Pretsch Fr. 1.60 14. annada, numer 180
GA 7007 Cuira Gievgia, ils 16 da settember 2010
Cu il chalger
tirava ora daints
Arno Camenisch
scriptur diplomà
Remo Arpagaus ha realisà en il Museum Regiunal Surselva in’exposiziun
davart veta, famiglia ed uffants.
3
Dacurt ha Arno Camenisch terminà
a Bienna ses studi sco scriptur diplomà. Sonda prelegia el a Mustér.
5 LA VOUSCH DA SURMEIR
Redacziun: Via comerciala 22, 7007 Cuira, tel. 081 920 07 10, fax 081 920 07 15
Beat Eberle – il nov L’idea per ina ferma coaliziun dal center
cumandant da polizia
Tschintg partidas duain tegnair ensemen
■ (cc) La regenza grischuna ha
tschernì Beat Eberle da 50 onns
sco nov cumandant da polizia.
El vegn a surpigliar il commando da la Polizia chantunala dal
Grischun il 1. da schaner 2011.
Beat Eberle, domicilià a Flumserberg-Saxli, è vegnì nominà da la
regenza sco nov cumandant da la
Polizia chantunala dal Grischun.
Eberle, annada 1960, ha s’acquistà la patenta d’advocat suenter il
studi da giurisprudenza a Son
Gagl ed a Berna. Alura ha el lavurà tranter auter sco uffizier da
polizia tar la Polizia chantunala
da Sviz, da 1997 fin 2000 sco
schef dal stab e da la polizia criminala, da 2000 fin 2002 sco cumandant ad interim. Dapi 2007
lavura il militar professiunal e colonel en il stab general sco cumandant dal center da cumpetenza per engaschaments da promoziun da la pasch a l’exteriur
(Swissint). Avant era el cumandant da la Swisscoy en il Cosovo,
ha servì sco adet militar en Svezia
DA CLAUDIA CADRUVI / ANR
Beat Eberle
MAD
ed ha cumandà la polizia militara territoriala.
Eberle è il successur dal cumandant da polizia da blers onns,
Markus Reinhardt, ch’è mort ils
26 da schaner 2010. El vegn a
surpigliar sia funcziun il 1. da
schaner 2011. Il cumandant da
polizia ha la responsabladad da
manar la Polizia chantunala grischuna cun ses passa 400 collavuraturas e collavuraturs.
■ Las tschintg partidas dal
center duain gudagnar dapli
attenziun. Quai è la finamira
dal president da la pcd. Christoph Darbellay vul era reeleger en in onn Eveline WidmerSchlumpf. La ps e la pps polariseschan e stattan trasora en il focus da las medias. Pli pauc rapportan las gasettas ed ils meds
electronics da las partidas dal
center politic – malgrà che gist
quellas chattan per il solit ils
cumpromiss necessaris e gudognan las votaziuns. Quai less
Darbellay midar e pledescha per
ina collavuraziun pli stretga
tranter pcd, pld, pbd, evp ed ils
verd-liberals. Avant las sessiuns
pudessan las tschintg partidas
mintgamai definir en tge fatschentas ch’ellas vulan tegnair
ensemen.
En connex cun sia idea, ma
cunzunt anc avant ils 22 da settember, less il president da la pcd
era savair tge che ha da capitar
l’onn proxim cun EvelineWidmerSchlumpf. «Jau hai elegì ella sco
cussegliera federala da la pps», di
Darbellay en in’intervista cun
l’anr. «Widmer-Schlumpf fa ina
fitg buna lavur. Gliez è decisiv. In-
Il parsura da la pcd Christoph Darbellay pledescha per ina collavuraziun pli stretga tranter pcd, pld, pbd ed evp
e per reeleger en in onn Eveline Widmer-Schlumpf.
KEYSTONE
satgi che lavura bain, duain ins
reeleger.» Cun l’elecziun da dus
novs cussegliers federals cementeschian ins per ils proxims otg u
nov onns ina situaziun politica.
Perquai na po Darbellay era betg
chapir che la fracziun da la pbd è
para pronta d’eleger in candidat da
la pld senza obtegnair garanzias
per l’atgna cussegliera federala.
➢ PAGINA 2
Gronda fiasta –
era a Sedrun
Gist treis tgesas aint igl madem li ins è igl mument vedlonder da biagier
a Savognin.
FOTO G. N. STGIER
Lavour scu darar
igls davos onns
■ (anr/gns) Gia fitg blera lavour
on anfignen oz las interpresas
da construcziun an Surmeir. Igls
16 impressaris on schi blera lavour tgi son prest betg ple far offertas per novs bietgs. I resta navot oter tgi da lascher chella lavour ad interpresas d’ortvart la regiun. Per part vegian las interpre-
sas er betg la capacitad per singulas lavours. Biagia vign cunzont
fitg bler a Lai, Savognin e
Lantsch. Tiers la blera lavour
seian igls prietschs anc bass, dei
Nicolin Luzio, igl president digls
impressaris digl Grischun central.
40037
Servetsch d’abunents e da
distribuziun: tel. 0844 226 226
mail: [email protected]
9 771424 749004
■ (anr/hh) Ils 15 d’october 2010
vegn il tunnel da basa dil Gottard perfuraus. Quei tierm historic vul la AlpTransit Gottard
SA festivar commensuradamein. Sco ad Erstfeld, Bodio e
Faido vegn quei impurtont di ella historia dil traffic public svizzer commemoraus era a Sedrun.
Da leu anora ei ina gronda part
dil tunnel vegnida cavada. En Val
Tujetsch eis ei previu da festivar
quei tierm en dus loghens: Per ils
collaboraturs dil project ella halla da construcziun sil plazzal e per
la populaziun en ina tenda sin la
plazza da sport a Sedrun. Las preparativas per la fiasta marschan.
➢ PAGINA 3
Igl SST ha contonschiu il label da qualitad da Swiss Ski en collaboraziun
culla Classa da talents Surselva.
FOTO G. VENZIN
Sigil da qualitad
pil Surselva Skiteam
➢ PAGINA 13
Il plazzal dalla AlpTransit Gottard SA a Sedrun.
FOTO H. HUONDER
■ (anr/gv) Ier ha Swiss Ski surdau al Team da sport da neiv
Surselva il label da qualitad.
Quei ha igl SST contonschiu en
cumbinaziun culla classa da talents sco emprem Center da
prestaziun regiunal el cantun
Grischun. Swiss Ski ha introduciu ils center regiunals suenter la
terrada a caschun dils campiunadis mundials a Bormio avon
tschun onns. Urs Winkler, il commember dil directori da Swiss Ski
e directur dil Gimnasi da sport
svizzer a Tavau, ha puntuau la valeta dil sigil da qualitad: «El ei ton
engraziament pil prestau sco motiv da sesviluppar di per di.» Il label da qualitad sto vegnir verificaus suenter in onn.
➢ PAGINA 6
6
SURSELVA
GIEVGIA, ILS 16 DA SETTEMBER 2010
Sfida e schanza per scola e skiunzs
Surdada dil label da qualitad da Swiss Ski al Surselva Skiteam
■ anr/gv) 36 puncts drova il Team da
sport da neiv Surselva (SST) per contonscher il sigil da qualitad da Swiss
Ski. En collaboraziun culla Classa da
talents Surselva dumbra l’organisaziun tetgala dils clubs da skis sursilvans denton 70 puncts ed ei pli che digna da retscheiver sco emprema organisaziun el Grischun il tetel da «Center
da prestaziun regiunal» da Swiss Ski.
Ier ha la surdada ufficiala giu liug a
Glion. Pil directori da Swiss Ski ei Urs
Winkler, il menader dil Gimnasi da sport
svizzer a Tavau, staus a Glion: «Ord atgna
experientscha sai jeu tgei engaschi ch’ei
drova per realisar ina visiun. Vus haveis
contonschiu las finamiras e meriteis respect ed engraziament.» Urs Winkler ha
fatg attent che la vegliadetgna denter 13
e 16 – pia la vegliadetgna dils scolars dalla Classa da talents Surselva – seigi da
gronda impurtonza pil svilup dils affons
ton en scola sco el sport. Il center regiunal da prestaziun respecti quei e porschi
als giuvenils in ambient adattau per sesviluppar.
30 dis sin neiv
Franz Hofer, il schef dils giuvens skiunzs
tier Swiss Ski, ha surdau l’etichetta.
L’idea da crear centers da prestaziun seigi buca veglia. Suenter il naufragi a Bormio igl onn 2005 hagi Swiss Ski entschiet culla formaziun dils centers. El ha
denton era fatg attent ch’ils atlets stoppien buca mo trenar ensemen culs trena-
Il Surselva Skiteam ha retschiert da Swiss Ski il sigil da qualitad sco Center da prestaziun regiunal. Da seniester: Mario Cavigelli,
president digl SST; Gabriel Casutt, president Uniun grischuna da skis; Franz Hofer, schef dils giuvens skiunzs tier Swiss Ski ed Urs
Winkler, commember dil presidi da Swiss Ski.
FOTO G. VENZIN
ders, mobein era sur sesez: «Autruisa tonschi buca per vegnir alla testa.» Tenor
Swiss Ski sto mintga atlet trenar cundiziun duront dudisch uras per jamna e to-
chen il davos da november duess el haver frequentau sil pli pauc 30 dis sin skis.
Igl unviern drova il skiunz quater tochen
tschun trenaments per jamna.
Scola e sport
Dils 70 puncts contribueschan ils atlets
ina gronda part e 25 puncts contonscha
igl SST en collaboraziun culla Classa da
talents Surselva. Pér la stretga coordinaziun denter la scola ed il sport scaffeschi
las premissas per saver sededicar al sport
da prestaziun, ha Mario Cavigelli constatau. Il nieveligiu cusseglier guvernativ e president partent digl SST ha denton era puntuau ch’il label da qualitad
seigi ina sfida ton per l’Uniun grischuna da skis sco pigl SST da tgirar e sviluppar era egl avegnir la qualitad dil
menaschi da cader. Il label vegn daus
mintgamai per in sulet onn e silsuenter
verificaus.
Culla realisaziun d’in center da prestaziun regiunal han ton igl SST sco la
Classa da talents Surselva contonschiu
lur empremas finamiras. Martin Gabriel, il president dalla Scola da talents
Surselva, ha dau in sguard anavon: La
Scola da talents Surselva sa ussa demussar sia cumpetenza sco partenaria da
scola era en colligiaziun cun autras disciplinas da sport sco velo e ballapei.»
Cul sigil da qualitad da Swiss Ski vul la
scola era carmalar neutier skiunzs d’autras regiuns. Gieri Tschuor, il menader
dalla scola, patratga perfin vid skiunzs
dalla Bassa. La scola stoppi augmentar
la purschida en collaboraziun cun ulteriurs partenaris da sport. Quei sto la
scola era far en vesta alla concurrenza.
L’Uniun grischuna da skis cun Gabriel
Casutt alla testa sestenta da realisar era
en autras regiuns centers da prestaziun.
Actualmein ein Cuera, Tavau e S. Murezi en discussiun.
In motiv da sesviluppar di per di
Per Urs Winkler ei il label da qualitad engraziament e motivaziun
CUN URS WINKLER
HA GIUSEP VENZIN / ANR DISCURRIU
■ Urs Winkler ei il directur dil Gimnasi da sport Tavau. Quei gimnasi diregia
el dapi sia fundaziun avon tredisch
onns. Avon quater onns ei il scolast da
sport entraus en suprastonza dalla
Uniun grischuna da skis e dapi dus
onns ei el commember dil presidi da
Swiss Ski.
Culla fundaziun dil Gimnasi da
sport svizzer a Tavau ei in tierm vegnius tschentaus avon tredisch onns.
Ei la scola s’etablida enteifer ils davos
onns?
Urs Winkler: Gie, quei ei ella. La tenuta ei semidada ton tier ils responsabels
dalla scola sco tier ils responsabels dallas uniuns da sport. Els respectan ussa
ch’igl ei da gudogn e necessari da menar scolas en cumbinaziun cul sport.
S’etablir vul denton buca dir seser sillas
arbagias. Il sport sesviluppescha cuntinuadamein e la scola sco partenari sto
medemamein far quei svilup.
structura da marcau segir in avantatg,
mo era Glion posseda bia pusseivladads. Era Lai culla cuorsa finala dil
Cup mundial da skis e S. Murezi ed
aunc auters loghens han bunas premissas per realisar in center da prestaziun
regiunal.
La Classa da talents Surselva ei part
da quella structura. Munta il label
era ina sfida per la scola e pil Team
da sport da neiv Surselva (SST)?
Gest sco il gimnasi da sport. Il sigil da
qualitad ei ina remuneraziun pil prestau, mo era motivaziun da sesviluppar
di per di.
Auters sports en Surselva han era
exponents da renum – aschia il ciclissem e la cuorsa liunga. Quels
han aunc breigias cull’idea da realisar in center da cumpetenza. Per
ina uniun eisi denton era buca sempel d’introducir structuras professiunalas?
Engraziament
e motivaziun
Quei ei aschia. Sch’ins ha in cert diember d’atlets eisi pli sempel da realisar
trenaments menai professiunal. Mo era
per quels sportists da prestaziun sto ins
sespruar da porscher in ambient professiunal ch’els sappien nezegiar lur potenzial.
Oravontut ils sports da cuoz ein
strusch representai ella Classa da talents Surselva. Ei la specialisaziun en
quels sports era in prighel?
Differents clubs da sport en Surselva
han grond success cun lur sportists.
Per quels clubs ei la scola da talents
ina concurrenza e sfida?
La scola drova en certs sports structuras professiunalas per haver in profil.
Els sports da cuoz han ils atlets la vegliadetgna d’aulta prestaziun pli tard.
Cun 13 tochen 15 onns ein els buca
schi fixai sil sport. Els drovan era buc
il medem temps liber sco in skiunz
che sto trenar sils glatschers. In sportist da cuoz contonscha el cass normal
era success senza frequentar la classa
da talents.
Pils clubs e pil sport eisi impurtont
da respectar la scola da talents sco
ina schanza. Avon 15 onns schevan
ils menaders dils clubs adina, ils atlets hagien negin temps da trenar.
Ozildi han els denton quei temps ed
ils clubs ston procurar ch’ils affons
sappien sededicar il temps liber al
sport.
Las uniuns da sport naziunalas e
cantunalas midan ils davos onns
bugen lur structuras per adattar ellas als basegns actuals. Mo cun midar structuras vegn buca tut meglier?
Quei ei aschia. Savens sto ins reagar
enstagl agir. La visiun fuss da crear
structuras valeivlas per tschun onns. Ins
duei denton era haver la curascha da
midar structuras ed acceptar midadas
sco schanza e buca sco prighel.
Respectar la scola
sco schanza
Sco in da sis el lotto
Per contonscher success drovi tier la
scola era las meglieras structuras da
sport. Sa enzatgi auter che Tavau insumma prestar quellas structuras
professiunalas giavischadas?
Carlo Janka era previus sco hosp alla
fiasta dalla surdada dil label. Tgei
munta igl atlet excepziunal per Swiss
Ski?
Gie, en scadin cass. Il cantun Grischun
ha en biars camps grondas pusseivladads. D’ina vart ei quei l’infrastructura,
dall’autra vart persunas cun grond engaschi. Ins sa buca paregliar las regiuns
ina cun l’autra. Tavau ha cun sia infra-
In atlet sco Carlo Janka ei per mintga
federaziun da sport in cletg. In atlet da
23 onns cun tal success, cun in tal carisma e cun in tal secuntener ei per
mintga federaziun sco in da sis el
lotto.
Urs Winkler ei dapi 13 onns directur dil Gimnasi da sport Tavau. El ei era commember dil presidi da Swiss Ski.
FOTO G. VENZIN