A FIN Z
La Quotidiana 03-09-2008, p. 16
Nov med d’instrucziun per
la professiun e la vita futura
■ (anr/grc) L’emprim settember
è cumparì il nov med d’instrucziun «Schanza» en tut las quatter linguas naziunalas – in’ovra
unica per la Svizra. Quest nov
med d’instrucziun resguarda
d’ina vart la tscherna da professiun, da l’autra vart era la planisaziun da vita da las giuvnas e
dals giuvens a lunga vista en
connex cun famiglia, professiun u carriera. Teoreticamain
èn oz las schanzas da furmaziun
per giuvnas e giuvens cumparegliablas, dentant la realitad è tut
autra. Questa egualitad fa dentant trumpar, pertge che sco che
igl è vegnì communitgà il glindesdi passà a chaschun da la vernissascha da quest med d’instrucziun tscherna ina gronda prozentuala da las giuvnas sia professiun
pli u main da quatter ressorts,
dentant che quai èn areguard ils
giuvens tschient spartas. Quai demussia la statistica e la realitad sco
che cusseglier guvernativ Claudio
Lardi, parsura dal departament
d’educaziun, cultura e protecziun
da l’ambient, Doris Caviezel-Hidber, manadra dal project «Schanza per il Grischun», e Silvia Hofmann-Conrad, manadra dal post
da stab d’egualitad da schanzas
per um e dunna, han communitgà.
«I nun ès memia baud»
Promover l’egualitad tranter mattatschs e mattatschas, tranter
umens e dunnas areguard la fur-
maziun e la professiun, quai saja
il punct central da quest med
d’instrucziun, èn las trais persunas che han preschentà quest nov
cudesch ids d’accord. Midadas
positivas sajan tgunschamain
pussaivlas sche las differenzas
tranter feminin e masculin emprendian quai per vita duranta e
la cumpatibilitad da la professiun
cun la famiglia u carriera vegnia
tematisada gia durant la tscherna
da professiun.
«I nun es memia baud per ils
giuvenils da las ultimas classas da
far patratgs davart dal model da
partenadi futur, sco che blers manegian», ha pudì constatar Doris
Caviezel-Hidber. Las experientschas cun las unitads d’instrucziun da quest med mussian cleramain che ils giuvenils hajan fitg
grond interess d’integrar perspectivas da vita en il process da
la tscherna da professiun. Cun
agid dal med d’instrucziun
«Schanza», che sa cumpona d’in
carnet e d’in DC, vegnan las persunas ch’instrueschan sco er ils
giuvenils en la vigliadetgna da 12
enfin 20 onns confruntads e sensibilisads per las differenzas tranter las giuvnas ed ils giuvens en il
process da la tscherna da professiun ed en la planisaziun da professiun e dal decurs da la vita.
Tut las ideas per l’instrucziun
dal med d’instrucziun èn vegnidas sviluppadas ed examinadas en
il rom dal project chantunal
«Schanza grischuna» sut la di-
recziun da Doris Caviezel-Hidber. La realisaziun da quest med
d’instrucziun innovativ e quadriling è vegnida pussibilitada er
grazia ad ina donaziun generusa
dal schef da concern da la Migros
Herbert Bolliger.
Structura sin basa
da la pratica
Las ideas per l’instrucziun sa basan sin la pratica e cumpletteschan l’instrucziun classica da
tscherner ina professiun per la dimensiun dals aspects specifics tenor la schlattaina en la tscherna
d’ina professiun e la planisaziun
da la vita futura. Tut las ideas per
l’instrucziun èn vegnidas sviluppadas ed examinadas en il rom dal
project chantunal Schanza Grischun en furma da singulas lecziuns, da dis da project e d’emnas
da project sin il stgalim superiur,
en scolas professiunalas ed en
gimnasis. Quest carnet ha la finamira che ils giuvenils «emprendan
a formular lur giavischs davart la
tscherna da professiun sco er per
la vita futura; lur basegns ston
vegnir prendids serius», sco che
Claudio Lardi ha ditg a chaschun
da questa vernissascha.
Il med d’instrucziun Schanza
è cumparì il 1. da settember 2008
e po vegnir retratg per il pretsch
da 65 francs tar il post da stab per
l’egualitad da las schanzas dal
chantun Grischun u tar la chasa
editura per meds d’instrucziun
dal Grischun.
CARICATURA G. URSCH
Ina sculptura cun
daners da numers
Dapli morts
pervi da demenza
(lq) La citad da Cuira aveva fatg
in’aucziun speziala l’onn 2006.
Numers bass d’autos da l’administraziun da la citad avevan ins ingiantà. Igl è vegnì ensemen
260 000 francs. Cun quests daners han ins cumprà in’ovra da
Hans Josephsohn per 160 000.
(lq) En Svizra moran adina dapli
umans pervi da demenza. Quai
dependa da la vegliadetgna da la
populaziun. Malsognas dal cor e
cancer èn anc adina la raschun da
murir la pli frequenta. 2006 èn
3606 morts da demenza cumpareglià cun 2204 persunas 1996.
L’inquisiziun dal cas Nef è stada correcta.
Nagina pressiun
Silvia Hofmann-Conrad, manadra dal post da stab d’egualitad da schanzas per um e dunna, cusseglier guvernativ Claudio Lardi, parsura dal departament d’educaziun, cultura e protecziun da l’ambient e Doris CaviezelHidber, manadra dal project «Schanza per il Grischun» (da san.).
FOTO G. R. CANTIENI
Pli umid e pli fraid
Situaziun generala: Ina front
fraida nà dal vest sa fa valair.
Oz: Nord da las Alps e Grischun
central: A l’ost anc in zic sulegliv,
uschiglio per gronda part ferm
surtratg, mintgatant plievgia.
Enturn 21°, cun favugn 25°.
22°
Cunfin da 0° sin 3400
12°
meters. Sid da las Alps
Mustér
ed Engiadina: Surtratg
e plievgia, en Engiadina
Bassa pir il suentermezdi.
Prognosa: En las parts centralas ed
orientalas dal pajais aura variabla,
savens plievgia, mintgatant cun
favugn er scleridas. En las autras
regiuns ferm surtratg e plievgia.
Temperaturas 20–25 grads. Cunfin da naiv 2500–3000 meters.
Daniel Kalt, econom tar
l’UBS, ha ditg. Ils consuments na
paran betg vairamain dad esser
pauc preoccupads.
25°
14°
26°
13°
Glion
26°
13°
Landquart
Cuira
26°
13°
21°
11°
Spligia
20°
12°
Mesocco
18°
8°
Arosa
24°
10°
20°
9°
22°
8°
Tavau
Zernez
Tusaun
Scuol
Sta. Maria
21°
11°
19°
9°
San Murezzan
19°
11°
Poschiavo
KEYSTONE
OZ
BDP muss
ihre Churer
Sitze nicht abtreten
Bund unterstützt
Parc Ela nur mit
250 000 Franken
SO e BT pon ins cumprar al kiosk
(lq) L’inquisiziun penala en il
cas da Roland Nef, anteriur
schef d’armada, è vegnida manada correctamain tenor la direcziun da giustia turitgaisa. Il
Departament federal da defensiun, protecziun da la populaziun
e sport (DDPS) haja mai pruvà
d’influenzar l’inquisiziun u da far
pressiun. Ins saja vegnì a questa
conclusiun damai ch’il schef da
direcziun Markus Notter sco er il
secretari general Christian Zünd
hajan prendì investa en las actas
dal cas ed en in rapport da la Procura publica turitgaisa. Notter ha
preschentà ils resultats da questa
investa a la cumissiun da giustia
dal cussegl chantunal. Ils contacts
dal DDPS èn stads dumondas da
cumpetenza, tenor l’avis da la direcziun da giustia.
Nov parcs da natira
(lq) Nov parcs da natira regiunals vegnan a sa furmar en
Svizra. Quels projects èn vegnids giuditgads positivamain
da l’Uffizi federal d’ambient,
guaud e cuntrada (UFAGC).
En detagl èn quai il Parc da cuntrada Binntal en il Vallais, il
project Parc regional Chasseral
dals chantuns Berna e Neuchâ-
tel, il Parc Ela, il Parc da natira
bernais en il Diemtigtal, il Parc
da natira Gantrisch en ils chantuns Berna e Friburg, il Parc da
natira Thal en il chantun Soloturn, il parc da natira «Thunersee-Hohgant» ed il project Val
Müstair. Il project Sihlwald da
Turitg duai daventar in parc da
divertiment en la natira.