Comunicziun per las medias
Sustegn per la posiziun da la Lia Rumantscha
La Pro Idioms accepta il Plan d’instrucziun 21 rumantsch
Daspö duos ons esa gnü debattà davart il Plan d’instrucziun 21 rumantsch. Il chantun
ha surchargià tant la prüma sco eir la seguonda versiun cun rumantsch grischun
davent da la scoulina fin la nouvavla classa. Tuottas duos jadas ha la Pro Idioms
intervgnü veementamaing. Sün quai ha la Lia Rumantscha intermedià e suottamiss
uossa al Chantun üna versiun cha la Pro Idioms es eir pronta d’acceptar.
La fasa da consultaziun pel Plan d’instrucziun 21 (P21) ha dürà dal mais lügl fin in october
2013. Differentas instituziuns rumantschas sun stattas invidadas dal Chantun da tour
posiziun dürant quel temp. Eir scha la Pro Idioms nun es curiusamaig gnüda dumandada, ha
ella listess tut posiziun. Na be la Pro Idioms, eir var 40 cumüns, partidas politicas,
organisaziuns da lingua ed organisaziuns da magisters han critichà cha’l P21 introdüa il
rumantsch grischun facticamaing davo la rain via aint illas scoulas idiomaticas e cha’l
Departamaint d’educaziun ingorescha la situaziun legala, politica e sociolinguistca e
surdumonda ils scolars massivamaing.
In november dal 2014 es gnü preschantà il sböz dal P21 a la publicità. La Pro Idioms ha
constatà chi nun ha dat – sper alch adattaziuns punctualas ed alch scurznidas – ingünas
müdadas substanzialas quai chi concerna il rumantsch grischun. Illa seguonda versiun dal
P21 gniva amo adüna pretais dals scolars e da las scoulas idiomaticas cumpetenzas in rg e
quai davent da la scoulina fin al s-chalin superiur. Cun quai ha il Departamaint d’educaziun
ignorà la critica massiva da las 40 instituziuns chi vaivan tuot posiziun illa fasa da
consultaziun. La PI ha reagi amo üna jada, refüsond il P21 rumantsch repassà e quai da
maniera decisa e fond attent, cha eir culla seguonda versiun cuntrafetscha il Chantun a
l’autonomia dals cumüns, perquai cha tenor l’art. 3 da la constituziun chantunala e l’art. 18
da la ledscha da linguas chantunala decidan ils cumüns davart lur lingua da scoula. Il sböz
dal P21 saja da correger uschè ch’el correspuonda a la basa legala e respetta la vöglia da la
gronda part da la populaziun chi viva e lavura i’ls cumüns rumantschs.
In quel temp ha la Lia Rumantscha (LR) s’ingaschada per tscherchar e chattar üna soluziun.
Ella ha elavurà üna nouva versiun chi’d es gnüda suottamissa i’l decuors da la stà 2015 per
consultaziun a la Pro rumantsch ed a la Pro Idioms. Tenor la versiun da la LR nu daja per las
scoulas primaras dals cumüns idiomatics ingün rg e pel s-chalin superiur rg passiv sainza
definiziuns da cumpetenzas. Eir scha la Pro Idioms es da principi cunter il rg illas scoulas
popularas as decleran las suprastanzas da la Pro Idioms Engiadina e la Pro Idioms Surselva
prontas – i’l sen d’ün cumpromiss e per restabilir la pasch linguistica – d’acceptar la versiun
dal P21 uschè sco propuonüda da la LR. D’incuort ha la LR surdat quella versiun a cussglier
guvernativ e schef dal Departamaint d’educaziun Martin Jäger.
Pro Idioms Engiadina
Domenic Toutsch
Pro Idioms Surselva
Lorenz Alig
Zernez e Pigniu, ils 25.09.2015