro, apud
Iordanum a Ponte, Ioannem Frachalosium, et partim nobilem dominum Victorem Tabarellum
civem Tridenti, super qua anno 1562, die 14 octobris constituit affictum stariorum duorum
siliginis solvendum per eum Petrum magistro Bartholomaeo fabro ferrario civi Tridenti,
quondam magistri Iacobi, et eius Petri precibus extitit fideiussor magister Melchior quondam ser
Donati Tamanini de eodem loco Viguli civis et habitator Tridenti, ut patet instrumento per me
rogato,... quod super ipsa petia esse (sic) constitutus affictus, vendidit ipsi domino Victori, et
ipse magister Melchior per donam Catharinam uxorem relictam quondam Stephani Gasegoni uti
possessorem dicti affictus in dies molestabatur pro affictu anni praeteriti, et praetenderet ipse
magister Melchior se liberari a dicta fidiussione, et ipse Petrus non reperiens alium modum,
deliberavit facere praesentem dationem in solutum ipsi magistro Melchiori, cum obligatione
solvendi in futurum dictunm affictum stariorum duorum siliginis donec solverit ipsi Catharinae
rhenenses decem, et cum obligatione solvendi affictus praeteritos annorum duorum retentorum,
et sic ipse Petrus per se, et eius haeredes dedit in solutum, et tradidit dicto magistro Melchiori
unam petiam terrae arativae medii starii seminis sitam in pertinentiis Viguli, in loco a Marzo,
apud Menegotum Brigidae, Antonium Tamaninum et Iacobum Stampher de Vigulo cum duobus
pedibus pomorum. Ad habendum etc. Et hoc ex causa praemissa etc.
Ego Andrigetus Gaudentus notarius civis Tridenti praemissis interfui, et ea rogatus scripsi.
L.+S. Ego Ioseph Gaudentus doctor, et notarius uti relevator confirmatus anno 1574, ut in
actis egregii domini Thomae Benasuti notarii, instrumentorum rogatorum per quondam
dominum Patrem meum, quia suprascriptum instrumentum concordat cum suo originali, illud in
hanc publicam formam redegi, nil addito etc., in fidem me subscripsi, et signo meo munivi. Ad
laudem Dei.
888. Anno 1593, indictione sexta, die vigesimo quarto mensis aprilis163, Levigi, in saleta
domus habitationis infrascripti domini Nicolai Nicati. Praesentibus Nicolao filio quondam Petri
162
163
Anno 1672 vixit Feltri excell.mus dominus Ioannes Baptista Zanetellus iuris utriusque doctor.
NB deest dies hebdomadae etiam in membrana originali.
Zanetini, Hieronimo filio quondam Ioannis Tonelli ambobus Levigi, ac Dominico filio quondam
Francisci de Zanis villae Montechii Maioris districtus Vicentiae Levigi habitatore, testibus
vocatis, specialiterque rogatis. Ibique dictum fuit alias magnificum, et excellentem legum
doctorem dominum Odoricum, et dominum Ioannem fratres de Costedis cives Tridenti in dotem
dedisse, et consignasse magnificae dominae Lucretiae supradictorum dominorum fratrum sorori,
et uxori nobilis domini Francisci Ruschae Perzini affictum unum stariorum quinque frumenti, et
librarum decem et septem cum dimidia pecuniarum, qui solvebatur per ser Ioannem Tamaninum
plebis Calceranicae iurisdictionis Caldonatii: et postea praedictus dominus Franciscus Rusca
(sic) dictm affictum dedit, et in dotem consignavit dominae Annae eius sorori, et uxori domini
Nicolai Nicati de Levigo, prout apparet in instrumento rogato per quondam egregium dominum
Ioannem Baptistam Dorigatum notarium Perzini sub die septimo mensis aprilis 1573164,
indictione prima, volens modo dictus ser Ioannes Tamaninus praedictum affictum franchitare
petiit liberationem sibi fieri in forma. Propterea ibidem praesens dictus dominus Nicolaus filius
quondam domini Leonardi Nicati de Levigo per se et suos haeredes, ac nomine dictae dominae
Annae eius uxoris faciens, ibidem etiam praesentis, et instrumento franchitationis consentientis,
pro qua etiam semper de rato promisit in propriis suis bonis etc., et vigore pacti de se
franchitando, omni meliori modo etc., quibus etc., absolvit, liberavit, et frachitavit antedictum
ser Ioannem filium quondam Baptistae Tamanini plebis Calceranicae ibidem praesentem, pro
se, et haeredibus suis stipulantem, et recipientem, nominatim a supradicto affictu stariorum
quiqnque frumenti ad communem mensuram Tridenti, et librarum decem et septem cum dimidia
bonae monetae, qui per antea solvebatur per dictum ser Ioannem Tamaninum supradictis
dominis fratribus de Costedis, et expost virtute supradictarum consignationum domino
Francisco Ruschae, et domino Nicolao Nicato, sive eorum dominis uxoribus. Et hanc
franchitationem fecit pro pretio rhenensium septuaginta in ratione librarum quinque bonae
monetae pro singulo rhenense, quos confessus fuit, et manifestavit habuisse et realiter recepisse,
computatis rhenensibus quinquagintaquinque ibidem solutis et numeratis eidem domino Nicolao
in tot iustinis, et tronis, ac una dupla aurea. Renuntians exceptioni non numeratae pecuniae, et
habiti dicti pretii praedicti, exceptionique doli mali, pacti etc. Absolvens, liberans, et franchitans
ipsum ser Ioannem Tamaninum, et rem, sive res hipothecatas dicto affictui a dico affictu, et eius
solutione, ac ab omnibus affictibus occursis per aquilianam stipulationem praecedentem animo
solvendi factam, et acceptilationem subsequentem legitime interpositas, et omni alii meliori
modo, via, iure, forma, et causa etc.
L.+S. Ego Ioannes filius quondam domini Petri Basseti de Lasino publicus apostolica, et
imperiali auctoritatibus notarius, ac Levegi cancellarius praemissis omnibus etc. praesens fui, et
ea rogatus publice scripsi etc. Laus Deo Optimo Maximo.
Nota. Laudato baroni Tamanino dedi tantummodo sequentia argumenta: Riporta in
riassunto i documetni dei numeri 877, 878, 880, 881, 882, 883, 884, 885, 886, 887, 888, che non
ritengo ncessario trascrivere.
889. Anno 1561, die 15 iulii Romae data fuit absolutio ab homicidio his literis: Tridentina.
Beatissime Pater. Licet devotus Sanctitatis Vestrae orator Franciscus Alexandrinus clericus
tridentinae dioecesis ab illicitis quantum humana fragilitas patitur abstinuerit: cum tamen ipse
tunc clericus existens intellexisset, quondam Iosephum de Ripa homicidam saepius fuisse
minatum se socerum Iulii ipsius oratoris fratris omnino velle interficere, utque id perficeret,
pluries ad terram eiusdem sese contulisse, dictus orator, ne eius fratris socero hoc accideret; sed
ab ipso imminenti periculo liberaret, eumdem Iosephum per alium interfici curavit, et quamvis
desuper cum eodem a Sede apostolica fuerit dispensatum: nihilominus cum dispensatio
huiusmodi sit deperdita; ipse orator, qui postmodum cum quadam nunc defuncta matrimonium
contraxit, et de praemissis doluerit, et dolet, ac a similibus deinceps abstinere intendit, secum
super praemissis dispensare, et vitam ecclesiasiticam ducere desiderat, supplicat humiliter
Sanctitati Vestrae dictus orator, quatenus sibi in praemissis pii patris more compatientes,
164
Annus hic scriptus est numeris arabicis.
ipsumque specialis gratiae favore prosequentes, ab homicidii huiusmodi voluntarii reatu et
excessibus huiusmodi, necnon excommunicationis, aliisque censuris et poenis tam
ecclesiasticis, quam temporalibus, confiscationis bonorum ex praemissis omnibus quomodolibet
provenientibus, et per eum forsan incursis, seu in quibus condemnari potuisset in utroque foro
liberare, et absolvere, ac praefatas, et quascumque alias poenas sibi propterea debitas, remittere,
necnon secum super irregularitate, siquam propterea, etiam forsan quia sic ligatus Missis, et
aliis divinis officiis, non tamen in contemptum clavium interfuit, seu alias se illis immiscuit,
quomodolibet contraxit, quodque eo, quod ipse orator uti devotae creaturae vestrae Christophori
episcopi albanensis cardinalis tridentini commissarius quosdam in ultimo supplicio, eorum
exigentibus demeritis condemnaverit, aliisque praemissis non obstantibus, clericali charactere,
quo antea insignitus fuerat, uti, et privilegiis clericalibus gaudere, et ad omnes etiam sacros,
etiam presbyteratus Ordines promoveri, et in illis, ac aliis forsan susceptis, etiam sacris, etiam
presbyteratus Oridinibus, etiam in altaris ministerio ministrare, ac quaecumque, et
qualiacumque cum cura, et sine cura se invicem etiam ex quibusvis causis sibi forsan concessis
dispensationibus apostolicis Beneficia ecclesiastica, etiam si canonicatus, et praebendae,
dignitates etiam maiores, et principales, personatus, administrationes, vel officia, etiam curata,
et electiones in cathedralibus, etiam metropolitanis, vel Collegiatis ecclesiis, aut parochialis
ecclesiae, vel earum perpetuae Vicariae, si sibi alias canonice conferantur, recipere, et illa,
necnon alia quaecumque cum cura, et sine cura, quae etiam et similibus dispensationibus, et
alias quomodolibet obtinet, etiam si, ut praemittitur, qualificata fuerint, retinere, necnon
quibusvis dispensationibus etiam super obtinendis incompatibilibus Beneficiis ecclesiasticis, et
gratiis, seu concessionibus, uti libere, et licite valeat, dispensare, omnemque inhabilitatem, et
infamiae maculam, sive notam per eum praemissorum occasione contractam penitus abolere,
necnon quoscumque processus desuper formatos, et condemnationes forsan factas cassare, et
cassari mandare, ac ipsum oratorem in pristinum, et eum statum, in quo ante praemissa
quomodolibet erat, restituere, reponere, et plenarie reintegrare dignemini de gratia speciali, non
obstantibus Bonifacii VIII, et Innocentii VIII, Alexandri sexti, Pii II, Iulii etiam II, Leonis X,
Adriani VI, et Clementis VII, ac Pauli III, et quorumcumque aliorum Romanorum Pontifìcum
Sanctitatis Vestrae praedecessorum, necnon Sanctitatis Vestrae nuper sub datum Ve... 8, idus
Ianuarii pontificatus eiusdem Sanctitatis Vestrae anno secundo edita contra homicidas, aliisque
apostolicis, ac provincialibus, et synodalibus Constitutionibus et ordinationibus etiam iuramento
etc., roboratis, statutis etc. Privilegiis quoque, indultis, et literis apostolicis quomodolibet
contrariis, concessis, innovatis, quibus omnibus tenores pro expressis habentes latissime
derogare placeat, ceterisque contrariis quibuscumque cum regulis opportunis. Fiat ut petitur etc.
Et cum absolutione a censuris ad effectum etc. et quod dicti oratoris obs... etiam bene... les
habeantur pro expressis in toto, vel in parte exprimi possint, et de absolutione, liberatione ab
utroque foro, et quoad altaris ministerium ac obtentam, et obtinendam remissionem, necnon
absolutionem, restitutionem, repositionem, et plenariam reintegrationem, derogationem, aliisque
(sic) praemissis, quae hic pro repetitis habeantur etc., in forma gratiosa latissime extendenda, et
ad quaecumque se invicem compatibilia Beneficia ecclesiastica, ut praefertur, qualificata, et
cum opportuna executorum deputatione, qui assistant etiam sub censuris, et cum facultate
aggravandi etc., invocato etc. auxilio brachii saecularis, cum derogatione dictarum opportuna
latissime extendenda, et quod praemissorum omnium et singulorum, et aliorum necessariorum
maior, et verior specificatio, et expressio fieri possit in literis, quae praeterquam quoad
dispensationem ad Beneficia, per Breve Sanctitatis Vestrae simul, vel ad partem expediri
possint. Et citra ascensum ad superiores Ordines praeterquam subdiaconatus, et diaconatus
Ordines, et Beneficia curata, et dignitates, praeterquam quoad canonicatum, et praebendam
ecclesiae tridentinae, et iniuncta sibi poenitentia salutari per confessorem ab oratore eligendum,
quam orator omnino adimplere teneatur.
Datum Romae apud Sanctum Marcum idibus iulii anno secundo.
Nota. Ita descripsi ex membrana, petente ill.mo domino Bartholomaeo de Fatis Tabarellis
de Trilaco patricio tridentino, nunc S.R.I. comite, die 22 maii anno 1783, hic autem hac die 10
iunii anno 1795. Porro literae istae directae fuerunt ad Papam Pium quartum. Constitutio enim
contra homicidas allegata superius, ceu data 8 idus ianuarii anno secundo, in Bullario Romano
Laertii Cherubini habetur To. 2, pag. 38, sub num. 27, ubi exorditur: In eminenti, et a Pio quarto
data fuit dicto die, anno 2 sui pontificatus, Christi autem 1561. In praefato Bullario Cherubini,
ac etiam in alio Coquelini, habet Datum Romae apud Sanctum Petrum; sed exemplum
tridentinum non habet huiusmodi locum, videturque mihi legendum Urbe Veteri, quae vulgo
nuncupatur Orvieto. Laudatus Franciscus Alexandrinus fuit Iuris utriusque Doctor, comes
Palatinus caesareus, canonicus tridentinus ab anno 1561, consiliarius, et Vicarius in spiritualibus
generalis Tridenti ad an. 1565, et 1572, decessitque Tridenti anno 1573, ac sepultus est in
ecclesia cathedrali prope ianuam praetoriam cum epitaphio. Uxor eius fuit anno 1546 Iunipera
filia quondam Bartholomaei Cazuffii tridentini. Socer Iulii Alexandrini supra memorati,
paterque Elisabethae uxoris eius, fuit Ioannes de Albertis de Ripa. Christophorus Madrutius
cardinalis tridentinus fuit episcopus albanensis ab anno 1561 usque ad annum 1562 tantum.
Franciscus, et Iulius fuerunt filii Petri secretarii imperialis, ac iurisconsuoti, comitisque Palatini.
890. Anno incomperto saeculi XV scriptum fuit testamentum sequens; cuius initium
detruncatum est, incipitque idcirco his verbis: prudentem patrem fratrum, ne contingat decedere
intestatum, dispositioni suae substantiae temporalis, est praecipue insistendum. Quocircha hoc
considerans, et attendens ser Petrus filius quondam ser Xicherii a Mansu Cantoni de Andalo
plebis Banali diocesis tridentinae ad praesens habitans cum magistro Francisco haerede
infrascripto, licet aeger corpore, tamen suae mentis et sensus compos et sobrius, bonae
memoriae, et recte loquens per gratiam Domini nostri Iesu Christi, volens disponere suae
sibstantiae temporalis, et animae suffragiis insistere, et salubriter providere, ne post eius
decessum, seu obitum de bonis suis aliqua possit oriri contentio si decederet intestatus, rerum, et
bonorum suorum dispositionem per praesens nuncupativum testamentum sine scriptis fecit, et
ordinavit in hunc modum. Imprimis commendat animam, et spiritum suum in manibus Altissimi
Dei, et recommittit etiam se in manibus haeredis sui infrascripti, quod bene tractet eum dum
vixerit in humanis. Et etiam cum Altissimus Deus iusserit... eum transire de mondo (sic) isto ad
alium, quod faciat sibi honorem ad sepulturam suam iuxta posse suum. Item reliquit, iussit, et
mandavit emi de bonis suis unum doplerium cerae pretii duodecim grossorum ecclesiae Sancti
Viti de Andalo praedicto pro illuminariis pro animabus suis, et dominae Magdalenae uxoris
suae, et suorum parentum. In omnibus autem aliis suis bonis mobilibus et immobilibus, iuribus,
et actionibus ubicumque sint, et reperiri possint, haeredem suum universalem instituit, et esse
voluit Franciscum cerdonem filium quondam Dominici becharii de Tridento, et nepotem suum,
et filiastrum magistri Cephele cerdonis de Tridento. Et hoc voluit esse suum ultimum
testamentum, et suam ultimam voluntatem, quod, et quam valere voluit iure testamenti: et si iure
testamenti valere non posset, voluit valere, et tenere iure codicillorum, seu iure donationis causa
mortis, vel quocumque alio iure ultimae voluntatis, quo melius valere possit, et tenere. Rogans
ipse testator ore suo proprio testes suprascriptos, ut de praedictis sint, et esse debeant testes, et
me notarium infrascriptum, ut de praedictis conficere debeam publicum instrumentum cum
consilio sapientis, substantia facti non mutata.
Ego Antonius natus quondam ser Iohannis de Faio civis, et habitator Tridenti, publicus
apostolica, et imperiali auctoritate notarius, hiis omnibus et singulis praemissis interfui, et
rogatus ore proprio ipsius testatoris publice scripsi.
Nota. Et hanc membranam accepi describendam die 22 maii 1783 a laudato comite
Tabarello. Porro notarius Antonius de Faio vixit, et alia scripsit anno 1418. Praefatus haeres
Franciscus anno 1457 dictus fuit providus, et discretus vir magister Franciscus Parvus cerdo
quondam ser Dominici becharii de Tridento, civis et habitator Tridenti, Cephele idem est ac
latine Iosephus. Nullus horum occurrit in Albo consulari Tridenti.
891. Anno 1509, die 10 martii Tridenti scripta fuit sequens charta.
L.+S. In Christi nomine. Amen. Anno a Nativitate eiusdem millesimo quingentesimo nono,
indictione duodecima, die sabbati decima mensis martii, in civitate Tridenti, in Contrata Plateae
Communis, in domo habitationis mei notarii infrascripti. Praesentibus Iohanne Petro quondam
Iohannis Garbarii de Vezano habitatore villae Meyani, Concino quondam Petri de Valle Telina
habitatore villae Cortesani, Michaele quondam Georgii de Cortesano, hiis omnibus testibus ad
haec convocatis, et rogatis. Ibidem Odorichus quondam Iohannis de Cortesano districtus
Tridenti per se, et suos haeredes, iure proprio in perpetuum, pro libero et expedito allodio dedit,
vendidit, et tradidit Simoni quondam Florii Rebufii de Archo habitatori villae Cortesani, ibidem
praesenti, ementi, stipulanti, recipienti pro se, et haeredibus suis unum ortum positum in villa
Cortesani, ubi dicitur al Plazo del Chastel, apud hos, ut asseruerunt esse, confines. Versus mane
apud viam communem. Versus meridiem apud Iohannem Andreae de Cortesano. Versus sero
apud spectabilem iuris utriusque doctorem dominum Petrum Sandrinum civem tridentinum.
Versus septemtrionem apud Commune, ac forte alii sunt confines veriores. Ad habendum,
tenendum, et possidendum, et quicquid sibi emptori, et suis haeredibus deinceps placuerit
perpetuo faciendum, cum omnibus et singulis quae infra praedictos continentur confines, vel
alios, si qui forent ulterius veriores, cum accessibus, ingressibus, et egressibus suis usque in
viam publicam, et cum omnibus iuribus, quae dicta res vendita habet super se, supra se, infra se,
seu intra se, integraliter, omnique iure, et actione, usu, seu requisitis sibi venditori ex ea re
vendita, vel pro ea, aut ipsi rei venditae modo aliquo spectantibus, et pertinentibus. Et hoc
nominatim pro pretio, et finito mercato inter ipsos contrahentes convento raynensium tresdecim,
et librarum trium bonae monetae. Quod pretium idem venditor confessus fuit se habuisse, et
recepisse ab ipso emptore ibidem paesente, et pro completa solutione dicti pretii ibidem in
praesentia testium suprascriptorum, et mei Antonii notarii infrascripti, dictus venditor habuit, et
manualiter recepit raynenses decem auri ab ipso emptore ibidem praesente. Renuncians dictus
venditor exceptioni sibi non dati, non soluti, et in se non recepti dicti pretii, ac non sibi
numeratae pecuniae tempore huius contractus: et renuncians praterea exceptioni doli mali, pacti
conventi, actioni infactum, conditioni indebiti, et sententiae... et omni alii iuri suo, et legum
auxilio. Quam rem venditam dictus venditor se nomine, et vice ipsius emptoris, et pro eo
constituit se deinceps tenere, et possidere donec ipsius rei venditae dictus emptor tenutam, et
possessionem acceperit corporalem. Quam accipiendi, et sua propria auctoritate in se deinceps
retinendi dictus venditor sibi emptori praesenti licentiam omnimodam contulit, atque dedit.
Promittens dictus venditor per se, et suos haeredes ipsi emptori praesenti, pro se, et haeredibus
suis stipulanti, et recipienti, se dicta re vendita litem, quaestionem, causam, seu controversiam
aliquam aliquo tempore non inferre, nec inferri aliqualiter consentire, sed dictam rem venditam
tam in proprietate, quam in possessione ipsi emptori, et suis haeredibus ab omni homine,
persona, seu collegio, Capitulo, et universitate warentare, defendere, autorizare, disbrigare, et
praedictam venditionem, pretii solutionem, et possessionem ac omnia et singula praemissa
habere perpetuo firma, rata, et grata, et eis non contrafacere, vel venire per se, vel alios aliqua
ratione vel causa... vel ingenio, de iure, ve de facto, sub poena dupli dicti pretii stipulati,
promissi, et refectionis, et restitutionis praemissorum sibi emptori omnium, et singulorum
damnorum, ac interesse litis, et extra. Qua poena soluta, vel non, tamen omnia et singula
suprascripta rata maneant, pro quibus omnibus, et singulis suprascriptis semper sic firmiter
observandis, idem venditor obligavit sibi emptori praesenti omnia sua bona praesentia, et futura.
Insuper dona Dominica quondam magistri Georgii de Chaurastro (sic), et uxor dicti venditoris,
praedictis venditioni, pretii solutioni, et omnibus, et singulis suprascriptis praesens consensit, et
similiter ratificat per me notarium infrascriptum, dictum ortum suprascriptum sibi pro suis fore
dotibus obligatum, renuncians beneficio Senatus consulti Veleyani, et omni alii suo iuri
hypothecae, quod ipsa Dominica habet, vel habere potuisset in dicto orto occasione dotium
suarum, vel alias aliqua ratione, vel causa, necnon promissorum per suos haeredes, ac eorum
parentes, iuravit ad Sancta Dei Evangelia manu tactis Scripturis, praedictam venditionem, ac
omnia, et singula suprascripta habere perpetuo firma, rata, et grata, et eis non contrafacere, vel
venire per se, vel alios aliqua ratione, vel causa, sub poena praedicti dupli dicti pretii, stipulati,
promissi, ac sub poena refectionis dampnorum omnium, interesse, et cuiuscumque litis et extra.
Qua poena soluta, vel non, tamen omnia, et singula suprascripta rata maneant. Pro quibus
omnibus et singulis suprascriptis semper firmiter observandis, dicta Dominica obligavit ipsi
emptori paesenti omnia sua bona praesentia, et futura.
Ego Antonius quondam egregii viri ser Bartholomaei a Berlina civis, et habitator Tridenti,
publicus imperiali auctoritate notarius, praedictis omnibus et singulis interfui, et rogatus publice
scripsi.
Nota. Hanc quoque membranam descripsi petente saepe laudato ill.mo domino comite
Bartholomaeo Tabarello die 3 iunii anno 1783, hic autem descripsi hac die XI iunii 1795. Hodie
quoque Vezani est Garbariorum gens. Naci autem est presbyter Iosephus Rebuffus de Arco
aetatis annorum 75. Caurastum est in Iudicaria blegiensis, et Cortesanum in plebe meyanensi.
Sandrinus postea dictus fuit Alexandrinus, multumque claruit.
892. Anno 1576 vel potius 1579, die 15 decembris Magistratus consularis civitatis
tridentinae dedit literas sequentis tenoris: Nos N. et N. consules magnificae communitatis
Tridenti. Ad perpetuam rei memoriam. Universis et singulis praesentes nostras visuris, et
lecturis notum facimus, et attestamur, quod coram nobis in pleno Consilio congregatis
comparuit dominus Achiles Manzonus de Serra Sancti Quirici diocesis camerinensis asserens,
se iam multis annis habitasse in hac civitate Tridenti, bonaque stabilia acquisivisse, et pro eis
semper quaecumque civitatis onera sustinuisse: quo circa ex praedictis et aliis causis
rationabilibus supplicavit se in civem tridentinum admitti et recipi, offerens etiam in futurum se
omnia et singula ad bonum civem pertinentia pro ipsa magnifica communitate semper agere,
procurare, tueri, consulere, et subire. Propterea examinata imprimis eius personae qualitate,
constitoque ipsum bona stabilia possidere, aliasque habere qualitates, quae de forma Statuti
tridentini requiruntur, eius supplicationibus inclinati, ipsum Achilem, et omnes masculos ex
lumbis suis desendentes (sic), in civem, et cives suscepimus, aggregavimus, et matriculavimus,
prout per praesentes suscipimus, aggregamus, et matriculamus, dantes, et concedentes eidem
omnia et singula munera, nomina, honores, officia, praerogativas, insignia, honorantias, et onera
tridentinae civitatis, ita ut praedictis muneribus, nominibus, honoribus, officiis, praerogativis,
insigniis, honorantiis, et oneribus uti, frui, et gaudere possit quemadmodum quilibet alii nativi et
antiqui cives uti, frui, et gaudere possunt. Mandantes ipsum, et eius desendentes (sic) ut supra,
de cetero ab omnibus pro cive, et civibus haberi, scribi, vocari, et reputari, ac in Matricula
civium describi. In quorum fidem praesentes fieri, eiusdemque magnificae communitatis
tridentinae sigillo muniri iussimus. Datum Tridenti in pleno Consilio die 15 decembris 1576.
L.+S. (olim pendentis) Ad mandatum DD. Conss. Tridenti
Nicolaus Clusolus cancellarius etc.
Nota. Membranam hac ex parte detritam, et signa sigilli olim pendentis habentem, mihi
perhumaniter exhibuit hac die 12 iunii 1795 saepe laudatus dominus Iosephus de Castello
Trilaci cancellarius ill.mi Magistratus consularis Tridenti. Non praefert ullam interpunctionem,
vel diphtongum. Numeri sunt ut supra, idest ut dicunt arabici. Annus 1576 videtur manu
secunda vitiatus, et anno 1579 substitutus. Sic enim praeferre videtur character. Certum autem
est quod in Matricula civium legitur: M. Achille Mantii et heredi 1579. In eadem Matricula ad
an. 1576 sunt plures cives, sed nullus Mantius, vel Manzonus: immo nullus est Manzonus in
tota Matricula. Praefatus Achilles, ac eius posteri, qui nunc comites illustrissimi, constanter dicti
fuerunt, et dicuntur Mantii, vel Manzii, et Mancii. Ceterum etiam Beatus Antonius Peregrinus,
qui colitur Paduae, laudaturque a Patribus Bollandianis in Act. Sanctorum die prima februarii,
pag. 264, et 265165, quamvis passim ab scriptoribus variis, et ab inscriptionibus dicatur ex
familia Manziorum, a Bernardino Scardeonio appellatur Manzonus; etenim Lib. 2 de Antiquit.
Patav. classe 6 habet § de B. Antonio Manzone Peregrino. In Diario autem patavino pro anno
1781, pag. 14, die 30 ianuarii est: Il B. Antonio Pellegrino nob. padovano di casa Manzoni166.
Avolani sunt plures familiae unius cognominis Zambelli, sic dictae in scripturis; oretenus tamen
alie dicuntur de Zambelli, aliae de' Zambelloni, et aliae de' Zambelletti. Praefatam Achillis
165
Videsis nostrum To. 2, Epist. 251.
Anno 1768 fuit Tridenti rhetoricae studiosus quidam Ioannes Baptista Manzoni. Anno 1685
Antonius Manzonus fuit notarius collegiatus, et sacri collegii philosophorum, et medicorum aduae
cancellarius.
166
patriam commemorat Iulius Ambrosius Lucentius in sua Italia Sacra edita Romae an. 1704 in
fol. apud Ughellum Coleti To. 1 in episcopis camerinensibus, ubi recensens loca dioecesis
camerinensis ait: Serra di s. Quirico, ubi bis mille mortales, duo Ordines Regularium, et unus
Monialium s. Clarae. Legi Nicolaus Clusolus, quia ex meo Notariali tridentino idem tunc
claruit, et nullus alius sub ly Nic. Clu. latere potuit. De Manciis videsis nostrum Familiarium
tridentinum, cap. 22.
893. L.+S. In Christi nomine. Anno Domini millesimo tricentesimo trigesimo tertio,
indictione prima, die dominico sexto[decimo]167 mayy, in monasterio Sanctae Margaritae
pertinentiae Alae tridentinae diocesis. Praesentibus ser Blezio quondam ser Hotolini, qui fuit de
Blecio (sic), et modo moratur iusta (sic) hospitale dicti monasterii, magistro Benevenuto
quondam ser Benefacini de Pilcanto, et Bonavero quondam ser Zilberti de Prata168 testibus, et
aliis rogatis. Ibique Antonius quondam ser Aldrigeti, qui Scarafameia dicebatur, de Pilcanto,
volens attendere, et adimplere legata dicti sui patris pro septem libris veronensium parvulorum,
videlicet in solutum trium librarum denariorum veronensium parvulorum, quas quondam pater
eius oretenus legavit spetialiter dicto monasterio, ut dixit, et asseruit ibidem idem Antonius: et
pro quatuor libris, quas ipse Antonius voluit dare dicto monasterio, et distribuere pro anima dicti
sui patris, per se, et suos haeredes ad proprium, et perpetuum dedit, tradidit, et vendidit domino
Fratri Guillelmo Priori, et sindico dicti monasterii, recipienti nomine dicti monasterii pro se, et
suis Fratribus, et Sororibus, et ipsorum successoribus, unam peciam terrae arativae, quae iacet in
dicta pertinencia Alae, in loco, ubi dicitur a Camesor, cui cohaerent ab una parte haeredes
Bonifacii quondam Gebelini de Ala. Ab alia ser Federicus quondam ser Riprandini de Pilcanto.
Ab uno capite via communis, et ab alio quidam limes, et forte alii sunt cohaerentes. Una cum
omnibus, et singulis, quae infra praedictos continentur confines, vel alios, si qui forent.
Accessibus, et egressibus suis usque ad viam publicam pertinentibus. Et cum omnibus, et
singulis, quae habet super se, vel infra se, seu intra se in integrum, omnique iure, et actione sibi
ex ea re, aut ipsi rey modo aliquo pertinente. Dando eidem domino Priori verbum, et licentiam
intrandi in tenutam, et possessionem corporalem dictae peciae terrae sua auctoritate
quandocumque voluerit, et per eum, vel eos se possidere manifestavit, vel quasi, donec
possesionem (sic) acceperit corporalem. Promitens dictus Antonius per se, et nomine quo supra,
numquam eos, nec dictum monasterium inpedire, vel molestare occasione dictae peciae terrae,
neque eisdem litem facere, vel movere, nec facere volentibus consentire; sed pocius promisit
defendere, et guarentare dictam peciam terrae ab omni persona cum racione contradicente: et si
defendere non potuerit (sic), promisit dare, et solvere dicto domino Priori, vel suis siccessoribus
septem libras denariorum veronensium parvulorum. Pro hiis igitur omnibus et singulis sic
attendendis, et plenius observandis idem Antonius omnia sua bona mobilia, et immobilia,
praesentia, et futura dicto domino Priori pignori obligavit, et per eum seu eos posidere, vel quasi
posidere (sic) manifestavit.
Ego Bartholamaeus filius domini Alexandri notarii, auctoritate domini Henrici comitis de
Lomelis (sic) notarius hiis interfui, et rogatus scripsi.
Nota. A laudato domino Castellio hanc accepi chartam. Notabilis est quia Priorem
monasterii s. Margaritae, Fratresque ac Sorores eiusdem loci commemorat. De eodem loco vide
nostram Topographiam Lagarinam, verbo s. Margarita.
894. In Christi nomine. Anno Domini millesimo tricentesimo tricesimo, indictione
tertiadecima, die vigesimooctavo ianuarii, in Ala, in domo ser Fibenbeni, et ser Hodorici
fratrum quondam domini Pilcantini. Praesentibus Antonio quondam ser Bentevegnae, qui fuit de
Pilcanto, et modo moratur in Ala, Sibonio quondam ser Paxoti de Ala, et Valaroto quondam ser
Girardi de Serravale, atque Hotone filio ser Bleci testibus, et aliis rogatis. Ibique dominus Frater
Guillemus Prior monasterii Sanctae Margaritae de inter Alam, et Serravalem tridentinae
167
168
Charta fracta est: sed legendum sextodecimo.
Nunc Prada plebis Brentonici.
diocesis, pro se, et nomine, et vice suorum, et dicti monasterii Fratrum, et Sororum, pro evidenti
melioramento dicti monasterii, deliberacione tamen praemissa, nomine, et iure locationis, et
conductionis hinc ad decem et novem annos, ad renovandum semper hunc libelum in capite
decem et novem annorum, dando dicto locatori unum bonum caponem pro qualibet renovatione
libeli, dedit, locavit, et investituram fecit Iacobino quondam ser Bonaventurae de Bezono de
Ala, pro se suisque haeredibus stipulanti, unam peciam terrae arativae, iacentem in pertinencia
Alae in loco ubi dicitur ad Ceredum, cui cohaerent ab una parte ser Meioranza de Bezono, ab
alia magister Alexinus, a capite dominus Guillelmus Bevilaqua, a capite alio Commune de Ala,
et forte alii sunt cohaerentes. Tali pacto fecit dictus dominus locator dictam locationem, quod
ipse Iacobinus, et sui haeredes, habere, tenere, et laborare debeat dictam rem locatam a dicto
monasterio ad meliorandum, et non peiorandum, ad fictum dandum, solvendum, et ad dictum
monasterium conducendum omni anno in festo Sancti Michaelis, vel intra octavam quatuor
minalia milei boni, pulcri, et bene sici, ad mensuram Alae. Et si infra octavam non solverit,
pactum fuit exprese inter ipsos, quod infra quindecim debeat induplare. Et si per quatuor menses
solvere cessaverit, cadat ipse conductor ab omni suo iure locationis: nihilominus solvere
teneatur fictum retentum, et duplum. Promisit insuper praefactus dominus Prior locator per se,
et suos successores dicto conductori pro se, et suis haeredibus, semper dictam rem locatam,
defendere, et guarentare ab omni persona cum racione contradicente, vel impediente. Et pro hiis
omnibus et singulis sic attendendis, ac plenius observandis, dicti contrahentes ad invicem unus
alteri omnia sua, et dicti monasterii bona mobilia, et inmobilia, praesentia et futura pignori
obligaverunt, et una pars pro altea se posidere manifestavit, vel quasi.
Ego Bartholamaeus filius domini Alexandri notarii auctoritate domini Henrici comitis de
Lomellis notarius hiis interfui, et rogatus scripsi.
Nota. Et hanc membranam accepi a laudato domino Castellio. Notarius anno 1340 prout
constat ex meo Notariali tridentino, parte 1, cap. 3, n. 143 sese dixit Bartholameum notarium
quondam Alexandri de Garduno notarius auctoritate domini Henrici comitis de Lomello.
Praefatus magister Alexinus forsan non distinguendus est a magistro Alisino ciroyco circa an.
1340, quem retuli in Medicaeo tridentino decade 36.
895. In Christi nomine. Amen. Anno a Partu Virginis millesimo sexcentesimo sexagesimo
sexto, indictione 4, die vero lunae 31 et ultima mensis maii, in civitate Tridenti, Contrata Lata,
in quodam hipocausto domus, et habitationis infrascripti perillustris et excell.mi domini
testatoris. Praesentibus ill.mo, et rev.mo domino Iosepho Victorio de Albertis archidiacono, et
canonico, ac Vicario in spiritualibus generali, perillustri et rev.mo domino Iacobo Roboreto de
Fraipergh canonico Tridenti, perillustri, ac clarissimo domino Carolo Gervasio de Albertis
excelsae Superioritatis tridentinae consiliario, perillustri domino Francisco Felice de Albertis,
perillustri, et excell.mo domino Ioanne Antonio Roboreto phisico de Fraipergh, nobili, et
admodum rev.do domino Francisco Gomberto plebano Naci, et multum rev.do domino Paolo
(sic) Acchero de Monte Lavaroni incola Tridenti, omnibus testibus ad haec vocatis, notis,
idoneis, adhibitis, et specialiter ab infrascripto perillustri, et excell.mo domino testatore, eius
proprio ore, pariterque et a me notario rogatis etc. In loco praemisso personaliter existens, et in
lecto iacens perillustris, et excell.mus dominus Ignatius filius quondam perillustris, et clarissimi
domini Hieronymi Melchiorii phisici civis Tridenti, sanus Omnipotentis Dei gratia, mente,
sensu, visu, loquella, memoria, et intellectu, licet corpore infirmus, considerans humanam vitam
fragilem et caducam esse, nilque in hoc saeculo certius esse morte, nihilque illius hora incertius,
et ne inter posteros suos aliqua oriatur lis, aut controversia, statuit, et deliberavit de bonis suis
disponere, prout per hoc praesens suum nuncupativum, quod sine scriptis dicitur testamentum
disposuit et ordinavit, ut infra. In primis igitur, et semper quidem, praesertim vero illa hora, in
qua animae suae ex hoc misero humani corporis ergastulo egredi contigerit, eandem
Omnipotenti Deo, atque protectioni Gloriosissimae semper Virgini (sic) Mariae, totique Curiae
coelestiali demisse et perdevote commendavit, ac commendat, iubens cadaver suum sepeliri in
ecclesia cathedrali Tridenti Sancti Vigilii, in sepultura Familae Melchioriae, in qua ossa
dominorum suorum parentum sunt deposita: quod ipsum fieri mandat, si contingeret eum
decedere in civitate Patavii, ad quam se transferre deliberavit hisce futuris diebus causa curandi
ulcus pluribus abhinc mensibus sibi graviter molestum, a qua civitate praecepit cadaver suum
transportare (sic) Tridentum, illudque tumulari in sepultura supradicta, omissis solemnitatibus,
et pompa alias fieri solitis, et consuetis, iuxta mentem ipsius perillustris domini testatoris
infrascripto perillustri, et excell.mo domino haeredi expressam: cuius proinde fraternae
affectioni et arbitrio remisit coetera animae suae suffragia. Item iure legati reliquit, et legavit
ecclesiae cathedrali s. Vigilii Tridenti rhenensem unum dandum, et solvendum semel tantum.
Item iure legati reliquit, et legavit ecclesiae s. Francisci Xaverii admodum RR. PP. Societatis
Iesu Tridenti, erga quos se ob diversa recepta beneficia obligatum profitetur, talleros centum de
tronis 7½ dandos, et solvendos in parrata (sic) pecunia semel antum infra annum decurrendum a
die mortis ipsius perillustris domini testatoris. Item iure legati reliquit et legavit venerabili
Matri, sive moniali Luciae Hieronymae in monasterio Santissimae Trinitatis Tridenti eius
dilectae sorori rhenenses quinque singulis annis in promptis pecuniis quo ad ipsa venerabilis
Mater legataria vixerit dumtaxat dandos, et praestandos. Item iure legati reliquit, et legavit
ill.mo domino Paulo Martinengo de Brixia in signum obsequiosissinae servitutis ab ipsismet si
fieri posset domini testatoris inanimis cineribus praestandae, et contestandae ob immensa
beneficia per plures annos adversa fortuna inflante169, sub benigna praefati ill.mi domini Pauli
protectione recepta, unum pulcrum aequum (sic) per infrascriptum excell.mum dominum
haeredem emendum, et Brixiam transmittendum. Item iure legati reliquit, et legavit dominae
Magdalenae Zuschae170 eius ancilae ob diutinam servitutem tum ipsi domino testatori, tum eius
domui fideliter praestitam, rhenenses trigina dandos semel tantum. In omnibus autem aliis suis
bonis mobilibus, et immobilibus, iuribus, et actionibus, praesentibus, et futuris, generis
cuiuscumque, et ubivis positis, et existentibus, haeredem suum universalem instituit, et esse
voluit, ac ore proprio nominavit perillustrem, et axcell.mum dominum Ioannem Baptistam
Melchiorium eius fratrem germanum, cui vulgariter, et per fidecommissum in infinitum
duraturum eius filios masculos legitimos, et naturales, quos invicem substituit vulgariter,
pupilariter, et per fideicommissum, et agnatio Melchioria magis, et decentius sustentari, ac
manuteneri valeat. Et si contingeret dictum perillustrem, et excell.mum dominum Ioannem
Baptistam haeredem institutum decedere ante dictum perillustrem dominum testatorem, tunc, et
eo in casu haeredes suos instituit, et esse voluit, ac ore proprio nominavit illustres dominos
Hieronymum, et Iosephum dicti excell.mi domini Ioannis Baptistae filios, et respective nepotes,
quos ad invicem substituit vulgariter, pupillariter, et per fideicommissum in infinitum ex causa
ut supra. Et hanc asseruit dictus perillustris, et excell.mus dominus testator esse, et esse velle
suam ultimam voluntatem et ultimum testamentum, quam, et quod valere voluit iure testamenti,
et si eo iure subsistere non posset, iussit valere etc. etc.
L.+S. (A.M.N.) Ego Andreas Malfatti publicus imperiali authoritate notarius collegiatus
Tridenti praemissis interfui, eaque a praefato perillustri et excell.mo domino testatore rogatus
publice scripsi, et publicavi, et hoc inde confeci documentum etc. Ad laudem Dei semper etc.
Nota. Ex membrana authentica descripsi festinanter die 18 iunii 1795 in nocte media. Eam
accepi ab ill.mo domino Iosepho comite Melchiorio filio quondam ill.mi domini Sigismundi
comitis Melchiorii. Ceterum protocolla praefati Andreae Malfatti hoc anno 1795 eques
Ludovicus Malfattus dedit cuidam apothecario tridentino pro charta, sed ea emit, ac in archivum
civicum transtulit nobilis dominus Iosephus de Castello Trilaci notarius egregius, et cancellarius
ill.mi Magistratus consularis.
896. L.+S. In Christi nomine. Amen. Anno a Nativitate eiusdem Domini millesimo
quadringentesimo nonagesimo nono, inditione (sic) secunda: die mercurii decimo mensis iulii:
in villa Allae Vallis Lagarinae dyocesis tridentinae: super cymiterio Sanctae Mariae.
Praesentibus venerabilibus in Christo patribus honorandis dominis Domp (sic) Antonello
169
Quia die quinta iunii anno 1656 Ultracastelli in Paho, occidit canonicum Carolum Pompeatum
tridentinum.
170
Zaschae de Paho.
parmense olim Rectore dictae ecclesiae Sanctae Mariae: et Domp Ioanne Donino Parmense eius
nepote novo Rectore dictae ecclesiae: necnon Antonio nepote ser Donatoni quondam
Baldessaris de Chiavena, omnibus habitatoribus in dicta villa Allae, testibus idoneis, notis,
rogatis, et ad haec specialiter convocatis. Cum sit, quod iam annis duobus, vel circa proxime
lapsis ser Nicolaus Claudus filius quondam ser Bartholomaei Lothi de villa Seravalis
pertinentiarum Allae suprascriptae, pro se, et familia sua egena substentanda vendiderit ser
Dominico notario de la Betha habitatori in dicta villa Seravalis infrascriptam peciam terrae
pretio fiendo ad aestimationem communium amicorum: cum aliquibus pactis, et conditionibus
inter eos contractis, prout constare dicitur in cyrographis hincinde factis: et ipse ser Nicolaus
venditor habuerit ab ipso ser Dominico emptore inter res, et denarios bonam summam pro
computo, et parte pretii liquidandi. Et cum ipse emptor non haberet modum supplendi ipsi
venditori ad integram pretii solutionem (concordio sic inter eos contracto) dictus ser Dominicus
virtute praesentis insrumenti per se, et suos haeredes, titulo, et nomine cessionis dedit, cessit, et
remisit ipsi ser Nicolao venditori ibidem praesenti, pro se, et suis haeredibus recipienti, et
acceptanti, omne, et quodcumque ius, et actionem, quod, et quam habet in dicta infrascripta
pecia terrae virtute dictorum cyrographorum contra ipsum ser Nicolaum. Cum hoc pacto tamen
inter eos de praesenti acto, quod qui emerit ipsam peciam terrae teneatur, et debeat cum effectu
dare, et disbursare ipsi ser Dominico ducatos quatuordecim auri boni, et iusti ponderis, sive
tantam bonam monetam expendidibillem pro resto omnium rerum et denariorum habitorum ab
ipso ser Dominico per ipsum ser Nicolaum pro ipsa pecia terrae: aliter, et alio modo praesens
cessio habeatur pro non facta, et non contracta. Et eo instanti antequam partes devenissent ad
alios extraneos actus, ibidem in praesentia testium suprascriptorum, et mei infrascripti notarii,
dictus ser Nicolaus pro se, et familia sua egena substentanda, cum non haberet alium meliorem
(praeter praesentem) modum, per se, et suos haeredes, titulo, et nomine venditionis ad proprium,
iure proprio, et in perpetuum, dedit, vendidit, et tradidit venerabili in Christo patri domino
Hieronymo de Reguardatis de Venetiis, benemerito Priori ecclesiae Sanctae Margarittae
pertinentiarum Allae ibidem praesenti, pro se, et suis haeredibus (non autem tamquam Priori)
ementi, recipienti, et acquirenti, infrascriptam peciam terrae, de qua supra. Ad habendum,
tenendum, uti, frui, et possidendum, et quidquid dicto emptori, et eius haeredibus de eadem
deinceps perpetuo placuerit, faciendum. Cum omnibus, et singulis, quae infra praedictos
continentur confines, vel alios, si qui forent veriores. Cum accessibus, ingressibus, et egressibus
suis usque in vias publicas: et cum omnibs, et singulis, quae dicta petia terrae habet supra se,
infra, intra, vel extra se in integrum, omnique iure, et actione, usu, seu requisitione sibi ex ea,
vel pro ea, aut ipsi rei modo aliquo spectante, et pertinente. Et hoc pro certo pretio, et finito
mercato ducatorum decem et octo boni auri, et iusti ponderis, de quibus emptor ipse teneatur, et
dare debeat, et sic solemniter promsit ipsi ser Dominico sic instanti, et requirenti ducatos
quatuordecim boni auri, et iusti ponderis, seu tantam bonam monetam expedibillem, aliosque
ducatos quatuor dare debeat ipsi venditori pro completa, et integra solutione ipsius pretii. Quam
rem venditam dictus venditor se nomine ipsius emptoris, et suorum haeredum constituit tenere,
et possidere donec idem emptor, vel eius certus nuntius de ea tenutam, et corporalem acceperit
possessionem: quam accipiendi tam eius propria, quam iudiciali auctoritate, et in se retinendi
deinceps eidem licentiam contulit, atque dedit. Promittens quoque dictus venditor per se, et suos
haredes dicto emptori ibidem praesenti, pro se, et suis haeredibus stipulanti, et acceptanti de
dicta re vendita, seu eius parte littem, causam, seu quaestionem ei, neque eius haeredibus ullo
tempore per se, vel alios non inferre, nec movere, nec inferenti, seu moventi consentire; sed
dictam venditam tam in proprietate, quam in possessione ei, et eius haeredibus ab omni homine,
Communi, Collegio, Capitulo, et universitate cum ratione impediente, vel contradicente
omnibus suis, et eius haeredum propriis expensis legittime defendere, guarentare, auctorizare,
expedire, et disbrigare: et praedictam venditionem, et omnia, et singula suprascripta firma, rata,
et grata habere, tenere, attendere etc. etc. etc.
Pecia terrae, de qua supra, est infrascripta, videlicet
Una pecia terrae aratoriae mensurae unius campi, vel circa, sita in Regula villae Serravallis
pertinentiarum Allae, apud Portam, cui cohaeret a latere versus meridiem Ioannes de la
Bertholomea: a latere versus septentrionem Blasius, et fratres de Ferrariis dictae villae: a capite
autem versus sero via communis: ab alio capite dictus emptor pro iuribus ecclesiae Sanctae
Margaritae suprascriptae in parte, et in partem (sic) dicti de Ferrariis, vel alii etc.
Ego Franciscus Malfatus filius egregii viri domini Blasii de Malfatis habitator in dicta villa
Allae, publicus imperiali auctoritate notarius, praedictis omnibus et singulis dum sic agerentur
interfui, et ea omnia, et singula rogatus scribere, et omnia et singula publice scripsi.
Nota. Et hanc membranam accepi a laudato domino Iosepho Castellio. Notas volens
pratereo.
897. In Christi nomine. Amen. Anno Nativitatis eiusdem millesimo quadringentesimo
quadragesimo quinto, inditione octava, die sabbati sexto mensis februarii, Veronae in Contrata
Sancti Thomae, ad bancum scriptoriae prudentis viri Andreae notarii de Monzambano
infrascripti, positum subtus domum mercatorum. Praesentibus ipso Andrea notario quondam ser
Bonincontri notarii de Getolis de Monzambano de Sancto Petro in Carnario, rogato in solidum
una mecum notario infrascripto de his publicum posse conficere instrumentum. Aluisio
quondam domini Antonii de Maphaeis de Falsurgo, Iacobo notario filio ser Antonii de Albertis
de Albaro de Sancto Paulo, et Iohanne notario filio magistri Iacobi cerdonis de Maginis de
Insula Scalarum de omnibus Sanctis Veronae, testibus notis, ad haec vocatis specialiter, et
rogatis. Bertholomaeus dictus Barlofa quondam Turatiae de Seravalle Vallis Lagarinae
praesente ibidem, instante, et requirente egregio viro Nicolao quondam domini Tramarini de
Tramarino de Sancto Martino Aquario Veronae contentus, et confessus fuit, et stetit, se teneri, et
dare debere eidem Nicolao de Tramarino ducatos vigintisex cum dimidio auri boni, et ponderis
iusti. Et hoc de, et pro saldo rationis facto inter ipsas partes pro fictis, et residuis non solutis per
ipsum debitorem, factis debitis compensationibus per utramque partem usque in hunc
praesentem diem, vigore cuiusdam locationis eiusdem Nicolai de Tramarino contra praedictum
Bertholomaeum prout constat publico instrumento scripto sub signo, et nomine Iohanns notarii
de Maginis de omnibus Sanctis Veronae die sabbati decimo mensis decembris millesimo
quadringentesimo quadragesimo, indictione tercia, ibidem ostenso, et per me notarium
infrascriptum viso, et lecto. Et renuncians dictus debitor in praedictis omnibus et singulis
exceptionibus non sic facti, conclusi, et calculati dicti saldi, speyque alicuius futuri, fiendi, et
calculandi, doli mali, et in factum, actioni indebiti sine causa, vel ex iniusta, et non vera causa,
simulationi contractus, omnique alii suo iuri, et legum auxilio sibi contra praedicta competenti,
et competituro. Quos vigintisex ducatos cum dimidio auri dictus debitor solemniter per se, et
suos haeredes promisit eidem creditori ibidem praesenti pro se, et haeredibus suis stipulanti, et
recipienti, dare, solvere, et cum effectu numerare in hunc modum, videlicet: medietatem
dictorum ducatorum hinc usque per totum mensem maii, deinde reliquam medietatem dictorum
ducatorum usque ad festum Sancti Martini proxime futuri. Et deinde ad omnem voluntatem, et
requisitionem dicti creditoris. Et reficere, et restituere eidem creditori omnia et singula damna,
et expensas, ac interesse litis et extra, quae, seu quas dictus creditor fecerit, seu passus fuerit,
tam in iuditio, quam extra iuditium pro dictis ducatis recuperandis in totum, vel partem. Pro
quibus omnibus et singulis stare, et credere promisit soli simplici verbo ipsius creditoris sine
aliqua probatione inde fienda, vel onere Sacramenti, aut causae cognitione. Et praedicta omnia,
et singula attendere, et observare Veronae, Vincentiae, Paduae, Tarvisii, Veneciis, Tridenti,
Mantuae, et Romae, et earum qualibet, et earum et cuiuslibet earum quolibet castello, loco, et
ubique civitatum, castellorum, et locorum, ubi dictus debitor repertus fuerit, aut aliquid de suis
bonis contigerit reperiri, ibidem se debitorem constituere, et soluturum promisit, fori privilegio
in aliquo nonobstante, cui per pactum renunciavit expresse, ac si hoc debitum ibidem
contraxisset, inde foret oriundus, aut ibidem domicilium haberet, sive solutio ibidem destinata
foret, aut locus ille in praesenti instrumento declaratus esset. Quod si non solverit ad dictos
terminos ut supra etc. etc. etc.
Ego Stephanus filius ser Antonii notarii de Vivoriis de... ano de Bevraria Veronae publicus
imperiali auctoritate notarius, ac iudex ordinarius suprascriptis omnibus et singulis praesens fui,
et rogatus, ea publice scripsi.
Praesentatum hoc instrumentum mihi Aleardo de Gaffarinis superstiti registri die XXIII
februarii 1445.
Registratum fuit suprascriptum instrumentum per me Bartholomaeum de Rambaldis
notarium, et officio Registri Communis Veronae deputatum, ac cum Iacobo Bolderio notario
collega meo auscultatum.
Nota. Hanc quoque membranam accepi a supra laudato domino cancellario Castellio.
898. [Anno 1297] L.+S. Die martis vigesimo sexto intrante marcio, in villa Alae, in domo
habitationis filiorum quondam ser Fantoni. Praesentibus Bartholomaeo filio ser Carboncini,
Guilielmo filio ser Contolini, atque Yvano quondam Bonaconsi, omnibus eiusdem villae Alae,
testibus rogatis, et aliis. Ibique domina Miliana uxor quondam dicti ser Fantoni, de plana, pura,
et humili voluntate plenam, et liberam licentiam, et parabolam dedit Danieli eius filio, et filio
quondam dicti ser Fantoni, vendendi, donandi, iudicandi, et quicquid voluerit faciendi de
omnibus suis bonis sibi imparte (sic) eventis a Marcho, et Aylino eius fratribus, et filiis
quondam dicti ser Fantoni, et quae fuerunt quondam dicti ser Fantoni eorum patris, et omnia alia
bona per ipsum Danielem tam mobilia, quam immobilia post ipsam divisionem, et ante ipsam
divisionem aquisita sine aliqua ipsius dominae Milianae eius matris, et eius haeredum
contradictione, nec obstante aliqua obligatione sua, quam ipsa domina Miliana haberet in dicta
sua ipsius Danielis eius filii parte occasione dotis, et donacionis suae, et ulla alia obligacione,
seu causa: et eydem suo filio finem, reffutacionem, cessionem, et datam fecit de omni suo iure,
et actione, quod, et quam ipsa habet, vel aliquo modo habere posset in dicta tercia parte
bonorum omnium contingencium dicto suo filio Danieli pro sua dote et donacione, vel ulla alia
racione, seu causa, faciens eydem pactum, et promissionem de non amplius ipsum Danielem
eius filium, nec eius haeredes, nel illos, cuy dabit dictam terciam partem, totam, vel partem,
impediendo, inquietando, molestando, seu perturbando per se, nec per eius haeredes, neque per
aliquam aliam pro ea interpositam personam, cum damnis omnibus, et expensis, et interesse, sub
obligatione omnium suorum bonorum mobillium, et immobillium, praesentium et futurorum, et
subpellectilium, et eorum, quae de generali obligacione excipintur, et per ipsum Danielem eius
filium se possse, vel quasi posse manifestavit. Et circha praedicta renunciavit auxilio Senatus
consulti Velleiani, iuri ypotecae antiquae iurisdictionis recia (?) et autenticae sive a... sive ab
alio proxime, omnique alio (sic) suo iuri legum sibi auxilio competenti, vel competituro.
Anno Domini millesimo ducentesimo nonagesimo septimo, indicione decima.
Ego Bonaventura filius quondam domini Magini de Montorio domini Federici imperatoris
notarius interfui, et rogatus scripsi.
L.+S. Die iovis undecimo intrante aprili, in monasterio et domibus ecclesiae Sanctae
Malgaritae de terratorio Alae. Praesentibus ser Yvano quondam ser Oliverii, qui fuit de Avio,
qui nunc moratur ad dictum locum Sanctae Malgaritae. Ser Olderico quondam ser Bernardi, qui
fuit de Oltemo, qui nunc moratur ad locum nominatum Sanctae Malgaritae, Benevenuto filio ser
Naximbeni, qui fuit de Archu, qui nunc moratur in terra Alae, Preto quondam ser Olderici de
Cleiso diocesis tridentinae, atque Meioranza filio ser Aldrigeti sartoris de Besannis, testibus
rogatis, et aliis ad haec convochatis. Ibique Daniel filius quondam ser Fantoni de Ala confessus,
et manifestus fuit, se nomine certi, et finiti precii, et nomine permutacionis et cambii accepisse,
et habuisse a ser Fratre Bonaventura, qui fuit de Lind171 diocesis tridentinae, Fratre et sindico
ecclesiae, loci, monasterii et Capituli Sanctae Malgaritae praedictae Fratrum, et Sororum
eiusdem, ut continetur in instrumento sindicatus scripto sub signo, et nomine Henrigeti notarii
de Gualfredo de Ala, facto die lunae sexto intrante octubri in millesimo ducentesimo
nonagesimo tercio, indicione sexta, dante pro se, et vice, et nomine, et sindichario nomine dicti
loci, et ecclesiae, Capituli, conventus, Fratrum, et Sororum eiusdem, decem et septem libras
denariorum veronensium parvulorum, et pro libero, et expedito allodio, eum Danielem investivit
de una pecia terrae aratoriae vignatae (sic) iacente in a... et pertinentia Alae, in hora, quae
dicitur Camesarus, cuy cohaeret de una parte flumen Atacis, de alia parte via communis, de
171
Lindum non est in dioecesi tridentina, sed Lundum in Iudicaria lomasiensi.
tercia parte haeredes Henrigeti de Pisce, et de quarta parte haeredes Manzoli, et forte si qui alii
sunt, vel fuerunt cohaerentes. Et renunciavit exceptioni non datorum, traditorum, numeratorum,
et in se abitorum (sic), et receptorum denariorum, et cambii, et ipsos denarios, et cambium in se
a dicto sindico pro se, et dicto loco, conventu, et Capitulo, Fratribus, et Sororibus eiusdem bene
habere dixit, confessus, contentus, tacitus fuit, et stetit, ac de ipsis denariis, et precio, et cambio
sibi ab eodem sindico pro se, et sindichario nomine dicti loci, et ecclesiae, Collegii, conventus,
et Capituli Fratrum, et Sororum eiusdem in integrum, et plenarie fore solutum, et satisfactum
clamavit, exceptioni doli mali, et in fatum, omnique alii suo iuri. Pro quo quidem precio, et
denariis, et pro a... cambii suprascripti, et nomine permutacionis, et cambii ad proprium pro
libero, et expedito alodio imperpetuum dedit, vendidit, cambivit (sic), et dictum sindicum
sindichario nomine dictae ecclesiae, loci, conventus, Collegii, Capituli, Fratrum, et Sororum
eiusdem, investivit de una pecia terrae aratoria, et vignata partim, et partim seminata de siligine,
iacente in... et pertinencia Alae, in hora Roe, cuy cohaeret de una parte via, de alia parte, et uno
capite filii quondam Bezoni de Ala, et flumen Atacis, et de alio capite ser Bentevegna quondam
ser Facini de Ala, et plures alii, et forte si qui alii sunt, vel fuerunt impraedictis cohaerentes. Tali
quidem pacto, et ordine fecerunt praedictam permutacionem per se, et dictum Capitulum,
Collegium, conventum, Fratres, et Sorores, et successores, et haeredes eorum praedictos
permutaciones et cambios, quod utraque pars debeat habere, tenere, uti, et possidere praedictas
res inter se cambiatas, et permutatas, ut superius cambita (sic) et permutata sunt, et de eis, et in
eis iure perpetuo quicquid voluerint facere sine aliqua ipsorum permutatorum, suorumque
successorum, et haeredum, et dicti Capituli, conventus, Collegii, Fratrum, et Sororum eiusdem,
omniunque aliarum personarum contradicione, una cum omnibus actionibus, racionibus,
accessibus, ingressibus, egressibus, usu, requisicione, et servitute, cum introitu et exitu, cum
omnibus universis, et singulis suprascriptis, et infrascriptis, supra se, intra se, et infra se habent,
cum omni eo, sive omni toto eo, quod ad ipsas res permutatas, et cambitas pertinet, vel pertinere
potest, seu posset usque ad vias publicas ad eas legiptime pertinente. Dantes inter se ad invicem
utraque pars alteri plenam, et liberam licenciam, et parabolam in suis partibus ingrediendi, et
manendi in tenutam, et possessionem corporalem suprascriptarum rerum permutatarum sua
quacumque voluerint, et sibi placuerint auctoritate. Manifestantes inter se ad invicem utraque
pars pro altera, se possidere, vel quasi, donec utraque pars ingressa fuerit tenutam, et
possessionem corporalem in sua parte. Promittentes insuper praedicti permutatores inter se ad
invicem per stipulationem per se, et dictum Capitulum, Collegium, conventum, et locum,
Fratres , et Sorores eius, et successores, et haeredes suos, aut cuy vel quibus utraque pars
dederit, vel dederint praedictas suas partes inter se divisatas, totas, vel partes, semper omnique
tempore eorum, et dicti Capituli, et conventus, et loci propriis expensis deffendere, warentare,
autorizare, et expedire ab omni homine, et persona, Communi, Collegio, et universitate, et
contra omnes cum racione contradicente, vel impediente in poena, et sub poena dupli damni, et
interesse dictarum rerum permutatarum sicut pro tempore fuerint etc. etc.
Anno Domini millesimo ducentesimo nonagesimo septimo, indicione decima.
Ego Bonaventura filius quondam domini Magini de Montorio domini Federico imperatoris
notarius interfui, et rogatus scripsi172.
Nota. Hanc quoque chartam membraneam accepi a laudato domino cancellario Iosepho de
Castello Trilaci cive tridentino. Totam prorsus non descripsi ob temporis angustiam. In fine
omisi formalitates. Montorium est pagus dioecesis veronensis.
899. Anno 1602, indictione 15, die iovis 15 mensis augusti Tridenti in Contrata Sancti
Petri, scriptum fuit inventarium sequentis tenoris: Bona mobilia reperta in haereditate quondam
domini Simonis Zamboni de Roboreto olim capellarii, et habitatoris Tridenti per dominum
Iacobum de Parisotis de Thenno nunc vitricum, et tutorem Ioannis Boni, et Baldesaris fratrum
filiorum quondam praedicti domini Simonis, ut de tutella constat in rogitis meis die tertio iunii
172
dissitus.
Montorium, Mons Aureus, Montorio, locus parochials dioecesis veronensis, tertio ab urbe lapide
proxime decursi, sciens se ad praesentis inventarii confectionem de bonis generis cuiuscumque,
ac iuribus dictorum pupillorum teneri etc. Unde praemisso signo Sanctae Crucis manu propria
facto dixit, et affirmavit, se invenisse, et inveniri in dicta haereditate bona subiecta, quae
remanserunt ad manus dominae Barbarae Alemanae uxoris relictae quondam praedicti Simonis,
et matris antedictorum Minorum tutricis testamentariae, ac per officium confirmatae, ut in dictis
rogitis meis etc., et nunc uxoris suprascripti domini Iacobi Parisoti secundi trutricis (sic) (salvo
iure addendi, et diminuendi prout opus est, ac iuris) cum praesentia, et conscensu domini
Augustini Renerii hospitis ad signum Cavaleti in Contrata Alemana commissarii testamentarii,
et domini Bartholomaei Vasti proximioris, qui dominus Bartholomaeus postea se absentavit
causa eundi Levigum ad nuptias domini Iacobi hospitis ad signum Campanae, mediantibus
aestimationibus factis de bonis mobilibus praemissae haereditatis per aestimatores publicos
magnificae communitatis deputatos videlicet magistrum Iohannem a Valle, et magistrum
Petrum de Christelis de Vigo Pinedi sartores, et habitatores Tridenti, qui eorum iuramento solito
praestito, et peritiis, affirmarunt sese aestimasse bona mobilia ipsa eis ostensa, et inde descripta
modo, et pretiis ut infra vulgari sermone annotata. Bona autem reperta, et aestimata sunt
infrascripta, videlicet primo:
ragnesi
In botega:
Capelli n° 12 neri fodrati d'ormesino con li cordoni da homo
a troni quatro l'uno fano ragnesi
10 / 3 / 4 /0
Capelli diece neri da homo fodrati de tafetà a troni trei l'uno
6 / 3/ 4 / 0
Capelli ciqnue simili alli sudeti
6 / 3/ 4 / 0
Capelli cinquanta sette da fodrar mezani a carentani
sedeci l'uno fan
15/ 1/ 0/ 0
Capelli vinti otto da homo neri da Bruneco a carentani
dodeci l'uno fan
5/ 3/ 0/ 0
Capelli da Bruneco vinti quatro a carentani sei l'uno
d'altra sorte fan
2/ 2 / 0/ 0
Capelli cinque da dona mezani neri a troni doi l'uno
2 / 1/ 1/ 1
Capelli trei neri delli boni fodrati d'ormesino a lire sei, et
carentani quatro l'uno fan
3 / 4/ 0/ 0
Item un capello d'ormesino ingasado
2/ 4 / 0/ 0
Item capelli dodedci meschi delli mezani fodrati d'ormesino
a troni trei l'uno
8/ 0 / 0/ 0
Item capelli cinque meschi fodrati estimati a un ragnese l'uno
5/ 0/ 0/ 0
Capelli cinque meschi mezani a troni trei l'uno fan
3/ 1/ 8/ 0
Capelli sedeci da puti fodrati a troni doi l'uno fan
7/ 0/ 6/ 2
Capelli cinque meschi da fodrar a carentani sedeci l'uno fano
1 / 1/ 8/0
Item capeleto zalo da puti lire
2/ 0/ 0/ 0
Item brazzi sette e mezo de tella o fodra da leto bassa a carentani
sedeci il brazzo val
2/ 0/ 0/ 0
Rassa zala ranzata brazi sette estimata
2/ 4/ 0/ 0
Rassa leonata brazzi desnove a carentani vinti il brazzo fano
6/ 1/ 8/ 0
Sarza zalla brazi desette a carentani desdoto il brazo val
5 / 0/ 6/0
Sarzeta verde brazi vinticinque a carentani 18 il brazo fan
7 /2/ 6/ 0
Sarza rossa brazi quatordeci e mezo a carentani desdoto
il brazo val
4/ 1/ 4/ 0
Tella rossa incolada brazi doi a carentani dese il brazo val
0/ 1/ 8 /0
Tella incolada rosina brazi trei, e un terzo
a carentani quindeci il brazzo val
0/ 4/ 0/ 0
Tella negra da Santo Galo bazi sette e mezo val
2/ 0 /0 /0
Terlizo arzentino quarti trei, et tella zalla
0/ 1 /8 /0
Tella verda brazi doi val
0/ 2 /0 /0
Tella vergada zalla brazzi uno, et quarti trei
Item mezo brazo de veludo negro
Item un terzo de veldo cremesino val
Item brazi otto ormesino basso de più sorte colori val
Tafetta ros brazi uno, et un terzo val
Tafetta verdo brazzi cinque val
Tafetta turchino brazzi quatro val
Item ormesino nero alto brazi undese val
Item mezo brazo d'ormesino rosso altro
Braza doi tella biancha vegata (sic)
Item brazi desotto (sic) et un terzo de renso de pretio val
Item brazi nove renso a troni doi il brazo val
Item para trei calceti de lanna val
Revo de più colori de petio onze quindeci val
Item calzole de bombaso scaveze para dese da putini
a carentani sei il paro fano
Item un par de calzoni da cavalcar
Item para trei sotto calze de lanna a troni trei il paro val
Camisole doi de lanna mezane
Item para nove calzole de bombaso
Para doi de calzetti de bombaso da dona
Camisole de bombaso dodeci val
Camisola uan da dona de bombaso
Item para doi de calzetti de stam longi val
Para nove calzetti de stam de diversi colori val
Item brazi nove mochaia zalo estimato
Brazi quatro mochaia ranzatto
Item brazi quatro mochaia rosso val
Item donzene de botoni n° sette a gamba bianchi val
Item donzene otto bottoni a grop de più colori
Item brazi trenta e mezo de velo altto estimato
Brazi cinque e mezo de vello basso
Brazi sette vello basso
Brazi cinque e mezo velo alto bono val
Brazi quatro e mezo vello alto
Item brazi cinquantadoi de franzeta de seda diverse
Una bereta da prete de pano
Pezzi quindeci de cordele a tre feri di più colori val
Berette de pano diverse n° sei
Passamani de seda neri lire sei onze otto val
Più passamani onze diece, et quarti trei coloradi de seda
Passamani de fileselo de più colori pesano onze quindeci
a carentani 30 l'onza val
Item una onza passamani de seda verde fina val
Item passamani a opera de seda fina onze una, et quarti 3 val
Item brazi vinti trei de cordele arzentine de seda
Peze doi de cordele de seda colorate val
Una peza de seda azentina val
Brazi desdoto corda incarnadina
Item brazi cento, et sette corde de più colori a carentani doi
il brazo val
Peze doi cordeline de seda una zala, et l'altra rossa val
Cordele de più colori de seda onze nove, et quarti trei, e mezo val
0/ 3/ 0/ 0
1/ 0/ 0/ 0
0/ 2/ 6/ 0
1 / 4/ 0/0
0 /3/ 0/ 0
2 / 1/ 8/ 0
1 /4/ 9/ 0
19/ 1 /9/ 0
0 /1/ 6 /0
0 /3/ 0/ 0
7 / 1/ 8/ 0
4 / 0/ 0/ 0
1 / 1/ 0/ 0
0 / 3/ 0/ 0
1/ 0/ 0 /0
0 /2 /6 /0
2 / 0/0/ 0
1/ 0/ 6/ 0
2/ 2/ 0/ 0
0 /2/ 8/ 0
2/ 3/ 4/ 0
0/ 3/ 4/ 0
2/ 0/ 0/ 0
9/ 0/ 0 /0
2/ 0/ 0/ 0
1 /1 /0 /0
1/ 1/ 0 /0
2 /1/ 8 /0
3 /1/ 0 /0
3/ 0 /3/ 0
0 /1/ 1 0/
0/ 3 /0/ 0
0 /3/ 0/ 0
0/ 3/ 0/ 0
1/ 1/ 0 /0
0/ 3/ 0/ 0
5/ 2/ 6/ 0
2 /0/ 0/ 0
38/ 0/ 0/ 0
5 /2/ 6/0
7/ 2 /6/ 0
0 /3 /0/ 0
0 /4 /4/ 0
0/ 4/ 0/ 0
2/ 0 /0 /0
0 /3/ 0/ 0
0 /3 /0 /0
3/ 3 /6/ 0
1 /1/ 0/ 0
7 / 4/0 /0
Cordon da lazini onze trei, e emza estimati
Item onze quindece e meza de seda colorata de più sorte
Item sede de più colori cioè onze otto e meza val
Corde de fileselo de più sorte lire trei e onze trei val
Item cordele de più sorte de fileselo, videlicet onze dese, val
Et peze quatro de cordele de fileselo diverse
Corde de bombaso brazi trenta val
Cordele de fileselo onze tredeci de più sorte val
Item brazi cento et quatordeci de corde large de seda
de più colori val
Corde de seda large diverse onze quindece et un quarto val
Corde de seda cioè centa onze val
Corde de seda onze quatro, et un quarto val
Item donzene dieci de fileselo, cioè stringe de più sorte
Item stringeti de seda de più sorte n° 31 val
Spigeti de seda onze doi, et un quarto de più sorte val
Item brazi sedeci de centa cum oro e opera val
Seda biancha onse et un ott.e (sic) val
Item fileselo de più sorte onze doi, et un quarto da cosir
Corde de revo da fodrete brazi vintiquatro val
Una peza de corde da gremiali
Cordonzini da capelli onze quatro val
Vello basso brazi dessotto a carentani trei il bazo val
Cordoni de fileselo onze nove, et un quarto e mezo
Stringe de pel n° treicento et cinquanta val
Vello cum oro d'argento brazi vinticinque val
Vello nero brazi quaranta a carentani trei il brazo
Revo sbianchezado onze doi, e mezo val
Stringeti de filo donzene n° vinti val
Stringe longe n° dedoto de fileselo val
Fileselo da coser onze doi val
Una camisola de bombaso val
Para nove de scarpete de bombaso
Para sette scaroete de lana folade
Para sei scarpete de bombaso val
Para quatro guanti de lana
Para cinque guanti a carentani diece il paro val
Para cinque guanti a carentani diece il par
Para dodeci de guanti de pretio
Para nove guanti de pretio val
Para nove guanti fodrati de peliza
Para quindece scaroete de lana de pretio
Para cinque calceti
Cordoni de seda n° sette a carentani sei l'uno val
Cordoni desdoto de pretio val
Cordoni cinque fati a drezza de più sorte lire una,
cordini sedeci de colori d più sorte da capel
Cordoni dodeci da capello de più sorte lire doi,
cordoni trei da capello val lira una.
Redesini sette de più colori
Donzene sedeci de botoni de vedro val
Item donzene vinti de fileselo val
Scufie da homo carentani otto. Donzene de botoni
3 / 4 /6/0
9 /1/ 6 /0
5 /2 /6/ 0
8 /3 /4/ 0
2/ 0 /0 /0
5/ 1/ 0/ 0
0/ 1/ 6/ 0
4 /3/ 4 /0
5 /2/ 0/ 0
10/ 0/ 0/ 0
4 /2/ 0/ 0
1 /4 /0/ 0
1 /3/ 0/ 0
1/ 0 /0/ 0
1 /1 /0 /0
1/ 1 /0 /0
1 /1/ 0/ 0
0 /4/ 6/ 0
1/ 1/ 0/ 0
1/ 2/ 0 /0
1/ 1/ 0/ 0
0/ 4/ 6/ 0
7/ 0 /0/ 0
0/3 /10/ 0
1/ 3/ 4/ 0
2 /0 /0 /0
0 /1 /5 /0
0 /2/ 2/ 0
0 /1/ 6 /0
0/ 3/ 4/ 0
0 /4 /0/ 0
0 /4/ 0/ 0
0/ 4/ 0/ 0
0/ 3/ 8/ 0
0 /1/ 4 /0
1/ 0/ 0/ 0
0 /4 /2/ 0
1 /1/ 8/ 0
1 /0/ 0/ 0
2 / 2 0/ 0
1/ 0/ 0/ 0
2/ 1/ 8/ 0
0/ 3/ 6/ 0
0 /1/ 1/ 0
0/ 1 /1/ 0
1/ 0/ 0/ 0
0 /1/ 8 /0
0 /3 /4 /0
n° 128 diversi de fileselo
Item donzene de botoni ottantadoi de fileselo, et seda
Donzene quaranta de botoni de filo de più colori
Item fibie diverse, et feri da centura de più sorte
Diverse pene da capelli in una scatola val
Botoni diversi donzene n° ottantadoi a carentani doi la donzena
Un vello da capello con corde carentani sei. Cordoni sedeci da
capel neri de diverse sorti
Cordoni sedeci de vello con pelo
Donzene vinti de botoni de vedro
Brazi diece de corda con moretine estimate
Una centura incasada da homo con le picaie
Corde de più sorte cum oro falso pesa lire una, e meza val
Item altre corde, et passamani d'arzento onze sette val
Un centurino de veludo con li pendoni
Tascheti cinque diversi coperti de veludo
Centurini doi con li pendoni coperti de veludo. Manzarine
vinti sette diverse
Revi de più sorte a giomi importano
Peze de cordele tredeci val
Fioti otto de vedro diversi
Raseta negra onze sette et un quarto val
Item franze diverse de fileselo onze nove, et un quarto
Carneri cinque de tella bianchi, et un nero
Item corda de revo binancho brazi cinque, e mezo val
Un par de scarpete de tella , et un penachio carentani dieci. Un
cordon da capello, et doi centure indorate d'oro falso val
Un par de calzeti de tella biancha carentani dieci. Passamani
onze doi d'oro falso, et argento
Item brazi otto de centa de più colori
Item peze quatro de cordele diverse picole brazi 110. Item para trei
da homo con doi para de zopeli da dona val
Item centurini trei con trei pendoni da spada val
Item passamani muschiati d'arzento falso val
Un spechio con cassa doppia
Item scatole da botega tre grandi, e picole diverse depinte
de vedro, et schiete de emza vita, et manco n° 29, val
Item un odina da far cordonzini de fero val
Un bancho grando da botega de ezo
Item doi armari mezani da botega con le seradure val
Armari mezani doi da botega con le seradure
Una cedenza da botega vechia
Una cassa vechia de pezo senza seradura lire unam et altre
bagaiole de pocho momento de botega val lire una.
Una arma dasta val
Item in dinari a posto, et mostrato Madonna Barbera già tutrice
ivi consignati
In la stua de sopra vi sono prima linzoli diece de tella de canevo
circa brazi cento de pretio
et quatro tovaglie fruste estimate
Item sei manipoli frusti
et quatro para de fodrete
Sugamani dieci
5 /3/ 2/ 0
-/ - / - / 0/ 4 /5/ 0
3 /1/ 0/ 0
0/ 2/ 0/ 0
2/ 3/ 8/ 0
1/ 0/ 0/ 0
0 /1/ 4/ 0
0 /3/ 4/ 0
0 /4/ 6/ 0
0 /2/ 2 /0
7/ 0/ 0/ 0
7/ 0/ 0/ 0
0 /3/ 4 /0
2 /0 /0/ 0
1 /1 /6 /0
1 / 1/0/ 0
3 /0 /0 /0
0/ 1 /0/ 0
3/ 0 /0/ 0
2 /0 /0/ 0
0 /3/ 4/ 0
0 /1/ 4 /0
0 /1/ 8/ 0
0 / 4/ 0/ 0
0 / 2/ 0/ 0
2 / 0 /0/ 0
1 / 0 /0 /0
0 / 3 /4/ 0
0 / 3 /4/ 0
1 / 0 /0 /0
0 / 3/ 4 /0
2 / 0/ 0/ 0
2 / 0/ 0/ 0
2 / 0/ 0/ 0
1 / 0/ 0/ 0
0 / 2 /6/ 0
59 /4 /2 / 0
13 / 1/ 8/ 0
0/ 4/ 2/ 0
0 /2 /0/ 0
1/ 4/ 0/ 0
2 /3/ 0/ 0
Una vesta de pano morelo da dona con il suo zipon, et busto
con le manege de raso
Item una sarza rossa
Una vesta de pano rossa
Una vesta de gorssa grana rossa
Una sarza negra rota
Una traversa rota
Un pelizo coverto con saia negra
Un zipon de saia, et le manege de tella vergada val
Item un zipon de pano negro da donna
Un zipon de rassa leonata roto con il busto
Et una maneza coperta d'ormesin veludato
Colleti nove da donna di tella val
Item otto camise da donna de canevela de meza vita val
Item gremiali dieci da donna de emza vita
Un letto confodra frusta pesa lire cento, et dodeci e meza val
Et doi cavezali da letto con doi cossini val
Una coverta bombasada venetiana d'arzento val
Una litera de nogara con colonele
Item un leto d'un peso e mezo piuma val
Item una litera de nogara bona con le sue colonele
et fornimenti val
Item candleri d'ottone quatro val
Item drapeti da ancona picoli lavorati val
Item peltro lire uqranta quatro diverso a carentani otto la lira fano
Item padele quatro, et menestradori quatro de fero insieme val
Item cuchiari quatordeci d'otton tra frusti et rotti
Item una caza de ramo
Un scaldaleto de emza vita
Item doi bronzi uno muto, et uno sparso picolo pesano
lire desnove val
Paroli trei de ramo picoli pesano lire sedeci, e meza,
con doi padele da torta val
Item doi calcidreli de ramo pesano lire dedeci val
Un lavaman con il bazino pesa lire cinque val
Un parol da bugada pesa lire dedese val
Una carega de legno val
Et doi casse de pezo depente venetiane
Un forciero de pezo depento con bancha
In sala
Item doi drappi da ancona
Item un archebuso da trei quarti
Doi ancone vechie cornisate, una targa vechia, una tavola
de pezo vechio val
Da basso.
Una botte de lares de tenuta de brente 8 in circa val
Una botte de pezo, con un boteselo val
In caneva.
Doi botte de lares da brente 9 l'una
Una brenta da bugada val
Item vino negro, et biancho circa brente sei estimato in
Le quali summe in tutto fano ragnesi... (sic).
8 /0 /0/ 0
1 /0 /0/ 0
1 /1/ 0/ 0
3 / 3/0/ 0
0/ 3/ 4/ 0
0 /1 /8/ 0
3 /3/ 0 /0
1 / 1/0/ 0
1/ 0 /0 /0
0/ 2/ 0/ 0
0/ 3/ 0/ 0
3 /3 /0/ 0
4 /3 / 0/0
4/ 0 /0 /0
13 /2/ 6/ 0
3 /3 /0/ 0
1 /4/ 0/ 0
3 /0/ 0 /0
4/ 2/ 6/ 0
3/ 3/ 0/ 0
0 /2 /0/ 0
0 /1/ 4/ 0
5 /4/ 4/ 0
0/ 2/ 2/ 0
0 /1 /2/ 0
0 /1 /0/ 0
0 /2 /6 /0
3/ 4/ 0/ 0
1 /3 /0 /0
1/ 1/ 7/ 0
0 /3 /4/ 0
1 /0/ 0/ 0
0 /2/ 6/ 0
2 /2/ 0/ 0
1 /0/ 0/ 0
0 /3/ 0/ 0
0 /3/ 0/ 0
0 /1/ 3/ 0
4 /0/ 0/ 0
1 /0 /0/ 0
4 /0/ 0/ 0
0 /2/ 6/ 0
18 /0/ 0/ 0
Questi sono li fitti delli minori, che scodono, et sono
a Rovereto, Levego, et Calavino de Trento.
Primo quello da Chiusole paga de fitto al anno
9 / 0/ 0/ 0
Item un pezo de campo dito alla Sega paga de fitto al anno
4 / 0/ 0/ 0
Item per un pezo de pra dito a Santa Maria Mazora paga de fito
10 / 0/ 0/ 0
Item per un ezo de campo dito al Magazol paga de fito
12 / 0/ 0/ 0
Item per un pezo de campo dito al Corso paga de fito
0 / 0/ 0/ 0
Item per la casa sotto al castel paga
12 / 0/ 0/ 0
Item per la casa fora al Borgo de Santo Thomso paga de fito
3 / 4/ 0/ 0
Item per un pezo de campo dito a Lizana paga de fito
2 / 2/ 7/ 0
Item il signor dottor Cera di Rovereto paga di fito
7 / 0/ 0/ 0
Item Antonio de Rizo da Calavino paga
10 / 4/ 2/ 0
Item Lorenzo de Zuan brun da Levigo paga de fito
7/ 1/ 10/ 0
Item botura da Levigo paga
3 / 0/ 2 /0
Item misser Zuan Parolin da Rovereto paga
0 / 2/ 4/ 0
Le quali partite fano in tutto
89 / 0/ 1/ 0
Questi sono li crediti.
Primo. Un da Perzen è debitor de
0 / 3/ 4/ 0
Item N. l'osto da Civizan è debitor de
0 / 1/ 6/ 7
Item maestro Zuan capelar per haverli dati tanti capeli da homo,
è debitor de
2 / 3/ 9/ 0
Poliza delli debiti.
Primo. Per la casa si paga di fito al anno
18 / 0/ 0/ 0
Item per far dir le Messe al capo dell'anno
3 / 3/ 0/ 0
Item al signor Domino Guerinon
4 / 0/0/ 0
Item al special per medicine
2 / 0/ 0/ 0
Item al Calvo
0 / 3/ 4/ 0
Item alli estimatori ch'hano estimato li beni mobili
del presente inventario
3 / 2/ 9/ 0
Item al signor Domino Goldenzo
0 / 2/ 3/ 0
Item al Gandino
1 / 2/ 9/ 0
Actum, confectum, et publicatum fuit hoc praesens inventarium bonorum ut ante
descriptorum, et aestimatorum respective anno Domini Nostri a nativitate millesimo
sexcentesimo secundo, indictione quintadecima, die vero iovis decimo quinto mensis iulii,
Tridenti in Contrata Sancti Petri, in apotheca domus haeredum quondam Dominae Sistae de
Palatiis uxoris relictae quondam domini Antonii de Ri... aurificis, et civis olim Tridenti, et
habitationis infrascritpi iugalium, et Minorum. Praesentibus ibidem domino Augustino quondam
Laurentii de Valentiis de Contrata Sancti Poli sonatore, et Iulio Mariono quondam Baptistae de
Santa Cruce Veronae ambobus, ac Leonardo Chaii filio quondam alterius Leonardi de domo
Sonnii Bulgisii testibus ad praemissa, et infrascripta vocatis, et rogatis. Antedictus dominus
tutor Iacobus Parisotus, et dicto nomine bona antedicta in praesenti inventario descripta in se
vocavit, et acceptavit, promittensque suis loco, et tempore de eis rationem reddere, ac restituere
ipsis minoribus privignis, licet absentibs e domo, vel cui de iure etc., me notario uti publica
persona stipulante, et acceptante eorum nomine, seu aliorum, quorum interest, vel interesse
poterit etc., obligando ad haec ipse dominus Iacobus tutor per se, et heredes omnia bona sua
praesentia et futura etc.
(Loco+sigilli) Ego Iohannes filius quondam egregii domini Antonii Dro de Malpheris,
civisque Tridenti, notarius publicus collegiatus, praemissis interfui, et rogatus publice scripsi,
publicavi, ac me subscripsi. Verum me aliis impedito negotiis ex originali meo transcribere feci.
Ideo hic me subscripsi, signumque meum solitum in margine apposui ad requisitionem praedicti
domini Iacobi tutoris.
Nota. Membranam hanc mihi perhumaniter exhibuit ultro saepe laudatus nobilis et
spectabilis dominus Iosephus Franciscus de Castello Trilaci Cancellarius civicus Tridenti, die
12 augusti 1795. Servit pro pretio rerum, et pro familiae utensilibus. Item pro commentario
Matriculae civium tridentinorum. Vide dicta in meo Familairio tridentino cap. 35, num. 27. Sed
notandum, quod anno 1602 die 15 iulii fuit non dies iovis, sed dies lunae, iuxta literam
dominicalem F, tunc occurrentem. Iulii scriptum est clarissime, sed legendum Augusti; nam toto
illo anno 1602 sola dies 15 augusti fuit dies iovis, idest dies 15 mensis fuit iovis in solo augusto.
Erravit certe notarius.
900. Anno 1460, indictione 8, die martis 18 martii scripta fuit sequens charta:
L+S In Christi nomine. Amen. Anno Nativitatis eiusdem millesimo quadringentesimo
sexagesimo, indicione octava, die martis decimo octavo mensis marcii, Tridenti in episcopali
palacio ad banchum ubi ius civile redditur consuete. Praesentibus nobilibus, et egregiis viris
Nicolao quondam nobilis, et egregii viri ser Bonadomani de Acerbis de Tridento, Antonio
Gervasio quondam nobilis et egregii viri ser Leonis de Nigris de Sancto Petro de Tridento,
Antonio notario filio spectabilis, et egregii legum doctoris domini Melchioris de Facinis de
Padua, ser Francisco quondam ser Marci de Senis, omnibus civibus, et habitatoribus Tridenti,
testibus, et aliis pluribus ad haec vocatis specialiter, et rogatis. Ibidem coram magnifico, et
generoso millite iuris utriusque doctore domino Cristoforo Lanfranchino de Verona, honorabili
Potestate Tridenti pro rev.mo in Christo patre, et domino domino Georgio Dey, et apostolicae
Sedis gratia episcopo, et domino Tridenti dignissimo, et benemerito etc. Constitutus ser
Nicolaus dictus de la Rouna quondam magistri Iaconìbi de Planiza plebatus Perzini habitator
Pahy de supra Tidentum; considerans, et attendens se esse senem et antiquum, et sexus
fragillem, et inhabilem ad regendum, et gubernandum personam suam, et bona sua, per se, et
haeredes suos si proprio iure proprio, si condititium iure condititio, omnibus iure, via, modo, et
forma, quibus melius et validius potuit, ex causa donationis purae, merae, liberae, simpliciter, et
inrevocabiliter inter vivos propter multa grata, et impensa servicia, quae ipse ser Nicolaus
habuit, et recepit, et quae in futurum habere sperat ab infrascripto Marcho messeto173 donatario,
et alias omni meliori modo, via, iure, forma, et causa quibus melius potuit, sponte, et deliberate,
et ex certa sciencia, et non per timorem ductus, vel seductus, animo diu intra se deliberato,
dedit, tradidit, et donavit, necnon cessit, transtulit, et mandavit provido, et discreto viro Marcho
messeto quondam Iohannis de Alemania civi, et habitatori Tridenti, ibidem praesenti, pro se, et
haeredibus suis stipulanti, et recipienti, cum pactis, et condicionibus infrascriptis in donando
appositis, medietatem omnium, et singulorum rerum infrascriptarum, confinatarum pro indiviso
cum dicto donatario, sitarum in pertinentiis Pahy, in locis infrascriptis: videlicet primo unius
domus muris, et lignamine aedificatae, et canelis copertae, sitae in villa Gabioli plebis Pahy
praedicti, cum torcualri, stallis, et duabus canipis, et uno viridario dictae domus contiguo a
duabus partibus apud viam communis verssus sero, et verssus steptentrionem, verssus mane
apud haeredes, ab alia parte apud Iacobum Cheletae de Gabiolo. Item unius petiae terrae
prativae ab uno segatore, vel circha sitae in pertinentiis Gabioli praedicti, in loco ubi dicitur al
Pra da la igna paud Iacometum de Voltolina habitatorem Gabioli, apud Martinum Buscheti de
Gabiolo, apud Rugiam Gabioli, et apud commune. Item unius petiae terrae prativae a medio
segatore, cum una parte unius nemoris dictae petiae terrae contigui, verssus sero apud
commune, apud haeredes Philipi Corenti de Gabiolo verssus septentrionem, verssus mane apud
Iacobum Cheletae de Gabiolo, apud commune verssus meridiem, et apud dictos heredes Philipi
de Gabiolo etiam verssus meridiem. Item unius possessionis vineatae arativae, clausurivae, et
prativae quinque plodiorum, vel circha, in dictis pertinentiis, in loco ubi dicitur a Preda Plana,
verssus mane apud dominum Iohannem Alovisium dominum castri Petrae Planae, apud
Iacobum Corteletum de Negrano verssus mane, verssus meridiem apud viam consortallem, et
dictum Iacobum Cortelletum, verssus sero apud eundem Iacobum Corteletum (sic), et
Frassonum eius fratrem de Negrano, et apud Iohannem Pizini de Tridento pro utilli dominio, et
173
Messetto, sensale, proxeneta.
pro directo apud haeredes domini Francisci Formianeri, et apud viam communem, de qua tota
possessione medietas verssus meridiem est libera, et exempta praeter decimam, alia vero
medietas verssus dictam viamn communis est condicionata ad solvendum dicto domino Iohanni
Alovisio omni anno perpetualiter medium plaustrum vini albi buliti, et est libera, et exempta, ut
dicitur, a solucione decimae. Item unius peciae terrae prativae a medio segatore, sitae in dictis
pertinentiis, in loco ubi dicitur a Pra mazor, verssus mane apud viam communem, verssus
meridiem apud Trentinum Sachardi de Gabiolo, verssus sero apud Iacobum Cheletae, verssus
setemptrionem apud heredes Philipi Corenti. Item unius peciae terrae prativae a medio segatore
in loco praedicto verssus meridiem apud suprascriptum Trentinum Sachardi, verssus sero apud
dictum Iacobum Cheletam, et apud Odoricum Teotonicum habitatorem Gabioli, verssus
setemptrionem apud dictum Trentinum, et Odoricum. Item unius peciae terrae prativae tertiae
partis unius operae in loco praedicto apud Michaelem de valle Annania habitatorem Gabioli
verssus setemptrioem, verssus mane apud Salvatorem Coy de Gabiolo, verssus meridiem apud
rugiam, verssus sero apud Michaelem de Negrano, verssus stemptrionem apud suprascriptum
Michaelem de Valle Amnania, verssus mane apud Petrum Philipi de Gabiolo. Item unius peciae
terrae prativae sitae in dictis pertinentiis, in loco ubi dicitur a Negran, verssus meridiem apud
rugiam, verssus sero apud Iacobum Beloti de Gabiolo, et Cristoforum eius fratrem, apud
haeredes quondam Philipi de Gabiolo, et dictum Iacobum Beloti, verssus setemptrionem de
supra, versus mane apud etiam dictum Iacobum Beloti. Item unius peciae terrae prativae sitae in
dictis pertinentiis Negrani, in loco ubi dicitur a Canal de Negran, verssus sero apud Michaelem
de Negrano, verssus setemptrionem apud suprascriptum Michaelem de valle Annania, verssus
mane apud Petrum Philipi de Gabiolo. Item unius peciae terrae prativae, et arativae unius plodii,
vel circha, sitae in dictis pertinentiis, in loco ubi dicitur a Negran, verssus meridiem apud
suprascriptum Iacobum Belotum, verssus setemptrionem apud viam consortalem, verssus mane
apud viam communis. Item unius peciae terrae arativae unius plodii, vel circha, sitae in dictis
pertinentiis Gabioli, in loco ubi dicitur a la Glara, verssus mane apud viam communem, verssus
meridiem apud Trentinum Sachardi de Gabiolo, et similiter verssus sero, verssus setemptrionem
apud Iacometum de Voltolina suprascriptum. Item unius peciae terrae arativae unius plodii, vel
circha in dictis pertinentiis Gabioli, in loco ubi dicitur ad Crucem verssus mane apud Antonium
Sachardi de Gabiolo, verssus meridiem apud haeredes Dominici de Graffiano, verssus sero apud
viam communis. Item unius peciae terrae arativae medii plodii, vel circha, sitae in dictis
pertinentiis Gabioli, in loco ubi dicitur al Camp del Ort, verssus mane apud Iacobum Cheletae,
verssus meridiem apud suprascriptum Trentinum Sachardi, verssus sero apud suprascriptum
Iacobum Beloti, et similiter verssus setemptrionem. Item unius peciae terrae aratoriae a quinque
stariis seminis culmis, vel circha, in dictis pertinentiis, in loco praedicto, verssus sero apud viam
communis, verssus meridiem apud Trentinum suprascriptum, et Iacobum Beloti, verssus mane
apud Odoricum suprascriptum, et dictum Iacobum Belotum, et apud rugiam a capite. Item unius
peciae terrae aratoriae unius plodii, vel circha in loco praedicto apud rugiam a capite, apud
Iacobum Bellorum a tribus partibus, et ab alia parte viam consortalem. Item unius peciae terrae
aratoriae medii plodii, vel circha, in loco ubi dicitur a la Roza da Gabiol, verssus meridiem
apud rugiam, verssus sero, et verssus setemptrionem apud suprascriptum Iacobum Cheletae, et
apud viam communis, verssus mane. Item unius petiae terrae aratoriae unius plodii, vel circha,
in dictis pertinentiis, in loco ubi dicitur... (sic) apud viam communis verssus meridiem, apud
suprascriptum Iacometum, vessus sero apud Silvestrum de Paho, et apud Martinum Buscheti, et
forte apud alios veriores confines. Cum omni honere, et honore suis, salvo tamen iure cui, vel
quibus solvitur affictus de dictis rebus donatis: his additis pactis, et condicionibus infrascriptis
in donando appositis, solempni stipulatione vallatis, videlicet, quod ipse Marchus donatarius
teneatur, et debeat tractare, nutrire, et gubernare in domo sua dicti donatarii dictum ser
Nicolaum donatorem tanquam patrem suum carnalem in victu, et vestitu pie, et benigne donec
vixerit: et sibi donatori solvere omnia debita sua creditoribus suis: et casu in quo dictus
donatarius non bene tractaret dictum ser Nicolaum donatorem in victu, et vestitu, et pacta
praedicta non attendat, ut supra dictum est, quod tunc dictus donatarius privatus sit dictis bonis
sibi donatis, nisi deficiat per ipsum donatorem, de pacto speciali habito inter eos, et solempni
stipulatione firmato. Ad habendum, tenendum, et possidendum, et quidquid sibi donatario, et
eius haeredibus deinceps placuerit perpetuo faciendum. Cum omnibus, et singulis, quae infra
praedictos continentur confines, vel alios, si qui forent ulterius veriores. Cum accessibus, et
egressibus suis usque in vias publicas, et communes: et cum omnibus, et singulis, quae dictae
res donatae habent super se, supra se, infra se, seu intra se, in integrum, omnique iure, et
actione, usu, seu requisitione sibi ex eis rebus donatis, vel pro eis rebus, aut ipsis rebus donatis
modo aliquo spectante, et pertinente. Qui ser Nicolaus donator vollens in dictum Marchum
donatarium dictarum rerum donatarum possessionem transferre corporalem, se nomine, et vice
dicti donatarii, et pro eo constituit tenere, et possidere donec ipsarum rerum donatarum idem
donatarius possessionem acceperit corporalem, quam accipiendi sua propria auctoritate, et
retinendi deinceps eidem donatario idem donator licentiam omnimodam contulit, atque dedit, ita
quod amodo, et deinceps idem donatarius dictas res sibi donatas libere, accipiat, et sua propria
auctoritate nanciscatur, et eas teneat, et possideat pacifice, et quiete, sine contradictione dicti
donatoris, et suorum haeredum, omniumque aliarum personarum, salvis tamen pactis, et
condicionibus suprascriptis solempni stipulatione vallatis. Promittens ipse donator per se, et
haeredes suos solempni stipulatione, et sine aliqua exceptione iuris, vel facti ipsi Marcho
donatario pro se, et haeredibus suis stipulanti per se, vel per alium in iudicio, sive extra eidem
donatario, vel haeredibus suis littem, causam, quaestionem, vel controversiam de dictis rebus
donatis, vel aliqua earum parte ullo tempore non inferre, nec inferenti aliqualiter conscentire;
sed ipsas res donatas, et quamlibet earum tam in proprietate, quam in possessione ipsi donatario,
et eius haeredibus ab omni homine, persona, Communi, Collegio, et universitate legitime
deffendere, auctorizare, et disbrigare, et nullam contrariam exceptionem, vel deffensionem iuris,
vel facti, specialem, vel generalem contra praedicta, vel aliquod praedictorum facere, vel
opponere; sed praedictam donationem, et omnia et singula suprascripta perpetuo firma, et rata
habere, tenere, observare, et adimplere, et non contrafacere, vel venire per se, vel per alium
aliqua ratione, causa, vel ingenio, de iure, vel de facto, sub poena quinquaginta librarum
denariorum bonae monetae de Marano, solempni stipulatione promissa (sic) tociens
committenda, et exigenda in singulis capitulis huius contractus, quociens fuerit contrafactum.
Qua poena soluta, vel non, nichilominus rata maneant omnia, et singula suprascripta, et firma
perdurent. Item reficere, et restituere sibi donatario omnia et singula dampna, expenssas, et
interesse littis, et extra, pro quibus omnibus et singulis suprascriptis sic firmiter observandis, et
plenius attendendis, obligavit idem donator sibi donatario omnia bona sua praesentia, et futura.
Renuncians ipse donator exceptioni non facae dictae donationis, et exceptioni dolli mali pacti
conventi, actioni in factum, condicioni indebiti, et sine causa, et non vera, vel iusta causa, et
omni alii suo iuri, et legum auxilio, et omnibus iuribus, legibus, et remediis, consuetudinibus, et
reformacionibus, et Statutis sibi competentibus, et competituris, iuris, vel facti in contrarium
loquentibus omissis omnino. Renuncians, et per pactum expressum remittens, et reffutans. Cui
quidem donacioni, et omnibus, et singulis in ea contentis praefatus dominus Potestas sedens pro
tribunali suam, et Communis civitatis Tridenti auctoritatem interposuit, et iudiciale decretum.
Ego Cristoforus publicus imperiali auctoritate notarius, filius ser Marci de Marchetis de
Cadeno civis, et habitator Tridenti praemissis omnibus, et singulis praesens fui, et rogatus
scribere publice scripsi, signumque mey tabellionatus officii a principio huius instrumenti in
fidem praemisorum apposui consuetum. Et quia errore omiseram scribere illa vera scripta in
margine in fine quadragesimae binae (sic), seu rigae, quae verba inter verbum donatis, et
verbum de pacto speciali manere debent. Ideo illa verba addidi, et mea propria manu in dicto
margine scripsi, quae verba sunt haec, videlicet: nisi defficiat per ipsum donatorem.
Nota. Membranam hanc descripsi hac die 16 augusti 1795, quamvis praelongam. Mihi eam
obtulit iam laudatus dominus cancellarius Iosephus de Castello Trilaci.
901. Anno 1564, die veneris 7 aprilis Tridenti. Reverendus dominus Vicarius174 ex suo
officio coepit processum conta egregium dominum Leonardum Columbinum notarium de
174
Ioannes Iacobus Malanottus.
Trilago civem, et habitatorem Tridenti: in quo memorantur magister Iachele caligarius de Fundo
civis, et habitator Tridenti in Contrata Cantoni haereticus. Bernardino Scarpion strazarollo.
Misser Andrigetto Gislimbertho a San Benedetto. Misser Stephano Aprovino fiscale. Misser
Nicodemo notaro. Fra Hieronimo da San Marco confessore del Colombino. Dominus
Vincentius senensis olim ludimagister Tridenti. Testes huius primi constituti fuerunt rev.
dominus Prior, et subprior monasterii Sancti Laurentii. Ei se se subscrispit Columbinus dicens:
Ego Leon.s Col.s Not.s [Leonardus Columbinus Notarius] Tridenti suprascriptis interfui,
confiteor, et dico ut supra, et me subscripsi manu propria die suprascripto, videlicet septimo
aprilis 1564.
902. Anno 1564, die sabati 8 aprilis Tridenti venerabilis dominus presbyter Thomas de
Frizeriis de Vezano curatus Trilaci per novem annos praeteritos. Casa di Hieronimo Terlago.
Spectabilis, ac egregius dominus Georgius Malpaga notarius, et civis Tridenti. Misser Gothardo
Franceschin notaro. Egregius dominus Gothardus Franceschinus notarius, et civis Tridenti. La
giobbia avanti l'Oliva. A hore 22. Il spettabile misser Giorgio Malpaga. Il Iacheletto è
scampa175. Mistro Iacheleto. Ego Stephanus de Aprovinis notarius, et cancellarius officii
spiritualis. Egregia, et honesta mulier domina Iacoba uxor dicti domini Gothardi Franceschini
habitatoris in Contrata ecclesiae s. Mariae Maioris, dixit: Io mi levo a bonhora, et mene vado a
Messa alla Fradaia nova, et olduta, ch'io ho la Messa, mi pare che tutte le mie cose vadino bene.
Iacobus autem caligarius dixit: Chara Madona.
903. Anno 1564, die 13 mensis aprilis Tridenti in arce sua Boniconsilii ill.mus et rev.mus
dominus Christophorus miseratione divina S.R.E. episcopus sabinensis, cardinalis, episcopus
princepsque Tridenti, et administrator brixinensis etc. Venerabilibus, egregiis fidelibus sibi
dilectis Romulo Pintio, Francisco Cazzuffo, canonicis, et Sfortiae Costae, necnon Francisco
Bettae doctoribus, et consiliariis suis Tridenti, commisit, ut una cum venerabili eius in
spiritualibus Vicario, unoque, vel pluribus theologis, inquirant contra haereticos, eosque puniant
severissime, nulla prorsus gradus, aut dignitatis, vel conditionis habita ratione, quia accepit,
nonnullos esse in civitate, episcopatuque suo Tridenti, qui libros prohibitos tenebant, et
legebant, quique suspitione ac vitio haereticae improbitatis laborabant. Literis patentibus
subscripsit Franciscus Particella.
904. Anno 1564, die mercurii 19 aprilis Tridenti Parter Frater Michael Genuensis theologus
adhibitus. Maestro Iacomo Bertignolo calegar. Die autem 20 aprilis egregius dominus Baptista
de Perzino notarius, et civis Tridenti. Madonna Margaretha nonesa. In gesia. Gasparin
Tabarello. Pre Thomaso Frizera curato non sa molte letere. Misser Francesco di Gratiadei, et
misser Antonio Thesino. Venerabilis dominus presbyter Finamantes Malanotus, et excellens
doctor dominus Bernardinus Malanottus civis Tridenti. Dominus Franciscus de Gratiadeis civis
Tridenti. Dominus Antonius Thesinus filius quondam excellentis legum doctoris domini Pauli
Thesini civis tridentinus, cum sua Madonna Margareta nonesa.Venerabilis dominus presbyter
Bernardus Tabbarelus de Trilaco. Battista Castel, et Biasi Castel de Terlago. Dominus
Gasparinus Tabarellus de Trilaco. Item plebanus sive curatus loci Trilaci.
905. Anno 1564, die sabati 29 aprilis Tridenti reverendi domini Vicarius, Pater Frater
Michael Genuensis, ac magnificus, et clarissimus iureconsultus dominus Franciscus Betta
consiliarius iudices inquisitores etc. Die 1 maii misser Vincenzo Bezzi, Iacobus Tinus. Die 5
Maii 1564. Reverendi, et clarissimi iuris utriusque doctores dominus Ioannes Iacobus Malanotus
canonicus, et in spiritualibus Tridenti Vicarius generalis pro ill.mo, et rev.mo domino domino
etc. Lucius Romulus Pintius vicesenior, Franciscus de Cazuphis ecclesiae tridentinae canonici,
Sfortia Costa, Franciscus Betta praedicti ill.mi, et rev.mi cardinalis et principis tridentini
consiliarii, iudices in causa fidei per civitatem, et dyocesim tridentinam ab eodem ill.mo, et
175
Idest scampà, sive scampato.
rev.mo domino cardinale, epsicopo, et principe tridentino specialiter et expresse deputati, et
rev.do domino Vicario coadiuncti. Dominus Leonardus Columbinus filius quondam...
Columbini de Trilaco notarius, civis, et habitator Tridenti in crimine haeresis deprehensus.
Stephanus de Aprovinis notarius, et Curiae episcopalis tridentinae cancellarius.
906. Anno 1564, die veneris 5 maii Tridenti, in Contrata sanctissimae Trinitatis, in studio
domus archidiaconatus solitae residentiae rev.di domini Vicarii generalis. Coram rev.dis
dominis Vicario etc., constitutus dictus dominus Leonardus Columbinus inquisitus etc.
Praesentibus ibidem venerabili Fratre Paulo de Phano Ordinis Praedicatorum, Francisco filio
Baptistae Moroschini de Murio Vallis Lagarinae tridentinae dyocesis servitore rev.di domini
Francisci de Cazuphis canonici Tridenti, et Caesare filio quondam Ioannis Dominici Vinoti de
Vincentia officiali venerabilis Cristofori tridentini etc.
907. Anno 1564, die sabbato (sic) 6 maii Tridenti in castro Boni Consilii, in stuba superiori
dictus dominus Leonardus Columbinus genuflexus alta, et intelligibili voce fecit, legit, et
recitavit sibi traditam formulam abiurationis suae, incipientem: Io Leonardo Colombino notaro,
et citadin di Trento al presente come heretico detenuto qui avanti voi molto reverendi etc.
Abiuro ogni heresia, la qual sin hora ho tenuto, et creduto, doppoi, ch'io hebbi commercio,
pratica, et conversation intrinseca con mistro Iacomo Bertignolo da Fondo calegar in Trento
nella Contrada del Canthon heretico, et lutherano altre volte per tale incarcerato, et dal officio
spiritual di Trento anchora adesso inquisito, et dal Santo Officio dell'inquisition di Trento
fugito, et con altri apostati, et heretici, et d'heresia sospetti etc. Praesentibus ibidem, ac coram
suprascriptis rev.dis, et magnificis dominis iudicibus inquisitoribus, necnon rev.dis, nobilibus
dominis Fancisco Alexandrino legum doctore, et consiliario, Iulio Gallo canonicis,
venerabilibus dominis presbyteris Petro de Picolis de Leudro, Blasio de Thaio, Ioanne de Vastis,
Mathaeo ab Aquila, Petro de Floribus de Gardumo, Iacobo Gazino de Rippa, Petro de Volano
his omnibus capellanis ecclesiae cathedralis Tridenti. Magnifico domino Bulfo de Brixina
legum doctore, et consiliario in dicto castro Boni Consilii, magnificis dominis... (sic) Schenck,
Paulo Gerardo in cancellaria dicti castri secretariis. Nobilibus dominis Odorico de Paho,
Hieronymo Balduino, Christophoro Calepino, ac dominis Iosepho de Roboreto, Hieronymo
Sirena, Ioanneantonio Mapheoto, Francisco Gelfo, Hieronymo de Clusolis, et aliis pluribus, ac
diversis personis omnibus civibus et habitatoribus Tridenti in multitudine populi ibidem
congregatis testibus vocatis etc. Ego Stephanus de Aprovinis filius quondam nobilis, ac
praeclari iurisperiti domini Nicolai de Aprovinis civis olim et habitatoris Tridenti, publicus
apostolica et imperiali auctoritate notarius, et Curiae episcopalis Tridenti cancellarius praemissis
etc. etc.
908. Anno 1564, indictione 7, die lunae 15 maii, pontificatus Sanctissimi domini Pii Papae
quarti anno tertio, Tridenti, in Contrata Sanctissiame Trinitatis, in domo archidiaconatus solitae
residentiae infrascripti rev.di domini Vicarii, tulerunt suam diffinitivam sententiam contra, et
adversus Leonardum Columbinum notarium de Trilaco civem, et habitatorem Tridenti, iudices
supra memorati Ioannes Iacobus Malanotus, Pintius, et Costa. Praesentibus venerabilibus
presbyteris dominis Finamante Malanotto, Iacobo de Bernardinis de Valletellina capellanis in
ecclesia cathedrali Sancti Vigilii de Tridento, Machario Cerolto de Ispello clerico dyocesis
spoletanae, in dicta cathedrali organista, et capellano substituto, domino Bernardino de Girardis
de Murio Vallis Lagarinae tridentinae dyocesis servitore praefati magnifici domini Sforciae
Costae, omnibus testibus ad suprascripta omnia vocatis, et specialiter rogatis. Paesente ipso
domino Leonardo Columbino insquisito, et dictam sententiam diffinitivam acceptante, et gratias
praedictis dominis iudicibus agente de misericordia sibi facta.
Ego Stephanus de Aprovinis notarius et Curiae episcopalis Tridenti cancellarius scripsi et
subscripsi.
909. Anno 1564 dictus Columbinus inter suos errores numeravit, quod legerit libros in
Indice apostolico prohibitos, nempe Institutiones Calvini, Petrum Virettum vulgarem, tragediam
inscriptam Liberum arbitrium Francisci Nigri, Beneficium Christi auctoris incerti, et aliqua
opuscula vulgaria Vergerii. Item quod scivit magistrum Iacobum, dictum Iachele de Bertignolis
de Fundo vallis Annaniae tridentinae dyocesis caligarium, civem, et habitatorem Tridenti, in
Contrata Canthoni, esse haereticum, et de haeretica pravitate usque de anno 1552 per officium
praedicti rev.di domini Vicarii inquisitum, et incarceratum, et tamen non evitavit, nec
denunciavit Sanctissimo officio inquisitionis, sed eius malam, et perversam fidem, et errores a
fide catholica alienos, et a Sancta Matre Ecclesia catholica Romana damnatos approbavit,
commercium cum eo intrinsecum ab annis tribus citra continue habuit etc.
Nota. Relata num. 901 et seqq. deprompsi ex processu contra Columbinum servato in
archivo civico Tridenti, quem mecum communicavit laudatus cancellarius Castellius.
Pro dicto Iacobo sciendum, quod fuit consul Tridenti, Giacomo calceator della valle di Non
anno 1554. Giovanni Bertignolo anno 1558. Iacomo Bertignolo anno 1562.
910. Anno 1579, die lunae 21 septembris Tridenti inchoatus fuit alius processus contra
notarium Leonardum Columbinum coram rev.mo domino suffraganeo de mandato ill.mi, et
rev.mi domini cardinalis. Presbyter Iohannes de Notariis de Trilaco dixit: Io non ho hauta altra
pratica se non bon dì, bon anno. Tuttu quelli di Terlago lo chiamano per sordo, et per Lutero.
Oliana filia Gotardi de Fantibus ancilla dicti Leonardi. Dominus Gaspar Calvus tridentinus.
Dominus Simon Calianer. Dominus Ioannes Baptista Calvus frater di misser Gaspare, qui
Gasparus fuit Romae. Iacobus Frizera de Vezano. Anno 1579 die lunae 5 octobris Leonardus
Columbinus a tribus officialibus conductus fuit ad carceres castri Boni Consilii, et ibi in tuto
repositus. Excellens dominus Cornelius Gentilotus fiscalis missus ad domum Columbini ad
requirendos eius libros, praesente domina... uxore dicti domini Leonardi. Scriptor utique malus,
huius processus, Nicolaus Clusolus cancellarius. Oliana praedicta anno 1579 dixit, quod desiit
ancillare Columbino già circa sei anni, quell'anno medesimo che furono amazati li terlagi.
Dominus Simon dictus Fra habitator Perzini. Dominus Vincentius Bordogna. Egregius dominus
Andreas Calvetus notarius. L'egregio misser Nicolò Approvino, che aveva in casa il processo
altre volte fatto contra misser Leonardo Colombino. Predica dopo la morte del Padre Daniele.
Excellens legum doctor dominus Odoricus Paurinfaint, habitator apud domum Leonardi
Columbini, sed nel tempo del sospetto fu a Bedol in Piné. Paulus filius quondam Dominici
Sartoris de Tridento habitator nunc Roboreti aetat. annorum 18. Mastro Bartholomeo Prodonone
parlava delle cose de Iddio. Iacobus Tinus dixit conosco Leonardo Colombino, et sono circa
trenta anni, che io lo conosco, cioè dopo la morte del quondam conte Paulo Trilago. Messa a
Santo Pantaleone in capo di Terlago chiesuola, dopo la morte delli terlagi, nel primo anno del
presente pievano. Domina Iacoba uxor domini Gothardi Franceschini notarii Tridenti. Domus
domini Bartholomaei Cademez Tridenti. Respondit Messersi. Excellens dominus Iacobus
Pompeatus notarius. Egregius dominus Antonius Ticinus notarius. Excellens legum doctor
dominus Alexander de Albertis, cugnato del dottor Paurenfaint. Dominus Iosephus a Libera
perzinensis. Coram domino episcopo suffraganeo, et rev.do domino Praeposito Tridenti
coadiuncto iudice. In Burgo Perzini in stuba domus cohaeredum quondam nobilis domini Petri
Cribelli, ad praesentiam magnifici domini Leonardi Puler capitanei Perzini, et rev.di domini
Petri Ogniben plebani Perzini, domini Matthaei Casa nova, M. Antonii Carnesali dicti Burgi
anno 1579, die 6 octobris. Illustris dominus Simon Bogg locumtenens castri, et iurisdictionis
Perzini. Capsae domini Leonardi Columbini in Perzino. Misser Leonardo Colombino. Re.do
prete Hieronimo di Ferrari. Misser Antonio Cerra di Perzene. Il quondam rev.do misser Pre
Batista Aretino (l'anno 1578) premissario in Perzine. Il nobile misser Giovanni Maria Cerra di
Perzine. L'illustre signor capitano Christoforo Wolgenstain di Trento. Dominus Iordanus de
Iordanis de Daredo Iudicariarum notarius officii spiritualis. Dominus Carolus Stauber Purcroff
castri Boni Consilii Tridenti. Dominus Baptista Vastus. Ludovicus de Salurno, et Matthaeus
Motes Bormes. L'egregio misser Giovanni Gulielmo Callavino. La giobbia, o venerdì.
Bernardus de Fortibus de Lasino. Excellens legum doctor dominus Cornelius Gentilotus
procurator fiscalis. Magister Franciscus Galetus. Excellens legum doctor dominus Odoricus
Costede procurator Columbini, et advocatus.
911. Anno 1580 in processu praedicto Ioannes famulus magistri Troiani aurificis. Ioannes
Blanzardus de Trilaco. Bartholomaeus Paisanus de Trilaco. Prandus de Prandis de Trilaco.
Dominicus Galvanus custos carcerum. Dominus Franciscus Gratiadei. Magister Paulus
velutarius dixit che Vicenzo Bordogno (sic) ha consumato assai dopo la morte del padre.
Magister Georgius velutarius patruus Vincentii Bordognae filii fratris sui. Venerabilis Frater
Hieronymus conventus s. Marci Tridenti confessarius. Ego Nicolaus Clusolus Cancellarius.
Grisentus quondam Venturini de Pinedo.
912. Anno 1580, indictione 8, die sabati 13 februarii in Burgo Perzini, in stuba canonicae
parochialis s. Mariae de Perzino. Coram rev.do domino presbytero Petro Ognibeno honorando
plebano plebis Perzini comparuit dominus Alegrus Radus commorans in burgo Perzini,
interveniens nomine egregii domini Leonardi Columbini notarii, et civis Tridenti, et Suae
reverentiae praesentavit litteras rev.mi domini episcopi suffraganei Tridenti et rev.di domini
commissarii, eidem domino plebano directas etc. Georgius de Martinis, Leonardus Menegoler,
Mathaeus textor, Dominicus Columbinus, dominus Michael Lehener, magister Bartholomaeus
rotarius, et Andreas Ruscha, omnes habitatores in dicto burgo citati a dicto domino plebano, et
examinati. Georgius respondit rev.do misser sì, che è vero etc. Michael dixit, che misser
Leonardo ha manzato in casa sua, e che non ha mai dimandato bandisione proibita. Matthaeus
dixit: non l'ho mai sentudo ragionar, l'ho sentuto dire. Si como ancho Menegoler dixit: Misser
Lunardo non ha mai manzato, overo fatto manzar carne. Dominus Ioseph della Libera. Misser
Lunardo abitava in Perzine coi suoi. Ruscha dixit: Ho visto misser Lunardo star a Messa con
una paternostra in mano. Dominicus Columbinus de Trilaco habitator in burgo Perzini, patruelis
egregii domini Leonardi Columbini dixit: Io son stato per anni ciqnue prossimi passati
continuamente masador de esso misser Lunardo, e per detto tempo habitado nel borgo di
Perzine in casa dove lui è solito habitar quando viene a Perzine. L'ho visto manzar di veneri,
sabbato. Omnes isti testati sunt pro Leonardo. Scripsit Andreas de Gulielmis thesinnesis, incola
burgi Perzini, publicus imperiali auctoritate notarius, et offitii Perzini cancellarius, in suo signo
habens AD.G. impresso.
Ego presbyter Petrus Ognibenus plebanus plebis Perzini in burgo Perzini ex aedibus
canonicalibus anno nostrae salutis 1580, die decimo septimo mensis februarii.
913. Anno 1566, die 13 aprilis haereticus apostata Ioannes Antonius Zurleta tridentinus, ex
Tirano Vallis Tellinae scripsit Columbino epistolam, cui se subscripsit: Il vostro fratello in
Christo Io. Antoni Zurleta scrisse etc. Incipit: Carissimo misser Leonardo et fratello in Christo.
Salute nel Signore. Dicit: Misser Vincentio Bezzi non habita più qui in Tirano, ma è andato a
stanciar in Valchamonica. Salutate tutti quelli che camminano ne la verità. Salutate la mia
consorte, e suo fratello misser Ieronimo. Salutate misser Nicodemo notaio. Il Signor con voi.
Data in Tirano di Valtelina adì 13 aprile 1566176. Ceterum impia dicit contra Sanctissimam
Missam, et papam, et alia. Foris habet: Al mio honorando fratello in Christo misser Leonardo
Colombini notaio. In Trento. Dein: Producta ad manus rev.mi domini suffraganei commissarii
die 12 mensis octorbris 1579.
914. Anno 1552, die 2 septembris, idem Zurlettus scripsit epistolam, quae foris habet: In
man de misser Batista Osbaldo cugnato suo semper observandisimo in Trento etc. In Trento dd.
Incipit: La pace di Christo sia con voi etc. Misser cugnato et fratello in Christo o riceputo una
vostra... salutati Caterina vostra consorte da parte mia, et diceteli. Data in Tirano adì 2 setembre
1552. El vostro chugnato Zuanantonio Ciurleto schripsi.
Nota. Expresse nihil mali continet, sed intelligenti mala multa dicit.
176
Vie infra To, V num. 1013.
915. Anno 1552, die 14 novembris idem Ciurletus scripsit aliam epistolam habentem ad
extra: In man de misser Baptista Osbaldo cugnato suo carissimo in Trento. In Trento dd. Incipit:
La gratia et pace di Iesu Christo sia cum voi. Diletissimo misser cugnato, et quanto fratello.
Dicit: le stato qui da mi uno da Trento che a nome Zuan meseto del vino, et è todescho, el qual
mea dato una letera de mia moier. Dicit, quod circha la peste non ge sospeto solum in dui logi,
ciovè a Maz, et a Sondri. Salutati Caterina et tuti li altri parenti et amici da parte mia, et
ricomandatime a misser Francesco nostro cugnato. Data in Tirano adì 14 novembre 1552. El
vostro cugnato Zuanantonio Ciurleto etc.
916. Anno 1553, die 17 iunii praedictus Zurletus scripsit epistolam foris habentem: Al suo
cugnato carissimo misser Batista Osbaldo in Trento etc. In Trento dd. Incipit: La gratia et pace
di Iesu Christo sia cum tuti voi. Dein: Carissimo misser cugnato ve aviso como ali 16 del
presente ho riceputo una vostra... pasato cinque, o sey giorni chredo sarà liberato Tirano di
sospeto. Al presente non ho volesto mandar li libri. Fati che venga o misser Ieronimo Sizo mio
chugnato, hover misser Batista spezialo, che io ge darò diti libri. Li heredi di misser Alberto
Rizo, como pol saver misser Ieronimo Gallo. Poditi ben pensar. Vi prego, che vogliati vender
del più bello che sia della mia roba più presto che poditi. Dite a mia moier sel ge decharo
l'anima sua che più presto che la puole, se voglia destrigar de le cose del mondo, e che la voglia
venir cum suo marido, segondo che comanda Dio. Data in Tirano adì 17 zugno 1553.
El vostro chugnato Zuanantonio Zurleto etc.
Nota. Hae quatuor epistolae autographae sunt in dicto processu contra Columbinum. In quo
quidem processu folia perginensia inscriptionem habent extra huius tenoris: Rev.mo in Christo
Patri domino domino Gabrieli Alexandro episcopo Galesano, in pontificalibusque Tridenti
suffraganeo etc., ac rev.do domino Ioanni de Cavaleriis Praeposito Tridenti, commissariis
deputatis etc., dominis suis observandissimis etc. Tridenti. Iste posterior processus non habet
sententiam iudicum. Uterque servatur in archivo civico Tridenti, mihique ipsos ostendit
cancellarius civicus saepe laudatus dominus Iosephus de Castello Trilaci, hoc anno 1795, mense
septembri, et octobri. Ciurlettus, qui fuit civis Tridenti origine teresinus anaunus, familiae nunc
Tridenti extinctae, ac diversae a subsistente imarina sollanda, fieri fecit iussus organum s.
Mariae Maioris Tridenti anno 1534. Ser Ioannes Zurlet fuit civis Tridenti anno 1515. Providus
vir ser Ioannes quondam Federici Zurlet de Tereso vallis Annaniae civis et habitator Tridenti
anno 1521. Dominus Ioannes Antonius Zurleta anno 1538. Domus habitationis nobilis domini
Ioannis Antonii Zurlet Tridenti in Burgo novo anno 1542. Domina Margaretha uxor domini
Ioannis Antonii Zurlet civis Tridenti anno 1554. Haeredes Bernardini Hosbaldi de Tridento
anno 1498.
917. Anno 1516, indictione 4, die veneris decimo mensis octobris, in sacristia maiori
cathedralis ecclesiae tridentinae. Praesentibus providis viris Sigismundo quondam ser Stephani
dicti de Thono, Antonio filio ser Leonis de Nigris, magistro Antonio parolario quondam
magistri Ambrosii parolarii177, omnibus civibus, et habitatoribus Tridenti, testibus ad
infrascripta vocatis spetialiter, et rogatis. Ibique honesta mulier dona Catherina quondam
magistri Bernardi a Fecibus olim civis, et habitatoris Tridenti, et uxor magistri Antonii Vaseloni
etiam habitatoris Tridenti praesentis, et consentientis, refutavit, et resignavit in manibus
reverendorum Patrum dominorum Antonii de Leudro decretorum doctoris, Nicolai de Manuser,
Ioannis Ortwein178, Ludovici de Balzanis, Stephani Harder, Dominici Gelfi, et Ioannis Baptistae
Thoner, omnium canonicorum, et praebendatorum in ipsa ecclesia, omne ius utilis dominii, et
177
Anno 1641 vixit magnificus dominus Antonius filius quondam Ioannis de Parolariis de capite
Pontis Cettii Vallis Camonicae filius, et haeredes dicti domini Ioannis parolarii anno 1594 incolae
Tridenti in Contrata Oriola.
178
Oridnoem pro Ortwein habet acgraphum.
melioramenti, quod ipsa dona Catherina habet, in una petia terrae clausurivae, videlicet arativae,
et vineatae duorum plodiorum, et ultra, vel circa, posita et iacente in pertinentiis Tridenti.
====================================================================
Nota: il Tovazzi rimanda per la continuazione alla pagima 628, che non esiste; forse è
andata perduta e così il documento rimane mutilo. Nelle pagine 599-606 del manoscritto furono
inseriti in un secondo tempo i documenti 918-923, 923*, che però non sono numerati dal
Tovazzi. Comunque il volume quinto inizia col numero 924.
====================================================================
918. Anno 1502, indictione quinta, die... 22 mensis madii, in villa Livii plebis praedictae de
Livo Vallis Solis tridentinae diocesis, in stupha a fornello domus habitationis ser Riprandi
infrascripti. Praesentibus... Iorgio quondam Leonardi olim ser Riprandi etc. etc. vendiderunt ser
Rodegerio de castro Zochuli sindico ecclesiae s. Martini de Livo unam petiam terrae, sitam in
pertinentiis villae Livi in loco ubi dicitur in Spinazeda, apud... versus mane, versus meridiem,
versus sero, versus nullam horam, et fortasse etc., pretio marcharum 18 denariorum bonae
monetae de Marano.
Simon filius quondam nobilis viri ser Federici notarii de Ballesteris de Tressio
publicus imperiali auctoritate notarius scripsit.
919. [Anno 1502] Cagnoy plebis Revoy vallis Annaniae tridentinae diocesis, super viam
communis penes domum Prety quondam ser Andreae de Scana habitatoris dictae villae Cagnoy.
Praesentibus Iohanne dicto Clozio de Menassio habitatore villae Varolli, Antonio quondam
Matthaeyy de praedicta villa Cagnoy, Dominico quondam Alberty, olim Zanoly de Marano
habitatore villae Piani, Bartholomaeo filio Prety quondam ser Andreae de Scana, habitatore
praedictae villae Cagnoy testibus, et aliis ad haec vocatis etc. Ibique Pedrotus quondam
Riprandi de Pragena plebis Livi Vallis Solis tridentinae diocesis, habitator praedictae villae
Cagnoy plebis Revoy vallis Annaniae tridentinae diocesis per se, et suos haeredes dedit,
vendidit, et tradidit iure proprio, et in perpetuum pro libero et expedito allodio, ser Rodegerio
quondam nobilis viri ser Arnoldi de castro Zochuly ut sindico ecclesiae Sancti Martini de Livo
plebis praedictae unam petiam terrae arativam quatuor quartarum seminis, positam, et iacentem
in pertinentiis villae Pregenae, in loco ubi dicitur in Sasena.
Simon filius quondam ser Federici notarii de Balesteris de Tressio publicus imperiali
auctoritate notarius scripsit.
920. Anno 1529, indictione 2, die lunae 29 mensis novembris, in stupha a fornello domus
habitationis magistri Michaelis fabris de Liprandis de Livo plebis Livi Vallis Solis tridentinae
diocesis. Praesentibus ser Simone notario de Pregena, Nicolao, et Augustino fratribus filiis
quondam Iohannis dicti Clozio de Menassio habitatoribus Livi testibus et aliis ad haec vocatis,
et rogatis. Ibique Gotardus filius quondam Stephani olim Calovi de Livo per se, et suos haeredes
dedit, vendidit, et tradidit iure proprio in perpetuum pro libero, francho, et expedito allodio,
Iohanni quondam Guilielmi Coradi, magistro Michaeli fabro, et magistro Bertholdo fabris,
omnibus de Livo, tamquam sindicis, et sindicariis nominibus fabricae ecclesae Sancti Martini de
Livo ementibus, et recipientibus petiam unam terrae vineatam, sitam in pertinentiis Livi, in loco,
qui dicitur zo in via chava, a mane apud Leonardum quondam Antonii Signae de Livo: a
meridie et sero apud Commune, a nulla hora apud viam consortalem etc., pro pretio librarum
sexaginta denariorum monetae de Marano etc.
Nicolaus Stanchina filius quondam ser Leonardi, olim ser Nicolai Stanchinae de Livo
plebis Livi Vallis Solis tridentinae diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius, ac iudex
ordinarius scripsit.
921. Anno 1502, indictione quinta, die dominicho vigesimo secondo (sic) mensis madi, in
villa Livi plebis praedictae de Livo Vallis Solis, tridentinae dioecesis, in stupa a fornello domus
habitationis infrascripti ser Riprandi quondam ser Iohannis olim ser Riprandi de praedicta villa
Livi. Praesentibus Ognabeno quondam Leonardi Teni de Livo suprascripto, Corado quondam
Coradi, Antonio eius filio... quondam Leonardi olim ser Riprandi, hiis omnibus de praedicta
villa Livi testibus, et aliis ad haec vocatis, et rogatis specialiter convocatis. Ibique Marinus
quondam Bertholamaei olim Bondi de Livo plebis praedictae de Livo Vallis Solis tridentinae
diocesis per se, et suos haeredes, dedit, vendidit, et tradidit iure proprio, et in perpetuum pro
libero, francho, et expedito allodio, ser Rodegerio quondam ser Arnoldi de castro Zochuli, et ser
Riprando quondam ser Iohannis olim ser Riprandi de praedicta villa Livi, tamquam sindicis
fabricae Sancti Martini de suprascripa villa Livi, ibidem praesentibus, stipulantibus, ementibus,
et recipientibus nomine, et vice suprascriptae ecclesiae Sancti Martini de Livo suprascripto,
unam petiam terrae arativam, positam, et iacentem in pertinentiis villae Livi, in loco ubi dicitur
ay Plazy, apud venditorem versus mane, apud suprascriptum Riprandum sindicum versus
meridiem, apud Boninum quondam Bondi de... versus sero, apud viam communis versus nulla
horam, et forte apus alios confines veriores. Ad habendum, tenendum, uti, frui, et possidendum,
et quidquid sibi, et successoribus deinceps placuerit perpetuo faciendum, cum omnibus, et
singulis, quae infra praedictos continentur confines, vel alios, si qui forent etc. Et hoc pro pretio,
et nomine pretii, ac finiti merchati librarum viginti sex, et grossorum duorum denariorum bonae
monetae de Marano.
Simon filius quondam ser Federici notarii de Balesteris de Tressio publicus imperiali
auctoritate notarius scripsit.
922. Anno 1519, indictione 7, die lunae decima mensis ianuarii, in stupha a fornello domus
habitationis Ioannis quondam Calovi de Livio (sic) plebis Livi Vallis Solis tridentinae diocesis.
Praesentibus Gotardo filio quondam Stephani, olim Calovi, Stephano eius filio, Nicolao filio
Leonardi infrascripti testibus, et aliis ad infrascripa vocatis, et rogatis. Ibique Leonardus filius
quondam... olim Marini Floris de Pregena per se, et suos haeredes vendidit Ioanni Riprandi, et
Ioanni quondam Calovi sindicis, ementibus nomine fabricae Sancti Martini de Livo, unam
petiam terrae vineatam, et arativam sitam in pertinentiis Schanae, et Varoli, in loco qui dicitur
zo a Pil, pretio marcharum sex.
Nicolaus Stanchina filius quondam ser Leonardi, olim ser Nicolai Stanchinae de Livo
plebis Livi Vallis Solis tridentinae dioecesis publicus imperiali auctoritate notarius ac iudex
ordinarius scripsit.
923. Anno 1503, indictione 6, die martis 21 mensis februarii, in villa Livi plebis praedictae
de Livo Vallis Solis tridentinae diocesis, in stupa a fornello domus habitationis infrascripti
Riprandy quondam ser Iohannis olim ser Riprandy de Livo. Praesentibus Gotardo quondam
Stefani olim Calovi de praedicta villa Livi, Iohanne quondam Andreae Pasquae de Bressimo, et
Iohanne filio quondam magistri Bertholdi de praedicta villa Livi testibus, et aliis ad haec
vocatis, et rogatis specialiter convocatis. Ibique Iacob filius quondam Leonardi olim Petri
Riprandi de Pegena praedictae plebis Livi Vallis Solis tridentinae diocesis per se, et suos
haeredes dedit, vendidit, et tradidit iure proprio et in perpetuum pro libero, francho, et expedito
allodio ser Rodegerio quondam Arnoldy de castro Zochuly, et Riprando quondam ser Iohannis...
ut sindicis ecclesiae Sancti Martini de Livo unam petiam terrae arativam trium quartarum
seminis, sitam, et iacentem in pertinentiis villae Pregenae, in loco ubi dcitur in Sasena, apud
Iohannem Mazuchelly de Preghena versus mane, apud bona ecclesiae sancti Martini de Livo
versus meridiem, apud... olim ser Andreae de Scana versus sero, apud Petrum de Tressio
habitatorem Pregenae versus nulla horam, et forte apud alios veriores etc. Ad habendum,
tenendum, uti, frui, possidendum etc. Et hoc nominatim pro pretio librarum quindecim
denariorum bonae monetae de Marano.
Simon filius quondam ser Federici notarii de Balesteris de Tressio publicus imperiali
auctoriate notarius scripsit.
923*. Anno 1500, indictione 3, die dominicho octavo mensis martii, in villa Livii plebis
eiusdem de Livo Vallis Solis, et tridentinae diocesis. In coquina a focho domus habitationis
infrascripti Antonii Signae de Livo venditoris. Praesentibus Zanoto Calovi de Livo, Andrea
quondam Iohannis Pellegrini de Ca... et Iohanne filio Bernardi Stanchinae de Livo suprascripto
testibus ad haec vocatis etc. Ibique Iohannes quondam Calovi de Livo suprascripto per se, et
suos haeredes, iure proprio, et in perpetuum pro liberio, francho, et expedito allodio dedit,
vendidit, et tradidit ser Rodigherio de castro Zochuli plebis Livi suprascriptae, stipulanti,
ementi, et recipienti tanquam sindico, et sindicario nomine ecclesiae Sancti Martini de Livo, ac
nomine, et vice ipsius ecclesiae Sanci Martini de Livo, unam peciam terrae arativam, positam et
iacentem in pertinentiis villae Livii, in loco ubi dicitur al Plazo, apud Boninum quondam Bondi
de Livo versus mane, apud bona ecclesiae suprascriptae Sancti Martini versus meridiem, apud
Petrum Helselmi de Livo versus sero, et apud magistrum Bertholdum de Livo versus nullam
horam, et forte apud alios veriores confines. Ad habendum, tenendum, et possidendum, et
quicquit sibi emptori sindicario nomine, et successoribus suis deinceps placuerit perpetuo
faciendum. Cum omnibus etc. etc. Et hoc nominatim pro pretio, et finito merchato librarum
triginta denariorum bonae monetae de Marano. Quod pretium suprascriptus venditor etc, etc.
Simon filius quondam nobilis viri ser Federici notarii de Ballesteris de Tressio habitator
Cisii, publicus imperiali auctoritate notarius scripsit.
NB. A pagina 631: "In nomine Domini Nostri Iesu Christi Crucifixi.
Ego infrascriptus Vicarius conventus s. Mariae Gratiarum apud Arcum Ordinis Fratrum
Minorum Reformatorum s. Patris Francisci, ex speciali commissione rev. patris Ioannis de Deo
a Burgo mei Guardiani absentis, benedixi crucem hanc trabalem franciscano more non longe ab
isto conventu erigendam, et in ea particulam ex ossibus sancti Verecundi martyris a rev.mo
Ordinario tridentino iam recognitam, inclusi. Hac die martis, XXVII mensis augusti anni
M.DCC.LXXI.
Fr. Ioannes Chrysostomus ab Avolano manuscripsit.