IN PRIMO PIANO
Hopelijk hebben jullie zelf de Italiaanse start van
deze primavera 2011 kunnen meemaken…
En dan is er ook nog Il Barbiere di Siviglia begin
april. En ook Archipel brengt niet alleen literaire,
maar
ook
toeristische
tips.
We plannen nog een tentoonstellingsbezoek en
hopelijk lukt het om met een Buttacchichi met alle
heerlijkheden uit de Toscaanse keuken dit werkjaar af te ronden… Hopelijk kunnen we u deze
Notizie nog alle details meegeven. Zoniet, hou
dan zeker uw mailbox in de gaten.
We kijken alvast uit naar een schitterende zomer…
Al dan niet sterk Italiaans getint. Misschien zit er
voor u wel een taalcursus in, of een verblijf op
één van “onze” adresjes… We rekenen in elk geval op uw bijdragen voor onze volgende Notizie.
Ook suggesties voor ons volgend werkjaar zijn
vast en zeker welkom!
Buona lettura.
INHOUD
In primo piano
Che cosa faremo
Da fare
L’arte italiana ..
Che cos’abbiamo fatto ?
Degustatie Siciliaanse wijn
Piccione viaggiatore
Leesclub
Da leggere
Wijn uit Toscane
Olijfolie kiezen
Italian School
La Pasqua nelle tradizioni
Heimwee naar..
Viaggiare : Parma
Dante in Leiden
Edgar Tinel
Brokje iItalie om de hoek
Proveribi italiani
Occhio alle trappole
Briciole
60
pag
pag
pag
pag
pag
pag
pag
pag
pag
pag
pag
pag
pag
pag
pag
pag
pag
pag
pag
pag
pag
1
2
5
5
10
10
14
15
17
21
25
29
29
36
39
41
43
46
50
55
59
1
CHE COSA FAREMO
BRICIOLE
Zaterdag 2 april, 20 u, Zaal Antigone (Onze-LieveVrouw-Presentatie), ingang en parkeermogelijkheid op
de parking van de Presentatie Spoorweglaan: Il Barbiere
di Siviglia door Teatroimmagine.
In sommige steden is de auto koning, andere
steden zijn zeer geschikt om fietsend te bekijken,
maar tien steden zijn ideaal voor wandelliefheb-
"Come può una compagnia di Commedia dell ’
bers. Firenze staat op de eerste plaats!
arte avere l ’insolenza di mettere in scena un ’
opera classica come “Il Barbiere di Siviglia”? Ci
ricordiamo tutti l ’apertura di Rossini: “…la ran la
lera, la ran la là”. Non ci viene, ogni tanto, di
cantare sotto la doccia “Figaro qua, Figaro là”?
Vanaf eind maart heeft Ryanair er twee bestemmingen bij vanuit Charleroi: Pescara en Perugia.
Brengt weer een ander stuk Italië dichterbij
Si, quest ’opera fa parte, inesorabilmente, della
nostra cultura storica e sociale. Le arie più celebri
sono state usate in tutti i frangenti: cinema, musica, televisione.... e tocca a noi, oggi, con la
nostra
esperienza
ormai
ventennale,
di
“profanare” un monumento del repertorio
o p e r i s t i c o
i t a l i a n o .
“Il Barbiere di Siviglia” è un ’opera leggera e
buffa. Già nella scrittura del libretto (datato 1816
e inizialmente intitolato “Almaviva, o sia l ’inutile
precauzione”), riconosciamo subito sotto le vesti
di Bartolo il nostro Pantalone de ’ Bisognosi:
avaro, sospettoso, eternamente innamorato d ’
una fanciulla tanto più giovane. E Figaro, non
somiglia al nostro simpatico Arlecchino, sempre
pronto a seminare intrighi attorno a lui? Il Conte
d ’Almaviva ci ricorda tanto Florindo, l ’innamorato
dell ’ “Arlecchino servitore di due padroni” e Rosina è la classica giovane innamorata. Don Basilio,
maestro di musica, sapientone e corruttibile,
somiglia stranamente al nostro panciuto Dottor
Balanzone.Come ci è congeniale sin dal nostro
esordio, e non ultimo per l ’allestimento de “I
Promessi sposi”, il libretto de “Il Barbiere di
Siviglia” scritto da Sterbini, non è niente altro che
un pretesto, o meglio, un pre-testo; una ragione
apparente che metteremo davanti a noi per nascondere l ’autentico motivo della nostra scelta...
lo sapete già, in fondo non vogliamo celare le
nostre intime motivazioni che sono il divertirsi e
divertire il pubblico, rileggendo l ’opera di Gioacchino Rossini a modo nostro, con il nostro “savoir
faire”, con autoderisione, senza complessi, senza
tralasciare il lato musicale e canoro evitando però
il confronto con la divina Callas e colleghi, in virtù
dell ’unico vantaggio di non essere dei cantanti
ma solamente… attori!" (Benoit Roland)
2
Deze Notizie ziet er anders uit dan de vorige 70 nummers… Met heel veel dank
aan Brigitte Van Kogelenberg die de layout opdracht voor de eerste keer uitvoerde. Allicht zit er hier of daar nog een
foutje...Wij zijn in elk geval gelukkig dat
deze Notizie er voor u is.
59
Trattare
Esaminare, discutere un problema, ev. per venire
ad un accordo
Es. I serbi e i bosniaci hanno trattato l ’
indipendenza della Bosnia.
Es. Il romanzo di Tiziano Scarpa tratta di
una orfana a Venezia.
Vrijdag 8 april, 20 u, Conferentiezaal, Stedelijke
Openbare Bibliotheek, Hendrik Heymanplein.
In het kader van ARCHIPEL: Stijn Fens met een
geïllustreerde voordracht over Vaticanië,de geheimen van de paus.
Toegang 8 €, anfiteatro-leden betalen slechts 5 €,
glaasje Italiaanse wijn achteraf inbegrepen.
ATT. “Il libro tratta il problema…” = met onderwerp (Ndl = het boek gaat over)
Meer info over het boek bij Da leggere
ATT.” Si tratta di...” , con riferimento all'oggetto di un discorso. (Ndl = het gaat over)
Zaterdag 7 mei: Geleid bezoek aan detentoon-
Es. Il romanzo di Tiziano Scarpa tratta di
una orfana a Venezia.Si tratta di una ragazza che suona il violino.
occuparsi di qualcuno o qualcosa
Es. Ha trattato lo straniero come un
amico.
Es. Ha dovuto trattare una pratica molto
problematica.
elaborare
Es. E ’ un artista che tratta il ferro.
ATT. la parola NDL “trakteren” va tradotta con
“offrire”.
Es. Non bisogna tirare su il portafoglio; offro io!
stelling Venetian and Flemish Masters. Bellini,Tiziano, Canaletto, Van Eyck, Bouts, Jordaens,...Bozar, Paleis voor Schone Kunsten,
Brussel Na een eerste ontmoeting in 2009 rond de
collectie van de Savoyes confronteren Vlaamse en
Noord-Italiaanse musea nu opnieuw hun artistieke
scholen in een verbluffende selectie schilderijen:
15 meesterwerken uit het Museum voor Schone
Kunsten Antwerpen en een vijftigtal doeken uit de
Accademia Carrara in Bergamo, een van de
mooiste collecties van Venetiaanse schilderkunst.
Venetian and Flemish Masters overloopt chronologisch de schilderkunst van de 15e tot de 18e
eeuw. De vier onderdelen beslaan de vier eeuwen
en omvatten elk vier thema ’s: portretten, heiligen
te midden van de natuur, het gewijde en het profane,
panoramische
gezichten.
In het quattrocento zijn de portretten van Bellini
van invloed op Van Eyck, die zelf zijn naturalisme
‘ exporteert ’.In het cinquecento laten de Venetianen de technieken van de Vlaamse primitieven
achter zich.Bij Titiaan, Tintoretto en Veronese
barsten de kleuren los, waarna ook Patenier zijn
landschappen met licht overspoelt.
In het seicento laat Rubens zijn sporen achter bij
de Italiaan Tiepolo. En in het settecento vinden
we in het zieltogende Venetië een toename van
stijlen, van de clichés. Van Canaletto tot de sarcastische scènes van Guardi, die beïnvloed werd
door de buitensporigheid van Jordaens.De Venetiaanse en de Vlaamse School zouden zonder elkaar niet dezelfde zijn... http://www.bozar.be
Deelname per persoon, vooraf te storten op ons rek.nr
KBC 413-9188521-59 -14 euro (inkom aan groepstarief + gids) voor u overschrijft, dient u uw deelname via
telefoon of e‐mail te bevestigen: 03 777 96 43 of [email protected] De inschrijving is pas geldig na
betaling. Afspraak om 13.45 u aan het Museum. Samenkomst
Onmiddellijk aan de ingang van het Paleis voor Schone
Kunsten: Koningstraat 10, 1000 Brussel
Bozar is vlot bereikbaar met het openbaar vervoer.
Kaart: http://www.bozar.be/
58
3
Zondag 8 mei 2011, stadsschouwburg SintNiklaas, 14 u “Van Carmen tot Tosca ” door het
Or kest
der
Lag e
Landen:
Wat geeft een zondagmiddag kleur? Ieder heeft
daarop wel een eigen antwoord klaar, maar wie
heeft op een zondagnamiddag al eens in de plu-
Trarre
Muovere qualcosa in una certa direzione, sì o no
con grande forza, anche nel senso figurato
Es. Abbiamo tratto/tirato la barca sulla spiaggia
Es. L’ho tirato/tratto per la giacca per parlargli a
quattr ’occhi.
dedurre
che van een schouwburgstoel gezeten, met familie en vrienden, al luisterend naar de mooiste aria ’
Es. Ho tratto/tirato le conclusioni dalle tue parole.
s en melodieën van de grote opera ’s? Met volop
herinneringen aan de radiojaren uit onze jeugd
Estrarre
tirare fuori qlcu. o qlco.,
liberare, ricavare da qualcos’altro
met op zondagmiddag de muziek van opera en
Belcanto…? Het Orkest der Lage Landen heeft
een programma voorbereid waar wij in deze
nostalgische gemoedstoestand geen neen tegen
konden zeggen. Géén oubolligheid, maar frisse
en verleidelijke interpretaties van de partituren van
Bizet, Puccini en Rossini.Een prachtige vertolking
van de grote passies die zo tekenend zijn voor de
inhoud en libretto ’s van deze meesterwerken.
Een uitgelezen uitvoering van de grote melodische
momenten uit de opera’ s en een programma
waarbij ieder rustig kan wegdromen… Dragers van
het concert zijn: Bizet/Molinelli: Carmen suite voor
strijkers Puccini/Molinelli: Tosca suite voor altviool
en strijkers. Rossini/Molinelli: Fantasia su Rossini
p
e
r
a
r
c
h
i
Wij reserveerden alvast 20 tickets aan de groepsprijs van
13 €. Ben je er graag bij? Stuur dan een mailtje naar
[email protected], of bel en laat een boodschap na op 03 777 96 43
Allicht vrijdag 10 juni: Buttachicchi: afsluiter van
dit werkjaar. Meer details volgen later.
Es. Il cavaliere ha tratto la
spada per uccidere l’
avversario.
Es. Ti trarrò fuori di qui, ti
trarrò da quest’ impiccio!!
Es. In questa produzione
viene l’olio viene tratto dal
mais non dalle olive.
Es. Il film “Io non ho
paura” è stato tratto dall’
omonimo libro
Indurre, spingere a qualcosa (fig.)
Es. L'esasperazione può
trarre a gesti inconsulti .
Estrarre
accompagnato dall ’
avverbio fuori
dire /pronunciare
qualcosa
Es. Dopo essersi
messi nei guai, ha
tirato fuori un sacco
di scuse.
accompagnato con
avverbi di luogo
Es. Ho tirato su la
matita caduta.
Ho tirato fuori i libri
dall’armadio.
lanciare = imprimere
con forza un
movimento a qlco.,
gettandolo lontano
da sé (anche con
armi di fuoco)
Es. Ha tirato il
sasso per dividere i
due gatti che si stavano azzuffando
Es. Ha tirato la palla
in rete.
Es. Ha tirato ad un
bersaglio
Aspirare, succhiare
qlco.
Es. Non fumo ma
una volta ho t. una
boccata dalla pipa di
mio padre;
ATT. con riferimento
a situazioni tipiche:
Es. Guarda
come tira il
camino!
Es. Tira
vento oggi!
4
57
Es. Le spoglie dei caduti furono traslate
nell'ossario
Il traghetto
Trasporto, passaggio
di persone o cose da
una sponda all'altra di
un corso d'acqua
Es. Abbiamo preso il
t. da Genova in
Sardegna
ATT. a Venezia ci sono “traghetti” (4) gondole
grandi che ti portano da un lato del Canal Grande
all ’altro e anche “vaporetti” (3)
che sono motonavi che navigano tutta la laguna come servizio pubblico urbano.
ATT. il tragitto = il percorso tra
due località
Es. Facciamo il t. tra casa e
villeggiatura in 5 ore senza soste.
DA FARE
L’arte italiana come non è stata mai vista.
Nell ’imponente cornice delle
Scuderie Juvarriane della
Reggia di Venaria, oltre 350
opere tracciano un percorso
che va dall’antichità alla vigilia del 1861 attraverso le principali "capitali culturali" pre-unitarie: Torino, Firenze, Roma, Milano, Venezia, Genova, Bologna,
Parma, Modena, Napoli e Palermo. La mostra
propone l ’immagine delle diverse città - culture,
tradizioni e ricchezze storico-artistiche- viste da
grandi artisti che hanno fatto la storia: Giotto, Beato Angelico, Donatello, Botticelli, Leonardo,
Raffaello, Michelangelo, Correggio, Bronzino, Tiziano, Veronese, Caravaggio, Rubens, Tiepolo,
Canova, Hayez, Parmigianino, Bernini e tanti altri.
Dal percorso emerge e si afferma il profilo di un’
arte e di uno stile italiano.
Il trampolino
piattaforma o altro impianto da cui, in alcuni
LA MOSTRA
Torino, Firenze, Roma, Milano, Venezia, Genova,
sport (tuffi, salto con gli
sci ecc), l'atleta si lancia
Bologna, Parma, Modena, Napoli e Palermo: ognuna delle principali “capitali culturali” preunitarie
o prende lo slancio
è stata ed è in diverso modo rappresentativa dei
differenti destini e delle particolari identità delle
Es. Quando vai in piscina
bada a non scivolare dal t.!
ATT. la parola ndl “de trampoline” va tradotta con
“il tappeto elastico” o “il trampolino elastico”
Es. Saltare sul tappeto elastico aiuta a migliorare
la resistenza cardiaca e la capacità polmonare.
ATT. la parola “i trampoli” sono i due lunghi bastoni con una mensoletta a una certa altezza su
cui si appoggiano i piedi, in modo da
corti e delle città italiane. Chiunque abbia anche
solo sfogliato un manuale di storia o di storia dell ’arte sa che tali città hanno conosciuto vicende
antiche e gloriose, ognuna segnata da specifici
caratteri distintivi che hanno poi contribuito alla
formazione culturale e artistica nazionale. Alla
vigilia del 1861 si erano date un'autorappresentazione che univa vicende storiche, fe-
poter camminare mantenendosi a distanza dal suolo; si usano per attraver-
nomeni letterari ed artistici, temperamenti dei
popoli, destini, attese e speranze chesarebbero
sare terreni con molta acqua o per
gioco e travestimento nelle mascherate
poi scaturiti all ’appuntamento dell ’Unità nazionale.
Es. I pagliacci nel circo camminavano
su dei t.
La mostra, allestita alle Scuderie Juvarriane della
Reggia di Venaria, vuole dare immagine alle Italie
che la Storia chiamò a diventare Italia. Il nostro è il
Trarre
È un verbo che assomiglia molto a “tirare” però
non hanno sempre gli stessi significati ed usi.
Paese delle“differenze”. Oggi, nel tempo della
globalizzazione, ci accorgiamo che le “differenze”
Percìo una prova di spiegazione in tabella.
sono una ricchezza, un moltiplicatore di energie,
di suggestioni, di risorse. La mostra ci porterà
indietro nel tempo a rappresentare l ’orgogliosa
consapevolezza delle “differenze” che i popoli d ’
Italia avevano di se stessi alla vigilia del 1861.
56
5
Oltre 350 opere d’arte provenienti dai musei d ’
Italia, del mondo nonché da collezioni private
racconteranno alla Venaria Reale l’identità delle
principali "capitali culturali" italiane. Ogni capitale
sarà rappresentata da opere d’arte, documenti ed
oggetti in un certo senso identitari, in grado cioè
di significare e di ricostruire il profilo storico e i
termini delle auto-rappresentazioni. Torino è l’
Armata, la Metallurgia, la Corte. Firenze è la fondatrice della lingua e delle arti con Dante, Giotto,
Donatello, Botticelli, Michelangelo. Roma è la
gloria dell ’Antichità classica e dell ’Autorità religiosa: due elementi unificanti destinati a tenere insieme la nuova Italia. Milano è Leonardo da Vinci,
è la religiosità dei Borromeo, è l ’Illuminismo, è il
dialogo costante e fecondo con l ’Europa.Venezia
è la grande pittura di Tiziano e di Veronese, è il
profumo d ’Oriente, è il mito del Buongoverno e
della città inimitabile. C ’ è poi Genova, ricchissi-
OCCHIO ALLE TRAPPOLE !
A cura di Ivette Brusselmans
In questa rubrica vorrei attirare la vostra attenzione su certe
trappole e certi 'faux amis' che si presentano quando si impara
l'italiano. Le parole o espressioni menzionate sono sempre
quelle esatte. Definizioni e particolarità si trovano nella 2°
colonna, Gli esempi, li trovate nella 3°. Redigendo questa
rubrica ho consultato 5 libri e due dizionari il Dizionario in CDRom : ‘DISC Compact’+ il Dizionario on line “Garzanti”
I più comuni errori di italiano di Mauro Magni (Editions De
Vecchi)
De taalvos Italiaans samengesteld door Vicenzo Lo Cascio
en Annelies Kooijman (Thomas Rap bv)
De taalvos Italiaans II samengesteld door Annelies
Kooijman en Claudia di Palermo (Thomas Rap bv)
E' perfetto il tuo neerlandese ? Is je Italiaans perfect ? van
Monique Jacqmain (Flandria Nostra)
Thematische woordenschat Italiaans, 2002 Intertaal
Amsterdam/Antwerpen
T 10
ma e bellissima, capitale finanziaria nell ’Europa
della Controriforma e degli Assolutismi, la città
La tovaglia
che ha saputo trasformare il profitto bancario nei
Rubens, nei Van Dyck, nei palazzi più belli della
drappo di tessuto, di plastica o di altro materiale,
che si mette in tavola per apparecchiare la mensa
Cristianità. Bologna, la seconda città dello Stato
Pontificio, è il prestigio della sua Università ed è
l ’ideale classico che da Raffaello arriva a Guido
o anche per ornamento
Reni. Parma e Modena sono l ’arte e il collezionismo dei principi mecenati. E infine ci sono le due
ATT. il diminutivo di “tovaglia” è in genere – “la
tovaglietta” perché “il tovagliolo” sarebbe un pic-
capitali del Regno: Napoli e Palermo. C ’è la Napoli degli Aragona e dei Borbone, di Caravaggio e
di San Gennaro, dei Lazzari e di Masaniello; la
colo quadrato di tessuto o di carta che si usa a
tavola per pulirsi la bocca e le mani o per evitare
di sporcarsi gli abiti e che spesso si abbina alla
Palermo di Federico Imperatore, del Feudo, dei
Baroni riottosi, dell ’autonomia continuamente
tovaglia
affermata e continuamente contrastata.
La sezione dedicata a Roma, curata da Antonio
Paolucci con Alessandra Rodolfo, porta in dote
una cinquantina di opere a raccontare i venticinque secoli della città eterna, pagana e cristiana,
attraverso i temi dell ’antichità e dell ’autorità religiosa. Dai miti della Roma arcaica, simboleggiati
dal celebre dipinto di Rubens con Romolo e Remo allattati dalla Lupa, ai protagonisti della Roma
classica con i ritratti e i busti degli imperatori e i
rilievi della Colonna Traiana, alle nitide vedute
della Città eterna nei quadri di Van Vittel e nelle
incisioni di Piranesi. La Roma cattolica, rappresentata dai Triregni papali, dai busti del Bernini di
Paolo V e dell ’Algardi di Innocenzo X Pamphilj,
ritrae nella serie dei pontefici la stagione del
grande barocco, per chiudere con il gesso otto6
Es. La contessa aveva messo una bella t.
di pizzo in tavola.
Es. Il galateo richiede che appena ci si
siede in tavola, ci si spiega il tovagliolo
sulle ginocchia.
Tradurre
Trasferire un testo da una lingua in un'altra.
Anche per estensione: tradurre in pratica un ’idea.
Es. Da giovane ho t.libretti d ’opera dall’
italiano in nederlandese.
ATT. Il verbo tradire significa “Ingannare qlcu.,
venire meno alla fede data”
Es. Figurati, sono stata t. dalla mia migliore amica.
ATT. In italiano esiste però l'espressione
"traduttore, traditore" che esprime la possibilità
che traducendo un testo ne venga tradito il significato o lo stile.
ATT. Esiste in italiano il verbo tra(n)slare che però
ha tutt ’altro significato = trasportare, spostare i
corpi dei defunti per la sepoltura
55
ESSERE UNA CHIMERA
centesco della Religione Cattolica del neoclassico
Antonio Canova.
La chimera era un mostro mitologico col muso di
leone, i l corpo di capra, la/coda di drago che
Firenze è la lingua italiana di Dante, Petrarca e
Boccaccio, è il collezionismo dei Medici, la Corte
vomitava fiamme. In riferimento a questa leggenda, il detto viene usato per indicare tutto ciò
che costituisce l'oggetto di un' aspirazione fanta-
illuminata di Lorenzo il Magnifico (in mostra nel
celebre ritratto del Fiammingo), è la culla del Rinascimento con Brunelleschi, Masaccio e Dona-
siosa, assurda e perciò irraggiungibile.
tello, la nuova scienza astronomica di Galileo e,
ancora, fra Sette e Ottocento, la città d ’arte per
ESSERE UNA MEZZA CARTUCCIA
Le cartucce a carica ridotta, cioè a mezza carica
di esplosivo, preparate esclusivamente per le
esercitazioni di tiro, producono un debole colpo
quando vengono usate. In riferimento a ciò, il
detto viene usato per indicare una persona di piccola statura, ma soprattutto chi vale molto poco,
cioè che ha socialmente poca importanza.
ESSERE UNA MOSCA BIANCA
Detto usato per indicare qualcuno o qualcosa
che, nel suo genere, è una rarità.
eccellenza, cantata in tutta Europa nei diari dei
favolosi Gran Tour. La sezione, curata da Cristina
Acidini e Maria Sframeli, ricostruisce il cammino
verso l ’Unità italiana partendo dal patrimonio lasciato dai grandi poeti fiorentini del Trecento, per
chiudersi su un ’immagine simbolo del Risorgimento, La Ragazza che cuce il tricolore di Odoardo Borrani.
Da capitale del ducato sabaudo a prima capitale
italiana, la Torino che ospita i festeggiamenti per
il Centocinquantenario incarna in mostra lo spirito
risorgimentale che portò il Paese all ’Unità. Per la
cura di Carla Enrica Spantigati, la sezione ripercorre nel segno delle arti la lunga epopea dinastica dei Savoia, la religiosità, la politica d ’
immagine, le imprese editoriali e il collezionismo,
fino alle grandi architetture che celebrarono, nella
regìa di Juvarra, il passaggio da ducato a regno
nel 1713. Il Piemonte, immortalato nelle evocative
immagini pittoriche delle Alpi, rammenta anche le
innovazioni conferite all ’Italia dall ’antica tradizione scientifica e militare delle sue accademie. Le
ultime tele di Bossoli e Tetar van Elven riportano
Torino protagonista del Risorgimento.
Genova, ricchissima e bellissima, evocata nei diari di celebri viaggiatori tra cui Gustave Flaubert
che nel 1845 paragonò il suo fascino a quello di
Costantinopoli, ripercorre in mostra, a cura di
Piero Boccardo, la sua età d ’oro come capitale
finanziaria e dell ’arte, nell ’Europa della Controriforma e degli Assolutismi. Una trentina di opere
scelte, tra cui preziose tele di Rubens, Strozzi,
54
7
Van Dyck, Veronese, danno immagine alla storia
della città, dalla nascita della Repubblica, con il
Ritratto di Andrea Doria nelle vesti di Nettuno del
Bronzino, fino all ’epopea garibaldina.
Testimonianze artistiche delle molte culture di Palermo, tra il Medioevo e l ’età moderna, scandiscono il cammino della città, in bilico tra l ’
autonomia rivendicata e contrastata. Con riferimento agli studi compiuti durante il Risorgimento
dallo storico palermitano Michele Amari, la sezione curata da Vincenzo Abbate apre sul mito dell ’
età normanno-sveva, nel segno della convivenza
dei popoli, con preziosi manufatti autoctoni e d ’
importazione islamica e la tela ottocentesca di
Giacomo Conti raffigurante la corte di Federico II.
In chiusura il tema dei Vespri siciliani (nel dipinto
di Michele Rapisardi) è collegato direttamente all ’
epopea garibaldina: la rivolta del popolo al sopruso angioino nel 1282rappresenterebbe la prima
presa di coscienza del sentimento indipendentista.
L ’identità di Napoli, capitale storica dell ’Italia
meridionale, sede di una grande Corte regale,
emerge sfaccettata in mostra nelle raffigurazioni
del potere sovrano, con i molteplici modelli di autorapprentazione e, per contrasto, nelle vivide immagini della sua plebe nei dipinti di Cerquozzi,
Giordano, Traversi, Miola. A cura di Pierluigi Leone De Castris, attraverso circa cinquanta opere,
la città, i colori, i Santi, la storia rivelano tutte le
contaminazioni artistiche di un porto mediterraneo
nera è cosa che si distingue nel gregge.
ESSERE LO SPECCHIO PER LE ALLODOLE
Per cacciare le allodole viene adoperato uno speciale congegno a specchi che, illuminato dal sole,
inganna quella specie di uccelli attirandoli nella
rete. In riferimento a ciò, il detto viene usato per
indicare tutto ciò che serve per ingannare gl'ingenui con lusinghe e prospettive allettanti.
ESSERE NELL' OCCHIO DEL CICLONE
Detto usato per indicare chi si trova al centro di
una vicenda che lo espone a un pericolo o alle
severe critiche della società.
ESSERE PIENO COME UN OTRE
L'otre è una pelle intera di animale, generalmente
una capra, usata per contenere, quasi sempre,
del liquido. Il detto viene usato per indicare chi ha
abusato nel mangiare o nel bere, riempiendosi
eccessivamente lo stomaco.
ESSERE UN FUOCO DI PAGLIA
L'espressione vuol significare tutto ciò che lì per lì
può sembrare consistente e interessante, ma che
poi si rivela invece di scarso valore e di breve durata.
ESSERE UN IMPIASTRO
aperto all ’Europa e all ’Oriente, quanto mai amato, come meta privilegiata del Grand Tour e raffi-
E' un detto che viene riferito a persona uggiosa,
importuna, antipatica, come pure a un lavoro che
gurato in brillanti vedute tra Sette e Ottocento.
Seconda città dello Stato Pontificio, Bologna, celebre per il prestigio della sua Università, porta in
presenta una sgradevole e fastidiosa possibilità di
realizzazione. Sgradevole era l'impiastro di semi
di lino che si usava caldo per curare le affezioni
mostra la ricca tradizione pittorica delle corti padane nelle tele del Correggio e del Dossi, illu-
della gola e del petto.
strando la riconquista vaticana di Giulio II nel
1506, con opere di Guercino, Fontana, Bagnocavallo, Ludovico e Annibale Carracci. L ’
esposizione, curata da Andrea Emiliani e Michela
Scolaro, riconosce nell ’ideale classico che attinge alla memoria rinascimentale di Raffaello fino
alle espressioni neoplatoniche di Guido Reni, un
modello di unificazione della pittura italiana.
Nell ’ambito dei territori emiliani, una sezione specifica della mostra è dedicata ad alcune importanti opere d ’arte esemplificative delle prestigiose
collezioni degli antichi ducati di Parma e Modena.
Internazionale e moderna, Milano ritrova nell ’
immagine dell ’Italia preunitaria il ruolo sancito
8
ESSERE UN VOLTAGABBANA
Detto riferito a chi con molta leggerezza cambia
facilmente opinione per il proprio interesse personale.
ESSERE UN'ARPIA
Le arpie erano creature leggendarie e mostruose
con ali, faccia di donna, mani e piedi muniti di
artigli, come Dante le descrive nel canto XIII dell'
Inferno. Esse erano considerate come il simbolo
della cattiveria e rapacità. In riferimento a ciò, il
detto "essere un' arpia" viene usato quando si
vuole indicare una persona eccessivamente avida,
53
gli fu riferito in merito. Solo otto giorni più tardi,
durante una nuova apparizione, Tommaso poté
dalla storia di grande centro propulsore dell ’arte,
del pensiero politico e dell ’economia. Una selezi-
convincersi che Gesù, il quale lo invitava a mettere le mani sulle sue piaghe e nel costato, era
one di opere importanti, a cura di Pietro Marani,
illustra i momenti salienti dell ’epopea lombarda,
veramente risorto. In riferimento a questo passo
del Vangelo, il detto viene oggi usato per indicare
chi ha l'abitudine di non credere mai a ciò che gli
mettendone in luce la doppia vocazione intellettuale e imprenditoriale. Dai cantieri rinascimentali
del Duomo e dela Certosa di Pavia, con le testi-
viene reso noto, anche di una certa rilevanza,
prima di essersene personalmente accertato.
monianze lasciate alla Corte Sforzesca da Leonardo da Vinci e
ESSERE DI MANICHE LARGHE
Proverbio inteso a evidenziare l'indulgenza non
comune di comportamento che qualcuno ha nei
confronti degli altri.
ESSERE DUE ANIME IN UN NOCCIOLO
E' un detto usato per definire l'intimissima amicizia che esiste fra due persone.
ESSERE IL BENIAMINO
Secondo la storia d'Israele, Beniamino, ultimo
figlio di Giacobbe, fu il prediletto non solo perché
era il più piccolo, ma soprattutto per il ricordo
della madre Rachele che morì nel generarlo. In
riferimento a ciò, il detto viene usato quando si
vuole indicare qualcuno che gode di particolare
simpatia e privilegi rispetto ai suoi pari.
ESSERE IN ALTO MARE
Così si dice di chi, nell'intraprendere qualcosa, si
accorge di avere ancora tante difficoltà da superare prima di poter raggiungere ciò che desiderava.
Donato Bramante, la mostra
racconta la spiritualità spagnola
nella Milano dei
Borromeo e il
nuovo
fervore
illuminista nella
Milano austriaca
e napoleonica. Il
celebre Bacio di
Francesco Hayez
simboleggia,
infine, l ’eroismo
delle Cinque Giornate che diedero avvio al Risorgimento.
Venezia si rappresenta in mostra nell ’immagine
riflessa del proprio mito, celebrato dall ’arte attraverso i secoli, fin quasi a fondere la proiezione
simbolica della città con i momenti più gloriosi e
drammatici della sua storia. La sezione, curata da
Giandomenico Romanelli, rappresenta alcuni momenti cruciali nella lunga storia di autonomia politica e istituzionale di Venezia e della sua Repubblica e ricompone le diverse anime di un luogo
non luogo, tra immagini pittoriche evocative e realistiche. Le icone della Repubblica, con i ritratti
ESSERE IN UNA BOTTE DI FERRO
Così viene definito chi, non essendo assillato da
di Tiziano e il Leone marciano di Carpaccio, si
alternano alle celebri raffigurazioni della città del
preoccupazioni di alcun genere, si sente sicuro e
può trascorrere una vita tranquilla e felice, lungi
Canaletto e alle visuali nostalgiche del Guardi, per
riemergere nei colori del Tiepolo e nelle sculture
dalle cattiverie altrui.
del Canova.
ESSERE L'ULTIMA RUOTA DEL CARRO
In questo modo viene indicato chi, nelle varie circostanze della vita, non ha alcun peso né
Tutte le informazioni sul programma 2011 della Reggia di Venaria su
www.italia150.it e www.lavenariareale.it
Prenotazioni: tel. +39 011 4992333
autorità, cioè non conta niente.
ESSERE LA PECORA NERA
Così si suole dire di chi assume volutamente un
comportamento fuori della normalità e spesso
Le iniziative di Italia 150 godono dell’Alto Patronato del Presidente della Repubblica italiana.
La Venaria Reale - Comunicazione e Stampa
tel.: +39 011 4992300 - www.lavenariareale.it
[email protected]
–
[email protected]
nocivo agli interessi degli altri: una pecora tutta
52
9
CHE COS ’ABBIAMO FATTO
EPPUR SI MUOVE
DEGUSTATIE SICILIAANSE WIJNEN 17-12-2010.
Nel 1633 il grande matematico, fisico e astronomo pisano Galileo Galilei fu condannato al car-
De druiventeelt op Sicilië
evolueerde gedurende de
cere dalla Congregazione del Santo Uffizio di
Roma per avere sostenuto la teoria di Copernico
sui movimenti della Terra. Benché costretto ad
eeuwen in functie van de
politieke of historische
abiurare, Galileo non poté fare a meno di ripetere
a se stesso "eppur si muove".
feiten die over het eiland
vloeiden.
Onder de Romeinen flo-
ERRARE è UMANO, PERSISTERE NELL'ERRORE è
reerde
de
wijnbouw,
maar er was één nadeel:Sicilië lag op de
conflictlijn tussen Rome
en Carthago, wat heel wat verwoestingen meebracht..
Onder de Arabische bezetting daalde de omzet
aanzienlijk.
De bezetting van de Fransen (Karel van Anjou) en
nadien de Spanjaarden gaven weer een nieuwe
impuls, die nadien onder Garibaldi nog werd versterkt.
In de 19de eeuw waren de Engelsen op zoek naar
zoete wijn die ze vonden in Porto, maar ook op
Sicilië in de regio van Marsala.
In de 20ste eeuw werd de Italiaanse wijnbouw bijna
gewurgd door een overreglementering die in 1963
(Wet van Goria) enigszins werd versoepeld.
Versoepeling op gebied van lagering waardoor de
kwaliteit aanzienlijk toenam.
Een tweede belangrijk probleem was de bulkverkoop van het goedkope zuiden naar het noorden.
De gebruikte druiven in Sicilië zijn wel zeer lokaal
en komen elders weinig voor: de primitivo, één
van de bekendste draagt in de VS de naam zin-
DIABOLICO
(errare umanum est, perseverare autem diabolicum) Questa frase, rivolta a chi si ostina nei propri sbagli, è attribuita al grande filosofo Seneca.
ESSERE ALL'ACQUA DI ROSE
E' un detto per indicare qualcosa la cui efficacia
si è rivelata poco credibile e perciò incapace di
risolvere, se non provvisoriamente, qualche difficoltà. L'acqua di rose infatti non è un medicamento ma solo un semplice e blando rimedio per
rinfrescare la pelle.
ESSERE COME L'ARABA FENICE
L'araba fenice era detto il favoloso uccello sacro
agli antichi Egiziani, unico esemplare simile ad
una grossa aquila dal piumaggio multicolore, che
allo scadere di ogni 500 anni moriva i n un nido
fatto di ramoscelli di piante aromatiche per risorgere poi subito dopo. Il poeta melodrammatico
Metastasio sintetizzò così il significato allegorico
dell'irreperibilità di quel uccello mitologico: "che ci
sia ciascun lo dice; dove sia nessun lo sa".
Essere come l'araba fenice è divenuto un proverbio usato per indicare qualcuno o qualcosa irraggiungibile o che non si lascia trovare.
fandel en zou door de Spanjaarden naar Californië zijn uitgevoerd.
De moscatodruif wordt in Sicilie in de versie van
“warme muskaat” verbouwd en in wijnen dikwijls
gecombineerd met malvasia.
Verder proefden we nog de witte grillo, inzolia en
de canapi grillo, nivuro en avulsia.
Maar de meest bekende druif is toch de nero d ’
ESSERE COME LA TELA DI PENELOPE
Com ’è raccontato nell'Odissea, Penelope disfaceva di notte la tela tessuta di giorno; così
facendo non terminava mai il suo lavoro. In relazione a ciò, il detto viene usato per indicare
qualcosa che non fa prevedere la fine.
avola, oorspronkelijk calabrees met die typische
aardsmaak zoals de sirahdruif.
ESSERE COME S. TOMMASO
Naast de monocépages van bovenvermelde soor-
Com'è riferito nel Vangelo di Giovanni (cap.XX
v.24, 25, 26, 27), quando Gesù risorto apparve
ten wordt er vaak een combinatie gemaakt met
10
agli Apostoli chiusi in casa per timore dei Giudei,
Tommaso non c'era e non credette a quanto poi
51
SLOTVRAAG
Wat heeft dit alles - afgezien van de naam Parma
“Franse” druiven zoals viognier (wit) en cabernet
sauvignon(rood) wat een meer universele smaak
- met ons, italofielen te maken? Op donderdag 7
oktober 2010 bracht een clubje liefhebbers in ge-
geeft.
zelschap van Herman Cole in het kader van
‘ Gioveditaliano ’ een bezoek aan fort Liefkenshoek. Zelfs voor doorgewinterde reizigers en on-
Anfiteatro had de moeite gedaan een aantal wijnverdelers te vragen naar de Siciliaanse wijn uit hun
assortiment, zodat wij de volgende wijnen moch-
danks de hulp van GPS-systemen moeilijk te vinden, maar een bezoek meer dan de moeite
ten aanbieden:
waard. De pizza en het Italiaans georiënteerde
concert in de Basiliek van Hulst met Napolitaanse
WIT
Masseria Trajone Inzolia bianco (inzolia) 2008
liederen en muziek van Puccini vervolmaakten deze interessante en gezellige uitstap.
Nadere informatie: www.staatsspaanselinies.eu .
3,71 euro
(WH)
Canapi grillo bianco (grillo) 2009
3,94 euro
(WF)
Antoine Koopmans
Met dank aan George Sponselee
Rina Ianca bianco (viognier-grillo) 2007
6,39 euro
(WF)
Gordhi Tondi Kheire (grillo) bianco 2009
13,99 euro
(VI)
ROOD
Santa Tresa (nivuro /cabernet sauv)) rood 2007
8,22 euro
(WF)
Santa Tresa Avulisi (nero d ’ avola) 2007
12,90 euro
(WF)
PROVERBI ITALIANI
Gordhi Tonda Preola rosso (preola) 2008
8,99 euro
(VI)
Gordhi Tondi (nero d ’ avola) 2007
E – seconda parte
14.,99 euro
(VI)
De proeverij verliep onder de deskundige begelei-
EIA! EIA! EIA! ALALà
Questa triplice esclamazi-
ding van Bernard Sterckmans die duidelijk de regio Sicilië grondig had voorbereid, maar die ook
voor algemene vragen over druiven en wijn niet de
one d'incitamento di origine
greca fu il grido di guerra
minste moeite had om een adequaat antwoord te
geven.
che nell' agosto 1917 D'Annunzio scelse per i
suoi aviatori, che si accingevano a bombardare
Pola, in sostituzione dello straniero "Hip hip hip
Bij elke proeverij leer je bij maar deze avond was
toch uiterst leerrijk.
urrah!". Divenne poi il simbolo del saluto fascista.
Romano
ENTRARCI COME I CAVOLI A MERENDA
E' un detto che viene usato in riferimento a qualcosa che è inopportuna, come il cavolo che non
è cibo da merenda.
EPIFANIA, TUTTE LE FESTE LE PORTA VIA
Il sei gennaio si concludono le feste di fine anno.
l'immagine è quella della Befana, una figura
caratteristica del folklore in Toscana ma anche
nel resto dell'Italia anche se in modo minore. Con
somma metafora prende le feste, le mette nel
suo sacco e le porta via.
50
Nuttige adressen:
WH = Het Wijnhuis Regentiestraat 67 9100 St Niklaas
03 776 23 00
www.hetwijnhuis.be
WF= Wine Factory Hekkestraat 44a 2890 St
Amands
0472 73 89 69
www.winetradingfactory.be
VI= Vinesse Velle 2 9140 Temse
www.vinesse.be
03 711 32 22
11
Piccione viaggiatore
Van onze Italiaanse vrienden die onlangs naar
België verhuisden kregen we dit bericht: Huis te
huur – Maison à Louer – Farmhouse to rent.
Ga zeker een kijkje nemen op de site, dan pak je
meteen je koffers: la casa è composta da una
grande cucina con caminetto e tavolo per 10 persone, una camera matrimoniale con bagno, una
camera con un letto a castello con bagno, un
salotto con possibilita' di un letto supplementare
con bagno doccia e lavatrice. Le foto e altre informazioni
le
puoi
trovare
sul
sito
vaart resten nog slechts enkele stukken bij het fort
www.homelidays.com referenza numero 361348 :
Dimora tipica Greve in Chianti in affitto / 4 - 6
Sint-Jan bij De Paal en in de nabij gelegen bossen van De Stropers in de gemeente Stekene.
persone.
Contact:
Andrea
:[email protected],
Ruim 50.000 van de oorspronkelijke 90.000 inwoners verlieten de stad en vestigden zich in het
protestantse Noorden. Met hun komst leverden zij
Bartolozzi
Elisabetta Tad-
dei :[email protected]. Prijzen via secretariat Anfiteatro.
een zeer belangrijke bijdrage aan de economische
en culturele bloei van wat nu Nederland is.
Op onze reismarkt waren ook An en Jos van Bed
BLIJVENDE GEVOLGEN
De herovering van fort Liefenshoek op 3 april
and Breakfast "Casa dell'alba", Montelparo, Le
Marche te gast. Centraal gelegen in de provincie
Fermo is het de perfecte uitvalsbasis om Le Mar-
1585 door de noordelijke opstandelingen had ook
tot gevolg dat de forten Liefkenshoek en Lillo de
Schelde beheersten en zo Antwerpen in een wurg-
che te gaan ontdekken en het echte Italië van
voor het toerisme te ervaren!
greep hielden: de eens zo belangrijke wereldhaven
verwerd tot een regionaal gebeuren. Pas bij het
Nu brengen zij ook voor u de Italiaanse keuken
naar België. Om e gasten uit het verleden, het
heden en de toekomst niet op hun honger te laten
Verdrag van Londen (1839) werd de onafhankelijkheid van België definitief geregeld, kwamen de
forten Lillo en Liefkenshoek in Belgische handen
zitten, komen ze bij u thuis of op uw feest. Met
dank aan alle oma ’s die “l ’amore” in de italiaan-
en moest Nederland de vrije toegang tot de haven
van Antwerpen over de Westerschelde garande-
se keuken brachten, brengen en dit altijd zullen
blijven doen!
ren. De daaropvolgende Scheldeverdragen regelden de bevaarbaarheid en het vrije verkeer over de
rivier. Ze vormen tot op de dag van vandaag een
Voor meer info over Le Marche, de Bed and
Breakfast, andere verblijfsmogelijkheden of de
teer punt in de relatie tussen België en Nederland.
De verovering van Antwerpen door Parma was een
Italiaanse keuken, check www.casadellalba.com.
Bovendien krijgen leden van Anfiteatro 10% kor-
glorieuze overwinning, maar de economische gevolgen ervan een ramp. Maar hoe verging het
ting voor een verblijf in het historisch klooster van
Montelparo
Parma? De volgende stap zou de herovering van
de noordelijke Nederlanden moeten worden maar
koning Filips II besliste anders: Parma werd naar
Frankrijk gestuurd om in een van de vele Hugenotenoorlogen ook daar de katholieken te helpen in
hun strijd tegen de protestanten. Na gewond te
zijn geworden liet hij het commando over aan zijn
zoon Ranucio. Filips onthief hem van zijn taken
als landvoogd: in 1592 stief hij 47 jaar oud in Atrecht/Arras. Hij ligt begraven in de crypte van de
Santa Maria della Steccata in Parma.
12
49
Om Antwerpen van zijn aanvoerlijn te beroven
moest het afgesloten worden van de Schelde. De
Nieuwe gaste was Gaby Henseler van onze zustervereniging Dante Antwerpen. Zij heeft leuke
Spanjaarden probeerden eerst de forten Liefkenshoek en Lillo te veroveren. Liefkenshoek viel maar
huisjes
in
Montecchio/
Umbrië.
In Villa Del Rio kan je met max. 10 personen te-
Lillo bleef in handen van de opstandelingen.
Daarom besloot Parma het over een andere boeg
te gooien en de Schelde af te sluiten met een
recht, midden in de natuur, met zicht op de groene Umbrische heuvels, in een gedeeltelijk aangelegde tuin van 3 ha met privézwembad.
schipbrug ter hoogte van de forten Sint-Philips en
Sint-Marie bij Kallo. Aan beide zijden liet hij stei-
Het volledige huis is met respect voor de authentieke elementen gerenoveerd, maar voorzien van
gers bouwen maar het midden van de rivier -zo´n
300 meter- was te diep om palen te heien. Om
alle moderne comfort. Grotendeels gemeubeld
met Umbrisch antiek.
dit gat te dichten wilde hij 32 boten naast elkaar
leggen en verankeren. Met zware kettingen en
lange planken zouden dan de steigers en schepen
aan elkaar bevestigd worden. Zo´n 10.000! bomen uit het Waasland, 1500! scheepsmasten uit
Denemarken en 200.000! nagels uit Gent waren
nodig. Toen dit alles beschikbaar was, moesten
al die bouwmaterialen nog naar Kallo. En dat was
een groot probleem voor Parma. Tussen Gent en
Stekene kon hij gebruik maken van vaarwegen als
de Moervaart, maar verderop ontbraken die. Een
te graven kanaal van zes mijl tussen zeg maar
Daarnaast zijn er nog eens drie vakantiewoningen
voor telkens max. 4 personen
Stekene en de Schelde bij fort de Perel in de buurt
van Kallo zou dit probleem oplossen. Daarvoor
werden 1200 burgers opgeëist. Ze gingen op 21
Het huis heet l ’Arcobaleno en bestaat uit 3 units,
waarvan 2 in het hoofdhuis:L ’Erba en Miele. en
één apart huisje ,Celeste. De kleuren verwijzen
oktober 1584 aan de slag en drie maanden later
was de verbinding, toepasselijk ‘Parmavaart ’ ge-
naar de kleur van de inrichting, die telkens gelijk
(aardig) is, doch telkens in de respectievelijke
naamd, klaar. Op 25 februari 1585 sloot de
schipbrug de Schelde af en was Antwerpen zijn
bevoorradingslijn kwijt. De uithongering kon be-
kleur.
Elke woning bestaat uit een slaapkamer (dubbel
bed) ,badkamer (douche, toilet, wastafel) en
ginnen. Op 17 augustus 1585 moest de stad onder leiding van burgemeester Philips van Marnix
woon-eet-keuken (gasfornuis, koelkast), waar
zich ook telkens een open haard (ook om op te
van Sint Aldegonde (de jongere broer van Jan van
Marnix) het hoofd buigen. Terzijde: het kasteel
van Marnix van Sint Aldegonde in Bornem wordt
koken !) en een dubbele slaapbank bevindt.
Vanaf 01/05/2011 zal het nieuwe zwembad in gebruik kunnen genomen worden, het heeft een af-
nog steeds bewoond door leden van de familie de
Marnix. Parma was erin geslaagd het kroonjuweel
meting van 5 x 10 m en is voor gemeenschappelijk gebruik.
weer in Spaanse handen te krijgen. De brug werd
een maand later afgebroken en van de Parma-
Voor beide huizen geldt : gebruik van bedlinnen
en (bad)handdoeken inbegrepen, het bedrag van
de eindschoonmaak is ter plaatse te voldoen (75
tot 100 Euro voor Villa del Rio en 40 euro voor L ’
Arcobaleno)
Voor meer info, foto ’s, prijzen, …. kan u steeds
terecht bij Gaby Henseler op +32 498 683 983 of
via [email protected] of kijk eerst even op
de website www.villadelrio.be
48
13
Ook voor de Valle d ’Aosta kregen we nog wat tips
houden wordt als beginjaar 1568 genoemd, maar
uit historisch oogpunt ware 1567 beter geweest: in
binnen van oud-lid Roger Van Bogaert:
Hotels waar ik verbleef en het goed vond
dat jaar namelijk vond het eerste treffen tussen de
opstandelingen – de geuzen van Jan van Marnix-
(uitgebreid ontbijt, vriendelijk onthaal, enz.):
http://www.hotelmonteemilius.com : juist ten zuiden van Aosta-centrum (op ongeveer 5 km)
langsheen een berghelling naar de Monte Emilius
http://www.tivet.it : onderweg naar het ski-gebied
Pila, op 1200 m hoogte met mooi uitzicht over
Aosta stad en omgeving, zeer rustig, uitstekende
keuken. Kan ook bereikt worden met de eitjes-lift
die vanuit Aosta naar Pila loopt met tussenstops
o.a. nabij dit hotel. Een echte aanrader, maar
toen ook iets duurder dan het vorige (zie websites) www.hotelmillefiori.it: gelegen juist opzij van
de hoofdvallei van de Matterhorn, die van Chatillon naar Breuil loopt. Zeer goede prijs/kwaliteit.
Rustig
gelegen.
Een
echte
aanrader.
en de Spaanse troepen plaats in de slag bij Oos-
Suggesties
terweel: die naam kan na zovele eeuwen nog
steeds voor beroering zorgen.
voor
uitstappen:
Ski-gebied Pila, van waaruit mooie wandelingen
te voet of met lift (bergop) hogerop waar ook res-
OPROER
Willem van Oranje stelde zich aan het hoofd van
tauratie is (niet bereikbaar met wagen want weg
eindigt in Pila op circa 1800 m). Hotel Tivet ligt
op weg naar Pila. Pila zelf is als verblijfplaats
de opstandelingen. Hij had vanaf 1578 zijn
hoofdkwartier in Antwerpen want die stad was zoals zovele steden in Vlaanderen in handen van de
minder interessant in de zomer wegens te sfeerloos en in de winter wegens te druk.
calvinisten. Het tegenoffensief van de katholieke
Spanjaarden werd geleid door Alva en sinds 1578
Vanuit Breuil met de lift naar 3500m als nietskiër, of 3800m als skiër (ook in de zomer, wegens op gletsjer). Breuil zelf is een typisch ski-
door landvoogd Alessandro Farnese, hertog van
Parma. Parma ontpopte zich, behalve als relatief
tolerant tegen de calvinisten, ook als een be-
dorp, maar is in de zomer ook weer veel rustiger
(tenzij misschien wanneer er de "ronde" of wieler-
kwaam militair leider. Met een combinatie van
toegeeflijkheid jegens protestanten en krijgskunst
koers van Aosta plaatsgrijpt (lokaal evenement).
Mooie trip met de wagen doorheen deze hoofdvallei van Chatillon naar Breuil met regelmatig
slaagde hij erin om verscheidene opstandige steden zoals Brugge, Brussel, Gent, Mechelen en
Oudenaarde blijvend te veroveren. Maar de we-
zicht
op
de
top
van
de
Matterhorn.
Vallei van de Grand Saint Bernard die naar Zwit-
reldhaven van die dagen, Antwerpen, was nog in
handen van de protestantse opstandelingen. Dat
serland loopt, met eventueel verblijf in http://
www.montvelan.it : ik verbleef er niet, maar dronk
kon Spanje uiteraard niet over zijn kant laten
gaan. Antwerpen moest ingenomen worden en het
er iets, nam er inlichtingen en het leek mij best
ok.
was aan Parma om dat te realiseren. Om die stad
aan te vallen vestigde hij op 6 juli 1584 zijn
hoofdkwartier op de Singelberg, het waterkasteel
van de heren van Beveren in Beverenbroeck. Wie
vanaf de Expresweg komende uit het westen de
afslag naar de Liefkenshoektunnel neemt, ziet in
de richting van Beveren een kunstmatig hoogte.
Dat is de Singelberg. Het hele poldergebied tussen Saeftinge, Hulst, Sint-Gillis en Burcht stond
onder water en ook de oostelijke oever van de
Schelde was geïnundeerd.
ANTWERPEN UITHONGEREN!!!
14
47
EEN BROKJE ITALIË OM DE (LIEFKENS-)HOEK
Leesclub
Parma, dat weten we, ligt in Italië maar als je de
Parmavaart wilt zien, dan zul je toch in het Waasland moeten zijn. De naam van deze vaart verwijst
naar Alessandro Farnese (1545-1592), hertog van
Parma en Piacenza. Alessandro Farnese of Parma, zoals hij bij ons bekend staat, was de zoon
van Margaretha. Deze Margaretha was een dochter uit een affaire van haar moeder Johanna van
der Gheynst uit Nukerke en keizer Karel V. Al jong
verhuisde Margaretha naar Italië waar ze trouwde
met Alessandro de´ Medici. In Rome woonde zij in
het stadspaleis
van de Medici. Dat
Palazzo Madama
ITAKA VOOR ALTIJD
door Luigi Malerba
Dit boek, één van de meest
bekende van Luigi Malerba, handelt helemaal niet
over Italië of over een aan Italië-gebonden onderwerp.
Het onderwerp kan echter niet meer klassiek zijn:
de thuiskomst van koning Odysseus na de tienjarige oorlog rond Troje en zijn tienjarige omzwerving die daarop volgde.
Zijn echtgenote Penelope en zijn zoon Telema-
is naar haar genoemd en is nu de
zetel van de Itali-
chos wachten hem op, maar het paleis wordt ook
bevolkt door een hele schare minnaars die dingen
aanse Senaat.
Niet te verwarren
naar de hand van Penelope en naar de troon van
Odysseus.
met de Villa Madama, het zomerpaleis van de Medici buiten de
Odysseus komt aan land in Ithaka, zijn eiland, en
maakt zich bekend aan Eumaios, zijn trouwe varkenshoeder.
stad! Want dat doet nu dienst als gastenverblijf
van de Italiaanse staat. Na de moord op haar
eerste echtgenoot werd Margaretha uitgehuwelijkt
aan Ottavio Farnese en ging zo de geschiedenisboeken in als Margaretha van Parma. Zij was van
1559 landvoogdes der Nederlanden tot zij in 1567
uit protest tegen de komst van de hertog van Alva
aftrad. Daarna werd zij gouverneur van Abruzzo.
Aan Telemachos die zijn vader was gaan zoeken,
maakt Odysseus zich ook bekend.
Vandaar gaat hij naar het paleis, maar vermomt
zich als bedelaar om Penelope op de proef te
stellen en om haar reacties na te gaan.
Het wordt een steekspel tussen beiden: Odysseus
twijfelt of Penelope hem dadelijk herkend heeft,
Ze stierf in 1586, een paar maanden vóór haar
echtgenoot, in Ortona in de provincie Chieti.
Penelope twijfelt aan de identiteit en de oprechtheid van Odysseus na al zijn avonturen en avon-
‘ TACHTIG ’ JAAR OORLOG
Margaretha van Parma en haar zoon Alessandro
Farnese hebben in de eerste jaren van de Tach-
tuurtjes op zijn terugweg.
Uiteindelijk schakelt Odysseus de 50 vrijers op een
bloedige manier uit, bezoekt hij ook nog zijn oude
tigjarige Oorlog (1568-1648) een belangrijke rol
gespeeld. Waar ging het ook al weer om? In het
vader Laertes en nadat ook Telemachos finaal
begint te twijfelen aan zijn vader eindigt alles toch
begin van de zestiende eeuw was het protestantisme opgekomen. Het belijden van die gods-
nog goed.
Geen Grieks melodrama dus.
dienst werd echter al snel verboden. De heer der
Nederlanden was ook keizer van Duitsland (Karel
V) en koning van
Het verhaal wordt verteld in 43 hoofdstukjes alternerend Odysseus en Penelope die aan het woord
Spanje (Filips II). Zij
gingen uit van: ‘één
staat, één geloof”
en dat was dan de
rooms-katholieke
leer. Die religieuze monopoliepositie naast sociale
en economische motieven vormde de basis van
zijn.
Aanvankelijk is Odysseus langer aan het woord,
maar naarmate de spanning van de herkenning
stijgt worden de hoofdstukken korter en is Penelope in het tweede deel soms langer aan het
woord.
we nu de Tachtigjarige Oorlog noemen. Omdat
mensen en dus ook historici van ronde getallen
46
15
Het was de bedoeling van Malerba om de figuur
van Penelope die in het originele werk van Homeros maar een schaduwfiguur was, uitvoeriger
aan bod te laten komen.
Haar psychologie is haarfijn getekend en – dit
was de mening van heel de leesclub- zij komt als
een sterke persoonlijkheid naar voor en het is de
sluwe, verstandige en beresterke Odysseus die
het onderspit moet delven in deze confrontatie.
Het boek dat in 1997 in Italië is uitgegeven, is een
transpositie van het klassieke verhaal naar de 20ste
eeuw: de vrouw staat zeker niet in een minderheidspositie en de invloed van de goden wordt in
deze versie tot een minimum herleid, wat de geloofwaardigheid zeker ten goede komt.
Eens te meer hebben we samen met de leesclub
van Davidsfonds Sint- Niklaas een boeiende discussieavond gehad waarbij enkele deelnemers op
het einde spontaan zeiden dat ze het een uiterst
boeiend boek vonden met veel psychologische
diepgang.
g e g e v e n s :
(Itaca per sempre)
selend systeem van concours organiseren voor
het winnen van een reis naar Rome, de zogenaamde ‘Groote Prijs ’. Het duurde echter tot
Uitgeverij De Arbeiderspers
AmsterdamAntwerpen, 185 pag.ISBN 90 295 3039 1/ NUG1
1823 voordat men deze wedstrijd voor het eerst
z o u
o r g a n i s e r e n .
T e c h n i s c h e
Ithaka voor altijd
301
Romano
België
Na de scheiding tussen Nederland en
België werd vanaf 1832 een Belgische Prix de Ro-
me uitgereikt door de Belgische regering. Er waren wedstrijden voor kunstschilders, grafici,
Het volgende boek dat Anfiteatro leest samen met het
Davidsfonds Sint-Niklaas is
DE EENZAAMHEID DER PRIEMGETALLEN
van P.GIORDANO.
Het boek wordt in het Nederlands gelezen en besproken
in november 2011.Aansluitend zullen we proberen de
film gebaseerd op het boek te vertonen in de bib. De
exacte data volgen nog.
beeldhouwers en architecten (in principe kwam
elke discipline om de drie jaar aan bod) en -los
daarvan- voor musici. De muzikale prijs werd van
1841 tot 1973 tweejaarlijks uitgereikt. Onder de
winnaars vinden we in 1847 Jaak-Nicolaas Lemmens naar wie het vermaarde muziekinstituut in
Leuven werd vernoemd. In 1857 lezen we Peter
Benoit met zijn cantate ‘Le Meurtre d ’Abel ’ .
Twintig jaar na hem was het Edgar Tinel die met
het schrijven van zijn cantate ‘Klokke Roeland ’ de
Prijs wegkaapte. Toen Tinel op 67-jarige leeftijd
overleed was hij directeur van het Brusselse Muziekconservatorium. Hij kreeg een staatsbegrafenis en werd -op eigen verzoek- ter aarde besteld
in Sinaai. Bezocht je ooit het Tinelmuseum ? Zag
je ooit het
Herman Cole.
Tinelmonument
?
Met
dank
aan
www.kunstbus.net
en
www.svm.be. Kijk ook op www.tinelconcerten.eu
16
45
buitenland. De naam Tinel wordt geregeld ook
vastgeklonken aan de Prix de Rome. Maar wat is
DA LEGGERE
die Prix de Rome eigenlijk?
Stijn Fens
Uit Sinaai naar de Prix de Rome
Oorsprong
Vanaf het begin van de zestiende eeuw gold de
klassieke oudheid als bakermat van de Europese
kunst. Voor de meeste Noord-Europese kunste-
Vaticanië,de geheimen van de paus , Atheneum
224p 16,95 euro. Een papenvreter kan je Stijn
Fens bezwaarlijk noemen. Daarvoor is zijn respect
voor de rooms-katholieke kerk veel te groot. Toch
schrikt hij er niet voor terug om in zijn boekje Vati-
naars ontbraken echter de mogelijkheden om dat
klassieke Rome te bezoeken. Koning Lodewijk XIV
canië, de geheimen van de paus, heel wat verder
besloot dat Franse kunstenaars de kunstuitingen
uit die periode met eigen ogen moesten kunnen
bekijken en bestuderen. Daarom stelde zijn Aca-
gekauwde weetjes. Zo beschrijft hij tot in het
kleinste detail de manier waarop de postjes binnen het Vaticaanse apparaat worden verdeeld,hoe
démie Royale de Peinture et de Sculpture in 1666
de Prix de Rome in. De prijs bestond uit een
de pauselijke propagandamachine met ijzeren
hand wordt geleid en hoe er binnen de muur van
geldbedrag waarmee de winnaar vier (!) jaar in
Rome kon werken aan de Académie de France,
die toen was gevestigd in de Villa Medici.
Vaticaanstad op vaak tweeslachtige wijze met het
begrip homoseksualiteit wordt omgegaan.
te gaan dan het opsommen van een reeks voor-
De prijs -oorspronkelijk alleen bedoeld voor beeldende kunstenaars- was in Frankrijk zeer gewild.
Pas vanaf 1803 kwamen ook musici in aanmerking. Eugène Delacroix, Edouard Manet, Edgar
Degas en Maurice Ravel hebben tevergeefs getracht de Prix de Rome te bemachtigen. Hector
Gianluigi Nuzzi
Berlioz heeft vijf pogingen nodig gehad om de
prijs in de wacht te slepen. Nadat Jacques-Louis
Vaticaan BV, vertaling Bert Bakker,285p 19,95
euro. Gianluigi Nuzzi slaat in VaticaanBV een heel
David drie jaar op rij had gefaald, overwoog hij
z
e
l
f
m
o
o
r
d
.
andere toon aan. Aan de hand van tientallen documenten legt hij de financiële banden tussen het
Nederland In navolging van de Franse koning
voerde Louis Napoléon tijdens zijn regeerperiode
Vaticaan,de maffia en de Italiaanse politiek bloot.
Vanwege de hoge techniciteit is dit zeker geen
gemakkelijk boek,maar het ontluisterende karakter
in Holland de prijs in 1808 in voor jonge kunstenaars en architecten. De kwekeling moest naar
Parijs om twee jaar onder begeleiding van de be-
ervan slaat zelfs de grootste leek met verstomming
roemde historieschilder David te werken; daarna
ging het over de bergen te paard of met een
Afhankelijk van de recensent, bejubeld door de
koets naar de Villa Medici in Rome. Onder strenge begeleiding en zonder enige artistieke vrijheid
was het de bedoeling alle kunsten en architectuur
uit de Griekse en Romeinse Oudheid nauwkeurig
te bestuderen en de regels ervan toe te passen op
ene, verguisd door de andere: De begraafplaats
van Praag van Umberto Eco. Uitgegeven bij Prometheus, 9789044617320, 19,95 euro, 491 pag.
Op grootse wijze neemt Umberto Eco in zijn nieuwe, grote roman De begraafplaats van Praag de
het eigen werk. Alle normen en universele waarden in die tijd werden gekopieerd vanuit de klas-
misschien wel meest megalomane eeuw aller tijden onder handen: de negentiende eeuw. Plaatsen van handeling: Turijn, Palermo en Parijs.
sieke beschaving. Perfectioneren was belangrijker
dan h et o ntwi kk el en va n ee n eig en visi e.
De geschriftvervalser Simone Simonini is een
nauwkeurig observator van zijn eigen tijd. En hij
In 1817 bevestigde Koning Willem I het bestaan
van de prijs, als onderdeel van de oprichting van
een Koninklijke Academie in Amsterdam en Antwerpen. De academies moesten per jaar een wis44
ziet veel: een hysterische sataniste, een abt die
twee keer sterft, lijken in een Parijs riool, jezuïeten
die samenspannen tegen vrijmetselaars, vrijmetselaars en Mazzinianen die priesters wurgen met
hun eigen darmen, de krombenige, aan artrose
17
lijdende Italiaanse held Garibaldi, de bloedbaden
tijdens de Parijse Commune van 1871 waar zelfs
Nog één woordje uitleg over deze uiterst merk-
pasgeboren ratjes worden gegeten, onwelriekende
kotten waar tussen de absintdampen bomexplo-
waardig illustratie: centraal staat Dante met in de
hand zijn boek waarop een kruis staat afgebeeld
sies en volksopstanden worden voorbereid, nepbaarden, zogenaamde notarissen, valse testamenten, diabolische broederschappen en zwarte
wat betekent dat hij het goddelijke bij de mens
gebracht heeft.
In de bovenste medaillon staat Beatrice Portinari
missen. Simonini ziet veel, maar hij maakt nog
veel meer mee, en bijna als vanzelf wordt hij
en in de onderste Vergilius en Statius, de begeleiders van Dante op zijn zoektocht.
steeds dieper betrokken in het complot dat zal
leiden tot de lasterlijke Protocollen van de Wijzen
Naast Beatrice zijn 2 afbeeldingen van de Hemel
weergegeven – één als labyrint- en onderaan zien
van Zion, die de gehele twintigste eeuw het antisemitisme zullen aanwakkeren. Maar de vraag is
of Simonini er alleen maar zijdelings bij betrokken
we de Hel en de Louteringsberg.
De ets wordt omrand met engeltjes behalve in de
linkeronderhoek waar de Hel staat: daar zijn de
is. Is zijn invloed niet veel groter? De Protocollen
zijn een vervalsinmaar van wie precies? De be-
engeltjes vervangen door gevleugelde demoontjes.
graafplaats van Praag is een aangrijpende en belangrijke roman, die een verontrustend licht werpt
op het historische en politieke Europa van de ne-
Romano.
gentiende eeuw, met zijn complotten, aanslagen
en samenzweringen. Umberto Eco (Alessandria,
Edgar Tinel
5 januari 1932) is een van de bekendste en succesvolste schrijvers van Europa. Dertig jaar geleden werd hij wereldberoemd met zijn historische
roman De naam van de roos, die miljoenen lezers
zou betoveren, en die werd verfilmd met Sean
Connery in de hoofdrol. Van De begraafplaats van
Praag werden in Italië binnen enkele weken al
meer dan een half miljoen exemplaren verkocht,
Handige gids bundelt de fijnste winkeladresjes.
Negoziando is de titel van een nieuwe serie pocketgidsen, gewijd aan de beste winkels in de belangrijkste Italiaanse steden. Hoofdstad Rome
bijtde spits af met het eerste boekje dat zopas in
deze reeks verschenen is. Het gemakkelijk mee te
nemen boekje bevat veel adresjes van kledingwinkels en boetiekjes, ateliers, gezellige koffiebars,
interessante antiekwinkels, design- en delicatessenzaken, fijne boekwinkels en nog veel meer. De
samenstellers van de gids hielden rekening met
een aantal criteria. De winkels zijn geselecteerd
omwille van hun kwaliteit, hun assortiment en de
originaliteit van de producten of goederen die ze
aanbieden. Er werd ook nagegaan of de zaakvoerders voldoende gepassioneerd zijn door hun
18
In 2012 zal het precies honderd jaar geleden zijn
dat componist Edgar Tinel (°Sinaai 1854) in Brussel overleed. Zijn geboortedorp en de bezige bijen
rond het Tinelmuseum in de Sint-Niklase deelgemeente zullen dat beslist luisterrijk herdenken. Zo
wordt gerept over de uitvoering van zijn beroemde
‘ Franciscus ’; dit oratorium rond Franciscus van
Assisi (1886-88) bracht hem faam in binnen- en
43
men en grootte aanwezig.
Tilly Swart was beginnen verzamelen kort na de
werk en hoe de algemene sfeer in de winkel is en
of het gebouw en/of het interieur een bijzondere
oorlog. Voor de oorlog was ze secretaresse geweest op het Nederlands consulaat in Genua.
architecturale waarde hebben. De bedoeling van
deze nieuwe gids is de mensen wijzen op het be-
Van daar haar kennis van en liefde voor het Italiaans.
Haar verzameling groeide gestaag, maar ze ver-
staan van dergelijke vaak nogal kleine en enigszins verstopte winkels, waar je ook zonder iets te
kopen een prettige ervaring kan beleven. Niet on-
zamelde niet als een professor of wetenschapper,
maar als een liefhebber en zo komt het dat er niet
belangrijk detail: de gids werd onafhankelijk samengesteld: de winkeliers betalen dus niet om
alleen uniek historische drukken in de collectie
zitten, maar ook schooluitgaven en edizioni popo-
e r i n
v e r m e l d
t e
w o r d e n .
In totaal werden meer dan 500 adressen opgeno-
lari, of vulgariserende versies.
Een gelukkig toeval bracht Dina Aristodemo in
contact met Tilly en haar collectie.Mevrouw Aris-
men, gelegen in alle delen van de stad. Het
boekje bevat geen foto's, maar wel kleine stadskaartjes waarop per wijk de verschillende locaties
todemo gaf Italiaanse colleges en deed opzoekwerk aan de universiteit.
worden aangeduid, de contactgegevens en het
webadres van de winkels, redactionele commen-
In 1998 begon ze met het inventariseren van de
Danteverzameling.
Toen dit monnikenwerk in het voorjaar 2000 ten
taren en de beoordeling van de zaak in kwestie.
De gids is vanaf nu verkrijgbaar in de Romeinse
boekwinkels en kost slechts 10 euro. Je kan het
einde liep was het nog zoeken naar een degelijk
onderkomen voor de collectie zodat ze professio-
boekje ook vanuit België of Nederland online bestellen via de website www.neg-oziando.it. In dat
neel bewaard werd en kon geraadpleegd worden.
Na een tijdelijk verblijf in een gerestaureerd kas-
geval betaal je nog 1,50 euro portkosten.
teel in Gelderland belandde de collectie uiteindelijk in de universiteitsbibliotheek van Leiden waar
aan de beide vereisten-bewaring en raadpleeg-
Geschiedenis van mijn puurheid van Francesco
Pacifico. Piero Rosini is jong, heeft een mooie
vrouw, een rijke vader en een zus die hem wil in-
baarheid- werd voldaan.
troduceren in de literaire wereld. Maar al die zorgeloze, burgerlijke voorspoed doet hem niets. Ro-
Met een gunstige wind – noordenwind- kon ik de
catalogus van de tentoonstelling die rond de collectie werd gehouden,in handen krijgen.
sini is een fanatieke katholiek. Hij is het toonbeeld
van opoffering en seksuele onthouding en niets
Een uiterst verzorgd boekwerk met als titel: Glorie
van de Muzen, Lieveling van het Volk (120 p.).
Buiten de historiek van Mevr. Aristodemo bevat
het verschillende hoofdstukken over vroege uitgaven en commentaren van het ganse oeuvre en
lijkt hem van het rechte pad te brengen. Maar één
avond in een café, waar hij zijn schoonzus Ada
ziet dansen, volstaat om Piero ’s zekerheden op
losse schroeven te zetten. En Piero slaat op de
vlucht. Hij gaat naar Parijs, waar hij op een fata-
van de Commedia in het bijzonder, alles uitvoerig
geïllustreerd.
le val afstevent. Pacifico geeft op hartstochtelijke
en ontluisterende wijze stem aan zijn antiheld:
ontwapenend en magistraal onvolmaakt, maar
Ook aan het grafisch aspect wordt aandacht besteed.
onvergetelijk. Geschiedenis van mijn puurheid
schetst een portret van het hedendaagse Italië en
Hoewel in Vlaanderen maar weinig vertalingen uitgegeven werden van de Commedia – dit in tegenstelling met Nederland - bestaat de frontpagi-
de menselijke geest, in zijn meest tegenstrijdige
en onweerstaanbare facetten. Een nietsontziende
na van het boek toch uit een grafisch werk van
een Vlaming:ontworpen door Stradanus en uitgevoerd door Cornelis Galle (1576-1650). Het stelt
voor: Dante en de wereld van zijn Commedia.
Deze Stradanus (Jan van der Straet 1523-1605)
is voor de leden van Anfiteatro geen onbekende:
in december 2008 bezochten wij in groep zijn tentoonstelling in Brugge: Stradanus, hofkunstenaar
van de Medici.
42
roman die diepe indruk zal maken op de lezer.
Oneindig verhaal meldt :
XY van Sandro Vernonesi. Vier sterren in de Standaard
der letteren met uitvoerige bespreking. Vanaf 1 april
tijdens de Literaire Lente kortingsbon van 3 € op de
prijs van 19.95 €
Le Cose che restano schitterende DVD van 6 uur
(vervolg op La Meglio giuventu (24.95€ - Anfiteatro 3
€ korting
19
Cacciucco
Hét boek over Italië dat elke Italofiel zeker moet
hebben is Cacciucco (spreek uit: katsjoekko). Joost Overhoff, die doorheen het jaar afwisselend in Nederland en Italië woont, heeft het hele
land kriskras doorkruist en die tochten hebben
heel wat verhalen, feiten, anekdotes maar vooral
veel wetenswaardigheden opgeleverd. De schrijver informeert hierdoor de toerist met interessante
schatten die deze tijdens zijn reis maar uit de rugzak hoeft te plukken.
Net zo makkelijk als de auteur doorheen Italië lijkt
te reizen, zo makkelijk hopt de lezer doorheen de
meer dan zestig reisverslagjes. Bekende steden,
piepkleine dorpjes, gastronomie, bouwkunde,
mystiek, sport, cultuur, samenleving … al deze
onderwerpen geven een rijke schakering van het
Italiaanse leven. Wat is de oorsprong van het
woord ‘smulpaap ’? Welke pasta kan je wel perfect ‘al dente ’ koken? Waarom bezoeken zoveel
miljoenen mensen een plaatsje in de ‘bobbel ’
boven de hak van de Italiaanse laars? Wat zijn de
dammusi van Pantelleria?
Extra toemaatjes zijn het voetbal-lexicon en het
lexicon van de afkortingen. Dit laatste is vooral
interessant om tijdens je vakantie in Italië de krant
te lezen. Die staat vol met afkortingen die verondersteld worden gekend te zijn.
Auteur: Joost Overhoff; ISBN 9789045017276;
Type: Paperback; bladzijden: 425; Categorie:
Reisverhalen; richtprijs: 19.95€; taal: Nederlands:
datum: 07/02/2011; recensent: LD; uitgeverij:
Atlas; verdeeld door: VBK Uitgevers.
Ondertitel: Een mozaïek van Italië
Vlamingen zijn. We dalen af en bezoeken de
crypte met de graftombe van Alessandro: :
bovenop prijken zijn zwaard en Spaanse helm.
Bij mijn tweede bezoek in 2006, deze keer vergezeld door mijn collega – we zijn op scambio met
een liceo uit Guastalla_ zijn de helm en het
zwaard “in restauro”
Bij mijn derde bezoek – als reisleider met een
groep VTBmensen- in 2007 kan de crypte slechts
bezocht worden onder begeleiding van een gids
en moet er entreegeld betaald worden
Parma heeft zijn illustere hertog geherwaardeerd!
Marina Smets
Oud-leerkracht De Dames Antwerpen
Gids Toerisme Vlaanderen Beveren en reisleider
bij het ROC
DANTE IN LEIDEN (Nederland)
Toen we enkele jaren geleden in Vlissingen waren,
deden we een
aangename en
onverwachte
ontdekking.
Een
bezoek
aan het echtpaar van de
Sande-Swar t
was op zich al
merkwaardig:
het statig herenhuis aan de Badhuisstraat dat ze
bewoonden, paalde in de tuin aan een “ begijnhofje”.
Het waren huisjes rond een centraal tuintje die
destijds onderdak boden aan weduwen van omgekomen vissers (19de eeuw).
Maar één van die huisjes
“Dantehuisje”.
was
toen
het
Het herbergde de gigantische collectie van Tilly
Swart:uitgaven en commentaren van en over het
werk van Dante Allighieri(1265-1321), om en bij
de 900 titels.
Niet alleen oude en nieuwe drukken van de Divina
Cacciucco – veel vis, weinig soep – is zonder wijn zelfs
ondenkbaar. Rode wijn, zo bezweren de appassionati.
Cacciucco is verrassend
20
Commedia, maar ook kritische commentaren,
schooluitgaven, uitgaven in andere talen, enz. .
Ook het andere werk van Dante, de Vita Nuova,
de Rime en de Monarchia, waren in allerlei vor41
de Nederlanden waar
zijn moeder als landvoogdes regeert.
In 1571 neemt hij deel
aan de slag van Lepanto ( het huidig
Griekse
Nafpaktos)
waar de PauselijkSpaans-Venetiaanse
vloot de Turken verslaat
Don Juan, zijn neef ,
eveneens bastaard van Karel V en legeraanvoerder,
wordt landvoogd van de Nederlanden in 1577. Zo
wordt Alexander legeraanvoerder na hem en in
1578 volgt hij hem ook op als landvoogd van de
Nederlanden. Hij is het die een einde maakt aan
de opstand o.m. door de val van Antwerpen in1585. Onbewust legt hij hier de basis van de
Spaanse Nederlanden, het huidige België.
Wijn uit Toscane. 11 Chianti Classica
Rudy De Meulemeester
Het woord Chianti is voor niet-Italianen synoniem voor
wijn uit Italië. Terecht, want de Chianti is zonder twijfel
de beroemdste wijn van het schiereiland. Hij werd in de
hele wereld bekend door de Italiaanse emigranten die
hem overal als goedkope tafelwijn dronken. Nochtans is
de Chianti veel meer dan wijn alleen. Het is ook een
gebied in Toscane met een zeer rijke geschiedenis. De
oudste sporen gaan terug tot de Etrusken. Na de Romeinse overheersing werd de streek tijdens de middeleeuwen een twistappel tussen Firenze en Siena. De
naam Chianti zou kunnen verwijzen naar het Etruskische
Clan ti, waarmee ongeveer het gebied tussen Firenze en
Siena werd aangeduid. Anderen zien er een Romeinse
oorsprong in: het woord clangor, afgeleid van het werkwoord clamare, dat roepen betekent, zou kunnen verwijzen naar de jacht die in het gebied zeer populair
was.
Hij huwt in 1565 met Maria van Portugal. Hun
oudste zoon Ranuncio I wordt de latere hertog van
Parma.
Alessandro Farnese sterft in Atrecht in 1592
slechts 47 jaar oud.
Bij mijn eerste bezoek aan Parma in 2005 wou ik
absoluut het graf bezoeken van Alessandro Farnese. Het bevindt zich in de crypte van de kerk.
Santa Maria della Steccata in het historisch centrum van Parma.
De sporen van eeuwenlange menselijke activiteit hebben de streek zijn specifieke uitzicht bezorgd. De talloze versterkte dorpjes, kastelen, robuuste landhuizen
omringd door rijen cipressen, chique villa's, stille kerkjes en abdijen bezitten vaak verrassend waardevolle
kunstschatten. Het landschap met zijn zacht glooiende
heuvels is bedekt met fraai aangelegde wijngaarden,
olijfbomen en donkere bossen en behoort tot de
mooiste ter wereld. Het is een schrijn waar de tijd stil
lijkt te staan. Het is dan ook niet verwonderlijk dat
iedereen er naartoe wil. De talloze Engelsen die er verblijven spreken zelfs over Chiantishire alsof he en onderdeel van de Britse Eilanden is. Die naam is niet helemaal onterecht, want volgens een beroemde Italiaanse journalist vind je er meer Engelsen dan olijfbomen.
Wat betreft de wijnproductie wordt het Chiantigebied
onderverdeeld in verschillende zones. Er is vooraleerst
de zone Chianti Classico, een gebied van 70.000 hec-
Ik ben dan vergezeld van mijn echtgenoot
Voor de toegang tot de crypte hebben we de
sleutel van de koster nodig. Ik leg hem uit dat we
taren tussen Firenze en Siena. De wijngaarden, met een
totale oppervlakte van 10.000 hectaren, bevinden zich
op het volledige grondgebied van de gemeenten Castellina, Gaiole, Greve en Radda in Chianti en deels op
40
21
het grondgebied van Barberino Val d'Elsa, Castelnuovo
Berardenga, Poggibonsi, San Casciano Val di Pesa en
Tavarnelle Val di Pesa. Het woord Classica verwijst uitsluitend naar een geografische afbakening en is dus
geen kwaliteitskenmerk. Dat laatste gebied vormt het
onderwerp van dit artikel. Daarnaast zijn er nog zeven
andere Chiantizones, die bijna het volledige grondgebied van Toscane omvatten. Het betreft de Chianti Colli
Aretini, Chianti Colli Fiorentini, Chianti Colli Senesi,
Chianti Colli ne Pisane, Chianti Montalbano, Chianti
Montespertoli en Chianti Rufina.
Maar laten we terugkeren naar de Chianti Classica. Ondanks het feit dat er al sinds de middeleeuwen op vrij
grote schaal wijn verbouwd werd, is de Chianti Classicowijn zoals we hem nu kennen van recente oorsprong.
De moderne Chianti Classica werd geboren in de tweede helft van de negentiende eeuw. Baron Bettino Ricasoli (1809-1880) experimenteerde tientallen jaren op
zijn domein Castello di Brolio met zowel inheemse als
buitenlandse druivensoorten. In 1874 vond hij de gepaste samenstelling die, mits enkele kleine wijzigingen, tot
op vandaag gebruikt wordt. De productieregels zijn vrij
streng om te voldoen aan de DOCG-normen
(Denominazione di Origine Contr01Iata e Garantita),
opgelegd door de Italiaanse overheid. De wijn moet voor
minimaal 80 procent gemaakt zijn van de sangiovese
druif. Daarnaast mag er ondermeer canaiolo, colorino,
cabernet sauvignon en merlot toegevoegd worden voor
maximaal 20 procent. Voor de Chianti Classica mogen
nu geen witte druiven meer gebruikt worden, terwijl dat
bij de andere Chianti's wel nog is toegestaan. De opbrengst mag de 52,5 hl per hectare niet overschrijden.
De wijn moet ook een alcoholgehalte vaf.l minstens 12
graden hebben.
Er bestaan twee versies van de Chianti Classica. Er is
vooraleerst de Annata, de basiswijn die elk jaar gemaakt
wordt en na één jaar op de markt komt. De Riserva
daarentegen wordt gemaakt van de beste druiven en
moet minimaal twee jaar verouderen voordat hij mag
worden verkocht. De Chianti erassica wordt grotendeels
uitgevoerd. Meer dan een kwart van de productie komt
in de USA terecht, maar ook in Duitsland, Engeland en
Zwitserland wordt veel Chianti ingevoerd. België is goed
voor een kleine 400.000 flessen per jaar.
Op 14 mei 1924 werd door 33 wijnproducenten het
Consorzio Vino Chianti Classica opgericht om het imago
en de kwaliteit van hun wijn te verdedigen. Momenteel
telt de vereniging ongeveer zeshonderd leden die gemiddeld 300.000 hl wijn per jaar produceren. Het moet
toch gezegd dat niet elke producent aangesloten is bij
Viaggiare :
Parma en het graf van Alessandro Farnese
Parma en het graf van Alessandro Farnese, hertog van Parma, gouverneur van de Zuidelijke Nederlanden
Alexander Farnese heeft me steeds geïntrigeerd.
Hoe kwam die Italiaan met de naam van een
pauselijk geslacht in onze gewesten terecht en
welk verband was er met Parma?
Om dit te begrijpen moeten we teruggaan naar
onze Karel V dikwijls verkeerdelijk alleen maar
Spaanse koning genoemd _ vooral door de geschiedschrijving gezien door de bril van onze
Noorderburen_ maar geboren in Gent en opgegroeid in Mechelen bij zijn tante _, voor mij als
Mechelaar de enige echte _ Margareta van Oostenrijk.
Als oudste zoon van
Filips
de
Schone
moet Karel het geslacht
voortzetten.
Enige ervaring opdoen bij een burgermeisje was voor die
tijd normaal. De uitverkorene was deze
keer Johanna van der
Gheynst, dochter van
een wever uit Oudenaarde. Het resultaat
was Margareta van
Oostenrijk, meestal Margareta van Parma genoemd, bastaarddochter dus van Karel V.
Zoals de ander Habsburgers wordt ook zij uitgehuwelijkt. Eerst huwt ze met een telg uit het geslacht Medici van Firenze die vermoord wordt. In
haar tweede huwelijk trouwt ze met Ottavio Farnese, een kleinzoon van paus Paulus III Farnese.
Alessandro wordt dan geboren in 1545 samen
met zijn tweelingbroer die binnen het jaar overlijdt.
Paus Paulus III Farnese
Alhoewel Alessandro als erfgenaam van zijn vader
voorbestemd is om hertog van Parma te worden,
wordt hij opgevoed bij zijn oom Filips II van Spanje in Madrid. Ook verblijft hij korte tijd in
de vereniging. Beroemde namen als Antinori en Ricasoli
ontbreken bijvoorbeeld op de ledenlijst. Als symbool
22
39
begaven ons na de processie naar de Dom, waar
we ook nog van prachtige muziek mochten genie-
voor de vereniging werd de Gallo Nero of de Zwarte
Haan gekozen, die je zowat overal in het Chiantigebied
ten. We werden stil van dit alles.
In de omgeving van Lucca bezochten we de
ziet. De afbeelding van een zwarte haan op een gouden
veld binnen een rood omrande cirkel was reeds het
prachtige tuinen van villa Garzoni, villa Torrigiani,
villa Reale.
We bezochten Pisa! Onvergetelijk! In de Garfag-
symbool van de Lega del Chianti uit de dertiende eeuw,
die het Chiantigebied omvatte dat onder het gezag
stond van Firenze. Er is een
nana liepen we in Borgo a Mozzano over de duivelsbrug, en vertoefden in het mooie dorpje Bar-
mooie legende aan verbonden.
Zoals algemeen bekend was er
ga. In Bagni di Lucca slaagden we erin om via
een open raam het oude casino binnen te sluipen
in de middeleeuwen een grote
rivaliteit tussen Firenze en Sie-
om het interieur te bekijken.
Heel speciaal vond ik Torre del lago Puccini: het
huis van Puccini waar hij zijn opera's componeer-
na. Er waren voortdurend twisten en gewapende conflicten,
vooral omwille van grond. De
de, het Massaciuccoli-meer, zo vlakbij zee...
twee republieken besloten via een wedstrijd de definitieve grens binnen het Chiantigebied vast te leggen. Vanuit
Het heimwee.
Onlangs zocht ik op internet de website van het
beide steden zou bij het kraaien van een door hen gekozen haan een ruiter vertrekken op weg naar de rivaliserende stad. De plaats waar ze elkaar zouden ont-
hotel waar we verbleven in Balbano.
Helaas, helaas...”Ons” hotel werd aangekocht
moeten zou dan de grens worden. De schrandere Florentijnen kozen een zwarte haan die ze echter lange tijd
door dhr. en mevrouw Ismaïl, die in Engeland
wonen. De eigenaars zijn dus geen Italianen
geen eten hadden gegeven. Hun haan kraaide veel
vroeger dan die uit Siena, waardoor de Florentijnse rui-
meer. Albergo Villa Casanova werd in hun opdracht onlangs gerenoveerd en is nu een vijfsterrenhotel, met...een grote flat-screen televisie
ter een stuk vroeger kon vertrekken dan zijn collega.
Hierdoor werd het grootste deel van het Chianti Classicogebied eigendom van Firenze.
in de slaapkamer, en een even grote flat-screen
televisie in de zitkamer die hoort bij diezelfde
Het is nu tijd voor een tocht door het Chiantigebied. Het
startpunt van de uitstap zou Firenze kunnen zijn. De
slaapkamer. De kamers op de foto's herken ik
niet meer. Alles zal wel comfortabel zijn, maar ik
zie de charme niet meer die Villa Casanova bezat
fascinerende 'wieg van de renaissance' met zijn onschatbare rijkdom aan kunst en verfijnde cultuur is tevens de bakermat van enkele aristocratische families
toen ik er logeerde.
Het heimwee naar de vroegere Villa Casanova zal
die reeds eeuwenlang wijn produceren in Toscane. De
familie Antinori is sinds 1385 lid van het Florentijnse
steeds een beetje aanwezig zijn....Ik kan er
niet meer terugke-
ambacht van de wijnmakers. In hun Palazzo Antinori
kan je al hun wijnen proeven en eventueel een (nogal
prijzig) hapje eten. De familie Frescobaldi maakt niet
ren...Mijn Villa Casanova bestaat niet meer....
alleen al 30 generaties lang wijn, maar bracht ook belangrDke schrijvers, politici, muzikanten en bankiers
Gelukkig kan ik wel te-
voort. Hun producten proef je in de Wine Bar and Restaurant Frescobaldi in de Via dei Magazzini. Je ziet al-
rugkeren naar Lucca en
naar de Garfagnana! Er
zijn in de streek zeker
leen al aan de naam dat deze families op een internationale schaal werken.
Vlak bij Firenze, net buiten de stadsmuren van San
nog charmante hotelletjes en ook leuke huisjes
Casciano Val di Pesa, ligt het mooie wijndomein Le
Corti. Het is eigendom van de prinselijke familie Corsini
om te huren....
die er sinds 1427 woont. Onder de fraaie villa uit de
zeventiende eeuw bevinden zich de wijnkelders die je
zeker moet bezoeken. Daar wordt ook hun lekkere olijf-
Anne-Marie Neckebroeck
olie opgeslagen. De driehoekige piazza in Greve in Chianti is mooi afgelijnd met portieken, waar ondermeer
de beroemdste slagerij van Toscane, de Macelleria Fa
lorn i, is gevestigd. Op het plein staat het monument
38
23
van Giovanni di Verrazzano, de bekende ontdekkingsreiziger die de baai van New Vork ontdekte. Bezoek ook
groot dennenbos. Bij het hotel horen ook verschillende landhuizen, waarvan één stamt uit de
het minuscule dorpje Montefioralle, dat net boven Greve
ligt en zijn middeleeuws karakter volledig bewaard
jaren 1400 en bewoond werd door de familie Balbani.
heeft. De SS 222 brengt je verder tot in Castellina in
Chianti, een versterkt dorp mooi gelegen op een heuveltop. In de nabijheid van Castellina ligt Monteriggioni,
We vertoefden dus in Balbano, op enkele kilome-
een stadje met een volledig bewaarde dertiendeeeuwse ronde stadsmuur met 14 torens. Het is een
onvergetelijke ervaring als je 's morgens vroeg vanop
de heuvel, te midden van de mist, het pittoreske stadje
ziet opdoemen. Neem terug in Castellina nu de weg
naar Radda in Chianti, dat mooi bescherff1tJ wordt
door zijn intact bewaarde middeleeuwse muren. In het
centrum staat een interessant stadhuis. Vervolg je weg
via Gaiole in Chianti. In een betoverend landschap tus-
ter van zee, en vlakbij de stad Lucca.
sen wijngaarden, zilvergrijze olijfbomen en donkergroene bossen bereik je het Castello di Brolio; de adellijke
familie Ricasoli bezit het kasteel sinds 1141. Zoals
Deze vakantie blijft in mijn geheugen gegrift, omwille van de veelheid aan indrukken: de pracht
van de streek waar we verbleven, het samenho-
reeds vermeld werd hier de moderne Chianti C1assico
uitgevonden door de 'ijzeren baron' Bettino Ricasoli. Hij
righeidsgevoel van de reisgenoten onder elkaar,
en ons aangenaam hotel.
werd ook tweemaal eerste minister van het pas opgerichte koninkrijk Italië. Het kasteel werd meerdere keren
vernield ten gevolge van de conflicten tussen Firenze en
Siena; het huidig neogotische uitzicht dateert dan ook
uit de negentiende eeuw. Je kan het kasteeldomein
bezoeken en er eventueel overnachten. De huidige baron Francesco Ricasoli heeft na een periode van verval
de kwaliteit van de kasteelwijnen enorm verbeterd. Zijn
Castello di Brolio wijn is één van de beste uit de streek.
Net voorbij het prachtig kasteel kom je in de Borgo San
Felice. Het bijna uitgestorven dorp werd in 1990 omgevormd tot een luxueus vakantieverblijf waar nog
steeds wijn verbouwd wordt. De huidige wijnen van San
Felice zijn excellent. Het wijnhuis is ook bekend omdat
hier voor het eerst een 'supertuscan' werd gemaakt.
De streek.
Dat zijn wijnen die gemaakt zijn van niet inheemse
druiven, zoals cabernet sauvig-
Lucca: de kerken: we bewonderden de San Michele, de San Frediano, de San Giusto, de San
non of merlot. Het zijn vaak
zeer dure wijnen die worden
Giovanni, de San Martino. We bezochten de tuin
van het Palazzo Pfanner, en – natuurlijk! - Piazza
gemaakt voor een internationaal publiek, wat de Engelse
naam verklaart. De tocht ein-
Anfiteatro. En we mochten ze beleven: la processione del Volto Santo!
De deelnemers aan de processie zijn gehuld in
digt in Castelnuovo Berardenga, waar het gebied van de
middeleeuwse klederdracht, de processie duurt
ongeveer twee uur. Het was een unieke ervaring
Chianti Classica eindigt. Hier
zijn we dicht bij andere beroemde wijnstreken., waar de Brunello di Montalcino of
deze processie te aanschouwen. In de stad worden, ter gelegenheid van deze processie, alle
voorgevels van de kerken, evenals vele gebou-
de Vino Nobile di Montepulciano geproduceerd worden.
Maar dat is een ander verhaal.
wen, verlicht met duizenden brandende kaarsjes!
De elektrische lantaarns in de stad worden ge-
Romaneske 35ste jg., nr. 3, september 2010
doofd, zodat je, onder de donkere hemel, enkel
nog de gevels ziet, verlicht door de kaarsjes. We
24
37
Heimwee naar...Casanova...
Olijfolie kiezen
Een olijfolie kiezen lijkt misschien een eenvoudige
De aankomst.
Gebergte, kronkelige smalle weggetjes. Het was
22 u. en aardedonker.
zaak maar er zijn tal van factoren waar je rekening
moet mee houden als je een goed product in huis
wil halen.
Geen enkele auto was er te bespeuren langs deze
bergweggetjes, maar gelukkig voor ons ontwaarden we in de duisternis af en toe een klein bordje,
dat de richting aangaf naar onze bestemming.
En eindelijk bereikten we ons hotel. Zelfs op dit
late uur werd ons nog een avondmaal aangeboden. Vermoeid gingen we naar bed.
Ik opende mijn ogen: het was ochtend.
Ik keek rond in de kamer: hoe heerlijk was het
hier! Zoveel ruimte! Het gaf me een heel vrij gevoel. En de meubels: antiek en ietwat bijzonder.
De kleerkast was zo hoog, zodat ik op een stoel
moest gaan staan om mijn kleren op te hangen.
Olijfolie is één van de meest gewaardeerde producten
in
de
Italiaanse
keuken.
Iedereen weet ondertussen wel dat de enkelvoudige onverzadigde vetten geen negatieve invloed
hebben op de slechte cholesterol in het bloed.
Bovendien smaken heel veel recepten totaal anders als je ze met boter zou bereiden.
Olijfolie zorgt daarnaast ook voor een digestieve
werking en heeft een positieve invloed op diabetes
en vermindert de kans op hartziekten. Een gezond
product dus.
Ik vond het grappig. In de kamer stond een rieten
kamerscherm voor het schrijftafeltje. Er stond
geen televisie; die zou ook niet passen bij deze
rustgevende kamer.
De badkamer was zalig: je kon van op het toilet
het gebergte bewonderen door het grote raam, en
niemand kon je daar zien.
Met ons vieren hadden we elk zo'n ruime kamer.
Deze vier kamers op de derde verdieping gaven
alle uit op een eveneens zeer ruime, gemeenschappelijke zitkamer, met grote ramen met uitzicht op de heuvels. Hier bespraken we onze
plannen voor de dag, en deelden onze indrukken
met elkaar over de streek.
De ligging van het hotel: weldadig rustig. We
genoten elke morgen buiten van ons ontbijt, aan
een tafel onder de bomen, in de grote tuin.
Het hotel was vroeger een 18e-eeuwse Toscaanse boerderij en is omgeven door een 40 hectare
36
Maar welke olijfolie moet je kiezen en waar koop
je ze best?
Eerst en vooral zijn er in Italië 4 soorten kwaliteitscategorieën:
Olio d’oliva extra vergine: eerste koude persing en ongezuiverd. Zuurtegraad maximaal 0,8%. Deze olie is het duurst maar
ook het lekkerst en gezondst. Omwille van
de uitmuntende kwaliteit gebruik je deze
olie vooral in koude gerechten zoals bv.
een insalata caprese of gewoon op een
stukje brood.
Olio d’oliva Vergine: identiek aan de extra vergine maar met een zuurtegraad tot 2%.
Vroeger duidde deze term aan dat de olie
uit een tweede koude persing werd bereid.
Aangezien alle persingen nu machinaal
25
gebeuren in een eerste en enige koude
persing wordt de term vergine nu dus ieen
lievitazione era un rito. Si rimaneva sveglie tutta la
notte, spiando la pasta che cresceva e scaldando
nieuwe betekenis gebruikt.
Olio d’oliva: gezuiverde geraffineerde gefilter-
le coperte esternamente con un ferro caldo in
modo da non far scendere la temperatura sotto le
de olie gemengd met vergine voor de
smaak.Zuurtegraad maximaal 1,5%. Deze
olie is prima om bv. te frituren en kost
coperte. C ’era un misto di fatica e di passione
nel fare questo dolce tradizionale ma tutta la
fatica veniva per incanto dimenticata nell ’ora ”de
aanzienlijk minder duur.
Olijfpulp-olie: mengsel van geraffineerde olie
uit olijfpulp bereid uit een 2e machinale
persing. Zuurtegraad maximaal 1,5%.
la sciorta della Gloria” quando la pizza veniva
servita a tavola insieme alle uova sode, il salame,
la coratella con i carciofi ed un buon bicchiere di
vino per la colazione pasquale.
Deze olie is het goedkoopst en kan je bv.
gebruiken als lampolie.
Natuurlijk zijn er grote verschillen in smaak en
(Tratto da: "Civitavecchia in punta di forchetta"
edizione 1990)
kleur omwille van de olijfsoort, de ligging van de
olijfgaard, de weersomstandigheden, de bodem-
Ingredienti: 1 kg. di zucchero, 700 gr. di pasta di
pane, 230 gr. di canella, 250 gr. di burro , 20 gr.
gesteldheid, de plukwijze, de ouderdom van de
olijfboom, enz…De kleur heeft overigens niets te
maken met kwaliteit hoewel veel mensen denken
di lievito di birra, 25 gr. di anice, 500 gr. di ricotta, 2 kg. di farina, 5 uova, 1 bicchierino di alkermens, 1 bicchiere di latte, ¼ l. di vermouth, un
dat de groene olijfolie beter is dan de gele. Sommige fabrikanten durven zelfs gele olijfolie met
pizzico di sale.
kleurstof oppeppen zodat ze groener ziet!
Elke Italiaanse regio beweert natuurlijk de beste
Lavorazione: - Mettere a bagno per 12 ore circa l ’
anice nel vermouth. Amalgamare la ricotta con la
olijfolie te produceren maar algemeen wordt aangenomen dat olijfolie uit Toscana, Umbria en Liguria de beste kwaliteit leveren. Wist je dat de
pasta di pane, sciogliere il lievito di birra con il
latte e unirlo alla pasta.
Mettere la farina sulla tavola e pore I ’impasto al
regio ’s Puglia, Calabria en Sicilia de top 3 uitmaken wat aantal liters productie betreft? En dat de
centro della fontana. Battere le uova con lo zucchero; sciogliere il burro a bagnomaria e unire il
regio Piemonte op de laaste plaats eindigt (het
koelere klimaat is daar de oorzaak van)?
De lokale productie in bepaalde streken is soms
tutto, all ’ impasto.
Lavorare fino al completo raccoglimento di tutta
la farina. Lasciar riposare la pasta per circa 2 ore,
net voldoende om te beantwoorden aan de lokale
behoefte en dus zal je deze olie nooit in een grote
quindi tagliarla in pezzi e metterla nei testi. Coprire i testi e lasciar lievitare in un posto ben caldo
winkel aantreffen.Op reis in Italië kan je zo pareltjes van olijfolie aantreffen!
per circa 24 ore. Trascorso questo tempo, pennellare la superficie della pizza
con
un
uovo
sbattuto e mettere in forno (220
gradi) per un ’
ora.
Artikel
eerder
verschenen in Il
Botteghino, Anno
VIII – 23 marzo 2010 - N. 140. Zie ook
www.bottegarte.eu
LA REDAZIONE DI NOTIZIE AUGURA UNA FELICE
E SANTA PASQUA
Italië heeft een lange traditie van olijfolieproductie,
26
35
pasquali italiane. Giovedì Santo al tramonto si
svolge la processione dei Dodici Apostoli incap-
rond 1200 voor Christus brachten de Feniciërs
reeds de olijfboom naar Italië. Nu is Italië na
pucciati organizzata dalla più antica confraternita
dell ’isola. La prima parte si svolge in una delle
Spanje de grootste olijfproducent van de wereld.
Als je een Belgische supermarkt binnenstapt valt
tredici chiese dell ’isola dove i dodici confratelli
celebrano il ritual della Lavanda dei Piedi. Terminata la funzione religiosa gli apostoli si incappuc-
meteen de ruime keuze aan Italiaanse olijfolie op.
Op het etiket staat netjes vermeld dat het hier
gaat over in Italië geproduceerde olijfolie maar
ciano e con una croce nella spalla e una corona
di spine sul capo procedono per le strade dell ’
recent onderzoek door consumentenorganisaties
heeft aangetoond dat de grote bekende Italiaanse
isola scortati dalla figura del “centurione”, dai
cerimonieri e dai restanti partecipanti delle con-
massaproducenten welliswaar de olijfolie in Italië
persen en bottelen maar dat de olijven zelf hele-
fraternite che sfilano con in mano dei grossi ceri.
Al termine della procesisone nella sacrestia della
chiesa che è stata scelta si svolge l’Ultima Cena
maal
niet
uit
Italië
komen.
Ze worden aangekocht in Griekenland, Frankrijk,
Algerije, Marokko, Turkije,… en zijn dus een
con gli apostoli disposti lungo un tavolo dove
consumano un pasto a base di legumi, pesce
mengsel. Dit enkel en alleen om grotere winsten
te maken. Kan je dan nog van Italiaanse olijfolie
arrostito, agnello, pane azzimo e vino.
Il momento più suggestivo della Settimana Santa
è sicuramente il Venerdì Santo. Alle prime luci di
spreken? Ik vind alvast van niet…
Om zeker te zijn van de herkomst heb je in feite
slechts 2 keuzes:
venerdì inizia la famosissima processione dei
misteri organizzata dalla confraternita dei Turchini
Of je koopt de olijfolie zelf aan in Italië bij een lokale producent die je door een vertrouwde bron
fondata nel 1629. Per tutti i procidani in realtà la
processine ha inizio nei mesi precedenti, subito
wordt aangeraden (anders loop je kans dat je als
toerist bedot wordt met een te dure fles vergine
dopo il Mercoledì delle Ceneri. Giovani e meno
giovani si organizzano in gruppo per progettare i
Misteri strutture plastiche portate a braccia rap-
ipv extra vergine).
Ofwel koop je een fles/blik olijfolie met een
D.O.P. certificaat (Denominazione di Origine Pro-
presentanti scene della vita e della morte di Gesù.
Tutto è affidato alla fantasia e alla creatività. Il
tetta) of een I.G.P. certificaat (Indicazione Geografica Protetta). Dit garandeert je dat de olijven
giorno della processione tutti i partecipanti (circa
3000), indossano il saio bianco sormontato dalla
mozzetta o mantello di colore azzurro ge-
zowel geplukt als geperst en gebotteld worden in
een bepaalde afgebakende streek. Deze olijfolie
vind je in een Italiaanse specialiteitenzaak zowel
losamente custodito da ogni famiglia procidana.
La processione si apre con lo struggente suono di
bij ons als in Italië terug. Het label moet duidelijk
op de verpakking aanwezig zijn. Op internet vind
una tromba e la risposta di tre colpi di tamburo in
ricordo del suono che accompagnava i condannati a morte nella Roma antica. Al termine della
je trouwens alle producten met deze garantielabels terug.
Als je ook nog eens voor een bio-label kiest, ben
processione dei Misteri viene celebrata la famosa
funzione religiosa dell ’Agonia. In serata un mo-
je meteen zeker dat je een volledig zuivere olijfolie
in huis hebt gehaald die geen enkele smaak –
mento suggestivo è quello della fiaccolata per
riaccompagnare la statua dell ’addolorata e del
kleur of andere chemische stoffen bevat en waarbij tijdens het teeltproces niet gebruik gemaakt is
Cristo morto nella loro chiesa.
van chemische bestrijdingsmiddelen.
PIZZA DI PASQUA DI CIVITAVECCHIA
Questo dolce ha una vera e propria ”storia” per la
Eenmaal de juiste olijfolie gekocht, dien je nog
enkele voorzorgsmaatregelen te nemen: bewaar
particolare cura nella preparazione, tant ’e che,
tutti i poeti dialettali passati e presenti ce la ricordano. Gli ingredient vanno preparati con molta
de olijfolie in donker glas of een metalen blik op
een donkere plaats (bv. de kelder). Zuurstof, licht
en hoge of lage temperaturen verlagen de kwali-
attenzione fin dal giorno prima. La lievitazione
della pasta e un altro momento delicatissimo. Le
teit met rasse schreden.Bewaar de olijfolie maximaal 1 jaar, de smaak gaat immers snel achter-
donne usavano disporre i testi su un letto e coprirli con pesanti coperte di lana e l ’attesa della
uit. Anders dan wijn wordt olijfolie dus niet beter
met de jaren… integendeel! Olijfolie kan je beter
34
27
narrio storico-architettonico di indubbia bellezza,
la Quaresima e soprattutto la Settimana Santa a
Ruvo offrono uno spettacolo unico e indimenticabile. Fra Sacro e Profano i Riti della Settimana
Santa con le processioni nate fin dal ‘600 proiettano la città in una realtà mistica e suggestiva. Il
ciclo delle manifestazioni sacre viene aperto il
Venerdì di Passione. Ogni anno il vento accompagna il passaggio della statua che raffigura la
Madonna avvolta negli abiti di lutto ai piedi della
Croce. Questa procesione si chiama processione
niet vaak verhitten. Als je olijfolie in een friteuse
gebruikt,
moet
je
vaak
verversen.
Het kiezen van olijfolie bestaat uit geconcentreerd
d e l l a
" D e s o l a t a " .
Il Giovedì Santo dalla Chiesetta di San Rocco
parte, nelle prime ore del mattino, la processione
ruiken,
kijken
en
proeven:
Ruiken: fruit, gemaaid gras, stro, noten (walnoot,
degli "otto Santi" che sfilano per le vie del centro
medievale rischiarato unicamente dalle bianche
hazelnoot, amandel)
Kijken: kleur en stroperigheid. Een donkere kleur
geeft een krachtige pittige smaak, een lichte kleur
lenzuola appese ai balconi e da fiaccole e ceri
p o r t a t i
d a i
c o n f r a t e l l i .
Il Venerdì Santo sfilano di sera, gli otto gruppi
eerder
een
fruitige
milde
smaak.
Proeven: een combinatie van zoet, zuur, zout en
statuari dei "Misteri", fra cui il Cristo al Calvario
seguito da numerosi devote scalzi e l ’Addolorata
bitter. Groen gras en zoet sappig fruit (peer, ananas, appel). Een olijfolie uit het noorden is eerder
portata a spalla da 50 uomini con il tipico andamento
lento
e
cadenzato.
kruidig bitter, een olijfolie uit het zuiden van de
laars
scherper
en
fruitiger.
Eet een stukje brood tussen het kiezen van ver-
Il Sabato Santo dalla chiesa delPurgatorio si
muove la processione della Pietà gruppo statuario
che si segnala per l ’intensa espressione del volto
schillende soorten olijfolie om de smaak te neutraliseren.thuis merk je dan plots dat de olijfolie
d
e
l
l
a
M
a
d
o
n n a .
I riti della
heeL anders smaakt dan tijdens de proeverij.
Veel succes!
Settim an a
Santa
si
concludono
Voor meer recepten: www.receptenitalie.be
Meer info: http://www.cittadellolio.it/
l
a
Domenica
Bart Tordeurs
di Pasqua
con
la
processione
Cristo
del
Ri-
sorto. Durante
la
processione,
in
s e g n o
propiziatorio, si può assistere alla scoppio della Quaran-
tana, un fantoccio in sembianza di una vecchia
signora vestita di nero. La sua esplosione segna
la vittoria della Vita sulla Morte.
IN CAMPANIA: - Procida – La Settimana Santa
nell ’isola di Procida è dal XVI secolo una delle più
suggestive e partecipate tra tutte le tradizioni
28
33
IN SICILIA : - Caltanisetta – ogni anno, durante la
Settimana Santa, tutta la città
di Caltanisetta si veste di un ’insolita bellezza.
La Domenica delle Palme, dinanzi alla Cattedrale
e ad alre chiese si può assistere ad un insolito
‘ mercato ’ : numerosi giovani venditori e ragazzi
si cimentano in una vivace competizione, esponendo le più belle palmedagli intrecci e dalle
forme più fantasiose. Nei giorni della Settimana
Santa viene proposta la rappresentazione vivente
della Passione di Cristo che i nisseni chiamano "a
Scinnenza" (dal dialetto siciliano ‘scinniri ’, ovvero
‘ scendere ’, termine usato per indicare la deposizione dalla croce del corpo di Gesù). Alle antiche corporazione artigiane è legata la celebrazione della "Real Maestranza" che si svolge il Mercoledì a Caltanissetta. L ’imponente e commovente corteo è costituito dai rappresentanti
locali delle più antiche corporazioni artigiane. Nel
1806 Federico di Borbone, impressionato dall ’
imponenza di questo corteo, concesse alla
Maestranza il titolo di reale. Il personaggio principale della manifestazione è il Capitano che viene
eletto ogni anno tra i vari rappreentanti delle categorie artigiane, il quale ha l ’onore di portare il
Cristo in Croce, in segno penitenziale, nella prima
parte della processione per poi guidare la Real
Maestranza quale scorta d ’onore del Santissimo.
In provincia di Caltanissetta è da ricordare anche
la processione del Cristo Risorto e dei Sanpauluna di San Cataldo. Questi ultimo sono dei giganti di cartapesta raffiguranti gli undici Apostoli e
sono stati inseriti nel catalogo europeo dei giganti
di cartapesta e si tratta di una tradizione, anch ’
essa, risalente al periodo della dominazione
Via S.Anna 14
55100 Lucca (Italy)
Phone +39 0583311051
Fax +39 05831642009
Email [email protected]
Offerta di corsi di lingua e cultura italiana per :
“Associazione Culturale Anfiteatro – Amici della
Cultura Italiana”
Ai membri dell'Associazione
che
desiderano
partecipare ai nostri programmi di lingua italiana
nella città di Lucca, offriamo uno sconto del 20%
su tutti i nostri corsi. Per informazioni potete consultare il nostro sito web
http://www.luccaitalianschool.com/
Nel caso vi siano piccoli gruppi da un minimo di 4
partecipanti, possiamo organizzare dei corsi speciali, inserendo le attività culturali da loro scelte.
Per richiedere un programma a misura delle
vostre esigenze, potete rivolgervi all'indirizzo email
[email protected]
Con l'occasione, invitiamo tutti gli interessati a
leggere il nostro blog “Parlo Italiano” all'indirizzo
http://luccaitalianschool.blogspot.com/
Cordiali saluti
Angelo Giannini
Lucca
La Pasqua nelle tradizioni italiane
La celebrazione della Pasqua, uno dei momenti
culminanti dell'anno liturgico, è molto
sentita in Italia, il paese con la massima tradizione
cattolica
Questa festività cade nello stesso periodo
dell'anno sia per la religione Ebraica che Cristiana. Per i primi, la Pasqua celebra la fuga degli
Ebrei dall'Egitto, verso la terra promessa, guidati
da Mosè. Per i Cristiani ricorda la passione e la
resurrezione di Cristo. Con l'ultima Cena, Gesù
spezza il pane e lo divide con gli Apostoli, offrendo così il suo corpo in sacrificio per tutta l ’
umanità. Questo episodio conferisce al cibo un
spagnola.
IN PUGLIA: - Ruvo (provincia di Bari) In uno sce32
valore particolare, rispetto alle altre festività. Ecco
29
che allora si
donano uova,
zione della Pasqua Fiorentina risalgono al 1096,
durante la prima crociata. In quell'occasione il
sia vere che
di cioccolato,
Cavaliere fiorentino, Pazzo dè Pazzi, al seguito di
Goffredo di Buglione piantò per primo il vessillo
come
simbolo di rinascita
e
di
della Croce sugli spalti di Gerusalemme. In ricompensa gli vennero donati alcuni frammenti di
pietra del Santo Sepolcro.
prosperosa
fecondità:
Tornato a Firenze quei frammenti vennero usati
per accendere il fuoco sacro del Sabato Santo.
infatti, il periodo coincide con l'inizio della primavera. Altri simbolismi che ritroviamo nei dolci
Oggi questa tradizione continua la domenica di
Pasqua con un
Pasquali, sono gli agnelli di marzapane, le colombe e le ciambelle che richiamano la corona di
spine posta sul capo di Gesù .....
grande
carro
che, trainato da
buoi
bianchi
OGNI REGIONE HA SCELTO UN MODO DIVERSO
inghirlandati
e
scortato da ar-
PER CONSACRARE LA RESURREZIONE
Ogni regione della penisola ha dato vita ad una
mati, musici e
sbandieratori,
procede per le
propria tradizione per celebrare la passione, la
morte e la resurrezione di Gesù Cristo
vie della città
fino ad arrivare
IN SARDEGNA: - Alghero - cittadina sulla costa
sul sagrato del
Duomo. Per chi
occidentale dell ’isola, si prepara al rito pasquale
in maniera molto particolare: per un'antica tradizione (che risale al 1501, quando nella città si
volesse
ammirare il carro
durante il suo
insediò una colonia di aragonesi), le celebrazioni
religiose della Pasqua vantano origini spagnole.
seguirlo
percorso
via Della
Una statua lignea del Cristo viene esposta alla
devozione dei fedeli. Le donne vestite a lutto vi si
affollano attorno in gesti di devozione, per chied-
Nuova, via Strozzi, piazza della Repubblica,
via Roma, piazza San Giovanni, fino a piazza del
Duomo.
da
Borgognissanti,
può
Vigna
ergli una grazia, esprimere un voto.
La cosiddetta "Semana Santa" si apre il martedì
"Dimarts Sant" con la processione dei Misteri
Dolorosi, prosegue il giovedì "Dijous Sant" con la
celebrazione della Via Crucis.
IN BASILICATA: - Barile - riti e feste legate alla
Passione e alla Pasqua si dipanano attraverso
gesti e movenze antiche sullo sfondo di tradizioni
Venerdì, "Divendres Sant", si assiste al rito della
schiodatura
del
Cristo
dalla
croce,
il
corali. La magia delle sacre rappresentazioni
nasce dai tempi dei bizantini, dalle tradizioni del
"desclavamant", e la sua deposizione nella culla.
Dalla chiesa della Misericordia parte la proces-
cristianesimo greco, presente e vivo nelle cappelle scavate nelle grotte, nelle icone sacre dipinti
sione che accompagna il Cristo al lume delle
"farols", piccole candele ricoperte da cartoncini
rossi. I fedeli avanzano con un antico passo di
sui muri diroccati. Per tutta la comunità è l'ora
dell'attesa, della paura e della speranza. A Barile
la Via Crucis è interpretata da uomini e donne che
danza che mima l'atto del cullare il Cristo, mentre
le Confraternite sfilano indossando cappucci a
si sentono veramente il simbolo della espiazione
comune. Tutti nel paese lavorano, nelle settimane
punta. Il sabato, "Dissabte Sant" è il giorno della
veglia e dell'attesa della domenica di Pasqua,
quando il Cristo risorto incontrerà la Madonna tra
precedenti, alla riuscita della processione. Lungo
il percorso vengono innalzati una serie di palchi
per la rappresentazione dei diversi episodi della
voli di colombe e fuochi d'artificio.
Passione: il Cristo nell'orto, la cattura, Ponzio Pilato, la Via Crucis, la crocifissione.
IN TOSCANA: - Firenze – le origini della celebra30
31