mars 2013 | accents nr. 1 nr. 1 mars 2013 annada 4 radio | televisiun | multimedia | www.rtr.ch Editorial 50 onns Televisiun Rumantscha: reflectar – festivar – entupar. Quest motto avain nus dà a quest giubileum. In’emprima part è passada. Il favrer èn ils programs da RTR stads en l’ensaina da quels 50 onns: Blera nostalgia, bleras piunieras, anecdotas ed istorgias d’antruras tut a dubel. Mo era contribuziuns reflectadas e parzialmain autocriticas sur dal svilup da las emissiuns e la moda e maniera da realisar e producir quellas. Savens è vegnida tschentada la dumonda da la “raison d’être”. Quai spezialmain da collegas d’ordaifer la chasa RTR. Apparentamain na basta la basa constituziunala, francada uschè ferm avant 75 onns dal suveran svizzer, betg per legitimar emissiuns rumantschas. Bastar na bastan era betg arguments d'egualitad sco per las trais autras cuminanzas linguisticas naziunalas da la Svizra. Ed era l’argument da promover lingua e cultura vegn chapì mo parzialmain. Na, la “raison d’être” per emissiuns rumantschas, èn lur necessitad e lur qualitad schurnalistica per la Svizra rumantscha. L’attractivitad da noss programs, la relevanza da quels per noss public èn e restan noss trumf. Mariano Tschuor Jau sun cuntent da lavurar en la regiun paginas 3 Moderar e moderar e moderar... na finescha quai mai pli? pagina 7 Da sautunzs, trocchists e chantadurs da professiun pagina 9 Duri Bezzola (dretg) ha surdà l'entschatta da l'onn il presidi da la SRG.R ad Oscar Knapp. Oscar Knapp surpiglia il presidi (mt) Tar la SRG SSR vegnan ils cu- cun ses president Raymond Loretan Oscar Knapp sez sa participà a dif- miads celebrads: Al partent vegni ha fatg quai a chaschun da sia sesi- ferentas radunanzas e sedutas tant rendì stima ed onur, a quel ch'arriva da champestra a Cuira, ils 15 da de- naziunalas sco era regiunalas, ed ha fatg in cordial bainvegni. Uschia cember. Ils 19 da december ha Duri era prendì part a la dieta da lavur han la suprastanza da la SRG.R e la Bezzola surdà uffizialmain ses uffi- dal cader e da la direcziun RTR il direcziun da RTR prendì cumià dal zi ad Oscar Knapp. Quai ha el fatg en settember a Sedrun. Nus schain: president partent, Duri Bezzola, ils ils biros da la chasa da medias a Cu- grazia fitg a Duri Bezzola e cordial 30 da november 2012 cun ina ira ed en preschientscha da la secre- bainvegni ad Oscar Knapp. pitschna festivitad interna a Lai. Il taria da la societad purtadra, Clara (guarda discurs cun Oscar Knapp, cussegl d’administraziun da la SRG Gerber. En il decurs da l’atun 2012 è pagina 10 ed 11) 2 mars 2013 | accents nr. 1 Giubileums da fatschenta Mars 2013 Esther Bigliel - 20 onns Avrigl 2013 Josefina Gaudenz - 25 onns Gioni Alig - 10 onns Curdin Fliri - 5 onns Matg 2013 Umberto Camathias - 5 onns Cordiala gratulaziun e grazia fitg per la lavur e la fidaivladad. Partenzas Radiotelevisiun Svizra Rumantscha rapporta l'avrigl dal giubileum da 150 onns dal Club alpin svizzer. Fin d’avrigl 2013 150 onns Club alpin svizzer CAS/SAC Simon Denoth – el surpiglia la (rs) Il CAS è cun 140‘000 comme- ed il 5avel grond entaifer ils clubs nottaziuns ad onn è el er in grond terpresa da la posta svizra e da bers il pli grond club alpin en Svizra da sport svizzers. Cun 300‘000 per- ustier e hotelier. E quest onn festi- la posta franzosa. communicaziun interna ed externa da la firma Asendia, in’in- vescha il CAS ses 150avel anniversari. Fundà avevan il club 35 umens RTR rapporta svizzers cun l’intent da „betg surla- Nus engraziain cordialmain per ...al Radio Rumantsch: schar las Alps als alpinists da l’exte- la lavur prestada e giavischain dals 8 fin ils 13 d’avrigl: anecdotas ed istorgias da 6 differentas chamo- riur“. ad el tut il bun per l'avegnir. nas dal CAS Radiotelevisiun Svizra Rumantscha ils 14 d’avrigl: la Marella, il privel e la bellezza da las muntognas prenda l’anniversari dal CAS per ...en la Televisiun Rumantscha : rapportar da quel, da sias secziuns, ils 14 d’avrigl: Cuntrasts: las pli veglias secziuns grischunas, Terri e da sias istorgias da chamonas, da Bernina ses curs e dal sport dad ir en munto- dals 15 fin ils 18 d’avrigl: il Telesguard mussa differents aspects dal gna. En il center stat la fascinaziun CAS: augment dal dumber d’accidents en las muntognas, il salvament, da raiver sin las pli autas munto- las turas da secziun, e.a. gnas, l’attracziun dal privel e las ac- Glindesdi - venderdi: tivitads da salvar persunas en diffi- 10:30 Famus e glorius cultads. Nagin na legia las gasettas da bou- Ils purschels da Renzo levard, nagin na guarda las emis- RTR a las exposiziuns regiunalas a Scuol ed ad Andeer siuns da promis en la televisiun! E tuttina èn la frisura da la princessa Kate, la nova amia da George Cloo- da l'EBEXPO a Scuol ed è preschent En la Val Schons ney ed ils purschels da Renzo Blu- bleras persunas s’inscuntran du- cun in stan d’infurmaziun. Collavu- Ils 3 – 5 da matg è RTR a la MUMA menthal temas da discussiun a min- rant paucs dis: in da quels èn las ex- raturas da RTR infurmeschan sur ad Andeer. Er en la Val Schons vala: tga maisa radunda. En la rubrica posiziuns regiunalas da commerzi e da lur lavur, preschentan gieus, nua rapportar, baterlar, infurmar e sa “Famus e glorius” dal Radio Ru- mastergn. Dapi intgins onns èsi tra- ch’ins po gudagnar in bel premi e divertir cun RTR – ed emprender a mantsch udis Vus tut las istorgias e diziun ch'era RTR è preschent là. prendan temp da dar ina baterlada conuscher il nov correspundent dal famas regiunalas, chantunalas, na- cun ils visitaders. Quest contact Grischun Central, Federico Belotti ziunalas ed internaziunalas. A Scuol vegn apprezià tant dad RTR sco er ch’è per l’emprima giada a la MUMA RTR rapporta dals 26 – 28 d’avrigl dal public. sco correspundent dad RTR. (bb) I dat paucs lieus, nua ch'uschè 3 mars 2013 | accents nr. 1 "Jau sun cuntent da pudair lavurar en la regiun" Tgi vegn – tgi mida Il december 2012 ha Daniela Hein- Ussa ha entschet mes temp sco cor- glia vulp en il schurnalissem – ma Suenter hai jau fatg in stage sco re- rich (*1973) respundent dal Grischun Central. guarda sur la spatla l’emprim temp. dactur tar la SBB-Zeitung e fatg il cumenzà en Jau hai pudì rimnar mias emprimas Ensemen pudain nus sviluppar ide- diplom da schurnalissem a l’Institut il stab pro- experientschas en la regiun. Ina as ed elavurar las contribuziuns – da medias e communicaziun a Cui- gram. Ella è gronda sfida per mai, cunquai che adina cun la finamira d’esser ma- ra. Cunquai ch’in da mes gronds ho- creschida si jau hai lavurà ils ultims trais onns a naivel al public. Grazia al sistem da bis è fotografar, duessan franc er ad Ardez, ha fatg la matura a Cuira, en la centrala, en la redac- rotaziun per il 2013 cun in segund cumparair sin nossa pagina d’inter- l’Institut Otalpin a Ftan. Suen- ziun da novitads ed online. Jau poss correspundent per il Grischun Cen- net rtr.ch en l'avegnir dapli fotogra- ter 2 semesters a la ETH a Turi- gia ussa dir: La lavur è cumpletta- tral, poss jau er profitar da las expe- fias da mes temas. E quai è puspè la tg ha ella fatg la scola interna- main differenta. A Cuira eran novi- rientschas da mes collegas, dal re- punt tar mia lavur d’ina giada sco ziunala da turissem IST a Turi- tads da l’entir mund mia lavur dal dactur Raffael Müller e dal modera- redactur online. tg. Dal 2005 fin l’atun 2012 ha mintgadi, ed ussa èn novitads mo tur Sergio Guetg. Jau sun cuntent da pudair lavurar ella lavurà en l’ospital a Bülach. ina part da la lavur. Sco correspun- Mintgin dad els vegn per lavurar sco en la regiun, nua ch'jau sun creschì dent fatsch jau tut, vul dir: far correspundent temporarmain en la si. Sco correspundent vuless jau A partir da retschertgas, ir ad arranschaments regiun, quai mintgamai dus mais. rapportar da tut quai che capita en l’entschatta e far lunderor contribuziuns, inter- La finamira per l’auter onn è dad oc- la regiun, ed era far gust a persunas da vistas e reportaschas per radio ed cupar il Grischun Central cun ina se- dad auters lieus da visitar il Gri- 2013 lavura online. gunda plazza da correspundent. schun Central. Uschia èn ils temas Bianca Ma- Cun lavurar ussa sco correspun- Actualmain è la plazza publitgada. multifars, sch'jau pens per exempel yer (*1979) dent, è mia lavur sa midada cum- Mes emprims pass schurnalistics a las regiuns Surses, Alvra, Lai, Val sco plettamain. Perquai sun jau fitg hai jau fatg cun fotografar e scriver Schons e Tumleastga. cuntent che Tona Poltera – ina ve- artitgels per diversas gasettas. Federico Belotti favrer mode- ratura dal Radio Rumantsch. Ella è creschida si a Scuol, ha fatg la matura, il 1996 in semester a Seattle (USA) e dal 2000 fin 2005 il studi a la Scol’auta da musica a Turitg (ZHdK). Dal 2005 fin 2008 ha ella instruì a la scola da musica a Wädenswil ed dal 2006 fin il 2012 a la scola da musica Engiadina Bassa/Val Müstair. Dasperas è Bianca Mayer enconuschenta sco musicista cun il num d’artista Bibi Vaplan. Il favrer 2013 ha Valentin Schmed midà funcziun ed è daventà producent dal Radio Rumantsch. Violanta Rominger mida il mars 2013 en la redacziun regiunala da l’Engiadina e rapporta davent dal studio a Samedan. Cordial bainvegni, buna midada Dapi il december 2012 è il biro per il Grischun Central a Savognin puspè occuppà cun Federico Belotti (dretg) e blera satisfacziun en la nova che ha lavurà trais onns en la redacziun da novitads ed online RTR. Daspera el rapportan era Toni Poltera, plazza. Sergio Guetg e Rafael Müller quest onn dal Grischun Central. 4 mars 2013 | accents nr. 1 Dus Grischuns en il Kasachstan (sp) Ils 18 da december 2012 è stada en la sala da la chasa da medias RTR a Cuira la preschentaziun publica dal film “Vent e desert – ed ina glisch da speranza”, in film realisà da Mariano Tschuor e dad Ingo Mainka sur dals dus missiunaris grischuns en il nord dal Kasachstan, p. Matthias Beer da Danis-Tavanasa e p. Joseph Maria Schnider da Val S. Pieder. Preschents a questa premiera eran commembers da las famiglias Beer e Schnider, mo era plirs conventuals da la claustra dad Uznach, la claustra-mamma dals dus paders en il Kasachstan. Da quest film exista ina DVD venala tar RTR. Sin la DVD è publitgada la contribuziun che Daniel Pünter ha realisà sur da p. Joseph Maria Schnider ed emess en “Schweiz aktuell” dals 20 da december. En il pachet da la DVD, è il diari che Mariano Tschuor ha publitgà dals 20 da november fin Nossa foto mussa da sanester a dretg: Serafin Beer, medi per neurologia a Bogn Ragaz e Valens (frar da p. ils 28 da december 2012 en La Quo- Matthias), p. priur Adelrich Staub, uvestg auxiliar ed anteriur avat dad Uznach, Marian Eleganti, Ingo Mainka, tidiana. p. Jeanmarc Stoop, Opus JSS, stà vicari general da la diozesa dad Astana da 2001-2009 e Mariano Tschuor. Cun 99 onns l’emprima gia als Dis da film da Soloturn Era quest onn è la Televisiun Rumantscha stada di, il medem fan era ils Tessinais ed ti dapi 16 onns a Soloturn era ina fa- preschenta cun films a Soloturn. ils films da la Svizra tudestga. Gra- nestra per dar in'egliada sin la zia a la Televisiun Rumantscha dat- Svizra rumantscha. (bg) Sonda, ils 27 da schaner suen- Soloturn per la preschentaziun da termezdi è vegnì mussà il film “Ca- ses film, è stà il star. Cun ses scharm norta – Resuns dad in viadi ru- ha el conquistà il public en in hui. mantsch” dad Aline Suter e Céline Laud hai dà per l’autura Susanna Carridroit, e dumengia, ils 28 da Fanzun ed in cumpliment spezial schaner, il film “Pur forever – il pli per la musica dal film, cumponida vegl pur svizzer“ da Susanna Fan- da Valentin Kessler e Heinz Girsch- zun. Omadus films han carmalà weiler. mintgamai var 300 aspectaturs ed Per la Televisiun Rumantscha èn ils aspectaturas en il kino Canva. Dis da film a Soloturn adina puspè Mussar in film da televisiun en ina ina buna chaschun da vegnir en sala da kino dat al film ina nova di- contact cun auturs ed auturas da mensiun: las reacziuns immediatas film da l’entira Svizra e da pudair dal public. Da quellas hai dà bleras, preschentar ils films rumantschs ad cunzunt en il film “Pur forever”. Ils in public betg rumantsch. Ils Dis da raschienis da Carl Jenal han stimulà film da Soloturn èn in spievel da la bain inquala risaglia. Il pur da 99 vita en Svizra. Ils Romands mussan Valentin Kessler, Carl Jenal e Susanna Fanzun avant il kino Canva a onns ch’è vegnì aposta da Zernez a en lur films realitads da lur mintga- Soloturn. 5 mars 2013 | accents nr. 1 L’arsuc va cun la plima Ils 12 da december 2012 Pleds rumantschs dals onns 2004 - 2012 2004 ha il Radio Rumantsch • MESIRAS DA SPARGN, pled puspè envidà a la tscherna rumantsch da l’onn dal “Pled rumantsch”. • GIRATUTONA (Wendehals), Passa 100 propostas èn • FAR CUN, pli trid pled da pli bel pled da l’onn l’onn vegnidas inoltradas; la giuria ha fatg ina emprima 2005 selecziun ed il public da • PORTA ALPINA, pled da RTR Radiotelevisiun • ARCUNAR, pli bel pled da l’onn l’onn Svizra Rumantscha ha • Nagin “victur” en la catego- alura decidì definitiva- ria, pli trid pled rumantsch main. (ea) Arsuc è quel cundriz per gidar il 2006 La giuria dal pled rumantscha: Marga A. Secchi, DRG, Silvana Derungs, • SESSIUN, pled da l’onn. ULR, Guadench Dazzi, RTR, Daniel Telli, LR (da sanester). • ALLEGRA, pli bel pled da pe en il chalzer – quest cundriz che l'onn gida gist era da far la ramur ch’il pe mantsch 2012 cun Marga A. Secchi Il premi va ad Andeer fa, cura ch’el va en il chalzer – arsuc. (Dicziunari Rumantsch Grischun), Gudagnà il premi per il pled da l’onn Tenor la giuria è arsuc in pled che Silvana Derungs (Uniun per la litte- 2012 ha suenter trair la sort Marcel funcziuna en tut ils idioms ru- ratura Bass dad Andeer. 2007 mantschs. Plinavant è “arsuc” in Dazzi (RTR Radiotelevisiun Svizra En sia stagnaria na producescha • ELECZIUNS, pled da l’onn pled che giaja plaunet en emblidan- Rumantscha) e Daniel Telli (Lia Ru- Marcel Bass betg mo las famusas ti- • GIANELLAS, pli bel pled za. mantscha) han dà lur preferenza als bas che vegnivan duvradas fin la • Nagin “victur” en la catego- suandants trais pleds: “Tschappa- mesadad dal 20avel tschientaner ria, pli trid pled rumantsch Numerusas propostas tegn”, “arsuc” e “nadalisar”. Il public sco instrument da signal sin las Sin la glista da las propostas sa da RTR ha la finala dà las bleras alps, mabain novissimamain era 2008 chattavan era pleds sco: “giangili- vusch al pled “arsuc”. Proponì al quest instrument ch’ins dovra per • EUROPEADA, pled da l’onn tis”, “lindornar”, “sufflà briclas” e avevan plirs auditurs dal Radio Ru- gidar il pe en il chalzer – il cundriz • la PAPARDET (Hungerast), “grecofobia”. La giuria per il pled ru- mantsch. ch’ins numna per rumantsch arsuc. rumantscha), Guadench • GAILIRA, pli trid pled rumantsch pli bel pled da l’onn • Nagin “victur” en la categoria, pli trid pled rumantsch Or dal Dicziunari Rumantsch Grischun 2009 • VACCINAZIUN, pled da l’onn • FIFFERLOTTA, pli bel pled ARSUC m. surselv. ‘Schuhlöffel’. • INVETERAZIUN (Überalte- Herkunft unbekannt. GENELIN rung), pli trid pled rumantsch leitet das Wort von alem. Herzug ab, HUONDER denkt an 2010 Hornzug, TUOR führt arsuc auf • GNOCHERGNAR, pled da HERZOG zurück (Euphemisums l’onn für Knecht?), doch konnte für ‘Schuhlöffel’ laut Mitteilung der 2011 Redaktion des Schweizerischen • TGUTGLAR, pled da l’onn Idiotikons ein solches Wort im Alemannischen nicht festge- 2012 stellt werden. • ARSUC, pled da l’onn Arsuc producì da Marcel Bass d'Andeer e tramess a RTR. 6 mars 2013 | accents nr. 1 Ella gnarà eir qua 50 onns Televisiun Rumantscha – Ivettas or da l’istorgia “Eir la televisiun (TV) ha dat andit a bleras debattas a emissiun ufficiala ha giu liug las antant imponder nign mezs finan- boccà ed in scrit. Intant cha’ls spierts as spartan in da empremas minutas suenter mesa- ziars, tant daple tgi la CRR vegia er notg da Daniev, nua las represen- betg anc da s’occupar cun la televi- tantas da tuttas quater parts dalla siun siva la conzessiun oz existen- Svizra han tarmess lur salids ed au- ta.” quels per, ed in da quels cunter, la TV marcha inavant. guris als teleaspectaturs svizzers. La fin da l’an 1955 vaivan nus in onns: L’emprim Balcun tort vegn Dunna Paulina Caduff-Vonmoos ei Il signet Svizzra 10’507 abunents da la TV emess dumengia, ils 17 da favrer aposta serendida si Tavau nua Nus tuts enconuschain il famus si- (7’927 privats e 2’580 ustarias), 1963, a las 16:15. l’equipa dalla televisiun sesanflava gnet accustic che ha annunzià min- casualmein en quei mument, per da tga emissiun dal Balcun tort. Ils pli quai significha ün augmaint da L’onn nov cumenza per rumantsch leu anora salidar las autras parts paucs san da raschun dentant che Tschert, nus in Grischun nu vain dalla Svizra. Ils Romontschs ein en- quest signet è ina sequenza or da la amo la pussibilità d’artschaiver la L’èra da la televisiun rumantscha graziaivels per quei risguard e quel- cumposiziun “Folklore d’Engiadi- televisiun. Mo ella gnarà eir qua. n'ha dentant betg cumenzà pir ils la capienscha davart la televisiun; na” d’Otmar Nussio (*23 d'october Perquai aise nom star a l’erta eir 17 da favrer 1963. La premiera è gia els san che tras quei mied modern 1902 a Grosseto en l’Italia; †22 da nus !” stada l’entschatta da l’onn. Perditga dalla tecnica san biars novs amitgs fanadur 1990 a Lugano). Nussio, da quai dat in rapport en La Casa vegnir acquistai”. figl da randulins, è stà musicist, 6’050 abunents cunter l’an 1954. (ea) Quai constatescha Tista Murk, Paterna dals 3 da schaner: il parsura da la Cuminanza Radio “Dils 1963 naven duei la Televisiun La "marca" dal Balcun tort Svizzera italiana. L’intervista che Rumantsch (CRR), en ses rapport svizra mintg’onn purtar entginas En il protocol da la CRR dals 19 da Burtel M. Bezzola ha fatg cun Otmar annual da l’onn 1955. Quai è alura emissiuns che tractan dil Ro- favrer 1964 è vegnì nudà il suan- Nussio, è vegnida emessa en il Bal- era la prima giada che la CRR – fun- montsch. Quei fatg seresultescha dant: “Tista Murk vess gugent, schi cun tort dals 9 da settember 1973. dada 1946 - prenda notizia da la TV buc il davos che gia numerus aspec- la CRR finanztgess en signet per las Sper bleras autras truvaglias or da en in rapport. Fin ch’ella - l’emprima taturs suondan ella Val dil Rein en- emissiuns da televisiun digl Gri- l’archiv, pon ins era guardar quella emissiun rumantscha – vegn alura tuorn Cuera, en Surselva, Tumlias- schun rumantsch. La suprastanza è en il dossier „Guardar rumantsch - per propi en la televisiun, ston ins ca e Muntogna als programs sviz- unanimamaintg da l’opiniun, tgi 50 onns Televisiun Rumantscha“ dentant anc spetgar ulteriurs 8 zers par la televisiun possa la CRR per sin la pagina d’internet dad RTR. da televisiun. L’emprema cumponist e directur dal Radio della La cultura è stada preschenta en bleras emissiuns da la Televisiun Rumantscha: Quà ils picturs-artists Dea Murk, Alois Carigiet e Matias Spescha. 7 mars 2013 | accents nr. 1 Moderar e moderar e moderar...na finescha quai mai pli? Ina damaun da december ils 2012. chau. Curt suenter in sguard en la Il telefon scalina. “Bien di Ernst, reschia. Tge progress che la tecni- cheu ei Otmar Seiler, teidla, nus ca ha fatg! Tut è nov! Alura giu en vulessen far zatgei cun tei...” Jau il studio, las primas provas… ”bain- taidl. I vulessan far moderar mai in vgnü aint illa camera ün, novitats Telesguard per il giubileum da 50 aint illa duos”. Bler è nov. Ma bler è onns da la Televisiun Ru- er vegl, oravant tut il moderar. In mantscha. Ch'ils detagls possian stumpel d’adrenalin, la glischetta nus discutar il schaner, che l’emis- cotschna da la camera e lura - sco siun vegnia ils 8 da favrer. Jau di in chavagl da sella – surmuntaina spontanamain gea. (Che la TV ru- ils obstachels. A la fin ün “… a re- mantscha ma fetschia in pla- vair ed üna bella fin d’eivna”. Sco schair, na dia al telefon, uschglio pli bod èsi stà. Flot èsi stà. Ed ils re- craini propi anc ch’jau saja nar- suns da qua e da là fan anc adina cist). Quai che ma fa surstar paucs bain al cor, tenor il vegl proverbi dis avant l'emissiun, è l'interess da “dar e tour fa bun cour”. las medias. Sabrina dal Bündner In pèr dis pli tard vegn Johann Clo- Tagblatt vul far in’intervista, Dia- Isabella Wieland ed Ernst Denoth snizzan suenter l'emissiun la turta path cun la dumonda da scriver in- na dal Regionalschurnal era. In d'anniversari. satge sur da quest Telesguard da collega dals radios privats da la giubileum. “Nu crajast cha quista Svizra franzosa ha survgnì mes per las moderaziuns, Claudio è re- ziuns per la saira. Igl è sco da tur- chosa vegna exagerada ün pa”, ma numer da telefon: “Je voudrais fai- dactur dal di. Tuts ma gidan nua nar enavos en in ambient, nua dumonda mia dunna. “Na mia cha- re quelque chose avec vous…” Tge ch'i san e pon. Tranteren – suenter ch’jau ma sent anc adina bain. La ra” – di jau – “scha tü est persuna dianter èsi be capità? Pertge fani in café – anc svelt tar il radio a far cordialitad, la bainvulientscha e publica schi stoust star a dispusi- tant tam-tam pervia da quest mo- in pau publicitad per la saira. Livio l’amicizia da tut quels enturn mai ziun a las medias”. Tgi sa – forsa deratur reciclà? ma retschaiva cun bratscha aver- ma fa bain al cor. Tar il bellet avant suna baud madir per la politica. Ils 8 da favrer èsi alura uschè in- ta e vista rienta. Alura puspè ena- l’emissiun guard jau en il spievel. avant. Isabella è mes maun dretg vos per metter en net las modera- Patratgs da pli baud ma van tras il Ernst Denoth 50 onns Televisiun Rumantscha Ils 17 da favrer 1963 è vegnida mussada l’emprima emissiun televisiva rumantscha: il Balcun tort. Dapi 50 onns cumpara il rumantsch ussa regularmain en televisiun - oz cun var 100 minutas d’emissiun per emna. En la memoria e sin ils films da RTR Radiotelevisiun Svizra Rumantscha èn da chattar ina massa istorgias anecdotas da 50 onns televisiun per ed or dal mund rumantsch. E quellas istorgias emetta RTR durant il mais da favrer 2013. Nus raquintain 50 differentas istorgias, per mintg’onn ina! Quellas èn da vesair, udir e leger tar RTR al radio, en la televisiun e sin nossa pagina d’interL'anteriur moderatur da la Televisiun Rumantscha, Ernst Denoth, ha moderà l'emissiun da giubileum dal TSG. net rtr.ch. 8 mars 2013 | accents nr. 1 Sche glistas raquintan istorgias "Ateliers de programme“ a Cuira Tge è “Data Journalism”? Il schaner 2013 s’han scuntrads var 100 redacturs e na mantegnair ina buna distanza Tge pomai è «Data Journali- redacturas da l’entira SRG SSR a Cuira. En ina dieta da critica. Da la partida als ateliers a sm»? Schurnalissem cun datas? Cuira era però era in dals auturs da Quai fan gea tuts, u betg? Tge dus dis han els discutà, co ch’ins pudess e stuess la seria “Borgen”, ina seria televisi- che «Data Journalism» è propi, „raquintar istorgias“. Tranter auter han els fatg quai va dal Danemarc che ha actualmain ha Simon Rogers, in dals gronds in enorm success en l’entira Europa en ses metier explitgà. Simon era cun agid da glistas, quai che para sin l’emprim ed en l'America. Rogers lavura tar «guardian. co.uk/data», probablamein la sguard nunpussaivel. Atgnadads dal mund rumantsch pagina da schurnalissem da datas la pli populara dal mund. E (dt) Raquintar in’istorgia – quai sa buziun e redacziun. La rait n’è betg Als „Ateliers de programme“ da co funcziunescha ussa quest atgnamain mintgin. Atgnamain. mo ina smanatscha – anzi, plitost quest onn ha era Radiotelevisiun «Data Journalism»? Ditg fitg Però i dat persunas che san raquin- ina sfida che po pussibiltar novas Svizra Rumantscha gì la pussaivla- simpel: ins prenda datas, per tar meglier. Pertge quai? Grev da furmas da raquintar. Ina pussaivla- dad da sa preschentar als collegas exempel quellas davart ils sui- dir, schebain ch’i dat intgins tips e dad ha mussà a Cuira Simon Rogers, da las autras chadainas. La „Carte cidis en l’armada dals Stadis trics co far bun „storytelling“. Ed in uschenumnà „data-schurnalist“ blanche“ dad RTR han realisà il ca- Unids, analisescha e visualise- exact en tschertga da quels trics dal dal „The Guardian“ da Manchester. barettist Flurin Caviezel ed il redac- scha quellas datas, uschia che El e sia pitschna squadra redacziu- tur Martin Cantieni. Els han fatg mintgin po chapir ellas, e fa or- nala raquintan sin la pagina dal quai en ina furma divertenta, mus- dlonder in'istorgia. Per exem- Guardian di per di curtas istorgias sond intginas ivettas ed atgnadads pel: Che dapli schuldads da l’ar- cun agid da datas, graficas ed ani- dal mund rumantsch e dal program mada dals Stadis Unids èn maziuns (guarda artigel separà da dad RTR. Dad emetter p. ex. min- morts 2012 tras lur agen maun Maria Victoria Haas). tg’onn il settember ils „Salids da che tras il maun da l’inimi. E RTR en l'internet: www.rtr.ch chatscha“, cun giavischs da musica ch’il suicidà tipic da l’armada ha dals Jauers enfin Rammstein, quai tranter 25 e 29 onns, è alv e di- „storytelling“ èn ids ils „Ateliers de Corifeas da tut l’Europa a Cuira para a nus Grischuns il pli normal vorzià e na sa mazza betg forsa programme“ ch'èn stads quest onn Dasper Simon Rogers eran anc au- dal mund. Per noss collegas ro- en l’Afganistan u en l'Irak. Na, el ils 16-17 da schaner a Cuira. ters perits da la partida a Cuira, mands, talians e tudestgs percunter fa suicidi en ils Stadis Unids. tranter auter Hubert Seipel, redac- è quai in’idea radiofonica bunamain Per analisar datas dovri enco- Novas furmas da raquintar tur da la ARD, che ha gia realisà pur- archaica, forsa perfin in zichel scur- nuschientschas da statistica. Il mund medial electronic è en ina trets filmics da e cun Wladimir Pu- rila. Ma gist ils „Salids da chatscha“ Dapli istorgias e visualisaziuns fasa da midadas – entant ch'il web tin e Joe Ackermann. El ha raquintà rimnan mintg’onn istorgias da da datas interessantas datti sin gudogna cuntinuadamain impur- da la sfida schurnalistica da s’avi- chatschaders, istorgias en ina fur- www.guardian.co.uk/datablog. tanza, ston radio e televisiun ir en schinar ad ina persunalitad dispi- ma speziala, e che valan la paina da Maria Victoria Haas tschertga da novas vias per distri- taivla sco Wladimir Putin e da tutti- vegnir raquintadas. Ina tradiziun da la SRG SSR Mintg’onn sa scuntran collavura- visiun en tuttas quatter chadai- turs da la SRG SSR per in barat nas (SRF, RSI, RTR ed RTS) colla- professiunal. Ils uschenumnads vuran pli stretg, sa participe- „Ateliers de programme “ èn gia schan era redacturs/as da radio tradiziun dapi var 20 onns. Pli ed online a quels ateliers ch'èn baud sa scuntravan mo schurna- mintgamai en il domicil dad ina lists da televisiun da la SRG SSR, e da las quatter chadainas, a Luga- quai mintgamai a Montreux. Per- no, Genevra, Turitg u Cuira. quai avevan ils ateliers perfin Quest onn èn ils „Ateliers de pro- num „Ateliers de Montreux“. Dapi gramme“ stads per l’emprima che las redacziuns da radio e tele- giada tar RTR a Cuira. Il cabarettist Flurin Caviezel ha raquintà atgnas istorgias. 9 mars 2013 | accents nr. 1 Da sautunzs, trocchists e chantadurs da professiun Il Magazin da cultura dal RR preschenta la cultura grischuna Cultura è tenor ina definiziun generala tut quai che l’uman creescha sez, quai cuntrari a la natira che n’è betg creada da l’uman. (rs) Il magazin da cultura preschenta e spievla la cultura grischuna/rumantscha a moda profunda, reflectanta, prospectiva e da “longue durée”. Uschia statti scrit en il manual che descriva il Magazin da cultura dal Radio Rumantsch, in’emissiun ch'i dat dapi il favrer 2012. La glista dals temas ch’èn vegnids tematisads l’ultim temp emplaina Il team da cultura dal Radio Rumantsch sa preschenta en glisch speziala. Da sanester: Angela Hendry, Esther questa definiziun cun cuntegns: Krättli, Anna Serarda Campell e Chasper Pult. (weekly) jazz a Cuira, teater sin via, grafica ed art, la promoziun da cul- spectrum da cultura: analisond, de- egliada in zic elitaras, duain vegnir larmain è er la litteratura d’uffants tura en il Grischun, ils Dis da littera- clerond, discutond ed adina fundà. preschentadas en ina moda chapai- in tema, quai en la Pippiloteca. tura u er las preschentaziuns da las Uschia daventa er il Magazin da cul- vla e clera. Mintga emissiun dal magazin da chanzuns novas dal Top Pop Ru- tura fitg variant: in’emissiun sur da Ina plazza stabla en il magazin da cultura preschenta 2-3 tips cultu- mantsch, mo er la seria mensila da giugar troccas ha tut in’autra fur- cultura ha la litteratura. La redactu- rals per l’emna proxima, tips per num e da pum, tgirada da Chasper ma, structura ed atmosfera ch’ina ra Esther Kraettli preschenta min- concerts, films, vernissaschas u Pult. emissiun sur da musica improvisa- tg’emna novas or dal mund da la lit- mintgatant er tips per films che ve- La finamira principala dal magazin da da David Sonton-Caflisch. Er te- teratura, fa criticas ed analisas da gnan mussads a la televisiun. da cultura è da preschentar l’entir maticas che paran sin l’emprima cudeschs, poesias ed essays. Regu- Las redacturas responsablas dal magazin da cultura Angela Hendry-Hitz (1982) Anna Serarda Campell (1983) Esther Krättli (1967), Casti/Cuira Sedrun/Panaduz Lavin/Berna scolaziun: matura a Cuira, studi da scolaziun: matura a Mustér, studi scolaziun: matura a Ftan, studi da romanistica (rumantsch e talian) a da magistra secundara a l’univer- scienzas da teater e saut, commu- l’universitad da Turitg e Firenze, sitad da Friburg (rumantsch, en- nicaziun ed istorgia d’art a Berna e divers segiurns linguistics glais, tudestg) Paris lavur: magistra da linguas, dapi 12 lavur: dapi 2008 redactura tar Radiotelevisiun lavur: dapi 2011 redactura da cultura tar RTR. onns redactura da litteratura tar RTR (tavulin Svizra Rumantscha, cunzunt sco redactura Organisatura e reschissura da divers projects litterar, preziosa litterara), collavuratura da cultura e societad, ma er sco reportra dad da saut, teater e performance. sporadica tar RSI e SRF, redactura e collavura- auters temas. cultura: art e cultura èn ina part essenziala da tura en differents projects culturals cultura: in text, in teater, in concert, in purtret, la vita ch'e inspirescha, enritgescha ed cultura: fascinaziun per la litteratura. Legia ina sculptura, in film, ina performance che animescha adina puspè a ponderar, meditar e fitg bler (rumantsch, talian e tudestg). Passiun tutga mes cor, che fa patratgar, che fa rir u che discutar. Art funcziuna savens sco spievel da speziala per la litteratura d’uffants (posseda mussa in’autra vista. la societad, astga irritar, vilentar e mintgatant ina biblioteca da litteratura per giuvens simplamain er mo divertir. da passa 1000 cudeschs) 10 mars 2013 | accents nr. 1 Premura individuala e d Intervista cun il nov president, da la SRG.R, Oscar Knapp Oscar Knapp presidiescha per l'emprima giada la radu- vegn questa intervista fatga per val- nanza da la SRG.R ils 25 da matg 2013 a Salouf. Nus lader, la transcripziun dad ella vegn avain discurri cun il nov president da la SRG.R. RTR tracta e dovra RG chat jau ra- dentant ad esser en RG. Sco quai che schunaivel. Intervistader Simon Denoth Vus discurris dal rumantsch cun terms Durant 35 onns avais Vus lavurà en il Vus l’avegnir dals idioms e dal ru- fitg affectivs. Però, bastan amur ed in servetsch diplomatic da la Svizra. Voss mantsch grischun? tschert idealissem per dotar la Svizra mandat entaifer la SRG.R, respectiva- La Svizra rumantscha exista – ella rumantscha d’in fundament ferm per main la SRG SSR è dentant puramain re- viva. Ella discuta, fa dispita, fa pro- l’avegnir? giunal/naziunal. Tge cumparegl datti postas e vegn savens er tar solu- Igl è fitg impurtant che mintga singu- tranter quests dus ambients differents? ziuns. Quai è forzas. Quai mussa che la persuna s'engaschia per sia lingua, Ch’ina activitad saja internaziunala, lur lingua e cultura èn impurtanta e dovria era quella en la vita dal min- naziunala u regiunala: atgnamain sa sper ils Rumantschs e per las Ru- tgadi. Sche la glieud daventa indiffe- tracti adina dad activitads che pre- mantschas. L’ultim exempel è quel renta envers ses agen linguatg, è tendan abilitads fitg sumegliantas, da la chasa editura rumantscha: quai l’emprim pass envers sia mort. numnadamain la cumpetenza socia- eclat, dispita, discussiun e soluziun. Per fortuna constatesch jau che nus la, savair tadlar la cuntrapartida, re- Ed il fatg che nus dispitain sur dal RG essan bler pli conscients da l’impur- sguardar ils arguments, respect, è tenor mai ina schanza. Sche nus na tanza da noss rumantsch ch’avant in enatiralmain enconu- discutassan betg pli intensiv sur da pèr decennis. Nus savain che, senza schientschas dal dossier. La differen- bunas l’avegnir da nossa lingua materna la tgira da nossa lingua, giess ella en za è forsa quella ch’ina activitad in- fiss quai trist. Tschert, nus na vulain malura e nus perdessan nossa basa, ternaziunala sa fa en ina lingua betg mantegnair nossa lingua be ar- nossas ragischs. estra, l’activitad naziunala en ina lin- tifizialmain. Perquai ma pari impur- Ils meds da massa rumantschs han gua naziunala e quella regiunala en tant che nus discurrin vinavant noss perquai ina rolla fitg decisiva, sch’i sa sia lingua materna. Tge ch’è pli sim- idioms ch’èn nossa lingua dal cor. tracta da mantegnair la relevanza e sair tge ch’ins fa en laRumantschia, e pel, è anc grev da giuditgar. Cun quai na manegel jau betg ch’il ru- la vivacitad dal rumantsch. Plina- che quella prova da chattar siner- Oscar Knapp ha dà pled e fatg a Simon mantsch grischun na valia nagut. El vant sto la Svizra rumantscha era gias. A la fin finala po mo la cumbina- Tge forzas e schanzas ha la Svizra ru- ha ses lieu e ses niz, ma il RG na po mussar anoravers ch’ella existia e ziun da quests dus aspects, la premu- mantscha ord Vossa optica? Co vesais betg remplazzar ils idioms. Uschia sustegna sia lingua. La Bassa sto ve- ra individuala sco era la buna colla- Staziuns da la vita dad Oscar Knapp Oscar Knapp (64), dr. oec. HSG, ha 2012 è el vegnì elegì president da cumenzà sia carriera diplomatica la SRG.R per la perioda d’uffizi il 1978 a Berna. El è stà ambassa- 2013-2016. En questa funcziun è dur da la Svizra en Brasilia ed en el era commember dal cussegl l'Austria sco era delegà per cun- d’administraziun da la SRG SSR. vegnas commerzialas en il Secre- Oscar Knapp è maridà cun Elisa- tariat da stadi per l’economia betta e bab da duas figlias, Fluri- (Seco). Dapi il 2010 fa el part da la na e Ladina. El è fitg gugent en las direcziun dal Secretariat da stadi muntognas, va savens cun skis, e per dumondas finanzialas inter- s’interessa per la litteratura clas- naziunalas (SIF). Il zercladur sica e moderna. L'anteriur president da la SRG.R, Duri Bezzola e sia consorta Susanne ensemen cun il nov president, Oscar Knapp e sia consorta Elisabetta. 11 mars 2013 | accents nr. 1 dapli collavuraziun n Denoth. En il decurs dals ultims onns han tut antecessur, Duri Bezzola. Ed jau ma las medias ed ils meds da communi- legrel zunt fitg da surpigliar questa caziun fatg tras in svilup straordina- funcziun dubla, tant sco represchen- ri. Tgi avess cret ch’il SMS, facebook, tant da la Svizra rumantscha sco era ils blogs, il telefonin furber (“smart- defensur dals interess da l’entira phone”) u il tablet vegnissan accep- SRG SSR. Igl è dal rest in grond pla- tads en ina tala maniera. Ozendi na schair da vesair che RTR dispona consumescha la glieud, e surtut las d’ina equipa fitg professiunala e mo- generaziuns giuvnas, betg pli televi- tivada che vegn manada cun premu- siun u radio en la medema moda sco ra e cumpetenza. quai ch’ins fascheva pli baud. Ins de- Jau ves dentant era che nus avain in cida sez, cura ch’ins vul tadlar u temp difficil cun duas sfidas eviden- guardar las ultimas novitads u apun- tas: D’ina vart èsi da segirar las fi- ta, leger online. Quai ha natiralmain nanzas che permettan a RTR da consequenzas per ils meds audiovi- mantegnair e sviluppar sia purschi- suals. Nus avain da preveder il svilup da. Da tschella vart essan nus con- per decider ad ura, nua ch’igl è dad fruntads cun midadas e svilups im- investir per l’avegnir. Perquai stuain mens en il sectur da multimedia. Mia nus concentrar ils meds a nossa di- mira persunala è alura da trair las de- sposiziun ru- cisiuns ch’ans mainan en la dretga mantschas. Ma nus stuain duvrar els direcziun. Quai pretenda ch’ins ha a moda anc pli conscienta. Sco quai tut las infurmaziuns necessarias e ch’jau hai ditg: ina collavuraziun pli disponiblas en quest mument. Jau stretga tranter las organisaziuns ru- n’hai betg tema da trair ina decisiun, mantschas daventa indispensabla. sch'jau per las medias hai bunas enconu- schientschas dal dossier. vuraziun tranter ils acturs-clav da DRG, dotar la Svizra rumantscha d’in Tge vulessas Vus accumplir durant Vos- lingua rumantscha, numnadamain fundament solid per l’avegnir. sa perioda d’uffizi al timun da la SRG.R? Per finir, pudessas Vus anc As descriver RTR, l’Agentura da novitads ru- En emprima lingia vuless jau, ense- en paucs pleds? mantscha, ANR, la Lia Rumantscha Tge avegnir han las medias ru- men cun la suprastanza, manar ena- Direct, transparent, consensual e ed il Dicziunari Rumantsch Grischun, mantschas? vant la buna lavur ch’ha prestà mes senza saramonas. Sin viseta en la Chasa alva a Washington tar l'anteriur president ameri- Excursiun cun la famiglia en las muntognas. Da sanester las duas figlias can, George W. Bush senior e sia consorta Barbara Bush. Flurina e Ladina, ensemen cun lur geniturs, Elisabetta ed Oscar. 12 mars 2013 | accents nr. 1 Impressum editura : Radiotelevisiun Svizra Rumantscha, 7002 Cuira gremi editorial : Mariano Tschuor ( mt ), Esther Bigliel ( eb ), Johann Clopath ( jc ) gremi redacziunal : Bernard Bearth ( bb ), Esther Bigliel ( eb ), Umberto Camathias ( uc ), Johann Clopath ( jc ), Gaby Degonda ( gd ), Armin Gruber ( ag ), Mariano Tschuor ( mt ), Daniel Wasescha ( dw ) Giasts en il Hotel Bären durant l'emissiun speziala dal Radio Rumantsch a Berna. Direct da Berna – il rumantsch è dapi 75 onns linguatg naziunal Ils zains n’han betg tutgà ils 20 da Svizra Rumantscha è quest giubi- Las intervistas, contribuziuns e fo- favrer 2013 sco il di da la votaziun leum dentant tuttina stà la raschun tografias da quest di chattais vus avant 75 onns, cura ch'il suveran da rapportar directamain da Berna era sin l’internet http://www.rtr. svizzer ha acceptà cun gronda ma- e da sa regurdar dals schabetgs e da ch/home/dossiers/actual/75-onns- ioritad il rumantsch sco linguatg las consequenzas da quest GIE/ rumantsch.html naziunal. SCHI dal 1938. Per Radiotelevisiun per questa ediziun han er collavurà : Erwin Ardüser (ea ), Alexi Baselgia (aba), Federico Belotti, Ernst Denoth, Simon Denoth, Gabriela Desax, Clara Gerber (cg), Bertilla Giossi (bg), Victoria Haas, Gion Hosang, Manuela Morgenthaler (mm), René Spescha (rs), Servetsch da pressa rtr (sp), David Truttmann (dt), Beni Vigne (bv) grafica e cumposiziun : Johann Clopath correctorat : Clau Solèr stampa : Südostschweiz Print, Cuira data da publicaziun : 4 giadas l’onn ( 1-3 / 1-6 / 1-9 / 1-12 ) ediziun : 3000 exemplars Georgina Janki en discurs cun il correspundent da Philipp e Gian Ramming en discussiun cun la l'ANR en Chasa federala, Lucas Deplazes. cussegliera federala Eveline Widmer-Schlumpf. contact : accents @ rtr.ch, Radiotelevisiun Svizra Rumantscha, Via da Masans 2, 7002 Cuira tel. 081 255 75 75 era sin : www.rtr.ch/accents Gugent resguardain nus Voss giavischs per ulteriurs abunaments, midadas d’adressa euv. Rico Valär dat pled e fatg a Georgina Janki. Entamez Jon Carl Tall, da l'Uniun da las Rumantschas e dals il tecnicist dad RTR, Alois Beer. Rumantschs en la Bassa (URB). 13 mars 2013 | accents nr. 1 Grond interess per l'acziun dal battaporta a Trun. Fraid, glatsch e 9'323.90 francs per "mintga rap quinta" Dals 17 fin ils 22 da december 2012 ha SRF 3 rimnà cun Cun biscuits tras il Grischun fradaglia han els chantà e sunà lur l’acziun “Jeder Rappen zählt” a Lucerna daners per Avant ch’ir sin viadi èsi dentant stà instruments, era sch’i n’avevan da far dis en e dis ora biscuits, nu- betg pli sentiment en la detta. projects d’aua. Battaporta e Minisguard han sustegnì merus telefonats e scriver plunas e- cun success l’acziun. mails per organisar tut quai ch’i do- Las stentas èn sa pajadas vra. Quai è stà la part simpla da la Las stentas dal team èn la fin finala lavur. L’autra part è la turnea stada. sa pajadas. Ils inscunters cun la (mm) Trais dis han ils teams da Bat- sicist da la regiun s'engaschà. Bibi Ils teams da Battaprota e Mini- glieud al lieu èn stads cordials, la taporta e Minsguard visità 5 lieus en Vaplan, Flurin Bezzola, Casper Nic- sguard han cumbattì cun tempera- simpatia per l’acziun gronda. Quai il Grischun. Els han purschì punsch, ca, Leander Albin, Gino Carigiet e turas da fin minus 15 grads C° sco conferman il meglier era ils 9'323.90 café, pettas e biscuits fatgs sez. Per Pascal Gamboni han dà a l'eveni- era cun naiv e glatsch. Anc mender francs ch’ils dus teams han pudì re- buna atmosfera è mintgamai in mu- ment in’atmosfera singulara. èsi stà per ils musicists. Da tutta caltgar e surdar a Lucerna. Currer cun ina pluna raps ed ina camera sut bratsch tras Lucerna La fin da l’acziun «Mintga rap tervista, stuain nus cuntinuar il quinta» da Battaporta e Mini- viadi a pe. L’um da camera ed jau sguard è anc adina en buna memo- bandunain l’auto e surlaschain ria a mai. Quai segir pervi dals quel a nossa praticanta. Cun ca- blers daners che nus avain pudì mera e daners sut bratsch essan rimnar, ma er pervi da la surdada currids tras la citad da Lucerna en- da quella summa a Lucerna. fin sin il Europaplatz avant il KKL. La gievgia da mezdi, cura che nus Nus essan vegnids beneventads essan puspè arrivads a Cuira suen- dal producent e curt suenter er ter nossa acziun, er'jau cuntent dals moderaturs en il container da che tut è gartegià e ch’il team è ar- vaider. Kathrin Hönegger e Nik rivà saun e salv. Mo i n’è stà nagut Hartman han gì vaira plaschair da cun far patgific. SRF 3 vul la saira Gion Hosang da RTR (dretg) surdat ils daners rimnads a Nick Hartmann, nossa visita. Era els èn stads sur- in’intervista. Il Telesguard dovra il moderatur da SRF 3. stads quants daners ch’èn vegnids intginas infurmaziuns e purtrets. or da la tastga. In inscunter fitg Per il Radio Rumantsch èsi planisà passa 9'000 francs. Perquai deci- Il producent dal radio SRF 3 telefo- simpatic che resta segir en buna suenter las tschintg in discurs e dain nus spontan da gist purtar ils nescha e vul savair, sche nus ve- memoria a mai. mintgin ch’entaupa nus vul savair: daners a Lucerna. gnian ad uras per l’intervista u Sin battaporta.ch pudais Vus «Quant avais rimnà?». Quai n’è L’intervista al Radio Rumantsch betg. Ma nus n’avain betg idea guardar co ch’ils dus moderaturs dentant anc betg enconuschent ed hai perquai dà live or da l’auto. A quant ditg ch’i va anc. Insacura èsi sa uschia è la surpraisa gronda, cura Lucerna regiva dentant quella sai- cler, sche nus vulain arrivar ad ura mantsch. che nossa praticanta di ch’i saja ra il caos; las vias eran stuppadas. en il container da vaider per l’in- sprovan da discurrer ru- Gion Hosang 14 mars 2013 | accents nr. 1 Saira da fatschenta – cun casino (dw) Tradiziunalmain datti avant na en las localitads da la Chasa RTR, ferentas maisas da gieu sco black il persunal. Mintgin ha tschertgà sia Nadal l’inscunter per il persunal da servida da collegas da lavur. E lura jack, roulette u poker. Mintgin ha facultad. Ma bler pli impurtant eran RTR. Ils 14 da december 2012 avain avain nus provocà la fortuna en la retschet in satgin cun munaida da il gaudi e la cumpagnia. Igl è stà ina nus cumenzà la saira cun ina tschai- stanza multifuncziunala vid las dif- plastic e spert ha la tensiun tschiffà sairada gartegiada. 31avel Top Pop Rumantsch: Il zambregiader da Zernez Il Top Pop Rumantsch entra en ina nova stagiun. Ed il zambregiader solitari ha er gist Top Pop Rumantsch è ina seria da Eremit alias Luca Besio da Zernez chanta «La vita chattà ses num d’art adequat: Ere- producziuns da musica, lantschada mit. Dacurt ha il Radio Rumantsch da RTR Radiotelevisiun Svizra Ru- tuoch’a tai». scuvert las chanzuns d’Eremit sin la mantscha l’onn 2005. Tut ils titels plattafurma Mx3 ed ha suggerì al da la seria èn d’udir sin la pagina (bv) Luca Besio ha cumenzà a far gust da crear atgnas chanzuns. Il musicist da sa participar a la d’internet da RTR sut: musica sunond melodias da Nadal 2001, cun 20 onns, è Luca partì per retscha dal Top Pop Rumantsch. E http://www.rtr.ch/home/dossiers/ sin in clavazin da termagl. Ma igl è la Bassa ed è sa chasà en l’Argovia. Luca Besio ha scrit gist ina nova actual/Top-Pop-Rumantsch.html lura la battaria ch’ha sveglià tar Ma el ha purtà cun sai l’anim d’ina chanzun ad hoc, dond a quella sia Las emprimas 30 chanzuns èn ussa l’adolescent zernezin la vaira pas- ritga tradiziun ladina che tanscha tonalitad melanconica preferida ed era disponiblas sin ils disc cum- siun per la musica, e passond tras la da Paulin Nuotclà sur ils Bulais en- in tema bainvis en la retscha: «La pacts “Top Pop Rumantsch vol. 1 e band usitada da scola ha el lura bat- fin tar Cha da Fö: Sias cumposi- vita tuoch’a tai». Qua resti be anc 2”. Dapli sin: www.rtr.ch/butia tì in’urella il tact tar ils giuvens Sky- ziuns, fixadas oramai sin il compu- d’agiuntar: La musica er! wards da Schlarigna. Cun scuvrir la ter chasan, èn chantadas per gron- finala la ghitarra ha el era survegnì da part per rumantsch. Nov en la butia da RTR Top Pop Rumantsch vol. 2 Questa segunda collecziun da Top Pop Rumantsch preschenta ussa ils tocs ils pli novs, 18 perlas, naschidas tranter la primavaira 2008 e l'atun 2012. Il nov disc documentescha ina giada dapli ch'il Top Pop è ina ballantscha tranter vuschs novas e fatschas enconuschentas, tranter tradiziun ed experiment. CHF 20.00 (+ porto e spediziun) Dapli detagls, l’entira offerta ed empustaziuns sin www.rtr.ch/butia. Luca Besio da Zernez ha chantà l'ultim top-pop da RTR. 15 mars 2013 | accents nr. 1 Il project archiv RTR è terminà E tuttina mai a fin ... Il project archiv RTR ha cumenzà il 2007. Documents da televisiun, mo 10 onns vegls, avevan maletgs plain sbagls. Sin quai ha la direcziun RTR giavischà da la partiziun d'archiv D+A ina survista dals documents periclitads. (aba) Sper las cassettas da televi- Las emissiuns dal 1998 fin il 2002 siun eran era ils bindels da radio e èn stadas archivadas sin disc cum- da musica periclitads, en prima lin- pact, in portatun fitg periclità. Dals gia pervi da la vegliadetgna. Per sal- var 1’000 discs n’èn 20 discs betg var quests documents è il Project stads copiabels. archiv RTR vegnì lantschà. Sustegn finanzial ha RTR survegnì da la di- Ritga collecziun da musica recziun generala SSR, dal chantun Registrar musica indigena ha ina Grischun e da Memoriav, l’ Associa- gronda tradiziun per RTR. Davent Per pudair mantegnair las emissiuns ch'èn vegnidas registradas sin bin- ziun per il salvament da la cultura dals onns 1950 ha il radio da Turitg dels, han quellas stuì vegnir copiadas sin sistems digitals. audiovisuala da la Svizra. Dal 2008 SRF registrà bler sin incumbensa. fin il 2012 ha RTR pudì copiar blers Ils onns 1980 ha RTR surpiglià la pagina www.fonoteca.ch da la Fo- l’idea dad avrir ils archivs ensemen documents. Dentant, era vinavant plima e cuntinuà da registrar musi- noteca naziunala. Ulteriurs docu- cun auters studios da la SSR. hai num da salvar documents – per- cas instrumentalas, chors ed autras ments (musica, televisiun) n’èn per quai che la lavur d'archivar è mai a gruppas da musica. En il Project ar- il mument betg accessibels. Ra- fin. chiv RTR èn var 11’000 tocs da mu- schuns èn dumondas da dretg e sica rumantscha e grischuna ve- Mancanzas en l’archivaziun gnids copiads. Dals onns 1950 fin 1998 èn las emissiuns da radio vegnidas archivadas Ina schelta sin bindel. Quai che fa surstar è Las emissiuns da la Televisiun Ru- ch'ina pulita part da las emissiuns mantscha dals prims 25 onns exi- da duas periodas manca, ina giada stan sin film. Damai ch’ils custs da ils onns 1960 e pli surprendenta- copiar film èn fitg auts, ha RTR elegì main ils onns 1990. En tut ha RTR ils 500 documents impurtants. digitalisà 4’300 bindels. Davent dal 1988 fin 2006 èn tut las emissiuns sin cassettas. Var 500 cassettas ha RTR laschà copiar, il Newsletter RTR RTR trametta a Vus mintga gievgia infurmaziuns davart il program e l'actualitad or da la chasa da medias. Pustar la newsletter è fitg simpel. Il formular chattais Vus sin la pagina d'internet www.rtr.ch. Per dumondas en connex cun la newsletter p. pl. contactar [email protected]. rest procura la televisiun da Turitg SRF. Access al material d’archiv Novas producziuns RTR nizzegian adina puspè material d’archiv. Per chattar e tadlar documents da radio e da musica sa preschentan duas La concurrenza Quest onn festivescha la Televisiun Rumantscha ses anniversari da □ 50 onns □ 55 onns Premis: In bon da 150.- CHF, sponsurà da Schutz Filisur Alpin Gartencenter In bon da 150.- CHF, sponsurà da Fluors Malgiaritta-Defilla, Scuol Trametta tia resposta fin ils 31 da mars 2013 a: [email protected] u a Radiotelevisiun Svizra Rumantscha Accents Via da Masans 2, 7002 Cuira bancas da datas internas (Archiv RR e PlayinfoPlus). Las emissiuns da televisiun sa chattan per gronda part en la banca da datas Faro da SRF. Il public po duvrar ina part da las emissiuns da radio copiadas sur la □ 60 onns Ils victurs da la davosa concurrenza: Clau Defuns-Farrér, Cuira Clara Pazeller, Surava Riet Vital, Susch 16 mars 2013 | accents nr. 1 Adattaziuns a favur da l’auditur (bb) Ils 30 da schaner 2012 ha RTR Adattar per optimar mess ensemen cun la meteo. Ella Uschia vegn il program pli flexi- lantschà ses nov program da radio. A RTR eri cler che pir l’expe- vegn l’emprima giada las 6:50 e bel er per arranschaments spe- Narrativ – flexibel – actual eran ils rientscha, il mintgadi redacziunal, repetida en in versiun pli elavu- zials, e tranter las 10.00 datti trais chavazzins ch'han definì la na- possia mussar, nua ch’il nov pro- rada las 7:50. Cun quai less RR in’ura moderada cun gieus e ru- tira da la transfurmaziun dal pro- gram surmuntia il test cun la reali- porscher in pachet da service bricas. gram. Dar dapli spazi al raquintar, tad, e nua che nus stuain al adattar. trategnair cun l’actualitad e la met- Sin basa da tut questas infurma- • L’actualitad a mezdi vegn en ina la dumengia, il Concert sin gia- ter en connex, debattar ed analisar, ziuns avain nus adattà ed optimà furma pli cumpacta e finescha visch ha survegnì ses vegl plaz quai era las finamiras. noss’offerta ils ultims mais. adina cun ina resumaziun da d’emissiun. El vegn danovamain l’actualitad da la damaun. A blers las 11:00. Quai correspunda ad in auditurs mancava questa furma grond giavisch da noss public. La cumpacta per s’infurmar. Marella ha fatg midada sin las En general ha il program gì success. cumpact. • Quest'ura moderada datti uss er Suenter las analisas internas, ils pa- Las midadas las pli impurtantas èn: rairis dal cussegl dal public SRG.R e • Ils Impuls vegnan emess nov a resuns dal public insumma, ha RTR las 6:40 enstagl da las 5:55. Il pu- • La sonda han Magazin da cultura 9:00 e la Classica va sur l’emettur adattà en tscherts lieus il nov pro- blic ha resentì il termin da las e Profil barattà la plazza. Il Profil l’emprima gia a las 19:00 e vegn gram. 5.55 sco memia baud. vegn emess nov a las 9:00, il Ma- repetida gazin da cultura a las 11:00. mezdi, che suonda. • La Revista da medias avain nus dumengia suenter- Ils protagonists dal film represchentan las differentas partiziuns da RTR. Da sanester: Maurus Dosch, gestiun commerciala, Alice Bertogg, radio, Curdin Fliri, televisiun, Ulrica Morell, regiuns, e Marina Morgenthaler, administraziun. RTR en la vitrina - In nov film da la chasa (mt) RTR realisescha in nov film da enconuscha bain RTR, è el gea l’au- dus collavuraturs: Maurus Dosch, sa fin a la plazza da lavur, explitge- la chasa, in film che purtretescha tur da la campagna “Taidlas bler – Curdin Fliri, Alice Bertogg, Marina schan lur vista persunala da la l’interpresa e sia funcziun. Il film vesas cler”. Felix Schaffert è il reali- Morgenthaler ed Ulrica Morell. Que- plazza da lavur e finalmain era lur vegn realisà da la firma Contrast. satur. RTR vegn purtretà cun stas persunas vegnan accumpa- incumbensa. Ivan Madeo maina questa firma. El l'exempel da trais collavuraturas e gnadas cun la camera da lur dacha- Nov en la butia da RTR chant au tour Sin quest album dubel sa chattan registraziuns fatgas durant la turnea "chant au tour" l’onn 2012: chanzuns scrittas a posta per la turnea, muments CHF 30.00 (+ porto e spediziun) unics dals concerts e collavuraziuns Dapli detagls, l’entira offerta ed em- excepziunalas tranter ils chantauturs pustaziuns sin www.rtr.ch/butia. rumantschs. 17 mars 2013 | accents nr. 1 Program Radio Rumantsch 2013 Glindesdi - Venderdi Sonda 00.00 00.03 01.00 01.03 03.00 03.03 04.00 04.03 05.00 05.03 00.00 00.03 01.00 01.03 03.00 03.03 04.00 04.03 05.00 05.03 SRF novitads Grischun sonor SRF novitads Sat R Classica SRF novitads Grischun sonor SRF novitads Musica populara SRF novitads Musica populara Dumengia SRF novitads Grischun sonor SRF novitads Sat R Classica SRF novitads Grischun sonor SRF novitads Musica populara SRF novitads Musica populara 00.00 00.03 01.00 01.03 03.00 03.03 04.00 04.03 05.00 05.03 SRF novitads Grischun sonor SRF novitads Sat R Classica SRF novitads Grischun sonor SRF novitads Musica populara SRF novitads Musica populara *Nossa musica Glindesdi: La stailalva Mardi: Noss chors Mesemna: L’instrumentala Gievgia: La populara Venderdi: Las perlas Repetiziun il proxim di suenter las novitads da las 22.00. Actualitad da la damaun 06.00 Novitads 06.30 Novitads 06.40 Impuls dal di 06.50 Revista da medias/Meteo 07.00 Novitads 07.30 Novitads 07.40 Kikeri6 07.50 Meteo/Revista da medias 08.00 Novitads 08.30 Novitads 08.40 Il chavazzin dal di Actualitad da la damaun 06.00 Novitads 06.30 Novitads 06.40 Impuls dal di 06.50 Revista da medias/Meteo 07.00 Novitads 07.30 Novitads 07.40 Kikeri6 07.50 Meteo/Revista da medias 08.00 Novitads 08.30 Novitads 08.40 Il chavazzin dal di Accumpagnament da la damaun 06.00 Novitads 06.30 Novitads 06.40 Impuls dal di 06.50 Revista da medias/Meteo 07.00 Novitads 07.06 Radionovela cumpact 07.30 Novitads 07.40 Radionovela cumpact 07.50 Meteo/Revista da medias 08.00 Novitads 08.06 Vita e cretta** Accumpagnament da la damaun 09.00 Novitads 09.03 La cuppina 09.15 Chalender 09.30 La truvaglia 09.45 Tge chaussas 10.00 Novitads 10.15 Radionovela 10.30 Famus e glorius 10.55 Impuls dal di (rep.) Accumpagnament da la damaun 09.00 Novitads 09.03 Profil** 10.00 Novitads 10.03 La cuppina 10.15 Chalender 10.30 La truvaglia 10.45 Tge chaussas 10.55 Impuls dal di (rep.) Accumpagnament da la damaun 09.00 Novitads 09.03 Marella** 10.00 Novitads 10.03 La cuppina 10.15 Chalender 10.30 La truvaglia 10.45 Tge chaussas 10.55 Impuls dal di (rep.) Actualitad da mezdi 11.00 Novitads 12.00 Novitads 12.20 Cumpact a mezdi 12.25 Avis al Telesguard 12.30 SRF Rendez-vous Actualitad da mezdi 11.00 Novitads 11.03 Magazin da cultura** 12.00 Novitads 12.15 Ils auters 12.30 Palaver** Accumpagnament da la damaun 11.00 Novitads 11.03 Concert sin giavisch 12.00 Novitads 12.06 Sportissimo 12.30 Forum** Accumpagnament da mezdi 13.00 Las gratulaziuns 14.00 Novitads 14.03 Musica 15.00 Novitads 15.03 Musica 16.00 Novitads 16.03 Semperverds 16.30 Program da kino 16.45 Verd per semper 16.50 Avis al Telesguard Accumpagnament da mezdi 13.00 Las gratulaziuns 14.00 Novitads 14.03 Parada da hits 15.00 Novitads 15.03 Parada da hits 16.00 Novitads 16.03 Semperverds 16.30 Program da kino 16.45 Verd per semper Accumpagnament da mezdi 13.00 Las gratulaziuns 14.00 Novitads 14.03 Artg musical 15.00 Novitads 15.03 La classica (rep.) 16.00 Novitads 16.03 Semperverds 16.30 Program da kino 16.45 Verd per semper Actualitad da la saira 17.00 Novitads 17.30 Sport 17.50 Meteo 18.00 Novitads 18.06 Cumpact - survista dal di 18.15 SRF Echo der Zeit Actualitad da la saira 17.00 Novitads 17.06 Sportissimo 18.00 Novitads 18.15 SRF Echo der Zeit Actualitad da la saira 17.00 Novitads 17.06 Sportissimo 18.00 Novitads 18.15 SRF Echo der Zeit Accumpagnament da la saira 19.00 Nossa musica* 20.00 Novitads 20.03 Emissiuns** (rep.) u sport live 21.00 Novitads 21.15 Album da l'emna 21.45 Radionovela (rep.) 22.00 Novitads 22.03 Nossa musica* (rep.) 23.00 Novitads 23.03 Grischun sonor Accumpagnament da la saira 19.00 Soundcheck 20.00 Novitads 20.03 Palaver (rep.) u sport live 21.00 Novitads 21.15 Album da l'emna 21.45 Ils auters (rep.) 22.00 Novitads 22.03 Las perlas (rep.) 23.00 Novitads 23.03 Grischun sonor Accumpagnament da la saira 19.00 La classica 20.00 Novitads 20.03 Vita e cretta (rep.) u sport live 21.00 Novitads 21.15 Album da l'emna 22.00 Novitads 22.03 Soundcheck (rep.) 23.00 Novitads 23.03 Grischun sonor **Emissiuns (rep.) Mintga saira 20.03. En cass da "sport live" suenter las novitads da las 23.00. Glindesdi: Magazin da cultura Mardi: Marella Mesemna: Profil Gievgia: Radioarchiv Venderdi: Forum Sonda: Palaver Dumengia: Vita e cretta Televisiun Rumantscha 2013 Telesguard Glindesdi - venderdi 17.40 SRF 1 18.10 SRF info (rep.) 18.35 SRF info (rep.) 19.00 SRF info (rep.) 19.15 SRF info (rep. suppl. a partir dal mars 2013) 22.00 SRF info (rep.) 05.50 SRF info (rep. suppl. a partir dal mars 2013) 11.50 RSI LA2 (rep.) Cuntrasts Dumengia 17.25 SRF 1 08.30 SRF info (rep. mesemna) 09.30 SRF info (rep. mesemna) 12.50 SRF info (rep. mesemna) 11.00 SRF info (rep. gievgia) 13.20 RSI LA2 (rep. venderdi) 17.10 SRF 1 (rep. sonda) 07.00 RTS 1 (rep. dumengia 07.30 RSI LA1 (rep. dumengia) Minisguard Sonda 17.40 SRF 1 18.00 SRF info (rep.) 19.05 SRF info (rep.) 11.50 RSI LA2 (rep. dumengia) 17.15 SRF 1 (rep. dumengia) Pled sin via Venderdi sontg Tschuncaisma Emprim d’avust Nadal 19.20 19.55 19.55 19.20 SRF 1 SRF 1 SRF 1 SRF 1 18 mars 2013 | accents nr. 1 Gion Deplazes survegn 95 onns Ils 22 da mars cumplenescha Gion Deplazes 95 onns. Gion Deplazes è in dals pli activs scrivents rumantschs e forsa il pli popular da la Surselva. Ed el è er s’engaschà en cumissiuns e gremis regiunals e naziunals da la SSR SRG. Culpa e destin, tradiziun e modern: Quai è il rom enturn l’ovra da Gion Deplazes. Cun sia ovra èn entiras generaziuns da Sursilvans creschids si. Scolars sursilvans l’han emprendì d’enconuscher ed en ses romans e sias istorgias sco p. ex. “La bargia dil tschess” u “Marlengia” . E Gion Deplazes festivescha ses 95avel anniversari. cun ses cudesch da scola “Wir sprechen deutsch” l’ han tut ils scolars Lavur per la CRR e per RTR uras (1965) e Glisch nuviala (1988). Toni cun el ina femna giuvna isola- rumantschs entupà. Ma Gion Depla- Gion Deplazes ha er sez lavurà per il Per la televisiun ha el translatà e da da la societad. Quai na plascha zes ha era fatg reflectar ils cre- radio e la televisiun rumantscha. El commentà films e sin fundament da betg a Meltger e las tensiuns tranter schids sur da dumondas sco la culpa ha fatg contribuziuns per l’emis- ses romans han ins era fatg films els trais èn programmadas. ed il destin: Ha l’uman ina tscherta siun ”per nus da 6 a 16”, in’emis- sco p. ex. Levzas petras (1991), El è stà commember en la cumissiun atgna libertad, u è el suttamess ad siun d’uffants divertenta ed in- in'istorgia che raquinta da la vita da programs da la Cuminanza ru- in destin, pia lià vid ses caracter, sia structiva ed ha gist er proponì quest basegnusa dals purs muntagnards: mantscha radio e televisiun CRR educaziun? Gion Deplazes n’ha betg titel, el ha fatg gieus auditivs per il Cura ch’il pur Toni va cun ses figl dals 1953 fin 1984; dals 1975 fin mo scrit sez, el ha era scrit sur da la radio sco Sut cruschs (1950), Avon Meltger en las muntognas per cha- 1988 ha el represchentà la CRR en litteratura rumantscha, p. ex. sur ch’il paster suni la tiba (1959), Igl ei var rischs da giansauna, prenda la Cumissiun regiunala da pro- da l’identitad dals Rumantschs en grams da la SSR e da la DRS. Ina da la litteratura e l’istorgia da la litte- sias davosas ovras è cumparida ratura rumantscha (Funtaunas). avant 10 onns: “Sco igl effel va ell’onza”. La chasa editura OVRAS Sias funcziuns scriva en la prefaziun: “ Sco igl effel Gion Deplazes ha instruì passa 40 va ell’onza” è sco in viertgel sur onns en il seminari da scolasts a l’entira ovra litterara da Gion De- Cuera, è stà conrectur da la Scola plazes, sco ses davos “amen”. chantunala, president da la Socie- Ils 22 da mars festivescha Gion De- tad retorumantscha, president da plazes ses 95avel anniversari. Nus l’Uniun da scripturas e scripturs ru- gratulain cordialmain ed engrazia- mantschs, suprastant en la Lia Ru- in ad el per sia preziusa collavura- mantscha, redactur da la Vusch dils ziun cun RTR e cun la societad pur- mats e dal Tschespet, ha repre- tadra SRG.R, che ha undrà el 1968 schentà ils Rumantschs en l’ Aca- – ensemen cun Cla Biert – cun il pre- demia svizra da las scienzas uma- Gion Deplazes l'entschatta dals onns 1970 en discurs cun il redactur da nas. la Televisiun Rumantscha, Hendri Spescha. mi da la CRR. Gabriela Desax 19 mars 2013 | accents nr. 1 Da cumpagnia e radunanza annuala SRG.R Venderdi e sonda, ils 24 e 25 da matg 2013 a Salouf La SRG SSR Svizra Rumantscha (SRG.R), la societad Riom e Donat Nay, scolast secundar gaschi a favur da la lingua e cultura purtadra da Radiotelevisiun Svizra Rumantscha (RTR), e president communal da Trun. rumantscha. L’uniun da dunnas da Suenter la part statutarica surdat la Salouf procura per il bainstar dals organisescha sias radunanzas annualas mintg’onn en SRG.R il premi 2013 a Rina Steier- giasts. Nus ans legrain da s’entupar in’autra regiun. Il 2013 è il Grischun Central en roda. Peduzzi da Savognin ed a Rest Mar- cun vus a Salouf. tin Cabalzar da Cumbel per lur en- (cg) La suprastanza ha decidì dad ir cumpognan tras la saira. La popula- quest onn a Salouf. Ir en la regiun ziun è envidada en sala communala per tgirar il contact cun il public da a star da cumpagnia. RTR. Perquai organiseschan la Tractandas radunanza da commembras e commembers “Da cumpagnia” en sala communala Radunanza e surdada Premi SRG.R 1. Bainvegni a Salouf. Sonda tegna la SRG.R sia radunanza 2. Salid dal president communal da Salouf, Gian Sonder Il venderdi saira envidain nus da annuala per l’emprima giada sut il 3. Elecziun dals dumbravuschs star da cumpagnia cun chant, musi- presidi dad Oscar Knapp. El ha cu- 4. Protocol da la radunanza generala dals 2 da zercladur 2012 ca e films or da noss archiv. Films menzà ses uffizi l’entschatta da 5. Rapport annual da la SRG.R per 2012 che mussan persunas ed eveni- 2013. Part da la suprastanza fan 6. Quint e bilantscha da la SRG.R sco societad commembra per 2012 e ments dal Surses ed en spezial da Beatrice Baselgia, presidenta com- rapport dal revisurat Salouf. La musica instrumentala munala Domat; Duri Blumenthal, 7. Surdada dal Premi SRG.R 2012 a Rina Steier-Peduzzi ed a Rest Martin Salouf-Mon-Stierva, il chor viril Sa- president communal da Lumnezia; Cabalzar louf e (C’est si) B.O.N, la furmaziun Gion Cola, manader da l’uffizi da 8. Varia da famiglia da Curdin Janett ac- scussiun e da concurs Alvra, da SRG.R e RTR ina sairada populara Il premi SRG.R 2013 va a Rina SteierPeduzzi ed a Rest Martin Cabalzar (cg) La societad purtadra da RTR cialas e per dar in avegnir a linguatg Undrar e demussar stima SRG.R ha grond plaschair d’astgar Radiotelevisiun e cultura. Onn per onn surdat la societad pur- render uschia stima a Rina Steier- Svizra Ruman- tadra SRG SSR Svizra Rumantscha Peduzzi ed a Rest Martin Cabalzar cun il premi primarmain per lur en- Per la pressa rumantscha in premi dotà cun 8’000 francs to- che collavuran dal rest era dapi gaschi a favur da la lingua e cultura Rest Martin Cabalzar da Cumbel tal. Quest premi va a persunalitads onns per ils programs da RTR. Il rumantscha. retschaiva il premi per sia remar- u ad instituziuns ed organisaziuns premi vegn surdà durant la radu- tscha distingua las duas persunas tgabla lavur schurnalistica e publi- ch’èn sa distinguidas a moda parti- nanza generala da la SRG.R, ils 25 Dunna engaschada cistica da passa quatter decennis culara sin in champ spezial. La da matg a Salouf. La suprastanza da la SRG.R, timu- per la pressa rumantscha insumma, nada dapi il schaner 2013 dad Oscar per la Gasetta Romontscha e La Knapp da Scuol, surdat il premi a Quotidiana en particular. Questa la- Rina Steier-Peduzzi da Savognin vur è caracterisada da cuntinuitad, per ses engaschi solid ed endinà en fidadadad ed entras in’auta etica differentas domenas da la vita pu- professiunala per la qualitad mate- blica insumma, per la promoziun da riala, furmala e linguistica. Qua tras las dunnas, per la cultura e per il lin- ha Rest Martin Cabalzar contribuì guatg en spezial. Quest engaschi da essenzialmain a l’existenza ed al Rina Steier-Peduzzi è caracterisà svilup da la pressa rumantscha e d’ina ferma voluntad persunala per promovì meglierar situaziuns politicas e so- schientscha rumantscha. linguatg, cultura e Rina Steier e Rest Martin Cabalzar survegnan il premi da la SRG.R. la davosa RTR per la giaglioffa Pli baud schev’ins «In vair buob ha in cuntè da satg en giaglioffa!» Ozendi è il cuntè vegnì barattà cun in telefonin. Quests telefonins pon ins er duvrar per bler, perfin per avair RTR en giaglioffa. Grischun e sin l’entir mund, tadlar In mussavia per l'auditur e per l'aspectatur radio, guardar e tadlar emissiuns e La finamira da l’applicaziun che contribuziuns ch’ins ha manchen- RTR ha realisà ensemen cun Swiss- tà, ubain era trametter ina gratula- TXT, è da porscher ils cuntegns da ziun. Quai è intginas chaussas radio e televisiun e da la pagina ch’ins po far cun la nova applica- d’internet spezialmain per telefo- ziun (app) da telefonin che Radiote- nins. Cun l’applicaziun vegn den- levisiun Svizra Rumantsccha ha re- tant era la pussaivladad da contri- alisà. buir material a RTR pli simpla. Sche (gh) S’infurmar tge che capita en il Neu er ti amitg dad RTR sin Bainvegni ad “In café cun ...” Umberto Camathias e Gion Hosang cun la nova app che possibilitescha da viagiar atras ils programs da RTR. vus vesais insatge interessant pu- L’applicaziun è gratuita ed è dispo- ...ils 21-3-2012, las 9-11 e las dais vus fotografar u filmar quai ed nibla per iPhone e telefonins cun si- 13-14 cun Gaby Degonda en il al trametter a RTR cun agid da l’ap- stem operativ Android. Telechar- Café La Carsuot ad Ardez. plicaziun. La rubrica persuenter sa giar pon ins ella en las butias da numna “Voss sguard”. iTunes e Google Play. Sentupada e gentar cun las pensiunadas ed ils pensiunads (dw) Ils 11 da favrer 2013 ha RTR envidà ils anteriurs collavuraturs da RTR per l’inscunter annual. Avant il gentar ha il directur Mariano Tschuor dà ina survista da l’onn passà, dà in sguard en l’avegnir e surtut dumandà ils preschents davart lur opiniun tar ils products da RTR. Da sanester: Gieri Albin, Theo Haas, Lina Adank Viletta, Antonia Desax, Esther Simeon, Baldina Kobi Cantieni, Men Steiner, Paulina Caduff-Vonmoos, Niculin Bezzola, Giusep Decurtins, Andreas Joos, Maria Cadruvi, Ernst Denoth, Bernard Cathomas, Maria Rensch, Richard Cavigelli, Jon Manatschal