8
GRISCHUN
VENDERDI, ILS 7 DA MARS 2014
Dapli naschientschas che
mortoris en il Grischun 2013
■ (anr) 2013 ei il diember da mortoris
carschius en Svizra. Il surpli da naschientschas ei sereducius viers igl
onn avon per 4,4 pertschien. Quei surpli – pia la differenza denter naschientschas e mortoris – munta en
Svizra a rodund 17 200. El trend va il
diember dils novnaschi denton anavos
– e quei malgrad l’immigraziun. El Grischun ein 80 dapli naschientschas vegnidas registradas che 2012. En tut eisi stau
1805 affons (925 buobs ed 880 buobas).
Da lur mummas fuvan 1400 maridadas
e 343 ledias. 1444 affons eran Svizzers e
361 digl exteriur.
Mortoris ha ei dau el Grischun igl
onn vargau 1725: 793 umens e 932 dunnas. Sereducius ei il diember dils nozzadurs. Aunc 855 pèrs eisi stau. La pusseivladad da schar registrar lur partenadi
han tschun pèrs nezegiau: treis homosexuals e dus lesbics.
Record da naschientschas
a Cuera ed a Glion
El Spital cantunal Fontana a Cuera ha
ei giu igl onn vargau 1000 naschientschas. Il davos affon, pia il 1000avel, ei
naschius 2013 exact il di da s. Silvester.
Era el Spital regiunal a Glion han ins
saviu selegrar igl onn vargau da 165 naschientschas – tontas sco daditg buca
pli. Ils onns avon variava quella cefra da
124–157.
Avon 50 onns – record
da naschientschas el Grischun
1964 – pia avon exact 50 onns – ha ei dau
el Grischun cun 3073 naschientschas igl
absolut record en quels tschun decennis.
Quei fuvan 1268 dapli che 2013. Tochen
la fin dils onns 1960 ha il schinumnau babyboom – cun tochen 3073 naschientschas ad onn – cuzzau. Suenter igl effect
dalla perla («Pillenknick») ei il diember da
naschientschas ius anavos sin 1979 naschientschas igl onn 1978. Cu ils babyboomers han sezs fundau famiglia ei la cefra dallas naschientschas puspei carschida
1992 sin 2433 – quei che munta in secund maximum.
Mo ch’ils babyboomers sezs han giu
dameins affons che quei ch’els eran. Perquei han las autoritads stuiu quintar consequentamein era cun dameins scolars.
Quei ei lu era semussau aschia. Dapi ils
2000 eisi stau 20–25 pertschien naschientschas pli pauc (cumparegliau cun
1992 schizun minus 40%) e sestabilisau
sin nivel da rodund 1530 tochen 1597
(2008) naschientschas.
Quei trend a dameins naschientschas
ei semussaus egl entir cantun, pia era el
nord dil Grischun cun sia gronda populaziun. Mo che leu ein las consequenzas
buca stadas aschi drasticas sco en loghens
perifers. Dapi 2005 eisi lu stau da registrar el Grischun schizun dapli mortoris
che naschientschas.
«Cunter immigraziun da massa»:
Supportabel per la muntogna
■ La regenza grischuna s’engascha en
la conferenza da las regenzas chantunalas per che l’iniziativa federala dal
pievel «Cunter l’immigraziun da massa» vegnia realisada en ina moda ch’è
supportabla per las regiuns da muntogna. Uschia tegna ella er quint dals
quitads da l’Engiadina e dal Grischun dal
sid. Plinavant ha la regenza concedì differentas contribuziuns ed ella ha fixà la
repartiziun dals daners da cultura supplementars ch’eran vegnids concludids
dal cussegl grond per l’onn 2014.
Il chantun s’engascha en la CdC
La regenza ha prendì enconuschientscha
dals quitads da las presidentas e dals presidents communals da l’Engiadina e dal
Grischun dal sid suenter l’acceptaziun da
l’iniziativa dal pievel «Cunter l’immigraziun da massa». En ina brev a la regenza
sco er a la commembra ed als commem-
bers grischuns da l’assamblea federala
plenara han els exprimì lur quità che
cunzunt las regiuns perifericas e da cunfin sajan pertutgadas d’ina restricziun futura da la libra circulaziun da persunas.
Sco quai che la regenza scriva en sia resposta a la brev è ella conscienta da la muntada da l’iniziativa e da las consequenzas
gravantas pussaivlas per la Svizra e per il
chantun Grischun. Correspundentamain
vegn la regenza a s’engaschar – en il rom
da sias pussaivladads – energicamain per
ils basegns dal chantun. Per quest intent
vegn ella a s’engaschar en emprima lingia
en la conferenza da las regenzas chantunalas (CdC) nua ch’ella è represchentada
cun la cussegliera guvernativa Barbara Janom Steiner en il comité directiv. A la radunanza plenara da la CdC dals 21 da
mars 2014 sa laschan las regenzas chantunalas infurmar directamain dal cussegl federal per lura sa fatschentar da la chaussa.
Da vischnancas e regiuns
– Bravuogn: La revisiun parziala da la
planisaziun locala, concludida da la vischnanca da Bravuogn ils 31 d’october
2013, vegn approvada. Tras questa revisiun parziala vegn stgaffida en la planisaziun d’utilisaziun la premissa per
realisar abitaziuns per il persunal da
l’hotel Kurhaus Bravuogn e per mantegnair il manaschi da l’hotel a lunga
vista.
– Cuira: La revisiun parziala da la constituziun da la citad da Cuira dals 9 da
favrer 2014 vegn approvada. Tras questa
revisiun parziala vegn il cussegl da scola
– sco autoritad da direcziun strategica e
da surveglianza da la scola da la citad –
remplazzà tras ina cumissiun da furmaziun.
– Guarda, Lavin, Susch: Las revisiuns
parzialas da las leschas da taglia da las vischnancas da Guarda, Lavin e Susch vegnan approvadas. Las disposiziuns midadas pertutgan il subject da taglia tar la
taglia sin successiun d’ierta e sin donaziuns.
– Beiva: Il «plan da las zonas da protec-
ziun da l’aua sutterrana per la funtauna
ospizi dal Güglia» ed il «reglament per las
zonas da protecziun per la tschiffada
d’aua da funtauna La Veduta, ospizi dal
Güglia» da la vischnanca da Beiva vegnan approvads.
– Mantogna sura: La revisiun parziala
dals statuts dal Consorzi da scola da la
Mantogna sura vegn approvada. Tranter
auter èn vegnidas midadas las disposiziuns davart las incumbensas e las cumpetenzas dal cussegl da scola sco er davart
la repartiziun dals custs.
– Schons: La revisiun parziala dals statuts dal Consorzi da scola da Schons
vegn approvada. Il motiv principal per la
revisiun parziala è stà l’integraziun da la
scolina en il consorzi. Questa integraziun è vegnida concludida per l’onn da
scola 2014/15.
– Bever, La Punt-Chamues-ch: La lescha da taglia dal cumin-baselgia evangelic refurmà Las Agnas (fusiun dals cumins-baselgia da Bever e da La PuntChamues-ch) dals 20 da zercladur 2012
vegn approvada.
Contribuziuns a differentas instituziuns
Concedì ils daners da cultura supplementars per l’onn 2014
■ (cc) La regenza ha decidì co ch’ils
daners da cultura supplementars, ch’il
cussegl grond ha mess a disposiziun a
chaschun da l’ultima sessiun da december per l’onn 2014, duain vegnir
impundids. Ils meds finanzials supplementars da tut en tut in mez milliun
francs, ch’èn vegnids concedids en il preventiv per l’onn 2014, vegnan repartids
sco suonda:
Teater Cuira
120 000 francs
Filarmonia da chombra
86 000 francs
dal Grischun
Archiv grischun per la
cultura da las dunnas
24 000 francs
Fundaziun Nairs Scuol 30 000 francs
Origen Festival Cultural 200 000 francs
40 000 francs
Opera Viva Sursaissa
Contribuziuns a differents orchesters
La regenza ha attribuì a differents orchesters las contribuziuns da 374 000 francs
ch’eran vegnidas approvadas en il preventiv 2014. Per l’onn current survegn la
Filarmonia da chombra 322 000 francs
(fin ussa 250 000 francs), l’ensemble ö!
40 000 francs (fin ussa 30 000 francs) e
l’orchester le phénix 12 000 francs (fin
ussa nagina contribuziun). L’Orchestra
della Svizzera italiana vegn sustegnì separadamain cun ina contribuziun annuala
dad 80 000 francs or dals daners da la
lottaria naziunala.
Klibühni, Cuira: A la Klibühni a Cuira vegn concedida ina garanzia da deficit
da maximalmain 200 000 francs per il
program d’occurrenzas da l’onn 2014.
Uniun Arosa cultura: A l’uniun Arosa
cultura vegn concedida ina garanzia da
deficit da totalmain 70 000 francs per las
L’Origen Festival Cultural da Giovanni Netzer survegn 200 000 francs.
emnas da curs da musica e per la Music
Academy che han lieu la stad/l’atun
2014.
Academia Engiadina SA: Per il project «Turissem da furmaziun – concept e
svilup da purschidas novas» vegn garantida a l’Academia Engiadina SA cun sedia a Samedan ina contribuziun da totalmain 165 000 francs en il rom da la nova
politica regiunala (NPR) (mintgamai
per la mesadad a quint da la confederaziun e dal chantun). Il project cumpiglia
in’extensiun considerabla da las purschidas en la furmaziun professiunala supplementara per persunas creschidas, cun
las qualas cunzunt persunas d’ordaifer il
chantun duain vegnir acquistadas sco visitadras e visitaders dals curs. La contribuziun da sustegn gida a cuvrir ils custs
da svilup e da concept sco er ad elavurar
ed ad iniziar activitads da marketing
resp. da vendita.
Telefericas Tavau Claustra SA: A las
Telefericas Tavau Claustra SA vegn garantida ina contribuziun chantunala da
300 000 francs en il rom dal concept per
implants da sport d’impurtanza naziunala (Cisin) per construir pistas da trenament e da cursa per skis alpin Jakobshorn–Usser Isch Tavau. La confederaziun paja ina contribuziun da 700 000
francs. Tras ils implants dal Cisin duain
vegnir creadas cunzunt per il cumenzament da l’enviern cundiziuns da trenament idealas per las atletas ed ils atlets da
Swiss Ski, dal Center naziunal da trenament ost skis alpin e da la fundaziun
Gimnasi svizzer da sport Tavau.
reclama
LIMITED EDITION
RANGE ROVER EVOQUE
POWER MIT DEM GEWISSEN EXTRA.
Im limitierten Sondermodell Range Rover Evoque P212 steckt jetzt noch
mehr drin: eine Extraportion Power. Natürlich überzeugt er mit der
bewährten Dynamik aus dem leistungsstarken 2.2-Liter-SD4-Dieselmotor,
der neuen 9-Stufen-Automatik sowie dem gewohnt stilvollen Interieur.
Doch darüber hinaus begeistert er mit atemberaubenden 212 PS, exklusivem Technik-Paket mit Premium-Navigationssystem, elektronischer
Heckklappe, Park Distance Control vorne sowie sportlichem Black DesignPaket mit 20-Zoll-Leichtmetallfelgen und weiteren Akzenten im Black
Design Finish. Entdecken Sie die Extraportion Power des Range Rover
Evoque jetzt bei Ihrem Land Rover-Fachmann.
landrover.ch
INKL. CHF
KUNDENV 5’610.ORTEIL
Probefahrt und Prospekte
MAD
facebook.com/LandRoverSchweiz
Range Rover Evoque 2.2 SD4 Dynamic, 5-Türer, aut., 4WD, 212 PS/156 kW, Kundennetto-Verkaufspreis
CHF 68’900.– mit Zusatzausstattungen CHF 5’610.–, Gesamtverbrauch 6.0 l/100 km (Benzinäquivalent
6.7 l/100 km), Ø CO2-Emissionen 159 g/km, Energieeffizienz-Kategorie D. Ø CO2-Emissionen aller in der Schweiz
angebotenen Fahrzeuge 148 g/km.