ChaÔÔhasa~gÊtipiÔakaÑ
SuttantapiÔake KhuddakanikÈye
C£ANIDDESAPŒ£I
_____
Buddhavasse 2552
Marammavasse 1370
AD. 2008
Romanized from Myanmar version printed in 2000
© BuddhasÈsana Society
PÈÄi Series 25
First published in 2008 by Ministry of Religious Affairs
Yangon, Myanmar
THE PΣI ALPHABET
IN BURMESE AND ROMAN CHARACTERS
____
VOWELS
ta
tm È Ä
£i
þÊ
Ou
OD |
{e
Mo o
CONSONANTS WITH VOWEL “A”
, ya
u ka c kha * ga
C gha i ~a
p ca
q cha Z ja
ps jha Ó Òa
# Ôa
X Ôha ! Éa
¡ Éha P Óa
w ta
x tha ' da
" dha e na
y pa
z pha A ba
b bha r ma
& ra
v la
0 va
o sa [ ha V Äa
HÑ
VOWELS IN COMBINATION
-m -g = È
u ka
c kha
um kÈ
cg khÈ
èd = i
èD = Ê
ud ki
cd khi
-k -K = u -l -L = |
uD kÊ
cD khÊ
uk ku
ck khu
ul k|
cl kh|
a- = e
a-m a-g = o
au ke aum ko
ac khe acg kho ...
CONJUNCT-CONSONANTS
uú kka
u© kkha
us kya
Bud kri
u’ kla
uG kva
cs khya
cG khva
*¾ gga
*¢ ggha
*s gya
j* gra
uF ~ka
cF ~kha
*F ~ga
CF ~gha
pö cca
pä ccha
ZÆ jja
Zöß jjha
n ÒÒa
ͧ Òha
Íö Òca
Íä Òcha
ÍÆ Òja
Íöß Òjha
¥ ÔÔa
| ÔÔha
× ÉÉa
P² ÓÔha
@ ÓÉa
PÖ ÓÓa
PS Óha
wå tta
w¬ ttha
wG tva
ws tya
Mw tra
'´ dda
'¨ ddha
's dya
j' dra
'G dva
"s dhya
"G dhva
EÅ nta
EÉ ntva
E¦ ntha
E´ nda
`E´ ndra
E¨ ndha
Eé nna
Es nya
ES nha
yÜ ppa
yæ ppha
ys pya
y’ pla
yÁ pba
AÇ bbha
As bya
jA bra
rÜ mpa
ræ mpha
rÁ mba
rÇ mbha
r® mma
rs mya
rS mha
,s yya
,S yha
1
2
3
4
5
6
7
8
9
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
0
v’ lla
vs lya
vS lha
0S vha
oå sta
~oå stra
oé sna
os sya
ó ssa
o® sma
oG sva
[® hma
[G hva
V§ Äha
C|ÄaniddesapÈÄi
_____
MÈtikÈ
PiÔÔha~ka
PÈrÈyanavagga
1.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
VatthugÈthÈ
AjitamÈÓavapucchÈ
TissametteyyamÈÓavapucchÈ
PuÓÓakamÈÓavapucchÈ
Mettag|mÈÓavapucchÈ
DhotakamÈÓavapucchÈ
UpasÊvamÈÓavapucchÈ
NandamÈÓavapucchÈ
HemakamÈÓavapucchÈ
TodeyyamÈÓavapucchÈ
KappamÈÓavapucchÈ
JatukaÓÓimÈÓavapucchÈ
BhadrÈvudhamÈÓavapucchÈ
UdayamÈÓavapucchÈ
PosÈlamÈÓavapucchÈ
MogharÈjamÈÓavapucchÈ
Pi~giyamÈÓavapucchÈ
PÈrÈyanatthutigÈthÈ
PÈrÈyanÈnugÊtigÈthÈ
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
1
6
7
7
8
10
11
13
14
15
15
16
17
17
18
19
19
21
21
...
...
...
...
...
...
24
40
46
PÈrÈyanavagga
1. AjitamÈÓavapucchÈniddesa
2. TissametteyyamÈÓavapucchÈniddesa
3. PuÓÓakamÈÓavapucchÈniddesa
ii
C|ÄaniddesapÈÄi
MÈtikÈ
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
PiÔÔha~ka
Mettag|mÈÓavapucchÈniddesa
DhotakamÈÓavapucchÈniddesa
UpasÊvamÈÓavapucchÈniddesa
NandamÈÓavapucchÈniddesa
HemakamÈÓavapucchÈniddesa
TodeyyamÈÓavapucchÈniddesa
KappamÈÓavapucchÈniddesa
JatukaÓÓimÈÓavapucchÈniddesa
BhadrÈvudhamÈÓavapucchÈniddesa
UdayamÈÓavapucchÈniddesa
PosÈlamÈÓavapucchÈniddesa
MogharÈjamÈÓavapucchÈniddesa
Pi~giyamÈÓavapucchÈniddesa
PÈrÈyanatthutigÈthÈniddesa
PÈrÈyanÈnugÊtigÈthÈniddesa
KhaggavisÈÓasuttaniddesa
C|ÄaniddesapÈÄimÈtikÈ niÔÔhitÈ.
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
62
89
101
112
125
130
134
141
148
154
163
172
188
195
202
229
KhuddakanikÈya
C|ÄaniddesapÈÄi
________
Namo tassa Bhagavato Arahato SammÈsambuddhassa.
PÈrÈyanavagga
1. VatthugÈthÈ
1. KosalÈnaÑ purÈ rammÈ, agamÈ DakkhiÓÈpathaÑ.
ŒkiÒcaÒÒaÑ patthayÈno, brÈhmaÓo mantapÈrag|.
2. So assakassa visaye, maÄakassa1 samÈsane2.
Vasi GodhÈvarÊk|le, uÒchena ca phalena ca.
3. Tasseva3 upanissÈya, gÈmo ca vipulo ahu.
Tato jÈtena Èyena, mahÈyaÒÒamakappayi.
4. MahÈyaÒÒaÑ yajitvÈna, puna pÈvisi assamaÑ.
TasmiÑ paÔipaviÔÔhamhi, aÒÒo ÈgaÒchi brÈhmaÓo.
5. UgghaÔÔapÈdo tasito4, pa~kadanto rajassiro.
So ca naÑ upasa~kamma, satÈni paÒca yÈcati.
6. TamenaÑ BÈvarÊ disvÈ, Èsanena nimantayi.
SukhaÒca kusalaÑ pucchi, idaÑ vacanamabravi5.
7. YaÑ kho mama deyyadhammaÑ, sabbaÑ visajjitaÑ mayÈ.
AnujÈnÈhi me brahme, natthi paÒcasatÈni me.
______________________________________________________________
1. AÄakassa (Khu 1. 429 piÔÔhe), muÄakassa (SyÈ), m|Ähakassa (Ka)
2. SamÈsanne (Ka)
3. TaÑyeva (Ka) AÔÔhakathÈ oloketabbÈ.
4. Tassito (Ka)
5. Vacanamabruvi (SÊ)
2
C|ÄaniddesapÈÄi
8. Sace me yÈcamÈnassa, bhavaÑ nÈnupadassati1.
Sattame divase tuyhaÑ, muddhÈ phalatu sattadhÈ.
9. Abhisa~kharitvÈ kuhako, bheravaÑ so akittayi.
Tassa taÑ vacanaÑ sutvÈ, BÈvarÊ dukkhito ahu.
10. Ussussati anÈhÈro, sokasallasamappito.
Athopi evaÑ cittassa, jhÈne na ramatÊ mano.
11. UtrastaÑ dukkhitaÑ disvÈ, devatÈ atthakÈminÊ.
BÈvariÑ upasa~kamma, idaÑ vacanamabravi.
12. Na so muddhaÑ pajÈnÈti, kuhako so dhanatthiko.
Muddhani muddhapÈte2 vÈ, ÒÈÓaÑ tassa na vijjati.
13. BhotÊ3 carahi jÈnÈti, taÑ me akkhÈhi pucchitÈ.
MuddhaÑ muddhÈdhipÈtaÒca4, taÑ suÓoma vaco tava.
14. AhampetaÑ na jÈnÈmi, ÒÈÓaÑ mettha na vijjati.
Muddhani muddhÈdhipÈte ca, JinÈnaÑ hettha5 dassanaÑ.
15. Atha ko carahi6 jÈnÈti, asmiÑ pathavimaÓÉale7.
MuddhaÑ muddhÈdhipÈtaÒca, taÑ me akkhÈhi devate.
16. PurÈ KapilavatthumhÈ, nikkhanto LokanÈyako.
Apacco OkkÈkarÈjassa, Sakyaputto pabha~karo.
17. So hi brÈhmaÓa Sambuddho, sabbadhammÈna pÈrag|.
SabbÈbhiÒÒÈbalappatto8, sabbadhammesu CakkhumÈ.
SabbakammakkhayaÑ patto, vimutto upadhikkhaye.
18. Buddho so BhagavÈ loke, dhammaÑ deseti CakkhumÈ.
TaÑ tvaÑ gantvÈna pucchassu, so te taÑ byÈkarissati.
19. Sambuddhoti vaco sutvÈ, udaggo BÈvarÊ ahu.
Soka’ssa tanuko Èsi, pÊtiÒca vipulaÑ labhi.
______________________________________________________________
1. Padessati (Ka)
4. MuddhÈtipÈtaÒca (Ka)
7. PuthavimaÓÉale (SÊ)
2. MuddhanimmuddhapÈte (Ka)
5. JanÈnaÒhettha (Ka)
3. Bhoti (Ka)
6. Yo carati (Ka)
8. Phalappatto (Ka)
1. VatthugÈthÈ
3
20. So BÈvarÊ attamano udaggo,
TaÑ devataÑ pucchati vedajÈto.
Katamamhi gÈme nigamamhi vÈ pana,
Katamamhi vÈ janapade LokanÈtho.
Yattha gantvÈna passemu, SambuddhaÑ DvipaduttamaÑ.
21. SÈvatthiyaÑ Kosalamandire Jino,
Pah|tapaÒÒo Varabh|rimedhaso.
So Sakyaputto vidhuro anÈsavo,
MuddhÈdhipÈtassa vid| NarÈsabho.
22. Tato ÈmantayÊ sisse, brÈhmaÓe mantapÈrag|1.
“Etha mÈÓavÈ akkhissaÑ, suÓÈtha vacanaÑ mama.
23. Yasseso dullabho loke, pÈtubhÈvo abhiÓhaso.
SvÈjja lokamhi uppanno, Sambuddho iti vissuto.
KhippaÑ gantvÈna SÈvatthiÑ, passavho DvipaduttamaÑ”.
24. KathaÑ carahi jÈnemu, disvÈ “Buddho”ti brÈhmaÓa.
AjÈnataÑ no pabr|hi, yathÈ jÈnemu taÑ mayaÑ.
25. ŒgatÈni hi mantesu, mahÈpurisalakkhaÓÈ.
DvattiÑsÈni ca byÈkkhÈtÈ, samattÈ anupubbaso.
26. Yassete honti gattesu, mahÈpurisalakkhaÓÈ.
Dveyeva tassa gatiyo, tatiyÈ hi na vijjati.
27. Sace agÈraÑ Èvasati, vijeyya pathaviÑ imaÑ.
AdaÓÉena asatthena, dhammena anusÈsati.
28. Sace ca so pabbajati, agÈrÈ anagÈriyaÑ.
VivaÔÔacchado2 Sambuddho, ArahÈ bhavati anuttaro.
29. JÈtiÑ gottaÒca lakkhaÓaÑ, mante sisse punÈpare.
MuddhaÑ muddhÈdhipÈtaÒca, manasÈyeva pucchatha.
30. AnÈvaraÓadassÈvÊ, yadi Buddho bhavissati.
ManasÈ pucchite paÒhe, vÈcÈya visajjissati3.
______________________________________________________________
1. PÈrage (SyÈ)
2. Vivattacchaddo (SÊ)
3. Vissajissati (Ka)
4
C|ÄaniddesapÈÄi
31. BÈvarissa vaco sutvÈ, sissÈ soÄasa brÈhmaÓÈ.
Ajito Tissametteyyo, PuÓÓako atha Mettag|.
32. Dhotako UpasÊvo ca, Nando ca atha Hemako.
Todeyya-kappÈ dubhayo, JatukaÓÓÊ ca paÓÉito.
33. BhadrÈvudho Udayo ca, PosÈlo cÈpi brÈhmaÓo.
MogharÈjÈ ca medhÈvÊ, Pi~giyo ca mahÈ-isi.
34. PaccekagaÓino sabbe, sabbalokassa vissutÈ.
JhÈyÊ jhÈnaratÈ dhÊrÈ, pubbavÈsanavÈsitÈ.
35. BÈvariÑ abhivÈdetvÈ, katvÈ ca naÑ padakkhiÓaÑ.
JaÔÈjinadharÈ sabbe, pakkÈmuÑ uttarÈmukhÈ.
36. MaÄakassa patiÔÔhÈnaÑ, puramÈhissatiÑ1 tadÈ2.
UjjeniÒcÈpi gonaddhaÑ, vedisaÑ vanasavhayaÑ.
37. KosambiÒcÈpi SÈketaÑ, SÈvatthiÒca puruttamaÑ.
SetabyaÑ KapilavatthuÑ, KusinÈraÒca MandiraÑ.
38. PÈvaÒca BhoganagaraÑ, VesÈliÑ MÈgadhaÑ puraÑ.
PÈsÈÓakaÑ cetiyaÒca, ramaÓÊyaÑ manoramaÑ.
39. TasitovudakaÑ sÊtaÑ, mahÈlÈbhaÑva vÈÓijo.
ChÈyaÑ ghammÈbhitattova, turitÈ pabbatamÈruhuÑ.
40. BhagavÈ tamhi samaye, bhikkhusaÑghapurakkhato.
Bhikkh|naÑ dhammaÑ deseti, sÊhova nadatÊ vane.
41. Ajito addasa BuddhaÑ, pÊtaraÑsiÑva3 bhÈÓumaÑ.
CandaÑ yathÈ pannarase, parip|raÑ4 upÈgataÑ.
42. Athassa gatte disvÈna, parip|raÒca byaÒjanaÑ.
EkamantaÑ Ôhito haÔÔho, manopaÒhe apucchatha.
43. Œdissa jammanaÑ br|hi, gottaÑ br|hi salakkhaÓaÑ.
Mantesu pÈramiÑ br|hi, kati vÈceti brÈhmaÓo.
______________________________________________________________
1. PuramÈhiyati (Ka)
3. JitaraÑsiÑ sÊtaraÑsiÑ (Ka), vÊtaraÑsiÑ (SÊ, SyÈ)
2. SadÈ (Ka)
4. PÈrip|riÑ (SÊ, SyÈ)
1. VatthugÈthÈ
5
44. VÊsaÑ vassasataÑ Èyu, so ca gottena BÈvarÊ.
TÊÓissa lakkhaÓÈ gatte, tiÓÓaÑ vedÈna pÈrag|.
45. LakkhaÓe ItihÈse ca, SanighaÓÉusakeÔubhe.
PaÒcasatÈni vÈceti, sadhamme pÈramiÑ gato.
46. LakkhaÓÈnaÑ pavicayaÑ, BÈvarissa Naruttama.
TaÓhacchida1 pakÈsehi, mÈ no ka~khÈyitaÑ ahu.
47. MukhaÑ jivhÈya chÈdeti, uÓÓa’ssa bhamukantare.
KosohitaÑ vatthaguyhaÑ, evaÑ jÈnÈhi mÈÓava.
48. PucchaÒhi kiÒci asuÓanto, sutvÈ paÒhe viyÈkate.
Vicinteti jano sabbo, vedajÈto kataÒjalÊ.’
49. Ko nu devo vÈ brahmÈ vÈ, Indo vÈpi Sujampati.
ManasÈ pucchite paÒhe, kametaÑ paÔibhÈsati.
50. MuddhaÑ muddhÈdhipÈtaÒca, BÈvarÊ paripucchati.
TaÑ byÈkarohi BhagavÈ, ka~khaÑ vinaya no ise.
51. AvijjÈ muddhÈti jÈnÈhi, vijjÈ muddhÈdhipÈtinÊ.
SaddhÈsatisamÈdhÊhi, chandavÊriyena saÑyutÈ.
52. Tato vedena mahatÈ, santhambhetvÈna mÈÓavo.
EkaÑsaÑ ajinaÑ katvÈ, pÈdesu sirasÈ pati.
53. BÈvarÊ brÈhmaÓo bhoto, saha sissehi mÈrisa.
Udaggacitto sumano, pÈde vandati Cakkhuma.
54. Sukhito BÈvarÊ hotu, saha sissehi brÈhmaÓo.
TvaÒcÈpi sukhito hohi, ciraÑ jÊvÈhi mÈÓava.
55. BÈvarissa ca tuyhaÑ vÈ, sabbesaÑ sabbasaÑsayaÑ.
KatÈvakÈsÈ pucchavho, yaÑ kiÒci manasicchatha.
56. Sambuddhena katokÈso, nisÊditvÈna paÒjalÊ.
Ajito paÔhamaÑ paÒhaÑ, tattha pucchi TathÈgataÑ.
VatthugÈthÈ niÔÔhitÈ.
______________________________________________________________
1. Ka~khacchida (Ka)
6
C|ÄaniddesapÈÄi
1. AjitamÈÓavapucchÈ
57. Kenassu nivuto loko, (iccÈyasmÈ Ajito,)
Kenassu nappakÈsati.
KissÈbhilepanaÑ br|si, kiÑsu tassa mahabbhayaÑ.
(1)
58. AvijjÈya nivuto loko, (AjitÈti BhagavÈ,)
VevicchÈ pamÈdÈ nappakÈsati,
JappÈbhilepanaÑ br|mi, dukkha’massa mahabbhayaÑ.
(2)
59. Savanti sabbadhi sotÈ, (iccÈyasmÈ Ajito,)
SotÈnaÑ kiÑ nivÈraÓaÑ,
SotÈnaÑ saÑvaraÑ br|hi, kena sotÈ pidhiyyare.’
(3)
60. YÈni sotÈni lokasmiÑ, (AjitÈti BhagavÈ,)
Sati tesaÑ nivÈraÓaÑ.
SotÈnaÑ saÑvaraÑ br|mi, paÒÒÈyete pidhiyyare.
(4)
61. PaÒÒÈ ceva sati cÈpi1, (iccÈyasmÈ Ajito,)
NÈmar|paÒca mÈrisa.
EtaÑ me puÔÔho pabr|hi, katthetaÑ uparujjhati.
(5)
62. YametaÑ paÒhaÑ apucchi, Ajita taÑ vadÈmi te.
Yattha nÈmaÒca r|paÒca, asesaÑ uparujjhati.
ViÒÒÈÓassa nirodhena, etthetaÑ uparujjhati.
(6)
63. Ye ca sa~khÈtadhammÈse, ye ca sekhÈ2 puth| idha.
TesaÑ me nipako iriyaÑ, puÔÔho pabr|hi mÈrisa.
(7)
64. KÈmesu nÈbhigijjheyya, manasÈ’nÈvilo siyÈ.
Kusalo sabbadhammÈnaÑ, sato bhikkhu paribbajeti.
(8)
AjitamÈÓavapucchÈ paÔhamÈ.
______________________________________________________________
1. SatÊ ceva (SÊ)
2. SekkhÈ (Ka)
3. PuÓÓakamÈÓavapucchÈ
7
2. TissametteyyamÈÓavapucchÈ
65. Kodha santusito loke, (iccÈyasmÈ Tissametteyyo,)
Kassa no santi iÒjitÈ.
Ko ubhantamabhiÒÒÈya, majjhe mantÈ na lippati1.
KaÑ br|si mahÈpurisoti, ko idha sibbinimaccagÈti2.
(1)
66. KÈmesu brahmacariyavÈ, (MetteyyÈti BhagavÈ,)
VÊtataÓho sadÈ sato.
Sa~khÈya nibbuto bhikkhu, tassa no santi iÒjitÈ.
(2)
67. So ubhantamabhiÒÒÈya, majjhe mantÈ na lippati.
TaÑ br|mi mahÈpurisoti, so idha sibbinimaccagÈti.
(3)
TissametteyyamÈÓavapucchÈ dutiyÈ.
_____
3. PuÓÓakamÈÓavapucchÈ
68. AnejaÑ m|ladassÈviÑ, (iccÈyasmÈ PuÓÓako,)
Atthi paÒhena ÈgamaÑ.
KiÑ nissitÈ isayo manujÈ,
KhattiyÈ brÈhmaÓÈ devatÈnaÑ.
YaÒÒamakappayiÑsu puth|’dha loke,
PucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi me’taÑ.
(1)
69. Ye kecime isayo manujÈ, (PuÓÓakÈti BhagavÈ,)
KhattiyÈ brÈhmaÓÈ devatÈnaÑ.
YaÒÒamakappayiÑsu puth|’dha loke,
ŒsÊsamÈnÈ PuÓÓaka ittattaÑ.
JaraÑ sitÈ yaÒÒamakappayiÑsu.
(2)
______________________________________________________________
1. Na limpati (bah|su)
2. SibbanimaccagÈ (SÊ, SyÈ)
8
C|ÄaniddesapÈÄi
70. Ye kecime isayo manujÈ, (iccÈyasmÈ PuÓÓako,)
KhattiyÈ brÈhmaÓÈ devatÈnaÑ.
YaÒÒamakappayiÑsu puth|’dha loke,
Kaccisu te BhagavÈ yaÒÒapathe appamattÈ.
AtÈruÑ jÈtiÒca jaraÒca mÈrisa,
PucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi me’taÑ.
(3)
71. ŒsÊsanti thomayanti abhijappanti juhanti, (PuÓÓakÈti BhagavÈ,)
KÈmÈbhijappanti paÔicca lÈbhaÑ.
Te yÈjayogÈ bhavarÈgarattÈ,
NÈtariÑsu jÈtijaranti br|mi.
(4)
72. Te ce nÈtariÑsu yÈjayogÈ, (iccÈyasmÈ PuÓÓako,)
YaÒÒehi jÈtiÒca jaraÒca mÈrisa.
Atha ko carahi devamanussaloke,
AtÈri jÈtiÒca jaraÒca mÈrisa.
PucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi me’taÑ.
(5)
73. Sa~khÈya lokasmi paroparÈni, (PuÓÓakÈti BhagavÈ,)
YassiÒjitaÑ natthi kuhiÒci loke.
Santo vidh|mo anÊgho nirÈso,
AtÈri so jÈtijaranti br|mÊti.
(6)
PuÓÓakamÈÓavapucchÈ tatiyÈ.
_____
4. Mettag|mÈÓavapucchÈ
74. PucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi me’taÑ, (iccÈyasmÈ Mettag|,)
MaÒÒÈmi taÑ vedaguÑ bhÈvitattaÑ.
Kuto nu dukkhÈ samudÈgatÈ ime,
Ye keci lokasmi’manekar|pÈ.
(1)
4. Mettag|mÈÓavapucchÈ
9
75. Dukkhassa ve maÑ pabhavaÑ apucchasi, (Mettag|ti BhagavÈ,)
TaÑ te pavakkhÈmi yathÈ pajÈnaÑ.
UpadhinidÈnÈ pabhavanti dukkhÈ,
Ye keci lokasmi’manekar|pÈ.
(2)
76. Yo ve avidvÈ upadhiÑ karoti,
PunappunaÑ dukkha’mupeti mando.
TasmÈ pajÈnaÑ upadhiÑ na kayirÈ,
Dukkhassa jÈtippabhavÈnupassÊ.
(3)
77. YaÑ taÑ apucchimha akittayÊ no,
AÒÒaÑ taÑ pucchÈma tadi~gha br|hi.
KathaÑ nu dhÊrÈ vitaranti oghaÑ,
JÈtiÑ jaraÑ sokapariddavaÒca.
TaÑ me Muni sÈdhu viyÈkarohi,
TathÈ hi te vidito esa dhammo.
(4)
78. KittayissÈmi te dhammaÑ, (Mettag|ti BhagavÈ,)
DiÔÔhe dhamme anÊtihaÑ.
YaÑ viditvÈ sato caraÑ, tare loke visattikaÑ.
(5)
79. TaÒcÈhaÑ abhinandÈmi, Mahesi dhammamuttamaÑ.
YaÑ viditvÈ sato caraÑ, tare loke visattikaÑ.
(6)
80. YaÑ kiÒci sampajÈnÈsi, (Mettag|ti BhagavÈ,)
UddhaÑ adho tiriyaÒcÈpi majjhe.
Etesu nandiÒca nivesanaÒca,
Panujja viÒÒÈÓaÑ bhave na tiÔÔhe.
(7)
81. EvaÑvihÈrÊ sato appamatto,
Bhikkhu caraÑ hitvÈ mamÈyitÈni.
JÈtiÑ jaraÑ sokapariddavaÒca,
Idheva vidvÈ pajaheyya dukkhaÑ.
(8)
10
C|ÄaniddesapÈÄi
82. EtÈ’bhinandÈmi vaco Mahesino,
SukittitaÑ Gotama’n|padhÊkaÑ.
AddhÈ hi BhagavÈ pahÈsi dukkhaÑ,
TathÈ hi te vidito esa dhammo.
(9)
83. Te cÈpi n|nappajaheyyu dukkhaÑ,
Ye tvaÑ Muni aÔÔhitaÑ ovadeyya.
TaÑ taÑ namassÈmi samecca NÈga,
Appeva maÑ BhagavÈ aÔÔhitaÑ ovadeyya.
(10)
84. YaÑ brÈhmaÓaÑ vedagu’mÈbhijaÒÒÈ,
AkiÒcanaÑ kÈmabhave asattaÑ.
AddhÈ hi so oghamimaÑ atÈri,
TiÓÓo ca pÈraÑ akhilo aka~kho.
(11)
85. VidvÈ ca yo vedag| naro idha,
BhavÈbhave sa~gamimaÑ visajja.
So vÊtataÓho anÊgho nirÈso,
AtÈri so jÈtijaranti br|mÊti.
(12)
Mettag|mÈÓavapucchÈ catutthÊ.
_____
5. DhotakamÈÓavapucchÈ
86. PucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi me’taÑ, (iccÈyasmÈ Dhotako,)
VÈcÈ’bhika~khÈmi Mahesi tuyhaÑ.
Tava sutvÈna nigghosaÑ, sikkhe nibbÈnamattano.
(1)
87. TenahÈ’tappaÑ karohi, (DhotakÈti BhagavÈ,)
Idheva nipako sato.
Ito sutvÈna nigghosaÑ, sikkhe nibbÈnamattano.
(2)
88. PassÈmahaÑ devamanussaloke,
AkiÒcanaÑ brÈhmaÓa’miriyamÈnaÑ.
TaÑ taÑ namassÈmi Samantacakkhu,
PamuÒca maÑ Sakka kathaÑkathÈhi.
(3)
6. UpasÊvamÈÓavapucchÈ
11
89. NÈhaÑ sahissÈmi pamocanÈya,
KathaÑkathiÑ Dhotaka kaÒci loke.
DhammaÒca seÔÔhaÑ abhijÈnamÈno1,
EvaÑ tuvaÑ oghamimaÑ taresi.
(4)
90. AnusÈsa brahme karuÓÈyamÈno,
VivekadhammaÑ yamahaÑ vijaÒÒaÑ.
YathÈhaÑ ÈkÈsova abyÈpajjamÈno,
Idheva santo asito careyyaÑ.
(5)
91. KittayissÈmi te santiÑ, (DhotakÈti BhagavÈ,)
DiÔÔhe dhamme anÊtihaÑ.
YaÑ viditvÈ sato caraÑ,
Tare loke visattikaÑ.
(6)
92. TaÒcÈhaÑ abhinandÈmi, Mahesi santi’muttamaÑ.
YaÑ viditvÈ sato caraÑ, tare loke visattikaÑ.
(7)
93. YaÑ kiÒci sampajÈnÈsi, (DhotakÈti BhagavÈ,)
UddhaÑ adho tiriyaÒcÈpi majjhe,
EtaÑ viditvÈ sa~goti loke.
BhavÈbhavÈya mÈkÈsi taÓhanti.
(8)
DhotakamÈÓavapucchÈ paÒcamÊ.
_____
6. UpasÊvamÈÓavapucchÈ
94. Eko ahaÑ Sakka mahantamoghaÑ, (iccÈyasmÈ UpasÊvo,)
Anissito no visahÈmi tÈrituÑ.
ŒrammaÓaÑ br|hi Samantacakkhu,
YaÑ nissito oghamimaÑ tareyyaÑ.
(1)
______________________________________________________________
1. ŒjÈnamÈno (SÊ, SyÈ, I)
12
C|ÄaniddesapÈÄi
95. ŒkiÒcaÒÒaÑ pekkhamÈno satimÈ, (UpasÊvÈti BhagavÈ,)
NatthÊti nissÈya tarassu oghaÑ.
KÈme pahÈya virato kathÈhi,
TaÓhakkhayaÑ nattamahÈ’bhipassa.
(2)
96. Sabbesu kÈmesu yo vÊtarÈgo, (iccÈyasmÈ UpasÊvo,)
ŒkiÒcaÒÒaÑ nissito hitvÈ maÒÒaÑ.
SaÒÒÈvimokkhe parame vimutto1,
TiÔÔhe nu so tattha anÈnuyÈyÊ2.
(3)
97. Sabbesu kÈmesu yo vÊtarÈgo, (UpasÊvÈti BhagavÈ,)
ŒkiÒcaÒÒaÑ nissito hitvÈ maÒÒaÑ.
SaÒÒÈvimokkhe parame vimutto,
TiÔÔheyya so tattha anÈnuyÈyÊ.
(4)
98. TiÔÔhe ce so tattha anÈnuyÈyÊ,
P|gampi vassÈnaÑ Samantacakkhu.
Tattheva so sÊtisiyÈ vimutto,
Cavetha viÒÒÈÓaÑ tathÈvidhassa.
(5)
99. Acci yathÈ vÈtavegena khittÈ, (UpasÊvÈti BhagavÈ,)
AtthaÑ paleti na upeti sa~khaÑ.
EvaÑ MunÊ nÈmakÈyÈ vimutto,
AtthaÑ paleti na upeti sa~khaÑ.
(6)
100. Attha~gato so uda vÈ so natthi,
UdÈhu ve sassatiyÈ arogo.
TaÑ me MunÊ sÈdhu viyÈkarohi,
TathÈ hi te vidito esa dhammo.
(7)
101. Attha~gatassa na pamÈÓa’matthi, (UpasÊvÈti BhagavÈ,)
Yena naÑ vajjuÑ taÑ tassa natthi.
Sabbesu dhammesu sam|hatesu,
Sam|hatÈ vÈdapathÈpi sabbeti.
(8)
UpasÊvamÈÓavapucchÈ chaÔÔhÊ.
______________________________________________________________
1. Dhimutto (Ka)
2. AnÈnuvÈyÊ (SyÈ, Ka)
7. NandamÈÓavapucchÈ
13
7. NandamÈÓavapucchÈ
102. “Santi loke munayo”, (iccÈyasmÈ Nando,)
JanÈ vadanti tayidaÑ kathaÑsu.
©ÈÓ|papannaÑ Muni no vadanti,
UdÈhu ve jÊviten|papannaÑ.
(1)
103. Na diÔÔhiyÈ na sutiyÈ na ÒÈÓena,
MunÊdha Nanda kusalÈ vadanti.
VisenikatvÈ anÊghÈ nirÈsÈ.
Caranti ye te munayoti br|mi.
(2)
104. Ye kecime samaÓabrÈhmaÓÈse, (iccÈyasmÈ Nando,)
DiÔÔhassutenÈpi vadanti suddhiÑ.
SÊlabbatenÈpi vadanti suddhiÑ,
Anekar|pena vadanti suddhiÑ.
Kaccissu te BhagavÈ tattha yatÈ carantÈ,
AtÈru jÈtiÒca jaraÒca mÈrisa.
PucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi me’taÑ.
(3)
105. Ye kecime samaÓabrÈhmaÓÈse, (NandÈti BhagavÈ,)
DiÔÔhassutenÈpi vadanti suddhiÑ.
SÊlabbatenÈpi vadanti suddhiÑ,
Anekar|pena vadanti suddhiÑ.
KiÒcÈpi te tattha yatÈ caranti,
NÈtariÑsu jÈtijaranti br|mi.
(4)
106. Ye kecime samaÓabrÈhmaÓÈse, (iccÈyasmÈ Nando,)
DiÔÔhassutenÈpi vadanti suddhiÑ.
SÊlabbatenÈpi vadanti suddhiÑ,
Anekar|pena vadanti suddhiÑ.
Te ce Muni br|si anoghatiÓÓe,
Atha ko carahi devamanussaloke.
AtÈri jÈtiÒca jaraÒca mÈrisa,
PucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi me’taÑ.
(5)
14
C|ÄaniddesapÈÄi
107. NÈhaÑ sabbe samaÓabrÈhmaÓÈse, (NandÈti BhagavÈ,)
JÈtijarÈya nivutÈti br|mi.
Ye sÊdha diÔÔhaÑ va sutaÑ mutaÑ vÈ,
SÊlabbataÑ vÈpi pahÈya sabbaÑ.
Anekar|pampi pahÈya sabbaÑ,
TaÓhaÑ pariÒÒÈya anÈsavÈse.
Te ve narÈ oghatiÓÓÈti br|mi.
(6)
108. EtÈ’bhinandÈmi vaco Mahesino,
SukittitaÑ Gotama’n|padhÊkaÑ.
Ye sÊdha diÔÔhaÑ va sutaÑ mutaÑ vÈ,
SÊlabbataÑ vÈpi pahÈya sabbaÑ.
Anekar|pampi pahÈya sabbaÑ,
TaÓhaÑ pariÒÒÈya anÈsavÈse.
Ahampi te oghatiÓÓÈti br|mÊti.
(7)
NandamÈÓavapucchÈ sattamÈ.
_____
8. HemakamÈÓavapucchÈ
109. Ye me pubbe viyÈkaÑsu, (iccÈyasmÈ Hemako,)
HuraÑ GotamasÈsanÈ.
“IccÈsi iti bhavissati”, sabbaÑ taÑ itihÊtihaÑ.
SabbaÑ taÑ takkavaÉÉhanaÑ, nÈhaÑ tattha abhiramiÑ. (1)
110. TvaÒca me dhammamakkhÈhi, taÓhÈnigghÈtanaÑ Muni.
YaÑ viditvÈ sato caraÑ, tare loke visattikaÑ.
(2)
111. Idha diÔÔhasutamutaviÒÒÈtesu, piyar|pesu Hemaka.
ChandarÈgavinodanaÑ, nibbÈnapada’maccutaÑ.
(3)
112. EtadaÒÒÈya ye satÈ, diÔÔhadhammÈ’bhinibbutÈ.
UpasantÈ ca te sadÈ, tiÓÓÈ loke visattikanti.
(4)
HemakamÈÓavapucchÈ aÔÔhamÈ.
10. KappamÈÓavapucchÈ
15
9. TodeyyamÈÓavapucchÈ
113. YasmiÑ kÈmÈ na vasanti, (iccÈyasmÈ Todeyyo,)
TaÓhÈ yassa na vijjati.
KathaÑkathÈ ca yo tiÓÓo,
Vimokkho tassa kÊdiso.
(1)
114. YasmiÑ kÈmÈ na vasanti, (TodeyyÈti BhagavÈ,)
TaÓhÈ yassa na vijjati.
KathaÑkathÈ ca yo tiÓÓo,
Vimokkho tassa nÈ’paro.
(2)
115. NirÈsaso so uda ÈsasÈno1,
PaÒÒÈÓavÈ so uda paÒÒakappÊ.
MuniÑ ahaÑ Sakka yathÈ vijaÒÒaÑ,
TaÑ me viyÈcikkha Samantacakkhu.
(3)
116. NirÈsaso so na ca ÈsasÈno,
PaÒÒÈÓavÈ so na ca paÒÒakappÊ.
Evampi Todeyya MuniÑ vijÈna,
AkiÒcanaÑ kÈmabhave asattanti.
(4)
TodeyyamÈÓavapucchÈ navamÈ.
_____
10. KappamÈÓavapucchÈ
117. Majjhe sarasmiÑ tiÔÔhataÑ, (iccÈyasmÈ Kappo,)
Oghe jÈte mahabbhaye.
JarÈmaccuparetÈnaÑ, dÊpaÑ pabr|hi mÈrisa.
TvaÒca me dÊpamakkhÈhi, yathÈyidaÑ nÈparaÑ siyÈ.
(1)
118. Majjhe sarasmiÑ tiÔÔhataÑ, (KappÈti BhagavÈ,)
Oghe jÈte mahabbhaye.
JarÈmaccuparetÈnaÑ, dÊpaÑ pabr|mi Kappa te.
(2)
______________________________________________________________
1. ŒsayÈno (Ka)
16
C|ÄaniddesapÈÄi
119. AkiÒcanaÑ anÈdÈnaÑ, etaÑ dÊpaÑ anÈparaÑ.
NibbÈnaÑ iti naÑ br|mi, jarÈmaccuparikkhayaÑ.
(3)
120. EtadaÒÒÈya ye satÈ, diÔÔhadhammÈbhinibbutÈ.
Na te mÈravasÈnugÈ, na te mÈrassa paÔÔhag|ti1.
(4)
KappamÈÓavapucchÈ dasamÈ.
_____
11. JatukaÓÓimÈÓavapucchÈ
121. SutvÈnahaÑ vÊramakÈmakÈmiÑ, (iccÈyasmÈ JatukaÓÓi,)
OghÈtigaÑ puÔÔhumakÈmamÈgamaÑ.
SantipadaÑ br|hi sahajanetta,
YathÈtacchaÑ BhagavÈ br|hi me’taÑ.
(1)
122. BhagavÈ hi kÈme abhibhuyya iriyati,
Œdiccova pathaviÑ tejÊ tejasÈ.
ParittapaÒÒassa me Bh|ripaÒÒa,
Œcikkha dhammaÑ yamahaÑ vijaÒÒaÑ.
JÈtijarÈya idha vippahÈnaÑ.
(2)
123. KÈmesu vinaya gedhaÑ, (JatukaÓÓÊti BhagavÈ,)
NekkhammaÑ daÔÔhu khemato.
UggahitaÑ nirattaÑ vÈ, mÈ te vijjittha kiÒcanaÑ.
(3)
124. YaÑ pubbe taÑ visosehi, pacchÈ te mÈhu kiÒcanaÑ.
Majjhe ce no gahessasi, upasanto carissasi.
(4)
125. Sabbaso nÈmar|pasmiÑ, vÊtagedhassa brÈhmaÓa.
ŒsavÈssa na vijjanti, yehi maccuvasaÑ vajeti.
(5)
JatukaÓÓimÈÓavapucchÈ ekÈdasamÈ.
______________________________________________________________
1. Paddhag| (SÊ)
13. UdayamÈÓavapucchÈ
17
12. BhadrÈvudhamÈÓavapucchÈ
126. OkaÒjahaÑ taÓhacchidaÑ anejaÑ, (iccÈyasmÈ BhadrÈvudho,)
NandiÒjahaÑ oghatiÓÓaÑ vimuttaÑ.
KappaÒjahaÑ abhiyÈce sumedhaÑ,
SutvÈna nÈgassa apanamissanti ito.
(1)
127. NÈnÈjanÈ janapadehi sa~gatÈ,
Tava VÊra vÈkyaÑ abhika~khamÈnÈ.
TesaÑ tuvaÑ sÈdhu viyÈkarohi,
TathÈ hi te vidito esa dhammo.
(2)
128. ŒdÈnataÓhaÑ vinayetha sabbaÑ, (BhadrÈvudhÈti BhagavÈ,)
UddhaÑ adho tiriyaÒcÈpi majjhe.
YaÑ yaÒhi lokasmimupÈdiyanti,
Teneva mÈro anveti jantuÑ.
(3)
129. TasmÈ pajÈnaÑ na upÈdiyetha,
Bhikkhu sato kiÒcanaÑ sabbaloke.
ŒdÈnasatte iti pekkhamÈno,
PajaÑ imaÑ maccudheyye visattanti.
(4)
BhadrÈvudhamÈÓavapucchÈ dvÈdasamÈ.
_____
13. UdayamÈÓavapucchÈ
130. JhÈyiÑ virajamÈsÊnaÑ, (iccÈyasmÈ Udayo)
KatakiccaÑ anÈsavaÑ.
PÈraguÑ sabbadhammÈnaÑ, atthi paÒhena ÈgamaÑ.
AÒÒÈvimokkhaÑ pabr|hi, avijjÈya pabhedanaÑ.
(1)
131. PahÈnaÑ kÈmacchandÈnaÑ, (UdayÈti BhagavÈ)
DomanassÈna c|bhayaÑ.
Thinassa ca pan|danaÑ, kukkuccÈnaÑ nivÈraÓaÑ.
(2)
18
C|ÄaniddesapÈÄi
132. UpekkhÈsatisaÑsuddhaÑ, dhammatakkapurejavaÑ.
AÒÒÈvimokkhaÑ pabr|mi, avijjÈya pabhedanaÑ.
(3)
133. KiÑsu saÑyojano loko, kiÑsu tassa vicÈraÓaÑ.
Kissassa vippahÈnena, nibbÈnaÑ iti vuccati.
(4)
134. NandisaÑyojano loko, vitakkassa vicÈraÓaÑ.
TaÓhÈya vippahÈnena, nibbÈnaÑ iti vuccati.
(5)
135. KathaÑ satassa carato, viÒÒÈÓaÑ uparujjhati.
BhagavantaÑ puÔÔhumÈgamma, taÑ suÓoma vaco tava. (6)
136. AjjhattaÒca bahiddhÈ ca, vedanaÑ nÈbhinandato.
EvaÑ satassa carato, viÒÒÈÓaÑ uparujjhatÊti.
(7)
UdayamÈÓavapucchÈ terasamÈ.
_____
14. PosÈlamÈÓavapucchÈ
137. Yo atÊtaÑ Èdisati, (iccÈyasmÈ PosÈlo,)
Anejo chinnasaÑsayo.
PÈraguÑ sabbadhammÈnaÑ, atthi paÒhena ÈgamaÑ.
(1)
138. Vibh|tar|pasaÒÒissa, sabbakÈyappahÈyino.
AjjhattaÒca bahiddhÈ ca, natthi kiÒcÊti passato.
©ÈÓaÑ SakkÈ’nupucchÈmi, kathaÑ neyyo tathÈvidho.
(2)
139. ViÒÒÈÓaÔÔhitiyo sabbÈ, (PosÈlÈti BhagavÈ,)
AbhijÈnaÑ TathÈgato.
TiÔÔhantamenaÑ jÈnÈti, vimuttaÑ tapparÈyaÓaÑ.
(3)
140. ŒkiÒcaÒÒasambhavaÑ Òa tvÈ, nandÊ saÑyojanaÑ iti.
EvametaÑ abhiÒÒÈya, tato tattha vipassati.
EtaÑ1 ÒÈÓaÑ tathaÑ tassa, brÈhmaÓassa vusÊmatoti.
(4)
PosÈlamÈÓavapucchÈ cuddasamÈ.
______________________________________________________________
1. EvaÑ (SyÈ, Ka)
16. Pi~giyamÈÓavapucchÈ
19
15. MogharÈjamÈÓavapucchÈ
141. DvÈhaÑ SakkaÑ apucchissaÑ, (iccÈyasmÈ MogharÈjÈ,)
Na me byÈkÈsi CakkhumÈ.
YÈvatatiyaÒca devÊsi,
ByÈkarotÊti me sutaÑ.
(1)
142. AyaÑ loko paro loko,
Brahmaloko sadevako.
DiÔÔhiÑ te nÈbhijÈnÈti,
Gotamassa yasassino.
(2)
143. EvaÑ abhikkantadassÈviÑ, atthi paÒhena ÈgamaÑ.
KathaÑ lokaÑ avekkhantaÑ, maccurÈjÈ na passati.
(3)
144. SuÒÒato lokaÑ avekkhassu, MogharÈja sadÈ sato.
AttÈnudiÔÔhiÑ |hacca, evaÑ maccutaro siyÈ.
EvaÑ lokaÑ avekkhantaÑ, maccurÈjÈ na passatÊti.
(4)
MogharÈjamÈÓavapucchÈ pannarasamÈ.
_____
16. Pi~giyamÈÓavapucchÈ
145. JiÓÓohamasmi abalo vÊtavaÓÓo, (iccÈyasmÈ Pi~giyo,)
NettÈ na suddhÈ savanaÑ na phÈsu.
MÈ’haÑ nassaÑ momuho antarÈva,
Œcikkha dhammaÑ yamahaÑ vijaÒÒaÑ.
JÈtijarÈya idha vippahÈnaÑ.
(1)
146. DisvÈna r|pesu vihaÒÒamÈne, (Pi~giyÈti BhagavÈ,)
Ruppanti r|pesu janÈ pamattÈ.
TasmÈ tuvaÑ Pi~giya appamatto,
Jahassu r|paÑ apunabbhavÈya.
(2)
20
C|ÄaniddesapÈÄi
147. DisÈ catasso vidisÈ catasso,
UddhaÑ adho dasa disÈ imÈyo.
Na tuyhaÑ adiÔÔhaÑ asutaÑ amutaÑ1,
Atho aviÒÒÈtaÑ kiÒcana’matthi2 loke.
Œcikkha dhammaÑ yamahaÑ vijaÒÒaÑ,
JÈtijarÈya idha vippahÈnaÑ.
(3)
148. TaÓhÈdhipanne manuje pekkhamÈno, (Pi~giyÈti BhagavÈ,)
SantÈpajÈte jarasÈ parete,
TasmÈ tuvaÑ Pi~giya appamatto.
Jahassu taÓhaÑ apunabbhavÈyÈti.
(4)
Pi~giyamÈÓavapucchÈ soÄasamÈ.
______________________________________________________________
1. AsutaÑ amutaÑ vÈ (SÊ), asutÈmutaÑ vÈ (SyÈ), asutaÑ’mutaÑ vÈ (I)
2. KaÒci matthi (SyÈ), kiÒci natthi (I), kiÒcinamatthi (Ka)
PÈrÈyanÈnugÊtigÈthÈ
21
PÈrÈyanatthutigÈthÈ
Idamavoca BhagavÈ Magadhesu viharanto pÈsÈÓake cetiye,
paricÈrakasoÄasÈnaÑ1 brÈhmaÓÈnaÑ ajjhiÔÔho puÔÔho puÔÔho paÒhaÑ2
byÈkÈsi. Ekamekassa cepi paÒhassa atthamaÒÒÈya dhammamaÒÒÈya
dhammÈnudhammaÑ paÔipajjeyya, gaccheyyeva jarÈmaraÓassa pÈraÑ,
pÈra~gamanÊyÈ ime dhammÈti, tasmÈ imassa dhammapariyÈyassa
pÈrÈyananteva3 adhivacanaÑ.
149. Ajito Tissametteyyo, PuÓÓako atha Mettag|.
Dhotako UpasÊvo ca, Nando ca atha Hemako.
(1)
150. TodeyyakappÈ dubhayo, JatukaÓÓÊ ca PaÓÉito.
BhadrÈvudho Udayo ca, PosÈlo cÈpi brÈhmaÓo.
MogharÈjÈ ca medhÈvÊ, Pi~giyo ca mahÈ-isi.
(2)
151. Ete BuddhaÑ upÈgacchuÑ, sampannacaraÓaÑ isiÑ.
PucchantÈ nipuÓe paÒhe, BuddhaseÔÔhaÑ upÈgamuÑ.
(3)
152. TesaÑ Buddho pabyÈkÈsi, paÒhe puÔÔho yathÈtathaÑ.
PaÒhÈnaÑ veyyÈkaraÓena, tosesi brÈhmaÓe Muni.
(4)
153. Te tositÈ CakkhumatÈ, BuddhenÈdiccabandhunÈ.
BrahmacariyamacariÑsu, varapaÒÒassa santike.
(5)
154. Ekamekassa paÒhassa, yathÈ Buddhena desitaÑ.
TathÈ yo paÔipajjeyya, gacche pÈraÑ apÈrato.
(6)
155. ApÈrÈ pÈraÑ gaccheyya, bhÈvento maggamuttamaÑ.
Maggo so pÈraÑ gamanÈya, tasmÈ pÈrÈyanaÑ iti.
(7)
PÈrÈyanÈnugÊtigÈthÈ
156. PÈrÈyanamanugÈyissaÑ, (iccÈyasmÈ Pi~giyo,)
YathÈ’ddakkhi tathÈ’kkhÈsi, vimalo Bh|rimedhaso.
NikkÈmo nibbano4 nÈgo, kissa hetu musÈ bhaÓe.(1)
157. PahÊnamalamohassa, mÈnamakkhappahÈyino.
HandÈhaÑ kittayissÈmi, giraÑ vaÓÓ|pasaÒhitaÑ.
(2)
______________________________________________________________
1. ParicÈrakasoÄasannaÑ (SyÈ, Ka)
3. PÈrÈyaÓaÑtveva (SÊ-®Ôha)
2. PaÒhe (SÊ, I)
4. Nibbuto (SyÈ)
22
C|ÄaniddesapÈÄi
158. Tamonudo Buddho Samantacakkhu,
Lokantag| sabbabhavÈtivatto.
AnÈsavo sabbadukkhappahÊno,
Saccavhayo brahme upÈsito me.
(3)
159. Dijo yathÈ kubbanakaÑ pahÈya,
BahupphalaÑ kÈnanamÈvaseyya.
EvampahaÑ appadasse pahÈya,
MahodadhiÑ haÑsoriva ajjhapatto.
(4)
160. Yeme pubbe viyÈkaÑsu,
HuraÑ GotamasÈsanÈ. “IccÈsi iti bhavissati”,
SabbaÑ taÑ itihÊtihaÑ, sabbaÑ taÑ takkavaÉÉhanaÑ.
(5)
161. Eko tamanudÈsino, jutimÈ so pabha~karo.
Gotamo Bh|ripaÒÒÈÓo, Gotamo Bh|rimedhaso.
(6)
162. Yo me dhammamadesesi, sandiÔÔhikamakÈlikaÑ.
TaÓhakkhayamanÊtikaÑ, yassa natthi upamÈ kvaci.
(7)
163. KiÑ nu tamhÈ vippavasasi, muhuttamapi Pi~giya.
GotamÈ Bh|ripaÒÒÈÓÈ, GotamÈ Bh|rimedhasÈ.
(8)
164. Yo te dhammamadesesi, sandiÔÔhikamakÈlikaÑ.
TaÓhakkhayamanÊtikaÑ, yassa natthi upamÈ kvaci.
(9)
165. NÈhaÑ tamhÈ vippavasÈmi, muhuttamapi brÈhmaÓa.
GotamÈ Bh|ripaÒÒÈÓÈ, GotamÈ Bh|rimedhasÈ.
(10)
166. Yo me dhammamadesesi, sandiÔÔhikamakÈlikaÑ.
TaÓhakkhayamanÊtikaÑ, yassa natthi upamÈ kvaci.
(11)
167. PassÈmi naÑ manasÈ cakkhunÈva,
RattindivaÑ brÈhmaÓa appamatto.
NamassamÈno vivasemi rattiÑ,
Teneva maÒÒÈmi avippavÈsaÑ.
(12)
PÈrÈyanÈnugÊtigÈthÈ
23
168. SaddhÈ ca pÊti ca mano sati ca,
NÈ’penti’me GotamasÈsanamhÈ.
YaÑ yaÑ disaÑ vajati Bh|ripaÒÒo,
Sa tena teneva natohamasmi.
(13)
169. JiÓÓassa me dubbalathÈmakassa,
Teneva kÈyo na paleti tattha.
SaÑkappayantÈya1 vajÈmi niccaÑ,
Mano hi me brÈhmaÓa tena yutto.
(14)
170. Pa~ke sayÈno pariphandamÈno,
DÊpÈ dÊpaÑ upallaviÑ.
AthaddasÈsiÑ SambuddhaÑ, oghatiÓÓamanÈsavaÑ.
(15)
171. YathÈ ah| Vakkali muttasaddho,
BhadrÈvudho ŒÄavi Gotamo ca.
Evameva tvampi pamuÒcassu saddhaÑ,
Gamissasi tvaÑ Pi~giya maccudheyyassa pÈraÑ2.
(16)
172. Esa bhiyyo pasÊdÈmi, sutvÈna Munino vaco.
VivaÔÔacchado Sambuddho, akhilo paÔibhÈnavÈ.
(17)
173. Adhideve abhiÒÒÈya, sabbaÑ vedi paroparaÑ.
PaÒhÈnantakaro SatthÈ, ka~khÊnaÑ paÔijÈnataÑ.
(18)
174. AsaÑhÊraÑ asaÑkuppaÑ,
Yassa natthi upamÈ kvaci.
AddhÈ gamissÈmi na mettha ka~khÈ,
EvaÑ maÑ dhÈrehi adhimuttacittanti3.
(19)
PÈrÈyanÈnugÊtigÈthÈ niÔÔhitÈ.
______________________________________________________________
1. SaÑkappayattÈya (SÊ)
2. MaccudheyyapÈraÑ (SÊ)
3. AjitamÈÓavapucchÈya paÔÔhÈya yÈvapÈrÈyanÈnugÊtigÈthÈpariyosÈnÈ SyÈ...potthake
natthi.
PÈrÈyanavagga
1. AjitamÈÓavapucchÈniddesa
1. Kenassu nivuto loko, (iccÈyasmÈ Ajito,)
Kenassu nappakÈsati.
KissÈbhilepanaÑ br|si1,
KiÑsu tassa mahabbhayaÑ.
Kenassu nivuto lokoti lokoti nirayaloko tiracchÈnaloko pettivisayaloko
manussaloko devaloko khandhaloko dhÈtuloko Èyatanaloko ayaÑ loko paro
loko brahmaloko devaloko. AyaÑ vuccati loko. AyaÑ loko kena Èvuto
nivuto ovuto2 pihito paÔicchanno paÔikujjitoti kenassu nivuto loko.
IccÈyasmÈ Ajitoti iccÈti padasandhi padasaÑsaggo padapÈrip|rÊ
akkharasamavÈyo byaÒjanasiliÔÔhatÈ padÈnupubbatÈpetaÑ3 iccÈti. ŒyasmÈti
piyavacanaÑ garuvacanaÑ sagÈravasappatissÈdhivacanametaÑ ÈyasmÈti.
Ajitoti tassa brÈhmaÓassa nÈmaÑ sa~khÈ samaÒÒÈ paÒÒatti vohÈro nÈmaÑ
nÈmakammaÑ nÈmadheyyaÑ nirutti byaÒjanaÑ abhilÈpoti iccÈyasmÈ Ajito.
Kenassu nappakÈsatÊti kena loko nappakÈsati na bhÈsati na tapati na
virocati na ÒÈyati na paÒÒÈyatÊti kenassu nappakÈsati.
KissÈbhilepanaÑ br|sÊti kiÑ lokassa lepanaÑ lagganaÑ bandhanaÑ
upakkileso. Kena loko litto saÑlitto upalitto kiliÔÔho saÑkiliÔÔho makkhito
saÑsaÔÔho laggo laggito palibuddho br|si Ècikkhasi desesi paÒÒapesi4
paÔÔhapesi vivarasi vibhajasi uttÈnÊkarosi5 pakÈsesÊti kissÈbhilepanaÑ br|si.
______________________________________________________________
1. Br|hi (SyÈ)
4. PaÒÒÈpesi (Ka)
2. Ophuto (SyÈ)
3. PadÈnupubbatÈmetaÑ (bah|su)
5. UttÈniÑ karosi (Ka)
1. AjitamÈÓavapucchÈniddesa
25
KiÑsu tassa mahabbhayanti kiÑ lokassa bhayaÑ mahabbhayaÑ
pÊÄanaÑ ghaÔÔanaÑ upaddavo upasaggoti kiÑsu tassa mahabbhayaÑ. TenÈha
so brÈhmaÓo–
Kenassu nivuto loko, (iccÈyasmÈ Ajito.)
Kenassu nappakÈsati.
KissÈbhilepanaÑ br|si,
KiÑsu tassa mahabbhayanti.
2. AvijjÈya nivuto loko, (AjitÈti BhagavÈ,)
VevicchÈ pamÈdÈ nappakÈsati.
JappÈbhilepanaÑ br|mi,
Dukkha’massa mahabbhayaÑ.
AvijjÈya nivuto lokoti avijjÈti dukkhe aÒÒÈÓaÑ dukkhasamudaye
aÒÒÈÓaÑ dukkhanirodhe aÒÒÈÓaÑ dukkhanirodhagÈminiyÈ paÔipadÈya
aÒÒÈÓaÑ pubbante aÒÒÈÓaÑ aparante aÒÒÈÓaÑ pubbantÈparante aÒÒÈÓaÑ
idappaccayatÈpaÔiccasamuppannesu dhammesu aÒÒÈÓaÑ, yaÑ evar|paÑ
aÒÒÈÓaÑ adassanaÑ anabhisamayo ananubodho asambodho appaÔivedho
asaÑgÈhanÈ apariyogÈhanÈ asamapekkhanÈ apaccavekkhaÓÈ1
apaccavekkhaÓakammaÑ dummejjhaÑ bÈlyaÑ asampajaÒÒaÑ moho
pamoho sammoho avijjÈ avijjogho avijjÈyogo avijjÈnusayo
avijjÈpariyuÔÔhÈnaÑ avijjÈla~gÊ moho akusalam|laÑ. AyaÑ vuccati avijjÈ.
Lokoti nirayaloko tiracchÈnaloko pettivisayaloko manussaloko
devaloko khandhaloko dhÈtuloko Èyatanaloko ayaÑ loko paro loko
brahmaloko devaloko. AyaÑ vuccati loko. AyaÑ loko imÈya avijjÈya Èvuto
nivuto ovuto pihito paÔicchanno paÔikujjitoti avijjÈya nivuto loko.
AjitÈti BhagavÈ taÑ brÈhmaÓaÑ nÈmena Èlapati. BhagavÈti
gÈravÈdhivacanaÑ. Api ca bhaggarÈgoti BhagavÈ, bhaggadosoti BhagavÈ,
______________________________________________________________
1. ApaccavekkhanÈ (SyÈ)
26
C|ÄaniddesapÈÄi
bhaggamohoti BhagavÈ, bhaggamÈnoti BhagavÈ, bhaggadiÔÔhÊti BhagavÈ,
bhaggakaÓÔakoti BhagavÈ, bhaggakilesoti BhagavÈ, bhaji vibhaji pavibhaji
dhammaratananti BhagavÈ, bhavÈnaÑ antakaroti BhagavÈ, bhavitakÈyo,
bhÈvitasÊlo, bhÈvitacitto1, bhÈvitapaÒÒoti BhagavÈ, bhaji vÈ BhagavÈ
araÒÒavanapatthÈni pantÈni senÈsanÈni appasaddÈni appanigghosÈni
vijanavÈtÈni manussarÈhasseyyakÈni2 paÔisallÈnasÈruppÈnÊti BhagavÈ, bhÈgÊ
vÈ BhagavÈ cÊvarapiÓÉapÈtasenÈsanagilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈrÈnanti
BhagavÈ, bhÈgÊ vÈ BhagavÈ attharasassa dhammarasassa vimuttirasassa
adhisÊlassa adhicittassa adhipaÒÒÈyÈti BhagavÈ, bhÈgÊ vÈ BhagavÈ catunnaÑ
jhÈnÈnaÑ catunnaÑ appamaÒÒÈnaÑ catunnaÑ ar|pasamÈpattÊnanti
BhagavÈ, bhÈgÊ vÈ BhagavÈ aÔÔhannaÑ vimokkhÈnaÑ aÔÔhannaÑ
abhibhÈyatanÈnaÑ navannaÑ anupubbasamÈpattÊnanti BhagavÈ, bhÈgÊ vÈ
BhagavÈ dasannaÑ saÒÒÈbhÈvanÈnaÑ kasiÓasamÈpattÊnaÑ
ÈnÈpÈnassatisamÈdhissa asubhasamÈpattiyÈti BhagavÈ, bhÈgÊ vÈ BhagavÈ
catunnaÑ satipaÔÔhÈnÈnaÑ catunnaÑ sammappadhÈnÈnaÑ catunnaÑ
iddhipÈdÈnaÑ paÒcannaÑ indriyÈnaÑ paÒcannaÑ balÈnaÑ sattannaÑ
bojjha~gÈnaÑ ariyassa aÔÔha~gikassa maggassÈti BhagavÈ, bhÈgÊ vÈ BhagavÈ
dasannaÑ TathÈgatabalÈnaÑ catunnaÑ vesÈrajjÈnaÑ catunnaÑ
paÔisambhidÈnaÑ channaÑ abhiÒÒÈnaÑ channaÑ BuddhadhammÈnanti
BhagavÈ. BhagavÈti netaÑ nÈmaÑ mÈtarÈ kataÑ, na pitarÈ kataÑ, na
bhÈtarÈ kataÑ, na bhaginiyÈ kataÑ, na mittÈmaccehi kataÑ, na
ÒÈtisÈlohitehi kataÑ, na samaÓabrÈhmaÓehi kataÑ, na devatÈhi kataÑ,
vimokkhantikametaÑ BuddhÈnaÑ BhagavantÈnaÑ bodhiyÈ m|le saha
sabbaÒÒutaÒÈÓassa paÔilÈbhÈ sacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ BhagavÈti AjitÈti
BhagavÈ.
VevicchÈ pamÈdÈ nappakÈsatÊti vevicchaÑ vuccati paÒca macchariyÈni
ÈvÈsamacchariyaÑ kulamacchariyaÑ lÈbhamacchariyaÑ,
vaÓÓamacchariyaÑ dhammamacchariyaÑ, yaÑ evar|paÑ maccheraÑ
maccharÈyanÈ maccharÈyitattaÑ vevicchaÑ kadariyaÑ kaÔukaÒcukatÈ
aggahitattaÑ cittassa, idaÑ vuccati macchariyaÑ. Api ca
khandhamacchariyampi macchariyaÑ, dhÈtumacchariyampi macchariyaÑ,
Èyatanamacchariyampi macchariyaÑ, gÈho vuccati macchariyaÑ. PamÈdo
vattabbo, kÈyaduccarite vÈ vacÊduccarite vÈ
______________________________________________________________
1. BhÈvitakÈyoti BhagavÈ, bhÈvitasÊloti bhÈvitacittoti (SyÈ)
2. ManussarÈhaseyyakÈni (SyÈ)
1. AjitamÈÓavapucchÈniddesa
27
manoduccarite vÈ paÒcasu kÈmaguÓesu vÈ cittassa vosaggo1
vosaggÈnuppadÈnaÑ kusalÈnaÑ dhammÈnaÑ bhÈvanÈya asakkaccakiriyatÈ
asÈtaccakiriyatÈ anaÔÔhitakiriyatÈ2 olÊnavuttitÈ nikkhittacchandatÈ
nikkhittadhuratÈ anÈsevanÈ abhÈvanÈ abahulÊkammaÑ anadhiÔÔhÈnaÑ
ananuyogo pamÈdo, yo evar|po pamÈdo pamajjanÈ pamajjitattaÑ. AyaÑ
vuccati pamÈdo. . VevicchÈ pamÈdÈ nappakÈsatÊti iminÈ ca macchariyena
iminÈ ca pamÈdena loko nappakÈsati na bhÈsati na tapati na virocati na
ÒÈyati na paÒÒÈyatÊti vevicchÈ pamÈdÈ nappakÈsati.
JappÈbhilepanaÑ br|mÊti jappÈ vuccati taÓhÈ, yo rÈgo sÈrÈgo anunayo
anurodho nandÊ3 nandirÈgo cittassa sÈrÈgo icchÈ mucchÈ ajjhosÈnaÑ gedho
paligedho sa~go pa~ko ejÈ mÈyÈ janikÈ saÒjananÊ sibbinÊ jÈlinÊ saritÈ
visattikÈ suttaÑ visaÔÈ4 Èy|hanÊ dutiyÈ paÓidhi bhavanetti vanaÑ vanatho
santhavo5 sineho apekkhÈ paÔibandhu ÈsÈ ÈsÊsanÈ6 ÈsÊsitattaÑ r|pÈsÈ
saddÈsÈ gandhÈsÈ rasÈsÈ phoÔÔhabbÈsÈ lÈbhÈsÈ dhanÈsÈ puttÈsÈ jÊvitÈsÈ jappÈ
pajappÈ abhijappÈ jappanÈ jappitattaÑ loluppaÑ loluppÈyanÈ
loluppÈyitattaÑ pucchaÒjikatÈ sÈdhukamyatÈ adhammarÈgo visamalobho
nikanti nikÈmanÈ patthanÈ pihanÈ sampatthanÈ kÈmataÓhÈ bhavataÓhÈ
vibhavataÓhÈ r|pataÓhÈ ar|pataÓhÈ nirodhataÓhÈ r|pataÓhÈ saddataÓhÈ
gandhataÓhÈ rasataÓhÈ phoÔÔhabbataÓhÈ dhammataÓhÈ ogho yogo gantho
upÈdÈnaÑ ÈvaraÓaÑ nÊvaraÓaÑ chadanaÑ bandhanaÑ upakkileso anusayo
pariyuÔÔhÈnaÑ latÈ vevicchaÑ dukkham|laÑ dukkhanidÈnaÑ
dukkhappabhavo mÈrapÈso mÈrabaÄisaÑ mÈrÈmisaÑ mÈravisayo
mÈranivÈso mÈragocaro mÈrabandhanaÑ taÓhÈnadÊ taÓhÈjÈlaÑ
taÓhÈgaddulaÑ taÓhÈsamuddo abhijjhÈ lobho akusalam|laÑ, ayaÑ vuccati
jappÈ. Lokassa lepanaÑ lagganaÑ bandhanaÑ upakkileso imÈya jappÈya
loko litto saÑlitto upalitto kiliÔÔho saÑkiliÔÔho makkhito saÑsaÔÔho laggo
laggito palibuddhoti br|mi ÈcikkhÈmi desemi paÒÒapemi paÔÔhapemi
vivarÈmi vibhajÈmi uttÈnÊkaromi pakÈsemÊti jappÈbhilepanaÑ br|mi.
______________________________________________________________
1. Vossaggo (bah|su)
3. Nandi (SyÈ)
5. Sandhavo (Ka) Abhi 2. 376 piÔÔhe.
2. AniÔÔhitakiriyatÈ (Ka) Abhi 2. 363 piÔÔhe.
4. SottaÑ visatÈ (SyÈ)
6. ŒsiÑsanÈ (SyÈ)
28
C|ÄaniddesapÈÄi
Dukkha’massa mahabbhayanti dukkhanti jÈtidukkhaÑ jarÈdukkhaÑ
byÈdhidukkhaÑ maraÓadukkhaÑ sokaparidevadukkhadomanassupÈyÈsadukkhaÑ nerayikaÑ dukkhaÑ tiracchÈnayonikaÑ
dukkhaÑ pettivisayikaÑ dukkhaÑ mÈnusikaÑ dukkhaÑ
gabbhokkantim|lakaÑ dukkhaÑ gabbhaÔÔhitim|lakaÑ1 dukkhaÑ
gabbhavuÔÔhÈnam|lakaÑ dukkhaÑ jÈtass|panibandhakaÑ dukkhaÑ jÈtassa
parÈdheyyakaÑ dukkhaÑ att|pakkamadukkhaÑ par|pakkamadukkhaÑ
sa~khÈradukkhaÑ vipariÓÈmadukkhaÑ, cakkhurogo sotarogo ghÈnarogo
jivhÈrogo kÈyarogo sÊsarogo kaÓÓarogo mukharogo dantarogo kÈso sÈso
pinÈso ÉÈho2 jaro kucchirogo mucchÈ pakkhandikÈ s|lÈ vis|cikÈ kuÔÔhaÑ
gaÓÉo kilÈso soso apamÈro daddu kaÓÉu kacchu rakhasÈ3 vitacchikÈ
lohitapittaÑ4 madhumeho aÑsÈ piÄakÈ bhagandalÈ pittasamuÔÔhÈnÈ ÈbÈdhÈ
semhasamuÔÔhÈnÈ ÈbÈdhÈ vÈtasamuÔÔhÈnÈ ÈbÈdhÈ sannipÈtikÈ ÈbÈdhÈ
utupariÓÈmajÈ ÈbÈdhÈ visamaparihÈrajÈ ÈbÈdhÈ opakkamikÈ ÈbÈdhÈ
kammavipÈkajÈ ÈbÈdhÈ sÊtaÑ uÓhaÑ jighacchÈ pipÈsÈ uccÈro passÈvo
ÉaÑsamakasavÈtÈtapasarÊsapasamphassaÑ dukkhaÑ mÈtumaraÓaÑ
dukkhaÑ pitumaraÓaÑ dukkhaÑ bhÈtumaraÓaÑ dukkhaÑ bhaginimaraÓaÑ
dukkhaÑ puttamaraÓaÑ dukkhaÑ dhÊtumaraÓaÑ dukkhaÑ ÒÈtibyasanaÑ
dukkhaÑ rogabyasanaÑ dukkhaÑ bhogabyasanaÑ dukkhaÑ sÊlabyasanaÑ
dukkhaÑ diÔÔhibyasanaÑ dukkhaÑ yesaÑ dhammÈnaÑ Èdito
samudÈgamanaÑ paÒÒÈyati. Attha~gamato nirodho paÒÒÈyati.
Kammasannissito vipÈko, vipÈkasannissitaÑ kammaÑ, nÈmasannissitaÑ
r|paÑ r|pasannissitaÑ nÈmaÑ, jÈtiyÈ anugataÑ jarÈya anusaÔaÑ byÈdhinÈ
abhibh|taÑ maraÓena abbhÈhataÑ dukkhe patiÔÔhitaÑ atÈÓaÑ aleÓaÑ
asaraÓaÑ asaraÓÊbh|taÑ. IdaÑ vuccati dukkhaÑ, idaÑ dukkhaÑ lokassa
bhayaÑ mahÈbhayaÑ pÊÄanaÑ ghaÔÔanaÑ upaddavo upasaggoti
dukkhamassa mahabbhayaÑ. TenÈha BhagavÈ–
AvijjÈya nivuto loko, (AjitÈti BhagavÈ,)
VevicchÈ pamÈdÈ nappakÈsati.
JappÈbhilepanaÑ br|mi, dukkha’massa mahabbhayanti.
______________________________________________________________
1. GabbheÔhitim|lakaÑ (SyÈ, Ka)
3. RakkhasÈ (Ka)
2. aho (SyÈ)
4. LohitaÑ pittaÑ (bah|su)
1. AjitamÈÓavapucchÈniddesa
29
3. Savanti sabbadhi sotÈ, (iccÈyasmÈ Ajito,)
SotÈnaÑ kiÑ nivÈraÓaÑ.
SotÈnaÑ saÑvaraÑ br|hi, kena sotÈ pidhÊyare1.
Savanti sabbadhi sotÈti sotÈti taÓhÈsoto diÔÔhisoto kilesasoto
duccaritasoto avijjÈsoto. SabbadhÊti sabbesu Èyatanesu. SavantÊti savanti
Èsavanti sandanti pavattanti. Cakkhuto r|pe savanti Èsavanti sandanti
pavattanti. Sotato sadde savanti. GhÈnato gandhe savanti. JivhÈto rase
savanti. KÈyato phoÔÔhabbe savanti. Manato dhamme savanti Èsavanti
sandanti pavattanti. Cakkhuto r|pataÓhÈ savanti Èsavanti sandanti pavattanti.
Sotato saddataÓhÈ savanti Èsavanti sandanti pavattanti. GhÈnato gandhataÓhÈ
savanti. JivhÈto rasataÓhÈ savanti. KÈyato phoÔÔhabbataÓhÈ savanti. Manato
dhammataÓhÈ savanti Èsavanti sandanti pavattantÊti savanti sabbadhi sotÈ.
IccÈyasmÈ Ajitoti iccÈti padasandhi -pa- padÈnupubbatÈpetaÑ iccÈti
-pa- iccÈyasmÈ Ajito.
SotÈnaÑ kiÑ nivÈraÓanti sotÈnaÑ kiÑ ÈvaraÓaÑ nÊvaraÓaÑ
saÑvaraÓaÑ rakkhanaÑ gopananti sotÈnaÑ kiÑ nivÈraÓaÑ.
SotÈnaÑ saÑvaraÑ br|hÊti sotÈnaÑ ÈvaraÓaÑ nÊvaraÓaÑ saÑvaraÓaÑ
rakkhanaÑ gopanaÑ br|hi Ècikkha desehi paÒÒapehi paÔÔhapehi vivarÈhi
vibhajÈhi uttÈnÊkarohi pakÈsehÊti sotÈnaÑ saÑvaraÑ br|hi.
Kena sotÈ pidhÊyareti kena sotÈ pidhÊyanti pacchijjanti na savanti na
Èsavanti na sandanti nappavattantÊti kena sotÈ pidhÊyare. TenÈha so
brÈhmaÓo–
Savanti sabbadhi sotÈ, (iccÈyasmÈ Ajito,)
SotÈnaÑ kiÑ nivÈraÓaÑ.
SotÈnaÑ saÑvaraÑ br|hi, kena sotÈ pidhÊyare.
______________________________________________________________
1. Pithiyyare (SyÈ), pithÊyare (SÊ-®Ôha)
30
C|ÄaniddesapÈÄi
4. YÈni sotÈni lokasmiÑ, (AjitÈti BhagavÈ,)
Sati tesaÑ nivÈraÓaÑ.
SotÈnaÑ saÑvaraÑ br|mi, paÒÒÈyete pidhÊyare.
YÈni sotÈni lokasminti yÈni etÈni sotÈni mayÈ kittitÈni pakittitÈni
ÈcikkhitÈni desitÈni paÒÒapitÈni paÔÔhapitÈni vivaritÈni vibhajitÈni1
uttÈnÊkatÈni pakÈsitÈni. SeyyathidaÑ2, taÓhÈsoto diÔÔhisoto kilesasoto
duccaritasoto avijjÈsoto. Lokasminti apÈyaloke manussaloke devaloke
khandhaloke dhÈtuloke Èyatanaloketi yÈni sotÈni lokasmiÑ. AjitÈti BhagavÈ
taÑ brÈhmaÓaÑ nÈmena Èlapati.
Sati tesaÑ nivÈraÓanti satÊti yÈ sati anussati paÔissati sati saraÓatÈ
dhÈraÓatÈ apilÈpanatÈ asammussanatÈ, sati satindriyaÑ satibalaÑ sammÈsati
satisambojjha~go ekÈyanamaggo. AyaÑ vuccati sati. NivÈraÓanti ÈvaraÓaÑ
nÊvaraÓaÑ saÑvaraÓaÑ rakkhanaÑ gopananti sati tesaÑ nivÈraÓaÑ.
SotÈnaÑ saÑvaraÑ br|mÊti sotÈnaÑ ÈvaraÓaÑ nÊvaraÓaÑ saÑvaraÓaÑ
rakkhanaÑ gopanaÑ br|mi ÈcikkhÈmi -pa- uttÈnÊkaromi pakÈsemÊti
sotÈnaÑ saÑvaraÑ br|mi.
PaÒÒÈyete pidhÊyareti paÒÒÈti yÈ paÒÒÈ pajÈnanÈ -pa- amoho
dhammavicayo sammÈdiÔÔhi. PaÒÒÈyete pidhÊyareti paÒÒÈyete sotÈ
pidhÊyanti pacchijjanti na savanti na Èsavanti na sandanti nappavattanti.
“Sabbe sa~khÈrÈ aniccÈ”ti jÈnato passato paÒÒÈyete sotÈ pidhÊyanti
pacchijjanti na savanti na Èsavanti na sandanti nappavattanti. “Sabbe
sa~khÈrÈ dukkhÈ”ti jÈnato passato paÒÒÈyete sotÈ pidhÊyanti pacchijjanti na
savanti na Èsavanti na sandanti nappavattanti. “Sabbe sa~khÈrÈ anattÈ”ti
jÈnato passato paÒÒÈyete sotÈ pidhÊyanti pacchijjanti na savanti na Èsavanti
na sandanti nappavattanti. “AvijjÈpaccayÈ sa~khÈrÈ”ti jÈnato passato
paÒÒÈyete sotÈ pidhÊyanti
______________________________________________________________
1. VibhattÈni (Ka)
2. SeyyathÊdaÑ (SyÈ)
1. AjitamÈÓavapucchÈniddesa
31
pacchijjanti na savanti na Èsavanti na sandanti nappavattanti.
“Sa~khÈrapaccayÈ viÒÒÈÓan”ti. “ViÒÒÈÓapaccayÈ nÈmar|pan”ti.
“NÈmar|papaccayÈ saÄÈyatanan”ti. “SaÄÈyatanapaccayÈ phasso”ti.
“PhassapaccayÈ vedanÈ”ti. “VedanÈpaccayÈ taÓhÈ”ti. “TaÓhÈpaccayÈ
upÈdÈnan”ti. “UpÈdÈnapaccayÈ bhavo”ti. “BhavapaccayÈ jÈtÊ”ti.
“JÈtipaccayÈ jarÈmaraÓan”ti jÈnato passato paÒÒÈyete sotÈ pidhÊyanti
pacchijjanti na savanti na Èsavanti na sandanti nappavattanti. “AvijjÈnirodhÈ
sa~khÈranirodho”ti. “Sa~khÈranirodhÈ viÒÒÈÓanirodho”ti. “ViÒÒÈÓanirodhÈ
nÈmar|panirodho”ti. “NÈmar|panirodhÈ saÄÈyatananirodho”ti
“saÄÈyatananirodhÈ phassanirodho”ti. “PhassanirodhÈ vedanÈnirodho”ti.
“VedanÈnirodhÈ taÓhÈnirodho”ti. “TaÓhÈnirodhÈ upÈdÈnanirodho”ti.
“UpÈdÈnanirodhÈ bhavanirodho”ti. “BhavanirodhÈ jÈtinirodho”ti.
“JÈtinirodhÈ jarÈmaraÓanirodho”ti jÈnato passato paÒÒÈyete sotÈ pidhÊyanti
pacchijjanti na savanti na Èsavanti na sandanti nappavattanti. “IdaÑ
dukkhan”ti. “AyaÑ dukkhasamudayo”ti. “AyaÑ dukkhanirodho”ti. “AyaÑ
dukkhanirodhagÈminÊ paÔipadÈ”ti jÈnato passato paÒÒÈyete sotÈ pidhÊyanti
pacchijjanti na savanti na Èsavanti na sandanti nappavattanti. “Ime dhammÈ
ÈsavÈ”ti. “AyaÑ Èsavasamudayo”ti. “AyaÑ Èsavanirodho”ti. “AyaÑ
ÈsavanirodhagÈminÊ paÔipadÈ”ti jÈnato passato paÒÒÈyete sotÈ pidhÊyanti
pacchijjanti na savanti na Èsavanti na sandanti nappavattanti. “Ime dhammÈ
abhiÒÒeyyÈ”ti. “Ime dhammÈ pariÒÒeyyÈ”ti. “Ime dhammÈ pahÈtabbÈ”ti.
“Ime dhammÈ bhÈvetabbÈ”ti. “Ime dhammÈ sacchikÈtabbÈ”ti jÈnato passato
paÒÒÈyete sotÈ pidhiyanti pacchijjanti na savanti na Èsavanti na sandanti
nappavattanti. ChannaÑ phassÈyatanÈnaÑ samudayaÒca attha~gamaÒca
assÈdaÒca ÈdÊnavaÒca nissaraÓaÒca jÈnato passato paÒÒÈyete sotÈ pidhÊyanti
pacchijjanti na savanti na Èsavanti na sandanti nappavattanti. PaÒcannaÑ
upÈdÈnakkhandhÈnaÑ samudayaÒca attha~gamaÒca assÈdaÒca ÈdÊnavaÒca
nissaraÓaÒca jÈnato passato. CatunnaÑ mahÈbh|tÈnaÑ samudayaÒca
attha~gamaÒca assÈdaÒca ÈdÊnavaÒca nissaraÓaÒca jÈnato passato. “YaÑ
kiÒci samudayadhammaÑ, sabbaÑ taÑ nirodhadhamman”ti jÈnato passato
paÒÒÈyete sotÈ pidhÊyanti pacchijjanti na savanti na
32
C|ÄaniddesapÈÄi
Èsavanti na sandanti nappavattantÊti paÒÒÈyete pidhÊyare. TenÈha BhagavÈ–
YÈni sotÈni lokasmiÑ, (AjitÈti BhagavÈ,)
Sati tesaÑ nivÈraÓaÑ.
SotÈnaÑ saÑvaraÑ br|mi, paÒÒÈyete pidhÊyareti.
5. PaÒÒÈ ceva sati cÈpi, (iccÈyasmÈ Ajito,)
NÈmar|paÒca mÈrisa.
EtaÑ me puÔÔho pabr|hi, katthetaÑ uparujjhati.
PaÒÒÈ ceva sati cÈpÊti paÒÒÈti yÈ paÒÒÈ pajÈnanÈ vicayo pavicayo
dhammavicayo sallakkhaÓÈ upalakkhaÓÈ paccupalakkhaÓÈ paÓÉiccaÑ
kosallaÑ nepuÒÒaÑ vebhabyÈ cintÈ upaparikkhÈ bh|rÊ1 medhÈ pariÓÈyikÈ
vipassanÈ sampajaÒÒaÑ patodo paÒÒÈ paÒÒindriyaÑ paÒÒÈbalaÑ
paÒÒÈsatthaÑ paÒÒÈpÈsÈdo paÒÒÈ-Èloko paÒÒÈ-obhÈso paÒÒÈpajjoto
paÒÒÈratanaÑ amoho dhammavicayo sammÈdiÔÔhi, satÊti yÈ sati anussati
-pa- sammÈsatÊti paÒÒÈ ceva saticÈpi, iccÈyasmÈ Ajito.
NÈmar|paÒca mÈrisÈti nÈmanti cattÈro ar|pino khandhÈ. R|panti
cattÈro ca mahÈbh|tÈ catunnaÒca mahÈbh|tÈnaÑ upÈdÈyar|paÑ. MÈrisÈti
piyavacanaÑ garuvacanaÑ sagÈravasappatissÈdhivacanametaÑ mÈrisÈti
nÈmar|paÒca mÈrisa.
EtaÑ me puÔÔho pabr|hÊti etaÑ meti yaÑ pucchÈmi yaÑ yÈcÈmi yaÑ
ajjhesÈmi yaÑ pasÈdemi. PuÔÔhoti pucchito yÈcito ajjhesito pasÈdito.
Pabr|hÊti br|hi ÈcikkhÈhi desehi paÒÒapehi paÔÔhapehi vivarÈhi vibhajÈhi2
uttÈnÊkarohi pakÈsehÊti etaÑ me puÔÔho pabr|hi.
KatthetaÑ uparujjhatÊti katthetaÑ nirujjhati v|pasammati atthaÑ
gacchati paÔippassambhatÊti katthetaÑ uparujjhati. TenÈha so brÈhmaÓo–
______________________________________________________________
1. Bh|ri (Ka)
2. Vivarehi vibhajehi (Ka)
1. AjitamÈÓavapucchÈniddesa
33
PaÒÒÈ ceva sati cÈpi, (iccÈyasmÈ Ajito,)
NÈmar|paÒca mÈrisa.
EtaÑ me puÔÔho pabr|hi, katthetaÑ uparujjhatÊti.
6. YametaÑ paÒhaÑ apucchi, Ajita taÑ vadÈmi te.
Yattha nÈmaÒca r|paÒca, asesaÑ uparujjhati.
ViÒÒÈÓassa nirodhena, etthetaÑ uparujjhati.
YametaÑ paÒhaÑ apucchÊti yametanti paÒÒaÒca satiÒca nÈmar|paÒca.
ApucchÊti apucchasi yÈcasi ajjhesasi1 pasÈdesÊti yametaÑ paÒhaÑ apucchi.
Ajita taÑ vadÈmi teti AjitÈti BhagavÈ taÑ brÈhmaÓaÑ nÈmena Èlapati.
Tanti paÒÒaÒca satiÒca nÈmar|paÒca. VadÈmÊti vadÈmi ÈcikkhÈmi desemi
paÒÒapemi paÔÔhapemi vivarÈmi vibhajÈmi uttÈnÊkaromi pakÈsemÊti Ajita
taÑ vadÈmi te.
Yattha nÈmaÒca r|paÒca, asesaÑ uparujjhatÊti nÈmanti cattÈro ar|pino
khandhÈ. R|panti cattÈro ca mahÈbh|tÈ catunnaÒca mahÈbh|tÈnaÑ
upÈdÈyar|paÑ. Asesanti sabbena sabbaÑ sabbathÈ sabbaÑ asesaÑ nissesaÑ
pariyÈdiyanavacanametaÑ2 asesanti. UparujjhatÊti nirujjhati v|pasammati
atthaÑ gacchati paÔippassambhatÊti yattha nÈmaÒca r|paÒca, asesaÑ
uparujjhati.
ViÒÒÈÓassa nirodhena, etthetaÑ uparujjhatÊti sotÈpattimaggaÒÈÓena
abhisa~khÈraviÒÒÈÓassa nirodhena satta bhave ÔhapetvÈ anamatagge saÑsÈre
ye uppajjeyyuÑ nÈmaÒca r|paÒca, etthete nirujjhanti v|pasammanti atthaÑ
gacchanti paÔippassambhanti. SakadÈgÈmimaggaÒÈÓena
abhisa~khÈraviÒÒÈÓassa nirodhena dve bhave ÔhapetvÈ paÒcasu bhavesu ye
uppajjeyyuÑ nÈmaÒca r|paÒca. Etthete nirujjhanti v|pasammanti atthaÑ
gacchanti paÔippassambhanti. AnÈgÈmimaggaÒÈÓena
abhisa~khÈraviÒÒÈÓassa nirodhena ekaÑ bhavaÑ ÔhapetvÈ r|padhÈtuyÈ vÈ
ar|padhÈtuyÈ vÈ ye uppajjeyyuÑ nÈmaÒca r|paÒca, etthete nirujjhanti
v|pasammanti atthaÑ gacchanti paÔippassambhanti. ArahattamaggaÒÈÓena
abhisa~khÈraviÒÒÈÓassa nirodhena ye uppajjeyyuÑ nÈmaÒca r|paÒca,
etthete nirujjhanti v|pasammanti atthaÑ gacchanti
______________________________________________________________
1. Ajjhesi (Ka)
2. PariyÈdÈyavacanametaÑ (SyÈ, Ka)
34
C|ÄaniddesapÈÄi
paÔippassambhanti. Arahato anupÈdisesÈya nibbÈnadhÈtuyÈ
parinibbÈyantassa carimaviÒÒÈÓassa nirodhena paÒÒÈ ca sati ca nÈmaÒca
r|paÒca, etthete nirujjhanti v|pasammanti atthaÑ gacchanti
paÔippassambhantÊti viÒÒÈÓassa nirodhena, etthetaÑ uparujjhati. TenÈha
BhagavÈ–
YametaÑ paÒhaÑ apucchi, Ajita taÑ vadÈmi te.
Yattha nÈmaÒca r|paÒca, asesaÑ uparujjhati.
ViÒÒÈÓassa nirodhena, etthetaÑ uparujjhatÊti.
7. Ye ca sa~khÈtadhammÈse, ye ca sekhÈ1 puth| idha.
TesaÑ me nipako iriyaÑ, puÔÔho pabr|hi mÈrisa.
Ye ca sa~khÈtadhammÈseti sa~khÈtadhammÈ vuccanti arahanto
khÊÓÈsavÈ, kiÑ kÈraÓÈ sa~khÈtadhammÈ vuccanti arahanto khÊÓÈsavÈ. Te
sa~khÈtadhammÈ ÒÈtadhammÈ tulitadhammÈ tÊritadhammÈ vibh|tadhammÈ
vibhÈvitadhammÈ. “Sabbe sa~khÈrÈ aniccÈ”ti sa~khÈtadhammÈ ÒÈtadhammÈ
tulitadhammÈ tÊritadhammÈ vibh|tadhammÈ vibhÈvitadhammÈ. “Sabbe
sa~khÈrÈ dukkhÈ”ti sa~khÈtadhammÈ -pa-. “Sabbe dhammÈ anattÈ”ti
sa~khÈtadhammÈ. “AvijjÈpaccayÈ sa~khÈrÈ”ti sa~khÈtadhammÈ -pa-. “YaÑ
kiÒci samudayadhammaÑ, sabbaÑ taÑ nirodhadhamman”ti
sa~khÈtadhammÈ ÒÈtadhammÈ tulitadhammÈ tÊritadhammÈ vibh|tadhammÈ
vibhÈvitadhammÈ. Atha vÈ tesaÑ khandhÈ sa~khÈtÈ dhÈtuyo sa~khÈtÈ
ÈyatanÈni sa~khÈtÈ gatiyo sa~khÈtÈ upapattiyo sa~khÈtÈ paÔisandhi sa~khÈtÈ
bhavÈ sa~khÈtÈ saÑsÈrÈ sa~khÈtÈ vaÔÔÈ sa~khÈtÈ. Atha vÈ te
khandhapariyante ÔhitÈ dhÈtupariyante ÔhitÈ Èyatanapariyante ÔhitÈ
gatipariyante ÔhitÈ upapattipariyante ÔhitÈ paÔisandhipariyante ÔhitÈ
bhavapariyante ÔhitÈ saÑsÈrapariyante ÔhitÈ vaÔÔapariyante ÔhitÈ antime
bhave ÔhitÈ antime samussaye ÔhitÈ antimadehadharÈ arahanto.
TesaÑ cÈyaÑ2 pacchimako, carimoyaÑ samussayo.
JÈtimaraÓasaÑsÈro, natthi nesaÑ punabbhavoti.
TaÑkÈraÓÈ sa~khÈtadhammÈ vuccanti arahanto khÊÓÈsavÈti. Ye ca
sa~khÈtadhammÈse, ye ca sekhÈ puth| idhÈti sekhÈti kiÑ kÈraÓÈ
______________________________________________________________
1. SekkhÈ (SyÈ, Ka)
2. YÈyaÑ (Ka)
1. AjitamÈÓavapucchÈniddesa
35
vuccanti sekhÈ, sikkhantÊti sekhÈ, kiÒca sikkhanti, adhisÊlampi sikkhanti.
Adhicittampi sikkhanti. AdhipaÒÒampi sikkhanti. KatamÈ adhisÊlasikkhÈ.
Idha bhikkhu sÊlavÈ hoti pÈtimokkhasaÑvarasaÑvuto viharati
ÈcÈragocarasampanno aÓumattesu vajjesu bhayadassÈvÊ, samÈdÈya sikkhati
sikkhÈpadesu khuddako sÊlakkhandho mahanto sÊlakkhandho sÊlaÑ patiÔÔhÈ
Èdi caraÓaÑ saÑyamo saÑvaro mukhaÑ pamukhaÑ kusalÈnaÑ
dhammÈnaÑ samÈpattiyÈ. AyaÑ adhisÊlasikkhÈ.
KatamÈ adhicittasikkhÈ. Idha bhikkhu vivicceva kÈmehi -pa- paÔhamaÑ
jhÈnaÑ. DutiyaÑ jhÈnaÑ. TatiyaÑ jhÈnaÑ. CatutthaÑ jhÈnaÑ upasampajja
viharati. AyaÑ adhicittasikkhÈ.
KatamÈ adhipaÒÒÈsikkhÈ. Idha bhikkhu paÒÒavÈ hoti
udayatthagÈminiyÈ paÒÒÈya samannÈgato ariyÈya nibbedhikÈya sammÈ
dukkhakkhayagÈminiyÈ. So “idaÑ dukkhan”ti yathÈbh|taÑ pajÈnÈti. “AyaÑ
dukkhasamudayo”ti. “AyaÑ dukkhanirodho”ti. “AyaÑ
dukkhanirodhagÈminÊ paÔipadÈ”ti yathÈbh|taÑ pajÈnÈti. “Ime ÈsavÈ”ti.
“AyaÑ Èsavasamudayo”ti. “AyaÑ Èsavanirodho”ti. “AyaÑ
ÈsavanirodhagÈminÊ paÔipadÈ”ti yathÈbh|taÑ pajÈnÈti. AyaÑ
adhipaÒÒÈsikkhÈ. ImÈ tisso sikkhÈyo ÈvajjantÈ sikkhanti. JÈnantÈ sikkhanti.
PassantÈ sikkhanti. CittaÑ adhiÔÔhahantÈ sikkhanti. SaddhÈya adhimuccantÈ
sikkhanti. VÊriyaÑ1 paggaÓhantÈ sikkhanti. SatiÑ upaÔÔhapentÈ sikkhanti.
CittaÑ samÈdahantÈ sikkhanti. PaÒÒÈya pajÈnantÈ sikkhanti. AbhiÒÒeyyaÑ
abhijÈnantÈ sikkhanti. PariÒÒeyyaÑ parijÈnantÈ sikkhanti. PahÈtabbaÑ
pajahantÈ sikkhanti. BhÈvetabbaÑ bhÈventÈ sikkhanti. SacchikÈtabbaÑ
sacchikarontÈ sikkhanti Ècaranti samÈcaranti samÈdÈya vattanti. TaÑkÈraÓÈ
vuccanti sekhÈ. Puth|ti bahukÈ. Ete sekhÈ sotÈpannÈ ca paÔipannÈ ca
sakadÈgÈmino ca paÔipannÈ ca anÈgÈmino ca paÔipannÈ ca arahanto ca
paÔipannÈ ca. IdhÈti imissÈ diÔÔhiyÈ imissÈ khantiyÈ imissÈ ruciyÈ imasmiÑ
ÈdÈye imasmiÑ dhamme imasmiÑ vinaye imasmiÑ dhammavinaye
imasmiÑ pÈvacane imasmiÑ brahmacariye imasmiÑ SatthusÈsane imasmiÑ
attabhÈve imasmiÑ manussaloketi ye ca sekhÈ puth| idha.
______________________________________________________________
1. ViriyaÑ (SyÈ)
36
C|ÄaniddesapÈÄi
TesaÑ me nipako iriyaÑ, puÔÔho pabr|hi mÈrisÈti tvampi nipako
paÓÉito paÒÒavÈ buddhimÈ ÒÈÓÊ medhÈvÊ. TesaÑ sa~khÈtadhammÈnaÒca
sekkhÈnaÒca iriyaÑ cariyaÑ vutti pavatti ÈcaraÑ gocaraÑ vihÈraÑ
paÔipadaÑ. PuÔÔhoti pucchito yÈcito ajjhesito pasÈdito. Pabr|hÊti br|hi
ÈcikkhÈhi desehi paÒÒapehi paÔÔhapehi vivarÈhi vibhajÈhi uttÈnÊkarohi
pakÈsehi. MÈrisÈti piyavacanaÑ garuvacanaÑ
sagÈravasappatissÈdhivacanametaÑ mÈrisÈti tesaÑ me nipako iriyaÑ, puÔÔho
pabr|hi mÈrisa. TenÈha so brÈhmaÓo–
Ye ca sa~khÈtadhammÈse, ye ca sekhÈ puth| idha.
TesaÑ me nipako iriyaÑ, puÔÔho pabr|hi mÈrisÈti.
8. KÈmesu nÈbhigijjheyya, manasÈ’nÈvilo siyÈ.
Kusalo sabbadhammÈnaÑ, sato bhikkhu paribbaje.
KÈmesu nÈbhigijjheyyÈti kÈmÈti uddÈnato dve kÈmÈ vatthukÈmÈ ca
kilesakÈmÈ ca, katame vatthukÈmÈ. ManÈpikÈ r|pÈ manÈpikÈ saddÈ
manÈpikÈ gandhÈ manÈpikÈ rasÈ manÈpikÈ phoÔÔhabbÈ, attharaÓÈ pÈvuraÓÈ1
dÈsidÈsÈ ajeÄakÈ kukkuÔas|karÈ hatthigavÈssavaÄavÈ khettaÑ vatthu
hiraÒÒaÑ suvaÓÓaÑ gÈmanigamarÈjadhÈniyo2 raÔÔhaÒca janapado ca koso
ca koÔÔhÈgÈraÒca, yaÑ kiÒci rajanÊyavatthu vatthukÈmÈ. Api ca atÊtÈ kÈmÈ
anÈgatÈ kÈmÈ paccuppannÈ kÈmÈ, ajjhattÈ kÈmÈ bahiddhÈ kÈmÈ
ajjhattabahiddhÈ kÈmÈ, hÊnÈ kÈmÈ majjhimÈ kÈmÈ paÓÊtÈ kÈmÈ, ÈpÈyikÈ
kÈmÈ mÈnusikÈ kÈmÈ dibbÈ kÈmÈ, paccupaÔÔhitÈ kÈmÈ, nimmitÈ kÈmÈ
paranimmitÈ kÈmÈ, pariggahitÈ kÈmÈ apariggahitÈ kÈmÈ mamÈyitÈ kÈmÈ
amamÈyitÈ kÈmÈ, sabbepi kÈmÈvacarÈ dhammÈ, sabbepi r|pÈvacarÈ
dhammÈ, sabbepi ar|pÈvacarÈ dhammÈ, taÓhÈvatthukÈ taÓhÈrammaÓÈ,
kÈmanÊyaÔÔhena rajanÊyaÔÔhena madanÊyaÔÔhena ramaÓÊyaÔÔhena3 kÈmÈ. Ime
vuccanti vatthukÈmÈ.
Katame kilesakÈmÈ. Chando kÈmo rÈgo kÈmo chandarÈgo kÈmo
sa~kappo kÈmo rÈgo kÈmo sa~kapparÈgo kÈmo. Yo kÈmesu kÈmacchando
kÈmarÈgo kÈmanandÊ kÈmataÓhÈ
______________________________________________________________
1. PÈpuraÓÈ (SyÈ)
2. RÈjaÔhÈniyo (Ka)
3. Natthi SyÈ-potthaÑke, Khu 7. 2 piÔÔhepi.
1. AjitamÈÓavapucchÈniddesa
37
kÈmasineho kÈmapipÈsÈ kÈmapariÄÈho kÈmagedho kÈmamucchÈ
kÈmajjhosÈnaÑ kÈmogho kÈmayogo kÈmupÈdÈnaÑ
kÈmacchandanÊvaraÓaÑ.
AddasaÑ kÈma te m|laÑ, sa~kappÈ kÈma jÈyasi.
Na taÑ sa~kappayissÈmi, evaÑ kÈma na hehisÊti.
Ime vuccanti kilesakÈmÈ. Gedho vuccati taÓhÈ, yo rÈgo sÈrÈgo -paabhijjhÈ lobho akusalam|laÑ. KÈmesu nÈbhigijjheyyÈti kilesakÈmena
vatthukÈmesu nÈbhigijjheyya na paligijjheyya na palibundheyya1 agiddho
assa agadhito amucchito anajjhÈpanno2 vÊtagedho vigatagedho cattagedho
vantagedho muttagedho pahÊnagedho paÔinissaÔÔhagedho vÊtarÈgo vigatarÈgo
cattarÈgo vantarÈgo muttarÈgo pahÊnarÈgo paÔinissaÔÔharÈgo nicchÈto
nibbuto sÊtibh|to sukhappaÔisaÑvedÊ brahmabh|tena attanÈ vihareyyÈti
kÈmesu nÈbhigijjheyya.
ManasÈ’nÈvilo siyÈti manoti yaÑ cittaÑ mano mÈnasaÑ hadayaÑ
paÓÉaraÑ mano manÈyatanaÑ manindriyaÑ viÒÒÈÓaÑ viÒÒÈÓakkhandho
tajjÈ manoviÒÒÈÓadhÈtu. KÈyaduccaritena cittaÑ ÈvilaÑ hoti luÄitaÑ eritaÑ
ghaÔÔitaÑ calitaÑ bhantaÑ av|pasantaÑ. VacÊduccaritena. Manoduccaritena.
RÈgena. Dosena. Mohena. Kodhena. UpanÈhena. Makkhena. PaÄÈsena.
IssÈya. Macchariyena. MÈyÈya. SÈÔheyyena. Thambhena. SÈrambhena.
MÈnena. AtimÈnena. Madena. PamÈdena. Sabbakilesehi. Sabbaduccaritehi.
SabbaÉÈhehi. SabbapariÄÈhehi. SabbasantÈpehi. SabbÈkusalÈbhisa~khÈrehi
cittaÑ ÈvilaÑ hoti luÄitaÑ eritaÑ ghaÔÔitaÑ calitaÑ bhantaÑ av|pasantaÑ.
ManasÈ’nÈvilo siyÈti cittena anÈvilo siyÈ aluÄito anerito aghaÔÔito acalito
abhanto v|pasanto Èvilakare kilese jaheyya pajaheyya vinodeyya
byantÊkareyya3 anabhÈvaÑ gameyya, Èvilakarehi kilesehi ca Èrato4 virato
paÔivirato nikkhanto nissaÔo vippamutto visaÒÒutto vimariyÈdikatena cetasÈ
vihareyyÈti manassÈ’nÈvilo siyÈ.
______________________________________________________________
1. Palibujjheyya (SyÈ)
3. ByantiÑ kareyya (Ka)
2. Anajjhopanno (SyÈ)
4. Œrato assa (Ka) Khu 7. 54 piÔÔhe passa.
38
C|ÄaniddesapÈÄi
Kusalo sabbadhammÈnanti “sabbe sa~khÈrÈ aniccÈ”ti kusalo
sabbadhammÈnaÑ, “sabbe sa~khÈrÈ dukkhÈ”ti kusalo sabbadhammÈnaÑ,
“sabbe dhammÈ anattÈ”ti kusalo sabbadhammÈnaÑ -pa- “avijjÈpaccayÈ
sa~khÈrÈ”ti kusalo sabbadhammÈnaÑ. “YaÑ kiÒci samudayadhammaÑ,
sabbaÑ taÑ nirodhadhamman”ti kusalo sabbadhammÈnaÑ. Evampi kusalo
sabbadhammÈnaÑ.
Atha vÈ aniccato kusalo sabbadhammÈnaÑ. Dukkhato. Rogato.
GaÓÉato. Sallato. Aghato. ŒbÈdhato. Parato. Palokato. ¢tito. Upaddavato.
Bhayato. Upasaggato. Calato. Pabha~guto. Addhuvato1. AtÈÓato. AleÓato.
AsaraÓato. AsaraÓÊbh|tato. Rittato. Tucchato. SuÒÒato. Anattato. ŒdÊnavato.
VipariÓÈmadhammato. AsÈrakato. Agham|lato. Vadhakato. Vibhavato.
SÈsavato. Sa~khatato. MÈrÈmisato. JÈtidhammato. JarÈdhammato.
ByÈdhidhammato. MaraÓadhammato.
SokaparidevadukkhadomanassupÈyÈsadhammato. SaÑkilesikadhammato.
Samudayato. Attha~gamato. AssÈdato. ŒdÊnavato. NissaraÓato kusalo
sabbadhammÈnaÑ. Evampi kusalo sabbadhammÈnaÑ.
Atha vÈ khandhakusalo dhÈtukusalo Èyatanakusalo
paÔiccasamuppÈdakusalo satipaÔÔhÈnakusalo sammappadhÈnakusalo
iddhipÈdakusalo indriyakusalo balakusalo bojjha~gakusalo maggakusalo
phalakusalo nibbÈnakusalo. Evampi kusalo sabbadhammÈnaÑ.
Atha vÈ sabbadhammÈ vuccanti dvÈdasÈyatanÈni. Cakkhu ceva2 r|pÈ
ca, sotaÒca saddÈ ca, ghÈnaÒca gandhÈ ca, jivhÈ ca rasÈ ca, kÈyo ca
phoÔÔhabbÈ ca, mano ca dhammÈ ca. Yato ca ajjhattikabÈhiresu Èyatanesu
chandarÈgo pahÊno hoti ucchinnam|lo tÈlÈvatthukato anabhÈvaÑkato3
ÈyatiÑ anuppÈdadhammo, ettÈvatÈpi kusalo sabbadhammÈnanti kusalo
sabbadhammÈnaÑ.
Sato bhikkhu paribbajeti satoti cat|hi kÈraÓehi sato, kÈye
kÈyÈnupassanÈsatipaÔÔhÈnaÑ bhÈvento sato, vedanÈsu
______________________________________________________________
1. Adhuvato (Ka) Khu 7. 40 piÔÔhepi.
3. AnabhÈva~gato (SyÈ)
2. CakkhuÒceva (Ka)
1. AjitamÈÓavapucchÈniddesa
39
vedanÈnupassanÈsatipaÔÔhÈnaÑ bhavento sato, citte
cittÈnupassanÈsatipaÔÔhÈnaÑ bhÈvento sato, dhammesu
dhammÈnupassanÈsatipaÔÔhÈnaÑ bhÈvento sato.
Aparehipi cat|hi kÈraÓehi sato, asatiparivajjanÈya sato, satikaraÓÊyÈnaÑ
dhammÈnaÑ katattÈ sato, satiparibandhÈnaÑ1 dhammÈnaÑ hatattÈ sato,
satinimittÈnaÑ dhammÈnaÑ asammuÔÔhattÈ2 sato.
Aparehipi cat|hi kÈraÓehi sato, satiyÈ samannÈgatattÈ sato, satiyÈ
vasitattÈ sato, satiyÈ pÈguÒÒena samannÈgatattÈ sato, satiyÈ
apaccorohaÓatÈya sato.
Aparehipi cat|hi kÈraÓehi sato, satiyÈ samannÈgatattÈ sato, santattÈ
sato, samitattÈ sato, santadhammasamannÈgatattÈ sato. BuddhÈnussatiyÈ
sato. DhammÈnussatiyÈ sato. SaÑghÈnussatiyÈ sato. SÊlÈnussatiyÈ sato.
CÈgÈnussatiyÈ sato. DevatÈnussatiyÈ sato. ŒnÈpÈnassatiyÈ sato.
MaraÓassatiyÈ sato. KÈyagatÈsatiyÈ sato. UpasamÈnussatiyÈ sato. YÈ sati
anussati -pa- sammÈsati satisambojjha~go ekÈyanamaggo. AyaÑ vuccati
sati. ImÈya satiyÈ upeto hoti samupeto upÈgato samupÈgato upapanno
samupapanno3 samannÈgato, so vuccati sato. . Bhikkh|ti sattannaÑ
dhammÈnaÑ bhinnattÈ bhikkhu. SakkÈyadiÔÔhi bhinnÈ hoti. VicikicchÈ
bhinnÈ hoti. SÊlabbataparÈmÈso bhinno hoti. RÈgo bhinno hoti. Doso bhinno
hoti. Moho bhinno hoti. MÈno bhinno hoti. BhinnÈ honti pÈpakÈ akusalÈ
dhammÈ saÑkilesikÈ ponobhavikÈ4 sadarÈ dukkhavipÈkÈ ÈyatiÑ
jÈtijarÈmaraÓiyÈ.
Pajjena katena5 attanÈ, (SabhiyÈti BhagavÈ,)
ParinibbÈnagato vitiÓÓaka~kho.
VibhavaÒca bhavaÒca vippahÈya,
VusitavÈ khÊÓapunabbhavo sa bhikkh|ti.
______________________________________________________________
1. SatipaÔipakkhÈnaÑ (SyÈ) Khu 7. 7 piÔÔhe.
3. Sampanno (Ka)
5. Pajjotakatena (Ka) Khu 1. 357 piÔÔhe.
2. AppamuÔÔhattÈ (SyÈ)
4. PonobbhavikÈ (SyÈ, Ka)
40
C|ÄaniddesapÈÄi
Sato bhikkhu paribbajeti sato bhikkhu paribbaje, sato gaccheyya. Sato
tiÔÔheyya. Sato nisÊdeyya. Sato seyyaÑ kappeyya. Sato abhikkameyya. Sato
paÔikkameyya. Sato Èlokeyya. Sato vilokeyya. Sato samiÒjeyya. Sato
pasÈreyya. Sato sa~ghÈÔipattacÊvaraÑ dhÈreyya. Sato careyya vihareyya
iriyeyya vatteyya pÈleyya yapeyya yÈpeyyÈti sato bhikkhu paribbaje.
TenÈha BhagavÈ–
KÈmesu nÈbhigijjheyya, manasÈ’nÈvilo siyÈ.
Kusalo sabbadhammÈnaÑ, sato bhikkhu paribbajeti.
Saha gÈthÈpariyosÈnÈ ye te brÈhmaÓena saddhiÑ ekacchandÈ
ekapayogÈ ekÈdhippÈyÈ ekavÈsanavÈsitÈ. TesaÑ anekapÈÓasahassÈnaÑ
virajaÑ vÊtamalaÑ dhammacakkhuÑ udapÈdi “yaÑ kiÒci
samudayadhammaÑ, sabbaÑ taÑ nirodhadhamman”ti. Tassa brÈhmaÓassa
anupÈdÈya Èsavehi cittaÑ vimucci. Saha arahattappattÈ
ajinajaÔÈvÈkacÊratidaÓÉakamaÓÉalukesÈ ca mass| ca antarahitÈ,
bhaÓÉukÈsÈyavatthavasano sa~ghÈÔipattacÊvaradharo anvatthapaÔipattiyÈ
paÒjaliko BhagavantaÑ namassamÈno nisinno hoti “satthÈ me bhante
BhagavÈ, sÈvakohamasmÊ”ti.
AjitamÈÓavapucchÈniddeso paÔhamo.
_____
2. TissametteyyamÈÓavapucchÈniddesa
9. Kodha santusito loke, (iccÈyasmÈ Tissametteyyo,)
Kassa no santi iÒjitÈ.
Ko ubhantamabhiÒÒÈya,
Majjhe mantÈ na lippati.
KaÑ br|si mahÈpurisoti,
Ko idha sibbinimaccagÈ.
Kodha santusito loketi ko loke tuÔÔho santuÔÔho attamano
paripuÓÓasa~kappoti kodha santusito loke.
(1)
2. TissametteyyamÈÓavapucchÈniddesa
41
IccÈyasmÈ Tissametteyyoti iccÈti padasandhi padasaÑsaggo
padapÈrip|rÊ akkharasamavÈyo byaÒjanasiliÔÔhatÈ padÈnupubbatÈpetaÑ
iccÈti. ŒyasmÈti piyacanaÑ garuvacanaÑ
sagÈravasappatissÈdhivacanametaÑ ÈyasmÈti. Tissoti tassa brÈhmaÓassa
nÈmaÑ sa~khÈ samaÒÒÈ paÒÒatti vohÈro nÈmaÑ nÈmakammaÑ
nÈmadheyyaÑ nirutti byaÒjanaÑ abhilÈpo. Metteyyoti tassa brÈhmaÓassa
gottaÑ sa~khÈ samaÒÒÈ paÒÒatti vohÈroti iccÈyasmÈ Tissametteyyo.
Kassa no santi iÒjitÈti taÓhiÒjitaÑ diÔÔhiÒjitaÑ mÈniÒjitaÑ kilesiÒjitaÑ
kÈmiÒjitaÑ. Kassime iÒjitÈ natthi na santi na saÑvijjanti nupalabbhanti,
pahÊnÈ samucchinnÈ v|pasantÈ paÔipassaddhÈ abhabbuppattikÈ ÒÈÓagginÈ
daÉÉhÈti kassa no santi iÒjitÈ.
Ko ubhantamabhiÒÒÈyÈti ko ubho ante abhiÒÒÈya jÈnitvÈ tulayitvÈ
tÊrayitvÈ vibhÈvayitvÈ vibh|taÑ katvÈti ko ubhantamabhiÒÒÈya.
Majjhe mantÈ na lippatÊti majjhe mantÈya na lippati, alitto anupalitto
nikkhanto nissaÔo vippamutto visaÒÒutto vimariyÈdikatena cetasÈ viharatÊti
majjhe mantÈ na lippati.
KaÑ br|si mahÈpurisoti mahÈpuriso aggapuriso seÔÔhapuriso
viseÔÔhapuriso pÈmokkhapuriso uttamapuriso padhÈnapuriso pavarapurisoti
kaÑ br|si kaÑ kathesi kaÑ maÒÒasi kaÑ bhaÓasi kaÑ passasi kaÑ
voharasÊti kaÑ br|si mahÈpurisoti.
Ko idha sibbinimaccagÈti ko idha sibbiniÑ taÓhaÑ ajjhagÈ upaccagÈ
atikkanto samatikkanto vÊtivattoti ko idha sibbinimaccagÈ. TenÈha so
brÈhmaÓo–
Kodha santusito loke, (iccÈyasmÈ Tissametteyyo,)
Kassa no santi iÒjitÈ.
Ko ubhantamabhiÒÒÈya,
Majjhe mantÈ na lippati.
KaÑ br|si mahÈpurisoti,
Ko idha sibbinimaccagÈti.
42
C|ÄaniddesapÈÄi
10. KÈmesu brahmacariyavÈ, (MetteyyÈti BhagavÈ,)
VÊtataÓho sadÈ sato.
Sa~khÈya nibbuto bhikkhu,
Tassa no santi iÒjitÈ.
(2)
KÈmesu brahmacariyavÈti kÈmÈti uddÈnato dve kÈmÈ vatthukÈmÈ ca
kilesakÈmÈ ca -pa-. Ime vuccanti vatthukÈmÈ -pa-. Ime vuccanti kilesakÈmÈ.
BrahmacariyaÑ vuccati asaddhammasamÈpattiyÈ Èrati virati paÔivirati
veramaÓÊ akiriyÈ akaraÓaÑ anajjhÈpatti velÈ-anatikkamo. Api ca
nippariyÈyena brahmacariyaÑ vuccati ariyo aÔÔha~giko maggo.
SeyyathidaÑ, sammÈdiÔÔhi sammÈsa~kappo sammÈvÈcÈ sammÈkammanto
sammÈ-ÈjÊvo sammÈvÈyÈmo sammÈsati sammÈsamÈdhi. Yo iminÈ ariyena
aÔÔha~gikena maggena upeto samupeto upÈgato samupÈgato upapanno
samupapanno samannÈgato. So vuccati brahmacariyavÈ, yathÈ ca dhanena
dhanavÈti vuccati. Bhogena bhogavÈti vuccati. Yasena yasavÈti vuccati.
Sippena sippavÈti vuccati. SÊlena sÊlavÈti vuccati. VÊriyena vÊriyavÈti
vuccati. PaÒÒÈya paÒÒavÈti vuccati. VijjÈya vijjavÈti vuccati. Evameva yo
iminÈ ariyena aÔÔha~gikena maggena upeto samupeto upÈgato samupÈgato
upapanno samupapanno samannÈgato. So vuccati brahmacariyavÈti kÈmesu
brahmacariyavÈ.
MetteyyÈti BhagavÈ taÑ brÈhmaÓaÑ gottena Èlapati. BhagavÈti
gÈravÈdhivacanametaÑ -pa- sacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ BhagavÈti
MetteyyÈti BhagavÈ.
VÊtataÓho sadÈ satoti taÓhÈti r|pataÓhÈ -pa- dhammataÓhÈ, yassesÈ
taÓhÈ pahÊnÈ samucchinnÈ v|pasantÈ paÔipassaddhÈ abhabbuppattikÈ
ÒÈÓagginÈ daÉÉhÈ. So vuccati vÊtataÓho cattataÓho vantataÓho muttataÓho
pahÊnataÓho paÔinissaÔÔhataÓho vÊtarÈgo cattarÈgo vantarÈgo muttarÈgo
pahÊnarÈgo paÔinissaÔÔharÈgo nicchÈto nibbuto sÊtibh|to sukhappaÔisaÑvedÊ
brahmabh|tena attanÈ viharati. SadÈti sadÈ sabbadÈ sabbakÈlaÑ niccakÈlaÑ
dhuvakÈlaÑ satataÑ samitaÑ abbokiÓÓaÑ
2. TissametteyyamÈÓavapucchÈniddesa
43
po~khÈnupo~khaÑ1 udak|mikajÈtaÑ avÊci santati sahitaÑ2 phassitaÑ3
purebhattaÑ pacchÈbhattaÑ purimayÈmaÑ majjhimayÈmaÑ
pacchimayÈmaÑ kÈÄe juÓhe vasse hemante gimhe purime vayokhandhe
majjhime vayokhandhe pacchime vayokhandhe. Satoti cat|hi kÈraÓehi sato,
kÈye kÈyÈnupassanÈsatipaÔÔhÈnaÑ bhÈvento sato, vedanÈsu
vedanÈnupassanÈsatipaÔÔhÈnaÑ bhÈvento sato, citte
cittÈnupassanÈsatipaÔÔhÈnaÑ bhÈvento sato, dhammesu
dhammÈnupassanÈsatipaÔÔhÈnaÑ bhÈvento sato -pa-. So vuccati satoti
vÊtataÓho sadÈ sato.
Sa~khÈya nibbuto bhikkh|ti sa~khÈ vuccati ÒÈÓaÑ. YÈ paÒÒÈ pajÈnanÈ
vicayo pavicayo -pa- amoho dhammavicayo sammÈdiÔÔhi. Sa~khÈyÈti
sa~khÈya jÈnitvÈ tulayitvÈ tÊrayitvÈ vibhÈvayitvÈ vibh|taÑ katvÈ, “sabbe
sa~khÈrÈ aniccÈ”ti sa~khÈya jÈnitvÈ tu layitvÈ tÊrayitvÈ vibhÈvayitvÈ
vibh|taÑ katvÈ, “sabbe sa~khÈrÈ dukkhÈ”ti. “Sabbe dhammÈ anattÈ”ti -pa“AvijjÈpaccayÈ sa~khÈrÈ”ti. “YaÑ kiÒci samudayadhammaÑ, sabbaÑ taÑ
nirodhadhamman”ti sa~khÈya jÈnitvÈ tulayitvÈ tÊrayitvÈ vibhÈvayitvÈ
vibh|taÑ katvÈ.
Atha vÈ aniccato sa~khÈya jÈnitvÈ. Dukkhato. Rogato. GaÓÉato. Sallato
-pa-. NissaraÓato sa~khÈya jÈnitvÈ tulayitvÈ tÊrayitvÈ vibhÈvayitvÈ vibh|taÑ
katvÈ. Nibbutoti rÈgassa nibbÈpitattÈ nibbuto. Dosassa nibbÈpitattÈ nibbuto.
Mohassa nibbÈpitattÈ nibbuto. Kodhassa. UpanÈhassa. Makkhassa.
PaÄÈsassa. IssÈya. Macchariyassa. MÈyÈya. SÈÔheyyassa. Thambhassa.
SÈrambhassa. MÈnassa. AtimÈnassa. Madassa. PamÈdassa. SabbakilesÈnaÑ.
SabbaduccaritÈnaÑ. SabbadarathÈnaÑ. SabbapariÄÈhÈnaÑ.
SabbasantÈpÈnaÑ. SabbÈkusalÈbhisa~khÈrÈnaÑ nibbÈpitattÈ nibbuto.
Bhikkh|ti sattannaÑ dhammÈnaÑ bhinnattÈ bhikkhu -pa- vusitavÈ
khÊÓapunabbhavo sa bhikkh|ti sa~khÈya nibbuto bhikkhu.
Tassa no santi iÒjitÈti tassÈti arahato khÊÓÈsavassa. IÒjitÈti taÓhiÒjitaÑ
diÔÔhiÒjitaÑ mÈniÒjittaÑ kilesiÒjitaÑ kÈmiÒjitaÑ. Tassime
______________________________________________________________
1. PokhÈnupokhaÑ (SyÈ)
3. PhusitaÑ (SyÈ)
2. AvÊci sama~gisahitaÑ (SyÈ) Khu 7. 14 piÔÔhepi.
44
C|ÄaniddesapÈÄi
iÒjitÈ natthi na santi na saÑvijjanti nupalabbhanti, pahÊnÈ samucchinnÈ
v|pasantÈ paÔipassaddhÈ abhabbuppattikÈ ÒÈÓagginÈ daÉÉhÈti tassa no santi
iÒjitÈ. TenÈha BhagavÈ–
KÈmesu brahmacariyavÈ, (MetteyyÈti BhagavÈ,)
VÊtataÓho sadÈ sato.
Sa~khÈya nibbuto bhikkhu,
Tassa no santi iÒjitÈti.
11. So ubhantamabhiÒÒÈya, majjhe mantÈ na lippati.
TaÑ br|mi mahÈpurisoti, so idha sibbinimaccagÈ.
(3)
So ubhantamabhiÒÒÈya, majjhe mantÈ na lippatÊti antÈti phasso eko
anto, phassasamudayo dutiyo anto, phassanirodho majjhe. AtÊtaÑ eko anto,
anÈgataÑ dutiyo anto, paccuppannaÑ majjhe. SukhÈ vedanÈ eko anto,
dukkhÈ vedanÈ dutiyo anto, adukkhamasukhÈ vedanÈ majjhe. NÈmaÑ eko
anto, r|paÑ dutiyo anto, viÒÒÈÓaÑ majjhe. Cha ajjhattikÈni ÈyatanÈni eko
anto, cha bÈhirÈni ÈyatanÈni dutiyo anto, viÒÒÈÓaÑ majjhe. SakkÈyo eko
anto, sakkÈyasamudayo dutiyo anto, sakkÈyanirodho majjhe. MantÈ vuccati
paÒÒÈ, yÈ paÒÒÈ pajÈnanÈ -pa- amoho dhammavicayo sammÈdiÔÔhi.
LepÈti dve lepÈ taÓhÈlepo ca diÔÔhilepo ca. Katamo taÓhÈlepo. YÈvatÈ
taÓhÈsa~khÈtena sÊmakataÑ odhikataÑ1 pariyantakataÑ pariggahitaÑ
mamÈyitaÑ idaÑ mama, etaÑ mama, ettakaÑ mama, ettÈvatÈ mama r|pÈ
saddÈ gandhÈ rasÈ phoÔÔhabbÈ attharaÓÈ pÈvuraÓÈ dÈsidÈsÈ ajeÄakÈ
kukkuÔas|karÈ hatthigavÈssavaÄavÈ khettaÑ vatthu hiraÒÒaÑ suvaÓÓaÑ
gÈmanigamarÈjadhÈniyo raÔÔhaÒca janapado ca koso ca koÔÔhÈgÈraÒca,
kevalampi mahÈpathaviÑ taÓhÈvasena mamÈyati, yÈvatÈ
aÔÔhasatataÓhÈvicaritaÑ. AyaÑ taÓhÈlepo.
______________________________________________________________
1. MariyÈdikataÑ odhikataÑ (SyÈ)
2. TissametteyyamÈÓavapucchÈniddesa
45
Katamo diÔÔhilepo. VÊsativatthukÈ sakkÈyadiÔÔhi, dasavatthukÈ
micchÈdiÔÔhi, dasavatthukÈ antaggÈhikÈ diÔÔhi. YÈ evar|pÈ diÔÔhi diÔÔhigataÑ
diÔÔhigahanaÑ diÔÔhikantÈro diÔÔhivis|kÈyikaÑ diÔÔhivipphanditaÑ
diÔÔhisaÑyojanaÑ gÈho paÔiggÈho abhiniveso parÈmÈso kummaggo
micchÈpatho micchattaÑ titthÈyatanaÑ vipariyÈsaggÈho1 viparÊtaggÈho
vipallÈsaggÈho micchÈgÈho, ayÈthÈvakasmiÑ yÈthÈvakanti gÈho, yÈvatÈ
dvÈsaÔÔhi diÔÔhigatÈni. AyaÑ diÔÔhilepo.
So ubhantamabhiÒÒÈya, majjhe mantÈ na lippatÊti so ubho ca ante
majjhaÒca mantÈya abhiÒÒÈya jÈnitvÈ tulayitvÈ tÊrayitvÈ vibhÈvayitvÈ
vibh|taÑ katvÈ na lippati na palippati na upalippati, alitto asaÑlitto
anupalitto nikkhanto nissaÔo vippamutto visaÒÒutto vimariyÈdikatena cetasÈ
viharatÊti so ubhantamabhiÒÒÈya, majjhe mantÈ na lippati.
TaÑ br|mi mahÈpurisoti mahÈpuriso aggapuriso seÔÔhapuriso
viseÔÔhapuriso pÈmokkhapuriso uttamapuriso pavarapuriso taÑ br|mi taÑ
kathemi taÑ bhaÓÈmi taÑ dÊpemi taÑ voharÈmi.
ŒyasmÈ SÈriputto2 BhagavantaÑ etadavoca “mahÈpuriso mahÈpuriso”ti
bhante vuccati. KittÈvatÈ nu kho bhante mahÈpuriso hotÊti. VimuttacittattÈ
khvÈhaÑ SÈriputta “mahÈpuriso”ti vadÈmi, avimuttacittattÈ no
“mahÈpuriso”ti vadÈmi.
KathaÒca SÈriputta vimuttacitto hoti. Idha SÈriputta bhikkhu ajjhattaÑ
kÈye kÈyÈnupassÊ viharati ÈtÈpÊ sampajÈno satimÈ vineyya loke
abhijjhÈdomanassaÑ. Tassa kÈye kÈyÈnupassino viharato cittaÑ virajjati
vimuccati anupÈdÈya Èsavehi. VedanÈsu. Citte. Dhammesu dhammÈnupassÊ
viharati ÈtÈpÊ sampajÈno satimÈ vineyya loke abhijjhÈdomanassaÑ. Tassa
dhammesu dhammÈnupassino viharato cittaÑ virajjati vimuccati anupÈdÈya
Èsavehi. EvaÑ kho SÈriputta bhikkhu vimuttacitto hoti, vimuttacittattÈ
khvÈhaÑ SÈriputta
______________________________________________________________
1. VipariyesaggÈho (bah|su)
2. Passa SaÑ 3. 137 piÔÔhe.
46
C|ÄaniddesapÈÄi
“mahÈpuriso”ti vadÈmi. AvimuttacittattÈ no “mahÈpuriso”ti vadÈmÊti taÑ
br|mi mahÈpurisoti.
So idha sibbinimaccagÈti sibbinÊ vuccati taÓhÈ, yo rÈgo sÈrÈgo -paabhijjhÈ lobho akusalam|laÑ. YassesÈ sibbinÊ taÓhÈ pahÊnÈ samucchinnÈ
v|pasantÈ paÔipassaddhÈ abhabbuppattikÈ ÒÈÓagginÈ daÉÉhÈ. So sibbiniÑ
taÓhaÑ accagÈ upaccagÈ atikkanto samatikkanto vÊtivattoti so idha
sibbinimaccagÈ. TenÈha BhagavÈ–
So ubhantamabhiÒÒÈya, majjhe mantÈ na lippati.
TaÑ br|mi mahÈpurisoti, so idha sibbinimaccagÈti.
Saha gÈthÈpariyosÈnÈ ye te brÈhmaÓena saddhiÑ ekacchandÈ
ekapayogÈ ekÈdhippÈyÈ ekavÈsanavÈsitÈ, tesaÑ anekapÈÓasahassÈnaÑ
virajaÑ vÊtamalaÑ dhammacakkhuÑ udapÈdi “yaÑ kiÒci
samudayadhammaÑ, sabbaÑ taÑ nirodhadhamman”ti. Tassa brÈhmaÓassa
anupÈdÈya Èsavehi cittaÑ vimucci. Saha arahattappattÈ
ajinajaÔÈvÈkacÊratidaÓÉakamaÓÉalukesÈ ca mass| ca antarahitÈ.
BhaÓÉukÈsÈyavatthavasano sa~ghÈÔipattacÊvaradharo anvatthapaÔipattiyÈ
paÒjaliko BhagavantaÑ namassamÈno nisinno hoti “satthÈ me bhante
BhagavÈ, sÈvakohamasmÊ”ti.
TissametteyyamÈÓavapucchÈniddeso dutiyo.
_____
3. PuÓÓakamÈÓavapucchÈniddesa
12. AnejaÑ m|ladassÈviÑ, (iccÈyasmÈ PuÓÓako,)
Atthi paÒhena ÈgamaÑ.
KiÑ nissitÈ isayo manujÈ,
KhattiyÈ brÈhmaÓÈ devatÈnaÑ.
YaÒÒamakappayiÑsu puthu’dha loke,
PucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi metaÑ.
(1)
AnejaÑ m|ladassÈvinti ejÈ vuccati taÓhÈ, yo rÈgo sÈrÈgo -pa- abhijjhÈ
lobho akusalam|laÑ. SÈ ejÈ taÓhÈ Buddhassa Bhagavato
3. PuÓÓakamÈÓavapucchÈniddesa
47
pahÊnÈ ucchinnam|lÈ tÈlÈvatthukatÈ anabhÈvaÑkatÈ ÈyatiÑ
anuppÈdadhammÈ. TasmÈ Buddho anejo, ejÈya pahÊnattÈ anejo. BhagavÈ
lÈbhepi na iÒjati, alÈbhepi na iÒjati, yasepi na iÒjati, ayasepi na iÒjati,
pasaÑsÈyapi na iÒjati, nindÈyapi na iÒjati, sukhepi na iÒjati, dukkhepi na
iÒjati na calati na vedhati nappavedhatÊti anejaÑ. . M|ladassÈvinti BhagavÈ
m|ladassÈvÊ hetudassÈvÊ nidÈnadassÈvÊ sambhavadassÈvÊ pabhavadassÈvÊ
samuÔÔhÈnadassÈvÊ ÈhÈradassÈvÊ ÈrammaÓadassÈvÊ paccayadassÈvÊ
samudayadassÈvÊ.
TÊÓi akusalam|lÈni, lobho akusalam|laÑ, doso akusalam|laÑ, moho
akusalam|laÑ.
VuttaÑ hetaÑ BhagavatÈ–1 tÊÓimÈni bhikkhave nidÈnÈni kammÈnaÑ
samudayÈya. KatamÈni tÊÓi, lobho nidÈnaÑ kammÈnaÑ samudayÈya, doso
nidÈnaÑ kammÈnaÑ samudayÈya, moho nidÈnaÑ kammÈnaÑ samudayÈya.
Na bhikkhave lobhajena kammena dosajena kammena mohajena kammena
devÈ paÒÒÈyanti, manussÈ paÒÒÈyanti, yÈ vÈ panaÒÒÈpi kÈci sugatiyo. Atha
kho bhikkhave lobhajena kammena dosajena kammena mohajena kammena
nirayo paÒÒÈyati, tiracchÈnayoni paÒÒÈyati, pettivisayo paÒÒÈyati. YÈ vÈ
panaÒÒÈpi kÈci duggatiyo niraye tiracchÈnayoniyÈ pettivisaye
attabhÈvÈbhinibbattiyÈ. ImÈni tÊÓi akusalam|lÈnÊti BhagavÈ jÈnÈti passati.
Evampi BhagavÈ m|ladassÈvÊ -pa- samudayadassÈvÊ. TÊÓi kusalam|lÈni,
alobho kusalam|laÑ, adoso kusalam|laÑ, amoho kusalam|laÑ.
VuttaÑ hetaÑ BhagavatÈ–tÊÓimÈni -pa-. Na bhikkhave alobhajena
kammena adosajena kammena amohajena kammena nirayo paÒÒÈyati,
tiracchÈnayoni paÒÒÈyati, pettivisayo paÒÒÈyati, yÈ vÈ panaÒÒÈpi kÈci
duggatiyo. Atha kho bhikkhave alobhajena kammena adosajena kammena
amohajena kammena devÈ paÒÒÈyanti, manussÈ paÒÒÈyanti, yÈ vÈ
panaÒÒÈpi kÈci sugatiyo deve ca manusse ca attabhÈvÈbhinibbattiyÈ. ImÈni
tÊÓi kusalam|lÈnÊti BhagavÈ jÈnÈti passati. Evampi BhagavÈ m|ladassÈvÊ
-pa- samudayadassÈvÊ.
______________________________________________________________
1. Passa AÑ 1. 266 piÔÔhe.
48
C|ÄaniddesapÈÄi
VuttaÑ hetaÑ BhagavatÈ–ye keci bhikkhave dhammÈ akusalÈ
akusalabhÈgiyÈ akusalapakkhikÈ, sabbe te avijjÈm|lakÈ avijjÈsamosaraÓÈ.
AvijjÈ samugghÈtÈ sabbe te samugghÈtaÑ gacchantÊti BhagavÈ jÈnÈti
passati. Evampi BhagavÈ m|ladassÈvÊ -pa- samudayadassÈvÊ.
VuttaÑ hetaÑ BhagavatÈ–ye keci bhikkhave dhammÈ kusalÈ
kusalabhÈgiyÈ kusalapakkhikÈ, sabbe te appamÈdam|lakÈ
appamÈdasamosaraÓÈ. AppamÈdo tesaÑ dhammÈnaÑ aggamakkhÈyatÊti
BhagavÈ jÈnÈti passati. Evampi BhagavÈ m|ladassÈvÊ -pa- samudayadassÈvÊ.
Atha vÈ BhagavÈ jÈnÈti passati “avijjÈ m|laÑ sa~khÈrÈnaÑ. Sa~khÈrÈ
m|laÑ viÒÒÈÓassa. ViÒÒÈÓaÑ m|laÑ nÈmar|passa. NÈmar|paÑ m|laÑ
saÄÈyatanassa. SaÄÈyatanaÑ m|laÑ phassassa. Phasso m|laÑ vedanÈya.
VedanÈ m|laÑ taÓhÈya. TaÓhÈ m|laÑ upÈdÈnassa. UpÈdÈnaÑ m|laÑ
bhavassa. Bhavo m|laÑ jÈtiyÈ. JÈti m|laÑ jarÈmaraÓassÈ”ti BhagavÈ jÈnÈti
passati. Evampi BhagavÈ m|ladassÈvÊ -pa- samudayadassÈvÊ.
Atha vÈ BhagavÈ jÈnÈti passati “cakkhu m|laÑ cakkhurogÈnaÑ. SotaÑ
m|laÑ sotarogÈnaÑ. GhÈnaÑ m|laÑ ghÈnarogÈnaÑ. JivhÈ m|laÑ
jivhÈrogÈnaÑ. KÈyo m|laÑ kÈyarogÈnaÑ. Mano m|laÑ cetasikÈnaÑ
dukkhÈnan”ti BhagavÈ jÈnÈti passati. Evampi BhagavÈ m|ladassÈvÊ
hetudassÈvÊ nidÈnadassÈvÊ sambhavadassÈvÊ pabhavadassÈvÊ
samuÔÔhÈnadassÈvÊ ÈhÈradassÈvÊ ÈrammaÓadassÈvÊ paccayadassÈvÊ
samudayadassÈvÊti anejaÑ m|ladassÈvÊ.
IccÈyasmÈ PuÓÓakoti iccÈti padasandhi -pa- ÈyasmÈ PuÓÓako.
Atthi paÒhena Ègamanti paÒhena atthiko Ègatomhi1, paÒhaÑ
pucchitukÈmo Ègatomhi, paÒhaÑ sotukÈmo ÈgatomhÊti evampi atthi paÒhena
ÈgamaÑ. . Atha vÈ paÒhatthikÈnaÑ paÒhaÑ pucchitukÈmÈnaÑ paÒhaÑ
sotukÈmÈnaÑ ÈgamanaÑ abhikkamanaÑ upasa~kamanaÑ payirupÈsanaÑ
atthÊti evampi atthi paÒhena ÈgamaÑ. . Atha vÈ paÒhÈgamo tuyhaÑ atthi,
tvampi pahu, visavÊ alamatto, mayÈ pucchitaÑ kathetuÑ visajjetuÑ,
vahassetaÑ bhÈranti2 evampi atthi paÒhena ÈgamaÑ.
______________________________________________________________
1. PaÒhatthikÈmha ÈgatÈ (bah|su) passa Khu 7. 369 piÔÔhe.
2. VisajjetuÑ sandassetuÑ bhaÓitunti (SyÈ) vahassu + etaÑ.
3. PuÓÓakamÈÓavapucchÈniddesa
49
KiÑ nissitÈ isayo manujÈti kiÑ nissitÈ ÈsitÈ allÊnÈ upagatÈ ajjhositÈ
adhimuttÈ. Isayoti isinÈmakÈ ye keci isipabbajjaÑ pabbajitÈ ÈjÊvakÈ nigaÓÔhÈ
jaÔilÈ tÈpasÈ. ManujÈti manussÈ vuccantÊti kiÑ nissitÈ isayo manujÈ.
KhattiyÈ brÈhmaÓÈ devatÈnanti khattiyÈti ye keci khattiyajÈtikÈ.
BrÈhmaÓÈti ye keci bhovÈdikÈ. DevatÈnanti ÈjÊvakasÈvakÈnaÑ ÈjÊvakÈ
devatÈ. NigaÓÔhasÈvakÈnaÑ nigaÓÔhÈ devatÈ. JaÔilasÈvakÈnaÑ jaÔilÈ devatÈ.
ParibbÈjakasÈvakÈnaÑ paribbÈjakÈ devatÈ. AviruddhakasÈvakÈnaÑ
aviruddhakÈ1 devatÈ. HatthivatikÈnaÑ hatthÊ devatÈ. AssavatikÈnaÑ assÈ
devatÈ. GovatikÈnaÑ gÈvo devatÈ. KukkuravatikÈnaÑ kukkurÈ devatÈ.
KÈkavatikÈnaÑ kÈkÈ devatÈ. VÈsudevavatikÈnaÑ vÈsudevo devatÈ.
BaladevavatikÈnaÑ baladevo devatÈ. PuÓÓabhaddavatikÈnaÑ puÓÓabhaddo
devatÈ. MaÓibhaddavatikÈnaÑ maÓibhaddo devatÈ. AggivatikÈnaÑ aggi
devatÈ. NÈgavatikÈnaÑ nÈgÈ devatÈ. SupaÓÓavatikÈnaÑ supaÓÓÈ devatÈ.
YakkhavatikÈnaÑ yakkhÈ devatÈ. AsuravatikÈnaÑ asurÈ devatÈ.
GandhabbavatikÈnaÑ gandhabbÈ devatÈ. MahÈrÈjavatikÈnaÑ mahÈrÈjÈno
devatÈ. CandavatikÈnaÑ cando devatÈ. S|riyavatikÈnaÑ s|riyo devatÈ.
IndavatikÈnaÑ indo devatÈ. BrahmavatikÈnaÑ brahmÈ devatÈ.
DevavatikÈnaÑ devo devatÈ. DisÈvatikÈnaÑ disÈ devatÈ. Ye yesaÑ
dakkhiÓeyyÈ te tesaÑ devatÈti khattiyabrÈhmaÓÈ devatÈnaÑ.
YaÒÒamakappayiÑsu puth|dha loketi yaÒÒaÑ vuccati deyyadhammo
cÊvarapiÓÉapÈtasenÈsanagilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ annaÑ pÈnaÑ
vatthaÑ yÈnaÑ mÈlÈgandhÈvilepanaÑ2 seyyÈvasathapadÊpeyyaÑ.
YaÒÒamakappayiÑs|ti yepi yaÒÒaÑ esanti gavesanti pariyesanti
cÊvarapiÓÉapÈtasenÈsanagilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ annaÑ pÈnaÑ
vatthaÑ yÈnaÑ mÈlÈgandhavilepanaÑ seyyÈvasathapadÊpeyyaÑ. Tepi
yaÒÒaÑ kappenti. Yepi yaÒÒaÑ abhisa~khÈronti
cÊvarapiÓÉapÈtasenÈsanagilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ annaÑ pÈnaÑ
-pa- seyyÈvasathapadÊpeyyaÑ. Tepi yaÒÒaÑ kappenti. Yepi yaÒÒaÑ denti
yajanti pariccajanti cÊvara piÓÉapÈta senÈsana gilÈna paccaya bhesajja
parikkhÈraÑ annaÑ pÈnaÑ -pa______________________________________________________________
1. AvaruddhakasÈvakÈnaÑ avaruddhakÈ (SyÈ)
2. MÈlÈgandhaÑ vilepanaÑ (SyÈ) Khu 1. 240 piÔÔhe.
50
C|ÄaniddesapÈÄi
seyyÈvasathapadÊpeyyaÑ. Tepi yaÒÒaÑ kappenti. . Puth|ti yaÒÒÈ vÈ ete
puth|. YaÒÒayÈjakÈ1 vÈ ete puth|. DakkhiÓeyyÈ vÈ ete puth|. KathaÑ
yaÒÒÈ vÈ ete puth|. BahukÈnaÑ ete yaÒÒÈ
cÊvarapiÓÉapÈtasenÈsanagilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈrÈ annaÑ pÈnaÑ
vatthaÑ yÈnaÑ mÈlaÑ gandhaÑ vilepanaÑ seyyÈvasathapadÊpeyyaÑ. EvaÑ
yaÒÒÈ vÈ ete puth|.
KathaÑ yaÒÒayÈjakÈ vÈ ete puth|. BahukÈ ete yaÒÒayÈjakÈ khattiyÈ ca
brÈhmaÓÈ ca vessÈ ca suddÈ ca gahaÔÔhÈ ca pabbajitÈ ca devÈ ca manussÈ ca.
EvaÑ yaÒÒayÈjakÈ vÈ ete puth|.
KathaÑ dakkhiÓeyyÈ vÈ ete puth|. BahukÈ ete dakkhiÓeyyÈ puth|
samaÓabrÈhmaÓÈ kapaÓaddhikavanibbakayÈcakÈ2. EvaÑ dakkhiÓeyyÈ vÈ ete
puth|. . Idha loketi manussaloketi yaÒÒamakappayiÑsu puth|dha loke.
PucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi metanti pucchÈti tisso pucchÈ
adiÔÔhajotanÈ pucchÈ diÔÔhasaÑsandanÈ pucchÈ vimaticchedanÈ pucchÈ.
KatamÈ adiÔÔhajotanÈ pucchÈ. PakatiyÈ lakkhaÓaÑ aÒÒÈtaÑ hoti adiÔÔhaÑ
atulitaÑ atÊritaÑ avibh|taÑ avibhÈvitaÑ, tassa ÒÈÓÈya dassanÈya tulanÈya
tÊraÓÈya vibh|tatthÈya vibhÈvanatthÈya paÒhaÑ pucchati. AyaÑ
adiÔÔhajotanÈ pucchÈ.
KatamÈ diÔÔhasaÑsandanÈ pucchÈ. PakatiyÈ lakkhaÓaÑ ÒÈtaÑ hoti
diÔÔhaÑ tulitaÑ tÊritaÑ vibh|taÑ vibhÈvitaÑ. AÒÒehi paÓÉitehi saddhiÑ
saÑsandanatthÈya paÒhaÑ pucchati. AyaÑ diÔÔhasaÑsandanÈ pucchÈ.
KatamÈ vimaticchedanÈ pucchÈ. PakatiyÈ saÑsayapakkhando3 hoti
vimatipakkhando dveÄhakajÈto “evaÑ nu kho, na nu kho, kiÑ nu kho,
kathaÑ nu kho”ti. So vimaticchedanatthÈya paÒhaÑ pucchati. AyaÑ
vimaticchedanÈ pucchÈ. ImÈ tisso pucchÈ.
AparÈpi tisso pucchÈ manussapucchÈ amanussapucchÈ nimmitapucchÈ.
KatamÈ manussapucchÈ. ManussÈ BuddhaÑ BhagavantaÑ upasa~kamitvÈ
pucchanti, bhikkh| pucchanti, bhikkhuniyo pucchanti, upÈsakÈ pucchanti,
upÈsikÈyo pucchanti,
______________________________________________________________
1. YaÒÒayajakÈ (SyÈ)
3. SaÑsayapakkhanno (SyÈ)
2. ...vaÓibbakasÈvakÈ (SyÈ) Khu 1. 240 piÔÔhe.
3. PuÓÓakamÈÓavapucchÈniddesa
51
rÈjÈno pucchanti, khattiyÈ pucchanti, brÈhmaÓÈ pucchanti, vessÈ pucchanti,
suddÈ pucchanti, gahaÔÔhÈ pucchanti, pabbajitÈ pucchanti, ayaÑ
manussapucchÈ.
KatamÈ amanussapucchÈ. AmanussÈ BuddhaÑ BhagavantaÑ
upasa~kamitvÈ paÒhaÑ pucchanti, nÈgÈ pucchanti, supaÓÓÈ pucchanti,
yakkhÈ pucchanti, asurÈ pucchanti, gandhabbÈ pucchanti, mahÈrÈjÈno
pucchanti, indÈ pucchanti, brahmÈno pucchanti, devatÈyo pucchanti. AyaÑ
amanussapucchÈ.
KatamÈ nimmitapucchÈ. YaÑ BhagavÈ r|paÑ abhinimminÈti
manomayaÑ sabba~gapacca~gaÑ ahÊnindriyaÑ. So nimmito BuddhaÑ
BhagavantaÑ upasa~kamitvÈ paÒhaÑ pucchati. BhagavÈ visajjeti1. AyaÑ
nimmitapucchÈ. ImÈ tisso pucchÈ.
AparÈpi tisso pucchÈ attatthapucchÈ paratthapucchÈ ubhayatthapucchÈ.
AparÈpi tisso pucchÈ diÔÔhadhammikatthapucchÈ samparÈyikatthapucchÈ
paramatthapucchÈ. AparÈpi tisso pucchÈ anavajjatthapucchÈ
nikkilesatthapucchÈ vodÈnatthapucchÈ. AparÈpi tisso pucchÈ atÊtapucchÈ
anÈgatapucchÈ paccuppannapucchÈ. AparÈpi tisso pucchÈ ajjhattapucchÈ
bahiddhÈpucchÈ ajjhattabahiddhÈpucchÈ. AparÈpi tisso pucchÈ kusalapucchÈ
akusalapucchÈ abyÈkatapucchÈ. AparÈpi tisso pucchÈ khandhapucchÈ
dhÈtupucchÈ ÈyatanapucchÈ. AparÈpi tisso pucchÈ satipaÔÔhÈnapucchÈ
sammappadhÈnapucchÈ iddhipÈdapucchÈ. AparÈpi tisso pucchÈ
indriyapucchÈ balapucchÈ bojjha~gapucchÈ. AparÈpi tisso pucchÈ
maggapucchÈ phalapucchÈ nibbÈnapucchÈ. PucchÈmi tanti pucchÈmi taÑ
yÈcÈmi taÑ ajjhesÈmi taÑ pasÈdemi taÑ “kathayassu me”ti pucchÈmi taÑ.
BhagavÈti gÈravÈdhivacanametaÑ -pa- sacchikÈ paÒÒatti yadidaÑ
BhagavÈti. Br|himetanti br|hi ÈcikkhÈhi desehi paÒÒapehi paÔÔhapehi
vivarÈhi vibhajÈhi uttÈnÊkarohi pakÈsehÊti pucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi
metaÑ. TenÈha so brÈhmaÓo–
AnejaÑ m|ladassÈviÑ, (iccÈyasmÈ PuÓÓako,)
Atthi paÒhena ÈgamaÑ.
KiÑ nissitÈ isayo manujÈ,
KhattiyÈ brÈhmaÓÈ devatÈnaÑ.
YaÒÒamakappayiÑsu puth|dha loke,
PucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi metanti.
______________________________________________________________
1. Vissajjeti (Ka)
52
C|ÄaniddesapÈÄi
13. Ye kecime isayo manujÈ, (PuÓÓakÈti BhagavÈ,)
KhattiyÈ brÈhmaÓÈ devatÈnaÑ.
YaÒÒamakappayiÑsu puth|dha loke,
ŒsÊsamÈnÈ PuÓÓaka itthattaÑ1.
JaraÑ sitÈ yaÒÒamakappayiÑsu.
(2)
Ye kecime isayo manujÈti ye kecÊti sabbena sabbaÑ sabbathÈ sabbaÑ
asesaÑ nissesaÑ pariyÈdiyanavacanametaÑ ye kecÊti. Isayoti isinÈmakÈ ye
keci isipabbajjaÑ pabbajitÈ ÈjÊvakÈ nigaÓÔhÈ jaÔilÈ tÈpasÈ. ManujÈti manussÈ
vuccantÊti ye kecime isayo manujÈ, PuÓÓakÈti BhagavÈ.
KhattiyÈ brÈhmaÓÈ devatÈnanti khattiyÈti ye keci khattiyajÈtikÈ.
BrÈhmaÓÈti ye keci bhovÈdikÈ. DevatÈnanti ÈjÊvakasÈvakÈnaÑ ÈjÊvakÈ
devatÈ -pa-. DisÈvatikÈnaÑ disÈ devatÈ. Ye yesaÑ dakkhiÓeyyÈ, te tesaÑ
devatÈti khattiyÈ brÈhmaÓÈ devatÈnaÑ.
YaÒÒamakappayiÑsu puth|dha loketi yaÒÒaÑ vuccati deyyadhammo,
cÊvarapiÓÉapÈtasenÈsanagilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ annaÑ pÈnaÑ
-pa- seyyÈvasathapadÊpeyyaÑ. YaÒÒamakappayiÑs|ti yepi yaÒÒaÑ esanti
gavesanti pariyesanti -pa- seyyÈvasathapadÊpeyyaÑ, tepi yaÒÒaÑ kappenti.
Puth|ti yaÒÒÈ vÈ ete puth|, yaÒÒayÈjakÈ vÈ ete puth|, dakkhiÓeyyÈ vÈ ete
puth| -pa-. EvaÑ dakkhiÓeyyÈ vÈ ete puth|. Idha loketi manussaloketi
yaÒÒamakappayiÑsu puth|dha loke.
ŒsÊsamÈnÈ PuÓÓaka itthattanti ÈsÊsamÈnÈti r|papaÔilÈbhaÑ ÈsÊsamÈnÈ
saddapaÔilÈbhaÑ ÈsÊsamÈnÈ gandhapaÔilÈbhaÑ ÈsÊsamÈnÈ rasapaÔilÈbhaÑ
ÈsÊsamÈnÈ phoÔÔhabbapaÔilÈbhaÑ ÈsÊsamÈnÈ puttapaÔilÈbhaÑ ÈsÊsamÈnÈ
dÈrapaÔilÈbhaÑ ÈsÊsamÈnÈ dhanapaÔilÈbhaÑ ÈsÊsamÈnÈ yasapaÔilÈbhaÑ
ÈsÊsamÈnÈ issariyapaÔilÈbhaÑ ÈsÊsamÈnÈ khattiyamahÈsÈlakule
attabhÈvapaÔilÈbhaÑ ÈsÊsamÈnÈ
______________________________________________________________
1. ItthataÑ (SyÈ), itthabhÈvaÑ (Ka)
3. PuÓÓakamÈÓavapucchÈniddesa
53
brÈhmaÓamahÈsÈlakule attabhÈvapaÔilÈbhaÑ ÈsÊsamÈnÈ
gahapatimahÈsÈlakule attabhÈvapaÔilÈbhaÑ ÈsÊsamÈnÈ CÈtumahÈrÈjikesu1
devesu attabhÈvapaÔilÈbhaÑ ÈsÊsamÈnÈ TÈvatiÑsesu devesu. YÈmesu
devesu. Tusitesu devesu. NimmÈnaratÊsu devesu. ParanimmitavasavattÊsu
devesu. BrahmakÈyikesu devesu attabhÈvapaÔilÈbhaÑ ÈsÊsamÈnÈ icchamÈnÈ
sÈdiyamÈnÈ patthayamÈnÈ pihayamÈnÈ abhijappamÈnÈti ÈsÊsamÈnÈ.
PuÓÓaka itthattanti ettha attabhÈvÈbhinibbattiÑ ÈsÊsamÈnÈ ettha
khattiyamahÈsÈlakule attabhÈvÈbhinibbattiÑ ÈsÊsamÈnÈ -pa-. Ettha
brahmakÈyikesu devesu attabhÈvÈbhinibbattiÑ ÈsÊsamÈnÈ icchayamÈnÈ
sÈdiyamÈnÈ patthayamÈnÈ pihayamÈnÈ abhijappamÈnÈti ÈsÊsamÈnÈ PuÓÓaka
itthattaÑ.
JaraÑ sitÈ yaÒÒamakappayiÑs|ti jarÈnissitÈ byÈdhinissitÈ maraÓanissitÈ
sokaparidevadukkhadomanassupÈyÈsanissitÈ. Yadeva te jÈtinissitÈ, tadeva te
jarÈnissitÈ. Yadeva te jarÈnissitÈ, tadeva te byÈdhinissitÈ. Yadeva te
byÈdhinissitÈ, tadeva te maraÓanissitÈ. Yadeva te maraÓanissitÈ, tadeva te
sokaparidevadukkhadomanassupÈyÈsanissitÈ. Yadeva te
sokaparidevadukkhadomanassupÈyÈsanissitÈ, tadeva te gatinissitÈ. Yadeva te
gatinissitÈ, tadeva te upapattinissitÈ. Yadeva te upapattinissitÈ, tadeva te
paÔisandhinissitÈ. Yadeva te paÔisandhinissitÈ, tadeva te bhavanissitÈ.
Yadeva te bhavanissitÈ, tadeva te saÑsÈranissitÈ. Yadeva te saÑsÈranissitÈ,
tadeva te vaÔÔanissitÈ allÊnÈ upagatÈ ajjhositÈ adhimuttÈti jaraÑ sitÈ
yaÒÒamakappayiÑsu. TenÈha BhagavÈ–
Ye kecime isayo manujÈ, (PuÓÓakÈti BhagavÈ,)
KhattiyÈ brÈhmaÓÈ devatÈnaÑ.
YaÒÒamakappayiÑsu puth|dha loke,
ŒsÊsamÈnÈ PuÓÓaka itthattaÑ.
JaraÑ sitÈ yaÒÒamakappayiÑs|ti.
______________________________________________________________
1. CÈtummahÈrÈjikesu (SyÈ)
54
C|ÄaniddesapÈÄi
14. Ye kecime isayo manujÈ, (iccÈyasmÈ PuÓÓÈko,)
KhattiyÈ brahmaÓÈ devatÈnaÑ,
YaÒÒamakappayiÑsu puth|dha loke,
Kaccisu te BhagavÈ yaÒÒapathe appamattÈ.
AtÈru1 jÈtiÒca jaraÒca mÈrisa,
PucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi metaÑ.
(3)
Ye kecime isayo manujÈti ye kecÊti -pa-.
Kaccisu te BhagavÈ yaÒÒapathe appamattÈti kaccis|ti saÑsayapucchÈ
vimatipucchÈ dveÄhakapucchÈ anekaÑsapucchÈ “evaÑ nu kho, na nu kho
kiÑ nu kho, kathaÑ nu kho”ti kaccisu. Teti yaÒÒayÈjakÈ vuccanti.
BhagavÈti gÈravÈdhivacanaÑ -pa- sacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ BhagavÈti
kaccisu te BhagavÈ. . YaÒÒapathe appamattÈti yaÒÒoyeva vuccati
yaÒÒapatho. YathÈ ariyamaggo ariyapatho devamaggo devapatho
brahmamaggo brahmapatho. Evameva yaÒÒoyeva vuccati yaÒÒapatho.
AppamattÈti yaÒÒapathe appamattÈ sakkaccakÈrino sÈtaccakÈrino
aÔÔhitakÈrino anolÊnavuttino anikkhittacchandÈ anikkhittadhurÈ taccaritÈ
tabbahulÈ taggarukÈ tanninnÈ tappoÓÈ tappabbhÈrÈ tadadhimuttÈ
tadadhipateyyÈti tepi yaÒÒapathe appamattÈ. Yepi yaÒÒaÑ esanti gavesanti
pariyesanti cÊvarapiÓÉapÈtasenÈsanagilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ
annaÑ pÈnaÑ -pa- seyyÈvasathapadÊpeyyaÑ sakkaccakÈrino -patadadhipateyyÈ. Tepi yaÒÒapathe appamattÈ. Yepi yaÒÒaÑ abhisa~kharonti
cÊvarapiÓÉapÈtasenÈsanagilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ annaÑ pÈnaÑ
-pa- seyyÈvasathapadÊpeyyaÑ sakkaccakÈrino -pa- tadadhipateyyÈ. Tepi
yaÒÒapathe appamattÈ. Yepi yaÒÒaÑ denti yajanti pariccajanti
cÊvarapiÓÉapÈtasenÈsanagilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ annaÑ pÈnaÑ
-pa- seyyÈvasathapadÊpeyyaÑ sakkaccakÈrino -pa- tadadhipateyyÈ. Tepi
yaÒÒapathe appamattÈti kaccisu te BhagavÈ yaÒÒapathe appamattÈ.
AtÈru jÈtiÒca jaraÒca mÈrisÈti jarÈmaraÓaÑ atariÑsu uttariÑsu
patariÑsu samatikkamiÑsu vÊtivattiÑsu. MÈrisÈti piyavacanaÑ
garuvacanaÑ sagÈravasappatissÈdhivacanametaÑ mÈrisÈti atÈru jÈtiÒca
jaraÒca mÈrisa.
______________________________________________________________
1. AtÈruÑ (SÊ, Ka)
3. PuÓÓakamÈÓavapucchÈniddesa
55
PucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi metanti pucchÈmi tanti pucchÈmi taÑ
yÈcÈmi taÑ ajjhesÈmi taÑ pasÈdemi taÑ kathayassu meti pucchÈmi taÑ.
BhagavÈti gÈravÈdhivacanaÑ -pa- sacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ BhagavÈti.
Br|hi metanti br|hi ÈcikkhÈhi desehi paÒÒapehi paÔÔhapehi vivarÈhi
vibhajÈhi uttÈnÊkarohi pakÈsehÊti pucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi metaÑ.
TenÈha so brÈhmaÓo–
Ye kecime isayo manujÈ, (iccÈyasmÈ PuÓÓako,)
KhattiyÈ brahmaÓÈ devatÈnaÑ.
YaÒÒamakappayiÑsu puth|dha loke,
Kaccisu te BhagavÈ yaÒÒapathe appamattÈ.
AtÈru jÈtiÒca jaraÒca mÈrisa,
PucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi me tanti.
15. ŒsÊsanti1 thomayanti abhijappanti juhanti, (PuÓÓakÈti BhagavÈ,)
KÈmÈbhijappanti paÔicca lÈbhaÑ.
Te yÈjayogÈ bhavarÈgarattÈ,
NÈtariÑsu jÈtijaranti br|mi.
(4)
ŒsÊsanti thomayanti abhijappanti juhantiti ÈsÊsantÊti r|papaÔilÈbhaÑ
ÈsÊsanti. SaddapaÔilÈbhaÑ ÈsÊsanti. GandhapaÔilÈbhaÑ ÈsÊsanti.
RasapaÔilÈbhaÑ ÈsÊsanti. PhoÔÔhabbapaÔilÈbhaÑ ÈsÊsanti. PuttapaÔilÈbhaÑ
ÈsÊsanti. DÈrapaÔilÈbhaÑ ÈsÊsanti. DhanapaÔilÈbhaÑ ÈsÊsanti.
YasapaÔilÈbhaÑ ÈsÊsanti. IssariyapaÔilÈbhaÑ ÈsÊsanti khattiyamahÈsÈlakule
attabhÈvapaÔilÈbhaÑ ÈsÊsanti. BrÈhmaÓamahÈsÈlakule.
GahapatimahÈsÈlakule attabhÈvapaÔilÈbhaÑ ÈsÊsanti. CÈtumahÈrÈjikesu
devesu -pa-. BrahmakÈyikesu devesu attabhÈvapaÔilÈbhaÑ ÈsÊsanti icchanti
sÈdiyanti patthayanti pihayantÊti ÈsÊsanti.
ThomayantÊti yaÒÒaÑ vÈ thomenti phalaÑ vÈ thomenti dakkhiÓeyye vÈ
thomenti. KathaÑ yaÒÒaÑ thomenti. SuciÑ dinnaÑ2 manÈpaÑ dinnaÑ
paÓÊtaÑ dinnaÑ
______________________________________________________________
1. ŒsiÑsanti (SyÈ)
2. PiyaÑ dinnaÑ (SyÈ)
56
C|ÄaniddesapÈÄi
kÈlena dinnaÑ kappiyaÑ dinnaÑ viceyya dinnaÑ anavajjaÑ dinnaÑ
abhiÓhaÑ dinnaÑ dadaÑ cittaÑ pasÈditanti thomenti kittenti vaÓÓenti
pasaÑsanti. EvaÑ yaÒÒaÑ thomenti.
KathaÑ phalaÑ thomenti. Ito nidÈnaÑ r|papaÔilÈbho bhavissati -pa-.
BrahmakÈyikesu devesu attabhÈvapaÔilÈbho bhavissatÊti thomenti kittenti
vaÓÓenti pasaÑsanti evaÑ phalaÑ thomenti.
KathaÑ dakkhiÓeyye thomenti. DakkhiÓeyyÈ jÈtisampannÈ
gottasampannÈ ajjhÈyakÈ mantadharÈ tiÓÓaÑ vedÈnaÑ pÈrag|
sanighaÓÉukeÔubhÈnaÑ sÈkkharappabhedÈnaÑ itihÈsapaÒcamÈnaÑ padakÈ
veyyÈkaraÓÈ lokÈyatamahÈpurisalakkhaÓesu anavayÈti, vÊtarÈgÈ vÈ
rÈgavinayÈya vÈ paÔipannÈ, vÊtadosÈ vÈ dosavinayÈya vÈ paÔipannÈ,
vÊtamohÈ vÈ mohavinayÈya vÈ paÔipannÈ, saddhÈsampannÈ sÊlasampannÈ
samÈdhisampannÈ paÒÒÈsampannÈ vimuttisampannÈ
vimuttiÒÈÓadassanasampannÈti thomenti kittenti vaÓÓenti pasaÑsanti, evaÑ
dakkhiÓeyye thomentÊti ÈsÊsanti thomayanti.
AbhijappantÊti r|papaÔilÈbhaÑ abhijappanti, saddapaÔilÈbhaÑ
abhijappanti. GandhapaÔilÈbhaÑ abhijappanti. RasapaÔilÈbhaÑ abhijappanti
-pa-. BrahmakÈyikesu devesu attabhÈvapaÔilÈbhaÑ abhijappantÊti ÈsÊsanti
thomayanti abhijappanti. JuhantÊti juhanti denti yajanti pariccajanti
cÊvarapiÓÉapÈtasenÈsanagilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ annaÑ pÈnaÑ
vatthaÑ yÈnaÑ mÈlÈgandhavilepanaÑ seyyÈvasathapadÊpeyyanti ÈsÊsanti
thomayanti abhijappanti juhanti. PuÓÓakÈti BhagavÈ.
KÈmÈbhijappanti paÔicca lÈbhanti r|papaÔilÈbhaÑ paÔicca kÈme
abhijappanti saddapaÔilÈbhaÑ paÔicca kÈme abhijappanti -pa-.
BrahmakÈyikesu devesu attabhÈvapaÔilÈbhaÑ paÔicca kÈme abhijappanti
pajappantÊti kÈmÈbhijappanti paÔicca lÈbhaÑ.
Te yÈjayogÈ bhavarÈgarattÈ, nÈtariÑsu jÈtijaranti br|mÊti teti
yaÒÒayÈjakÈ vuccanti. YÈjayogÈti yÈjayogesu yuttÈ payuttÈ ÈyuttÈ samÈyuttÈ
taccaritÈ tabbahulÈ taggarukÈ tanninnÈ tappoÓÈ tappabbhÈrÈ tadadhimuttÈ
tadadhipateyyÈti te yÈjayogÈ. BhavarÈgarattÈti bhavarÈgo vuccati yo
bhavesu bhavacchando bhavarÈgo
3. PuÓÓakamÈÓavapucchÈniddesa
57
bhavanandÊ bhavataÓhÈ bhavasineho bhavapariÄÈho bhavamucchÈ
bhavajjhosÈnaÑ. BhavarÈgena bhavesu rattÈ giddhÈ gadhitÈ mucchitÈ
ajjhosannÈ laggÈ laggitÈ palibuddhÈti te yÈjayogÈ bhavarÈgarattÈ.
NÈtariÑsu jÈtijaranti br|mÊti te yÈjayogÈ bhavarÈgarattÈ
jÈtijarÈmaraÓaÑ nÈtariÑsu na uttariÑsu na patariÑsu na samatikkamiÑsu
na vÊtivattiÑsu jÈtijarÈmaraÓÈ anikkhantÈ anissaÔÈ anatikkantÈ
asamatikkantÈ avÊtivattÈ antojÈtijarÈmaraÓe parivattanti. AntosaÑsÈrapathe
parivattanti. JÈtiyÈ anugatÈ jarÈya anusaÔÈ byÈdhinÈ abhibh|tÈ maraÓena
abbhÈhatÈ atÈÓÈ aleÓÈ asaraÓÈ asaraÓÊbh|tÈti br|mi ÈcikkhÈmi desemi
paÒÒapemi paÔÔhapemi vivarÈmi vibhajÈmi uttÈnÊkaromi pakÈsemÊti te
yÈjayogÈ bhavarÈgarattÈ, nÈtariÑsu jÈtijaranti br|mi. TenÈha BhagavÈ–
ŒsÊsanti thomayanti abhijappanti juhanti, (PuÓÓakÈti BhagavÈ,)
KÈmÈ’bhijappanti paÔicca lÈbhaÑ.
Te yÈjayogÈ bhavarÈgarattÈ,
NÈtariÑsu jÈtijaranti br|mÊti.
16. Te ce nÈtariÑsu yÈjayogÈ, (iccÈyasmÈ PuÓÓako,)
YaÒÒehi jÈtiÒca jaraÒca mÈrisa.
Atha ko carahi devamanussaloke,
AtÈri jÈtiÒca jaraÒca mÈrisa.
PucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi metaÑ.
(5)
Te ce nÈtariÑsu yÈjayogÈti te yaÒÒayÈjakÈ yÈjayogÈ bhavarÈgarattÈ
jÈtijarÈmaraÓaÑ nÈtariÑsu na uttariÑsu na patariÑsu na samatikkamiÑsu
na vÊtivattiÑsu, jÈtijarÈmaraÓÈ anikkhantÈ anissaÔÈ anatikkantÈ
asamatikkantÈ avÊtivattÈ antojÈtijarÈmaraÓe parivattanti. AntosaÑsÈrapathe
parivattanti. JÈtiyÈ anugatÈ jarÈya anusaÔÈ byÈdhinÈ abhibh|tÈ maraÓena
abbhÈhatÈ atÈÓÈ aleÓÈ asaraÓÈ asaraÓÊbh|tÈti te ce nÈtariÑsu yÈjayogÈ.
IccÈyasmÈ PuÓÓakoti iccÈti padasandhi -pa- ÈyasmÈ PuÓÓako.
58
C|ÄaniddesapÈÄi
YaÒÒehi jÈtiÒca jaraÒca mÈrisÈti yaÒÒehÊti yaÒÒehi pah|tehi yaÒÒehi
vividhehi yaÒÒehi puth|hi. MÈrisÈti piyavacanaÑ garuvacanaÑ
sagÈravasappatissÈdhivacanametaÑ mÈrisÈti yaÒÒehi jÈtiÒca jaraÒca mÈrisa.
Atha ko carahi devamanussaloke, atÈri jÈtiÒca jaraÒca mÈrisÈti atha ko
eso sadevake loke samÈrake sabrahmake sassamaÓabrÈhmaÓiyÈ pajÈya
sadevamanussÈya jÈtijarÈmaraÓaÑ atari uttari patari samatikkami
vÊtivattayi1. MÈrisÈti piyavacanaÑ garuvacanaÑ
sagÈravasappatissÈdhivacanametaÑ mÈrisÈti atha ko carahi
devamanussaloke, atÈri jÈtiÒca jaraÒca mÈrisa.
PucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi metanti pucchÈmi tanti pucchÈmi taÑ
yÈcÈmi taÑ ajjhesÈmi taÑ pasÈdemi taÑ, kathayassu metanti pucchÈmi taÑ.
BhagavÈti gÈravÈdhivacanaÑ -pa- sacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ BhagavÈti.
Br|hi metanti br|hi ÈcikkhÈhi desehi paÒÒapehi paÔÔhapehi vivarÈhi
vibhajÈhi uttÈnÊkarohi pakÈsehÊti pucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi metaÑ.
TenÈha so brÈhmaÓo–
Te ce nÈtariÑsu yÈjayogÈ, (iccÈyasmÈ puÓÓako,)
YaÒÒehi jÈtiÒca jaraÒca mÈrisa.
Atha ko carahi devamanussaloke,
AtÈri jÈtiÒca jaraÒca mÈrisa.
PucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi metanti.
17. Sa~khÈya lokasmi2 paroparÈni, (PuÓÓakÈti BhagavÈ,)
YassiÒjitaÑ natthi kuhiÒci loke.
Santo vidh|mo anÊgho nirÈso,
AtÈri so jÈtijaranti br|mi.
(6)
Sa~khÈya lokasmi paroparÈnÊti sa~khÈ vuccati ÒÈÓaÑ. YÈ paÒÒÈ
pajÈnanÈ -pa- amoho dhammavicayo sammÈdiÔÔhi. ParoparÈnÊti oraÑ
vuccati sakattabhÈvo. ParaÑ vuccati parattabhÈvo. OraÑ vuccati
sakar|pavedanÈsaÒÒÈsa~khÈraviÒÒÈÓaÑ. ParaÑ vuccati
parar|pavedanÈsaÒÒÈsa~khÈra______________________________________________________________
1. VÊtivatti (Ka)
2. LokasmiÑ (SyÈ, Ka)
3. PuÓÓakamÈÓavapucchÈniddesa
59
viÒÒÈÓaÑ. OraÑ vuccati cha ajjhattikÈni ÈyatanÈni. ParaÑ vuccati cha
bÈhirÈni ÈyatanÈni. OraÑ vuccati manussaloko. ParaÑ vuccati devaloko.
OraÑ vuccati kÈmadhÈtu. ParaÑ vuccati r|padhÈtu ar|padhÈtu. OraÑ
vuccati kÈmadhÈtu r|padhÈtu. ParaÑ vuccati ar|padhÈtu. Sa~khÈya lokasmi
paroparÈnÊti paroparÈni aniccato sa~khÈya, dukkhato. Rogato. GaÓÉato -pa-.
NissaraÓato sa~khÈya jÈnitvÈ tulayitvÈ tÊrayitvÈ vibhÈvayitvÈ vibh|taÑ
katvÈti sa~khÈya lokasmi paroparÈni. PuÓÓakÈti BhagavÈti PuÓÓakÈti
BhagavÈ taÑ brÈhmaÓaÑ nÈmena Èlapati. BhagavÈti gÈravÈdhivacanametaÑ
-pa- yadidaÑ BhagavÈti PuÓÓakÈti BhagavÈ.
YassiÒjitaÑ natthi kuhiÒci loketi yassÈti arahato khÊÓÈsavassa. IÒjitanti
taÓhiÒjitaÑ diÔÔhiÒjitaÑ mÈniÒjitaÑ kilesiÒjitaÑ kÈmiÒjitaÑ. Yassime iÒjitÈ
natthi na santi na saÑvijjanti nupalabbhanti, pahÊnÈ samucchinnÈ v|pasantÈ
paÔipassaddhÈ abhabbuppattikÈ ÒÈÓagginÈ daÉÉhÈ. KuhiÒcÊti kuhiÒci
kismiÒci katthaci ajjhattaÑ vÈ bahiddhÈ vÈ ajjhattabahiddhÈ vÈ. Loketi
apÈyaloke -pa- Èyatanaloketi yassiÒjitaÑ natthi kuhiÒci loke.
Santo vidh|mo anÊgho nirÈso, atÈri so jÈtijaranti br|mÊti santoti
rÈgassa santattÈ santo. Dosassa. Mohassa. Kodhassa. UpanÈhassa.
Makkhassa -pa-. SabbÈkusalÈbhisa~khÈrÈnaÑ santattÈ samitattÈ
v|pasamitattÈ vijjhÈtattÈ1 nibbutattÈ vigatattÈ paÔipassaddhattÈ santo
upasanto v|pasanto nibbuto paÔipassaddhoti santo. Vidh|moti
kÈyaduccaritaÑ vidh|mitaÑ vidhamitaÑ sositaÑ visositaÑ byantÊkataÑ2.
VacÊduccaritaÑ. ManoduccaritaÑ vidh|mitaÑ vidhamitaÑ sositaÑ
visositaÑ byantÊkataÑ rÈgo, doso, moho vidh|mito vidhamito sosito
visosito byantÊkato. Kodho. UpanÈho. Makkho. PaÄÈso. IssÈ. MacchariyaÑ.
MÈyÈ. SÈÔheyyaÑ. Thambho. SÈrambho. MÈno. AtimÈno. Mado. PamÈdo.
Sabbe kilesÈ. Sabbe duccaritÈ. Sabbe darathÈ. Sabbe pariÄÈhÈ. Sabbe santÈpÈ.
SabbÈkusalÈbhisa~khÈrÈ vidh|mitÈ vidhamitÈ sositÈ visositÈ byantÊkatÈ.
Atha vÈ kodho vuccati dh|mo.
______________________________________________________________
1. NijjhÈtattÈ (Ka) Khu 7. 53 piÔÔhe.
2. ByantikataÑ (Ka)
60
C|ÄaniddesapÈÄi
MÈno hi te brÈhmaÓa khÈribhÈro,
Kodho dh|mo bhasmani1 mosavajjaÑ.
JivhÈ sujÈ hadayaÑ2 jotiÔhÈnaÑ,
AttÈ sudanto purisassa joti.
Api ca dasahÈkÈrehi kodho jÈyati, “anatthaÑ me acarÊ”ti kodho jÈyati,
“anatthaÑ me caratÊ”ti kodho jÈyati, “anatthaÑ me carissatÊ”ti kodho jÈyati.
“Piyassa me manÈpassa anatthaÑ acari. AnatthaÑ carati. AnatthaÑ
carissatÊ”ti kodho jÈyati. “Appiyassa me amanÈpassa atthaÑ acari. AtthaÑ
carati. AtthaÑ carissatÊ”ti kodho jÈyati. AÔÔhÈne vÈ pana kodho jÈyati. Yo
evar|po cittassa ÈghÈto paÔighÈto paÔighaÑ paÔivirodho kopo pakopo
sampakopo doso padoso sampadoso cittassa byÈpatti manopadoso kodho
kujjhanÈ kujjhitattaÑ doso dussanÈ dussitattaÑ byÈpatti byÈpajjanÈ
byÈpajjitattaÑ virodho paÔivirodho caÓÉikkaÑ asuropo3 anattamanatÈ
cittassa. AyaÑ vuccati kodho.
Api ca kodhassa adhimattaparittatÈ veditabbÈ, atthi kaÒci4 kÈlaÑ kodho
cittÈvilakaraÓamatto hoti, na ca tÈva mukhakulÈnavikulÈno hoti. Atthi kaÒci
kÈlaÑ kodho mukhakulÈnavikulÈnamatto hoti. Na ca tÈva hanusaÒcopano
hoti. Atthi kaÒci kÈlaÑ kodho hanusaÒcopanamatto hoti, na ca tÈva
pharusavÈcaÑ nicchÈraÓo5 hoti. Atthi kaÒci kÈlaÑ kodho pharusavÈcaÑ
nicchÈraÓamatto hoti, na ca tÈva disÈvidisÈnuvilokano hoti. Atthi kaÒci
kÈlaÑ kodho disÈvidisÈnuvilokanamatto hoti, na ca tÈva
daÓÉasatthaparÈmasano hoti. Atthi kaÒci kÈlaÑ kodho
daÓÉasatthaparÈmasanamatto hoti, na ca tÈva daÓÉasattha-abbhukkiraÓo
hoti. Atthi kaÒci kÈlaÑ kodho daÓÉasattha-abbhukkiraÓamatto hoti, na ca
tÈva daÓÉasattha-abhinipÈtano hoti. Atthi kaÒci kÈlaÑ kodho daÓÉasatthaabhinipÈtanamatto hoti,
______________________________________________________________
1. Gammani (SyÈ)
2. Tapparassa (SyÈ)
4. KiÒci (Ka) Khu 7. 165 piÔÔhe.
3. Assuropo (SyÈ)
5. PharusavÈcanicchÈraÓo (SyÈ)
3. PuÓÓakamÈÓavapucchÈniddesa
61
na ca tÈva sambhaÒjanapalibhaÒjano hoti. Atthi kaÒci kÈlaÑ kodho
sambhaÒjanapalibhaÒjanamatto hoti, na ca tÈva a~gama~ga-apakaÉÉhano
hoti. Atthi kaÒci kÈlaÑ kodho a~gama~ga-apakaÉÉhanamatto hoti, na ca
tÈva jÊvitÈvoropano1 hoti. Atthi kaÒci kÈlaÑ kodho jÊvitÈvoropanamatto
hoti, na ca tÈva sabbacÈgapariccÈgÈya saÓÔhito hoti. Yato kodho paraÑ
puggalaÑ ghÈtetvÈ attÈnaÑ ghÈteti. EttÈvatÈ kodho paramussadagato
paramavepullapatto hoti. Yassa so hoti kodho pahÊno samucchinno
v|pasanto paÔipassaddho abhabbuppattiko ÒÈÓagginÈ daÉÉho. So vuccati
vidh|mo.
Kodhassa pahÊnattÈ vidh|mo kodhavatthussa pariÒÒÈtattÈ vidh|mo
kodhahetussa pariÒÒÈtattÈ vidh|mo kodhahetussa upacchinnattÈ vidh|mo.
AnÊghoti rÈgo nÊgho, doso nÊgho, moho nÊgho, kodho nÊgho, upanÈho nÊgho
-pa-. SabbÈkusalÈbhisa~khÈrÈ nÊghÈ, yassete nÊghÈ pahÊnÈ samucchinnÈ
v|pasantÈ paÔipassaddhÈ abhabbuppattikÈ ÒÈÓagginÈ daÉÉhÈ, so vuccati
anÊgho.
NirÈsoti ÈsÈ vuccati taÓhÈ. Yo rÈgo sÈrÈgo -pa- abhijjhÈ lobho
akusalam|laÑ, yassesÈ ÈsÈ taÓhÈ pahÊnÈ samucchinnÈ v|pasantÈ
paÔipassaddhÈ abhabbuppattikÈ ÒÈÓagginÈ daÉÉhÈ, so vuccati nirÈso. JÈtÊti
yÈ tesaÑ tesaÑ sattÈnaÑ tamhi tamhi sattanikÈye jÈti saÒjÈti okkanti
abhinibbatti khandhÈnaÑ pÈtubhÈvo ÈyatanÈnaÑ paÔilÈbho. JarÈti yÈ tesaÑ
tesaÑ sattÈnaÑ tamhi tamhi sattanikÈye jarÈ jÊraÓatÈ khaÓÉiccaÑ pÈliccaÑ
valittacatÈ Èyuno saÑhÈni indriyÈnaÑ paripÈko. Santo vidh|mo anÊgho
nirÈso, atÈri so jÈtijaranti br|mÊti yo santo ca vidh|mo ca anÊgho ca nirÈso
ca, so jÈtijarÈmaraÓaÑ atari uttari patari samatikkami vÊtivattayÊti br|mi
ÈcikkhÈmi desemi paÒÒapemi paÔÔhapemi vivarÈmi vibhajÈmi uttÈnÊkaromi
pakÈsemÊti santo vidh|mo anÊgho nirÈso, atÈri so jÈtijaranti br|mi. TenÈha
BhagavÈ–
______________________________________________________________
1. JÊvitapanÈsano (SyÈ) Khu 7. 166 piÔÔhe.
62
C|ÄaniddesapÈÄi
Sa~khÈya lokasmi paroparÈni, (PuÓÓakÈti BhagavÈ,)
YassiÒjitaÑ natthi kuhiÒci loke.
Santo vidh|mo anÊgho nirÈso,
AtÈri so jÈtijaranti br|mÊti.
SahagÈthÈpariyosÈnÈ -pa- paÒjaliko BhagavantaÑ namassamÈno nisinno
hoti “satthÈ me bhante BhagavÈ, sÈvakohamasmÊ”ti.
PuÓÓakamÈÓavapucchÈniddeso tatiyo.
_____
4. Mettag|mÈÓavapucchÈniddesa
18. PucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi me’taÑ, (iccÈyasmÈ Mettag|,)
MaÒÒÈmi taÑ vedag| bhÈvitattaÑ.
Kuto nu dukkhÈ samudÈgatÈ ime,
Ye keci lokasmi’manekar|pÈ.
(1)
PucchÈmitaÑ BhagavÈ br|hi me’tanti pucchÈmÊti tisso pucchÈ
adiÔÔhajotanÈ pucchÈ diÔÔhasaÑsandanÈ pucchÈ vimaticchedanÈ pucchÈ.
KatamÈ adiÔÔhajotanÈ pucchÈ, pakatiyÈ lakkhaÓaÑ aÒÒÈtaÑ hoti adiÔÔhaÑ
atulitaÑ atÊritaÑ avibh|taÑ avibhÈvitaÑ, tassa ÒÈÓÈya dassanÈya tulanÈya
tÊraÓÈya vibh|tatthÈya vibhÈvanatthÈya paÒhaÑ pucchati, ayaÑ
adiÔÔhajotanÈ pucchÈ.
KatamÈ diÔÔhasaÑsandanÈ pucchÈ, pakatiyÈ lakkhaÓaÑ ÒÈtaÑ hoti
diÔÔhaÑ tulitaÑ tÊritaÑ vibh|taÑ vibhÈvitaÑ, aÒÒehi paÓÉitehi saddhiÑ
saÑsandanatthÈya paÒhaÑ pucchati, ayaÑ diÔÔhasaÑsandanÈ pucchÈ.
KatamÈ vimaticchedanÈ pucchÈ, pakatiyÈ saÑsayapakkhando hoti
vimatipakkhando dveÄhakajÈto “evaÑ nu kho, na nu kho kiÑ nu kho kathaÑ
nu kho”ti, so vimaticchedanatthÈya paÒhaÑ pucchati. AyaÑ vimaticchedanÈ
pucchÈ. ImÈ tisso pucchÈ.
AparÈpi tisso pucchÈ manussapucchÈ amanussapucchÈ nimmitapucchÈ.
KatamÈ manussa pucchÈ, manussÈ BuddhaÑ BhagavantaÑ upasa~kamitvÈ
paÒhaÑ pucchanti, bhikkh| pucchanti, bhikkhuniyo pucchanti, upÈsakÈ
pucchanti, upÈsikÈyo pucchanti, rÈjÈno
4. MettÈg|mÈÓavapucchÈniddesa
63
pucchanti, khattiyÈ pucchanti, brÈhmaÓÈ pucchanti, vessÈ pucchanti, suddÈ
pucchanti, gahaÔÔhÈ pucchanti, pabbajitÈ pucchanti, ayaÑ manussapucchÈ.
KatamÈ amanussapucchÈ, amanussÈ BuddhaÑ BhagavantaÑ
upasa~kamitvÈ paÒhaÑ pucchanti, nÈgÈ pucchanti, supaÓÓÈ pucchanti,
yakkhÈ pucchanti, asurÈ pucchanti, gandhabbÈ pucchanti, mahÈrÈjÈno
pucchanti, indÈ pucchanti, brahmÈ pucchanti, devÈ pucchanti, ayaÑ
amanussapucchÈ.
KatamÈ nimmitapucchÈ, BhagavÈ r|paÑ abhinimminÈti manomayaÑ
sabba~gapacca~gaÑ ahÊnindriyaÑ, so nimmito BuddhaÑ BhagavantaÑ
upasa~kamitvÈ paÒhaÑ pucchati, BhagavÈ visajjeti, ayaÑ nimmitapucchÈ.
ImÈ tisso pucchÈ.
AparÈpi tisso pucchÈ attatthapucchÈ paratthapucchÈ ubhayatthapucchÈ.
. AparÈpi tisso pucchÈ diÔÔhadhammikatthapucchÈ samparÈyikatthapucchÈ
paramatthapucchÈ. . AparÈpi tisso pucchÈ anavajjatthapucchÈ
nikkilesatthapucchÈ vodÈnatthapucchÈ. . AparÈpi tisso pucchÈ atÊtapucchÈ
anÈgatapucchÈ paccuppannapucchÈ. . AparÈpi tisso pucchÈ ajjhattapucchÈ
bahiddhÈpucchÈ ajjhattabahiddhÈpucchÈ. . AparÈpi tisso pucchÈ
kusalapucchÈ akusalapucchÈ abyÈkatapucchÈ. . ArÈpi tisso pucchÈ
khandhapucchÈ dhÈtupucchÈ ÈyatanapucchÈ. . AparÈpi tisso pucchÈ
satipaÔÔhÈnapucchÈ sammappadhÈnapucchÈ iddhipÈdapucchÈ. . AparÈpi
tisso pucchÈ indriyapucchÈ balapucchÈ bojjha~gapucchÈ. . AparÈpi tisso
pucchÈ maggapucchÈ phalapucchÈ nibbÈnapucchÈ.
PucchÈmi tanti pucchÈmi taÑ yÈcÈmi taÑ ajjhesÈmi taÑ pasÈdemi taÑ
“kathayassu me”ti pucchÈmi taÑ. BhagavÈti gÈravÈdhivacanametaÑ -pasacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ BhagavÈti. Br|hi me tanti br|hi ÈcikkhÈhi
desehi paÒÒapehi paÔÔhapehi vivarÈhi vibhajÈhi uttÈnÊkarohi pakÈsehÊti
pucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi metaÑ.
IccÈyasmÈ mettag|ti iccÈti padasandhi -pa- iccÈyasmÈ mettag|.
MaÒÒÈmi taÑ vedag| bhÈvitattanti vedag|ti taÑ maÒÒÈmi, bhÈvitattoti
taÑ maÒÒÈmi evaÑ jÈnÈmi evaÑ ÈjÈnÈmi evaÑ paÔijÈnÈmi evaÑ
paÔivijjhÈmi. Vedag| bhÈvitattoti kathaÒca BhagavÈ vedag|, vedÈ vuccanti
cat|su maggesu ÒÈÓaÑ paÒÒÈ paÒÒindriyaÑ paÒÒÈbalaÑ -padhammavicayasambojjha~go
64
C|ÄaniddesapÈÄi
vÊmasÈ vipassanÈ sammÈdiÔÔhi. BhagavÈ tehi vedehi jÈtijarÈmaraÓassa
antagato antappatto koÔigato koÔippatto pariyantagato pariyantappatto
vosÈnagato vosÈnappatto tÈÓagato tÈÓappatto leÓagato leÓappatto saraÓagato
saraÓappatto abhayagato abhayappatto accutagato accutappatto amatagato
amatappatto nibbÈnagato nibbÈnappatto. VedÈnaÑ vÈ antagatoti vedag|.
Vedehi vÈ antagatoti vedag|. SattannaÑ vÈ dhammÈnaÑ viditattÈ vedag|.
SakkÈyadiÔÔhi viditÈ hoti. VicikicchÈ viditÈ hoti. SÊlabbataparÈmÈso vidito
hoti. RÈgo doso moho mÈno vidito hoti. ViditÈssa honti pÈpakÈ akusalÈ
dhammÈ saÑkilesikÈ ponobhavikÈ sadarÈ dukkhavipÈkÈ ÈyatiÑ
jÈtijarÈmaraÓiyÈ.
VedÈni viceyya kevalÈni, (SabhiyÈti BhagavÈ,)
SamaÓÈnaÑ yÈnÊdhatthi1 brÈhmaÓÈnaÑ.
SabbavedanÈsu vÊtarÈgo,
SabbaÑ vedamaticca vedag| soti.
EvaÑ BhagavÈ vedag|.
KathaÑ BhagavÈ bhÈvitatto. BhagavÈ bhÈvitakÈyo bhÈvitasÊlo
bhÈvitacitto bhÈvitapaÒÒo bhÈvitasatipaÔÔhÈno bhÈvitasammappadhÈno
bhÈvita-iddhipÈdo bhÈvita-indriyo bhÈvitabalo bhÈvitabojjha~go
bhÈvitamaggo pahÊnakileso paÔividdhÈkuppo sacchikatanirodho. DukkhaÑ
tassa pariÒÒÈtaÑ, samudayo pahÊno, maggo bhÈvito, nirodho sacchikato.
AbhiÒÒeyyaÑ abhiÒÒÈtaÑ, pariÒÒeyyaÑ pariÒÒÈtaÑ, pahÈtabbaÑ pahÊnaÑ,
bhÈvetabbaÑ bhÈvitaÑ. SacchikÈtabbaÑ sacchikataÑ. Aparitto mahanto
gambhÊro appameyyo duppariyogÈÄho bahuratano sÈgar|pamo2
chaÄa~gupekkhÈya samannÈgato hoti.
CakkhunÈ r|paÑ disvÈ neva sumano hoti na dummano. Upekkhako
viharati sato sampajÈno. Sotena saddaÑ sutvÈ. GhÈnena gandhaÑ ghÈyitvÈ.
JivhÈya rasaÑ sÈyitvÈ. KÈyena phoÔÔhabbaÑ phusitvÈ. ManasÈ
______________________________________________________________
1. YÈni patthi (SyÈ), yÈni atthi (Ka) Khu 1. 360 piÔÔhesu.
2. SÈgarasamo (Ka)
4. MettÈg|mÈÓavapucchÈniddesa
65
dhammaÑ viÒÒÈya neva sumano hoti na dummano. Upekkhako viharati sato
sampajÈno.
CakkhunÈ r|paÑ disvÈ manÈpaÑ r|paÑ nÈbhigijjhati nÈbhihaÑsati1 na
rÈgaÑ janeti. Tassa Ôhitova kÈyo hoti, ÔhitaÑ cittaÑ ajjhattaÑ susaÓÔhitaÑ
suvimuttaÑ. CakkhunÈ kho paneva r|paÑ disvÈ amanÈpaÑ na ma~ku hoti
appatiÔÔhitacitto2 alÊnamanaso3 abyÈpannacetaso. Tassa Ôhitova kÈyo hoti,
ÔhitaÑ cittaÑ ajjhattaÑ susaÓÔhitaÑ suvimuttaÑ. Sotena saddaÑ sutvÈ.
GhÈnena gandhaÑ ghÈyitvÈ. JivhÈya rasaÑ sÈyitvÈ. KÈyena phoÔÔhabbaÑ
phusitvÈ. ManasÈ dhammaÑ viÒÒÈya manÈpaÑ nÈbhigijjhati nÈbhihaÑsati
na rÈgaÑ janeti. Tassa Ôhitova kÈyo hoti, ÔhitaÑ cittaÑ ajjhattaÑ
susaÓÔhitaÑ suvimuttaÑ. ManasÈ yeva kho pana dhammaÑ viÒÒÈya
amanÈpaÑ na ma~ku hoti appatiÔÔhitacitto alÊnamanaso abyÈpannacetaso.
Tassa Ôhitova kÈyo hoti, ÔhitaÑ cittaÑ ajjhattaÑ susaÓÔhitaÑ suvimuttaÑ.
CakkhunÈ r|paÑ disvÈ manÈpÈmanÈpesu r|pesu Ôhitova kÈyo hoti,
ÔhitaÑ cittaÑ ajjhattaÑ susaÓÔhitaÑ suvimuttaÑ. Sotena saddaÑ sutvÈ -pa-.
ManasÈ dhammaÑ viÒÒÈya manÈpÈmanÈpesu dhammesu Ôhitova kÈyo hoti
ÔhitaÑ cittaÑ ajjhattaÑ susaÓÔhitaÑ suvimuttaÑ.
CakkhunÈ r|paÑ disvÈ rajanÊye na rajjati. DussanÊye4 na dussati.
MohanÊye na muyhati. KopanÊye na kuppati. MadanÊye na majjati.
KilesanÊye na kilissati. Sotena saddaÑ sutvÈ -pa-. ManasÈ dhammaÑ
viÒÒÈya rajanÊye na rajjati. DussanÊye na dussati. MohanÊye na muyhati.
KopanÊye na kuppati. MadanÊye na majjati. KilesanÊye na kilissati.
DiÔÔhe diÔÔhamatto, sute sutamatto, mute mutamatto, viÒÒÈte
viÒÒÈtamatto, diÔÔhe na limpati, sute na limpati, mute na limpati, viÒÒÈte na
limpati, diÔÔhe an|payo5 anapÈyo anissito
______________________________________________________________
1. NÈbhipihayati (SyÈ) Khu 7. 186 piÔÔhe.
3. Œdinamanaso (SyÈ) Khu 7. 186 piÔÔhepi.
4. DosanÊye (SyÈ, ka) Khu 7. 186 piÔÔhepi.
5. Anupayo (SyÈ), anusayo (Ka) Khu 7. 187 piÔÔhe.
2. AppatiÔÔhÊnacitto (SyÈ)
66
C|ÄaniddesapÈÄi
appaÔibaddho vippamutto visaÒÒutto vimariyÈdikatena cetasÈ viharati. Sute.
Mute. ViÒÒÈte an|payo1 anapÈyo anissito appaÔibaddho vippamutto
visaÒÒutto vimariyÈdikatena cetasÈ viharati.
SaÑvijjati Bhagavato cakkhu, passati BhagavÈ cakkhunÈ r|paÑ,
chandarÈgo Bhagavato natthi, suvimuttacitto BhagavÈ. SaÑvijjati Bhagavato
sotaÑ, suÓÈti BhagavÈ sotena saddaÑ, chandarÈgo Bhagavato natthi,
suvimuttacitto BhagavÈ. SaÑvijjati Bhagavato ghÈnaÑ, ghÈyati BhagavÈ
ghÈnena gandhaÑ, chandarÈgo Bhagavato natthi, suvimuttacitto BhagavÈ.
SaÑvijjati Bhagavato jivhÈ, sÈyati BhagavÈ jivhÈya rasaÑ, chandarÈgo
Bhagavato natthi, suvimuttacitto BhagavÈ. SaÑvijjati Bhagavato kÈyo,
phusati BhagavÈ kÈyena phoÔÔhabbaÑ, chandarÈgo Bhagavato natthi,
suvimuttacitto BhagavÈ. SaÑvijjati Bhagavato mano, vijÈnÈti BhagavÈ
manasÈ dhammaÑ, chandarÈgo Bhagavato natthi, suvimuttacitto BhagavÈ.
Cakkhu r|pÈrÈmaÑ r|parataÑ r|pasammuditaÑ, taÑ Bhagavato2
dantaÑ guttaÑ rakkhitaÑ saÑvutaÑ, tassa ca saÑvarÈya dhammaÑ deseti.
SotaÑ saddÈrÈmaÑ saddarataÑ. GhÈnaÑ gandhÈrÈmaÑ gandharataÑ. JivhÈ
rasÈrÈmÈ rasaratÈ rasasammuditÈ, sÈ Bhagavato dantÈ guttÈ rakkhitÈ
saÑvutÈ, tassa ca saÑvarÈya dhammaÑ deseti. KÈyo phoÔÔhabbÈrÈmo
phoÔÔhabbarato phoÔÔhabbasammudito. Mano dhammÈrÈmo dhammarato
dhammasammudito, so Bhagavato danto gutto rakkhito saÑvuto, tassa ca
saÑvarÈya dhammaÑ deseti.
“DantaÑ nayanti samitiÑ, dantaÑ rÈjÈbhir|hati.
Danto seÔÔho manussesu, yo’tivÈkyaÑ titikkhati.
VaramassatarÈ dantÈ, ÈjÈnÊyÈ ca3 sindhavÈ.
KuÒjarÈ ca4 mahÈnÈgÈ, attadanto tato varaÑ.
Na hi etehi yÈnehi, gaccheyya agataÑ disaÑ.
YathÈ’ttanÈ sudantena, danto dantena gacchati.
______________________________________________________________
1. Anupayo (SyÈ), anusayo (Ka) Khu 7. 187 piÔÔhe.
2. BhagavatÈ (SyÈ) Khu 7. 187 piÔÔhe.
3. ŒjÈniyÈva (SyÈ) Khu 1. 59 piÔÔhe.
4. KuÒjarÈva (SyÈ)
4. MettÈg|mÈÓavapucchÈniddesa
67
VidhÈsu na vikampanti, vippamuttÈ punabbhavÈ.
Dantabh|miÑ anuppattÈ, te loke vijitÈvino.
YassindriyÈni bhÈvitÈni,
AjjhattaÒca bahiddhÈ ca sabbaloke.
Nibbijjha imaÑ paraÒca lokaÑ,
KÈlaÑ ka~khati bhÈvito sa danto”ti1.
EvaÑ BhagavÈ bhÈvitattoti.
MaÒÒÈmi taÑ vedag| bhÈvitattaÑ. Kuto nu dukkhÈ samudÈgatÈ imeti
kuto n|ti saÑsayapucchÈ vimatipucchÈ dveÄhakapucchÈ anekaÑsapucchÈ
“evaÑ nu kho, nanu kho, kiÑ nu kho, kathaÑ nu kho”ti kuto nu. DukkhÈti
jÈtidukkhaÑ jarÈdukkhaÑ byÈdhidukkhaÑ maraÓadukkhaÑ
sokaparidevadukkhadomanassupÈyÈsadukkhaÑ,byasanaÑ dukkhaÑ
nerayikaÑ dukkhaÑ tiracchÈnayonikaÑ dukkhaÑ pettivisayikaÑ dukkhaÑ,
mÈnusikaÑ dukkhaÑ gabbhokkantim|lakaÑ dukkhaÑ gabbhaÔÔhitim|lakaÑ
dukkhaÑ gabbhavuÔÔhÈnam|lakaÑ dukkhaÑ jÈtass|panibandhakaÑ
dukkhaÑ jÈtassa parÈdheyyakaÑ dukkhaÑ, att|pakkamaÑ dukkhaÑ
par|pakkamaÑ dukkhaÑ dukkhadukkhaÑ sa~khÈradukkhaÑ
vipariÓÈmadukkhaÑ, cakkhurogo sotarogo ghÈnarogo jivhÈrogo kÈyarogo
sÊsarogo kaÓÓarogo mukharogo dantarogo kÈso sÈso pinÈso ÉÈho jaro
kucchirogo mucchÈ pakkhandikÈ s|lÈ vis|cikÈ kuÔÔhaÑ gaÓÉo kilÈso soso
apamÈro daddu kaÓÉu kacchu rakhasÈ vitacchikÈ lohitapittaÑ madhumeho
aÑsÈ piÄakÈ bhagandalÈ pittasamuÔÔhÈnÈ ÈbÈdhÈ semhasamuÔÔhÈnÈ ÈbÈdhÈ
vÈtasamuÔÔhÈnÈ ÈbÈdhÈ sannipÈtikÈ ÈbÈdhÈ utupariÓÈmajÈ ÈbÈdhÈ
visamaparihÈrajÈ ÈbÈdhÈ opakkamikÈ ÈbÈdhÈ kammavipÈkajÈ ÈbÈdhÈ sÊtaÑ
uÓhaÑ jighacchÈ pipÈsÈ uccÈro passÈvo ÉaÑsamakasavÈtÈtapasarÊsapasamphassaÑ dukkhaÑ, mÈtumaraÓaÑ dukkhaÑ pitumaraÓaÑ dukkhaÑ
bhÈtumaraÓaÑ dukkhaÑ bhaginimaraÓaÑ dukkhaÑ puttamaraÓaÑ dukkhaÑ
dhÊtumaraÓaÑ dukkhaÑ ÒÈtibyasanaÑ dukkhaÑ rogabyasanaÑ dukkhaÑ
bhogabyasanaÑ dukkhaÑ sÊlabyasanaÑ dukkhaÑ diÔÔhibyasanaÑ dukkhaÑ,
yesaÑ dhammÈnaÑ Èdito samudÈgamanaÑ paÒÒÈyati, attha~gamato nirodho
paÒÒÈyati, kammasannissito vipÈko, vipÈkasannissitaÑ kammaÑ,
nÈmasannissitaÑ r|paÑ,
______________________________________________________________
1. Sudantoti (SyÈ) Khu 1. 358 piÔÔhe; Khu 7. 188 piÔÔhepi.
68
C|ÄaniddesapÈÄi
r|pasannissitaÑ nÈmaÑ, jÈtiyÈ anugataÑ, jarÈya anusaÔaÑ, byÈdhinÈ
abhibh|taÑ, maraÓena abbhÈhataÑ, dukkhe patiÔÔhitaÑ, atÈÓaÑ aleÓaÑ
asaraÓaÑ asaraÓÊbh|taÑ, ime vuccanti dukkhÈ. Ime dukkhÈ kuto
samudÈgatÈ kuto jÈtÈ kuto saÒjÈtÈ kuto nibbattÈ kuto abhinibbattÈ kuto
pÈtubh|tÈ, kiÑnidÈnÈ kiÑsamudayÈ kiÑjÈtikÈ kiÑpabhavÈti imesaÑ
dukkhÈnaÑ m|laÑ pucchati, hetuÑ pucchati, nidÈnaÑ pucchati, sambhavaÑ
pucchati, pabhavaÑ pucchati, samuÔÔhÈnaÑ pucchati, ÈhÈraÑ pucchati,
ÈrammaÓaÑ pucchati, paccayaÑ pucchati, samudayaÑ pucchati papucchati
yÈcati ajjhesati pasÈdetÊti kuto nu dukkhÈ samudÈgatÈ ime.
Ye keci lokasmi’manekar|pÈti ye kecÊti sabbena sabbaÑ sabbathÈ
sabbaÑ asesaÑ nissesaÑ pariyÈdiyanavacanametaÑ ye kecÊti. Lokasminti
apÈyaloke manussaloke devaloke khandhaloke dhÈtuloke Èyatanaloke.
Anekar|pÈti anekavidhÈ nÈnÈppakÈrÈ dukkhÈti ye keci
lokasmi’manekar|pÈ. TenÈha so brÈhmaÓo–
PucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi me’taÑ, (iccÈyasmÈ Mettag|,)
MaÒÒÈmi taÑ vedag| bhÈvitattaÑ.
Kuto nu dukkhÈ samudÈgatÈ ime,
Ye keci lokasmi’manekar|pÈti.
19. Dukkhassa ve maÑ pabhavaÑ apucchasi, (Mettag|ti BhagavÈ,)
TaÑ te pavakkhÈmi yathÈ pajÈnaÑ.
UpadhinidÈnÈ pabhavanti dukkhÈ,
Ye keci lokasmi’manekar|pÈ.
(2)
Dukkhassa ve maÑ pabhavaÑ apucchasÊti dukkhassÈti jÈtidukkhassa
jarÈdukkhassa byÈdhidukkhassa maraÓadukkhassa
sokaparidevadukkhadomanassupÈyÈsadukkhassa. PabhavaÑ apucchasÊti
dukkhassa m|laÑ pucchasi, hetuÑ pucchasi, nidÈnaÑ pucchasi, sambhavaÑ
pucchasi, pabhavaÑ pucchasi, samuÔÔhÈnaÑ pucchasi, ÈhÈraÑ pucchasi,
ÈrammaÓaÑ pucchasi, paccayaÑ pucchasi, samudayaÑ pucchasi yÈcasi
ajjhesasi pasÈdesÊti dukkhassa ve maÑ pabhavaÑ apucchasi. Mettag|ti
BhagavÈ taÑ brÈhmaÓaÑ nÈmena Èlapati.
4. MettÈg|mÈÓavapucchÈniddesa
69
BhagavÈti gÈravÈdhivacanametaÑ -pa- sacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ
BhagavÈti mettag|ti BhagavÈ.
TaÑ te pavakkhÈmi yathÈ pajÈnanti tanti dukkhassa m|laÑ
pavakkhÈmi, hetuÑ pavakkhÈmi, nidÈnaÑ pavakkhÈmi, sambhavaÑ
pavakkhÈmi, pabhavaÑ pavakkhÈmi, samuÔÔhÈnaÑ pavakkhÈmi, ÈhÈraÑ
pavakkhÈmi, ÈrammaÓaÑ pavakkhÈmi, paccayaÑ pavakkhÈmi, samudayaÑ
pavakkhÈmi ÈcikkhissÈmi desessÈmi paÒÒapessÈmi paÔÔhapessÈmi
vivarissÈmi vibhajissÈmi uttÈnÊkarissÈmi pakÈsessÈmÊti taÑ te pavakkhÈmi.
YathÈ pajÈnanti yathÈ pajÈnanto ÈjÈnanto vijÈnanto paÔivijÈnanto
paÔivijjhanto. Na itihÊtihaÑ na itikirÈya na paramparÈya na
piÔakasampadÈya1 na takkahetu na nayahetu na ÈkÈraparivitakkena na
diÔÔhinijjhÈnakkhantiyÈ sÈmaÑ sayamabhiÒÒÈtaÑ attapaccakkhadhammaÑ,
taÑ kathayissÈmÊti taÑ te pavakkhÈmi yathÈ pajÈnaÑ.
UpadhinidÈnÈ pabhavanti dukkhÈti upadhÊti dasa upadhÊ, taÓh|padhi,
diÔÔh|padhi, kiles|padhi, kamm|padhi, duccarit|padhi, ÈhÈr|padhi,
paÔigh|padhi, catasso upÈdinnadhÈtuyo upadhÊ, cha ajjhattikÈni ÈyatanÈni
upadhÊ, cha viÒÒÈÓakÈyÈ upadhÊ, sabbampi dukkhaÑ dukkhamanaÔÔhena2
upadhi, ime vuccanti dasa upadhÊ. DukkhÈti jÈtidukkhaÑ jarÈdukkhaÑ
byÈdhidukkhaÑ maraÓadukkhaÑ sokaparidevadukkhadomanassupÈyÈsadukkhaÑ nerayikaÑ dukkhaÑ -pa- diÔÔhibyasanaÑ dukkhaÑ. YesaÑ
dhammÈnaÑ Èdito samudÈgamanaÑ paÒÒÈyati, attha~gamato nirodho
paÒÒÈyati, kammasannissito vipÈko, vipÈkasannissitaÑ kammaÑ,
nÈmasannissitaÑ r|paÑ. R|pasannissitaÑ nÈmaÑ. JÈtiyÈ anugataÑ jarÈya
anusaÔaÑ, byÈdhinÈ abhibh|taÑ, maraÓena abbhÈhataÑ, dukkhe patiÔÔhitaÑ
atÈÓaÑ aleÓaÑ asaraÓaÑ asaraÓÊbh|taÑ. Ime vuccanti dukkhÈ. Ime dukkhÈ
upadhinidÈnÈ upadhihetukÈ upadhipaccayÈ upadhikÈraÓÈ honti pabhavanti
sambhavanti jÈyanti saÒjÈyanti nibbattanti pÈtubhavantÊti upadhinidÈnÈ
pabhavanti dukkhÈ.
Ye keci lokasmi’manekar|pÈti ye kecÊti sabbena sabbaÑ sabbathÈ
sabbaÑ asesaÑ nissesaÑ pariyÈdiyanavacanametaÑ ye kecÊti. Lokasminti
apÈyaloke manussaloke devaloke khandhaloke
______________________________________________________________
1. Na piÔakasampadÈnena (Ka) Khu 7. 280 piÔÔhe.
2. DukkhaÔÔhena (SyÈ)
70
C|ÄaniddesapÈÄi
dhÈtuloke Èyatanaloke. Anekar|pÈti anekavidhÈ nÈnappakÈrÈ dukkhÈti ye
keci lokasmi’manekar|pÈ. TenÈha BhagavÈ–
Dukkhassa ve maÑ pabhavaÑ apucchasi, (Mettag|ti BhagavÈ,)
TaÑ te pavakkhÈmi yathÈ pajÈnaÑ.
UpadhinidÈnÈ pabhavanti dukkhÈ.
Ye keci lokasmi’manekar|pÈti.
20. Yo ve avidvÈ upadhiÑ karoti,
PunappunaÑ dukkha’mupeti mando.
TasmÈ pajÈnaÑ upadhiÑ na kayirÈ,
Dukkhassa jÈtippabhavÈnupassÊ.
(3)
Yo ve avidvÈ upadhiÑ karotÊti yoti yo yÈdiso yathÈyutto yathÈvihito
yathÈpakÈro yaÑÔhÈnappatto yaÑdhammasamannÈgato khattiyo vÈ
brÈhmaÓo vÈ vesso vÈ suddo vÈ gahaÔÔho vÈ pabbajito vÈ devo vÈ manusso
vÈ. AvidvÈti avijjÈgato aÒÒÈÓÊ avibhÈvÊ duppaÒÒo. UpadhiÑ karotÊti
taÓh|padhiÑ karoti, diÔÔh|padhiÑ karoti, kiles|padhiÑ karoti,
kamm|padhiÑ karoti, duccarit|padhiÑ karoti, ÈhÈr|padhiÑ karoti,
paÔigh|padhiÑ karoti. Catasso upÈdinnadhÈtuyo upadhÊ karoti, cha
ajjhattikÈni ÈyatanÈni upadhÊ karoti, cha viÒÒÈÓakÈye upadhÊ karoti janeti
saÒjaneti nibbatteti abhinibbattetÊti avidvÈ upadhiÑ karoti.
PunappunaÑ dukkha’mupeti mandoti punappunaÑ jÈtidukkhaÑ
jarÈdukkhaÑ byÈdhidukkhaÑ maraÓadukkhaÑ sokaparidevadukkhadomanassupÈyÈsadukkhaÑ eti samupeti upagacchati gaÓhÈti parÈmasati
abhinivisatÊti punappunaÑ dukkha’mupeti. Mandoti mando momuho avidvÈ
avijjÈgato aÒÒÈÓÊ avibhÈvÊ duppaÒÒoti punappunaÑ dukkha’mupeti mando.
TasmÈ pajÈnaÑ upadhiÑ na kayirÈti tasmÈti taÑkÈraÓÈ taÑhetu
tappaccayÈ taÑnidÈnÈ etaÑ ÈdÊnavaÑsampassamÈno upadhÊs|ti tasmÈ.
PajÈnanti pajÈnanto ÈjÈnanto vijÈnanto paÔivijÈnanto paÔivijjhanto, “sabbe
sa~khÈrÈ aniccÈ”ti pajÈnanto ÈjÈnanto vijÈnanto paÔivijÈnanto
4. MettÈg|mÈÓavapucchÈniddesa
71
paÔivijjhanto, “sabbe sa~khÈrÈ dukkhÈ”ti -pa- “sabbe dhammÈ anattÈ”ti -pa-.
“YaÑ kiÒci samudayadhammaÑ, sabbaÑ taÑ nirodhadhamman”ti pajÈnanto
ÈjÈnanto vijÈnanto paÔivijÈnanto paÔivijjhanto. UpadhiÑ na kayirÈti
taÓh|padhiÑ na kareyya, diÔÔh|padhiÑ na kareyya, kiles|padhiÑ na
kareyya, duccarit|padhiÑ na kareyya, ÈhÈr|padhiÑ na kareyya,
paÔigh|padhiÑ na kareyya, catasso upÈdinnadhÈtuyo upadhÊ na kareyya, cha
ajjhattikÈni ÈyatanÈni upadhÊ na kareyya, cha viÒÒÈÓakÈye upadhÊ na
kareyya na janeyya na saÒjaneyya na nibbatteyya nÈbhinibbatteyyÈti tasmÈ
pajÈnaÑ upadhiÑ na kayirÈ.
DukkhassÈti jÈtidukkhassa jarÈdukkhassa byÈdhidukkhassa
maraÓadukkhassa sokaparidevadukkhadomanassupÈyÈsadukkhassa.
PabhavÈnupassÊti dukkhassa m|lÈnupassÊ hetÈnupassÊ nidÈnÈnupassÊ
sambhavÈnupassÊ pabhavÈnupassÊ samuÔÔhÈnÈnupassÊ ÈhÈrÈnupassÊ
ÈrammaÓÈnupassÊ paccayÈnupassÊ samudayÈnupassÊ. AnupassanÈ vuccati
ÒÈÓaÑ. YÈ paÒÒÈ pajÈnanÈ -pa- amoho dhammavicayo sammÈdiÔÔhi. ImÈya
anupassanÈya paÒÒÈya upeto hoti samupeto upÈgato samupÈgato upapanno
samupapanno samannÈgato, so vuccati anupassÊti dukkhassa
jÈtippabhavÈnupassÊ. TenÈha BhagavÈ–
Yo ve avidvÈ upadhiÑ karoti,
PunappunaÑ dukkha’mupeti mando.
TasmÈ pajÈnaÑ upadhiÑ na kayirÈ,
Dukkhassa jÈtippabhavÈnupassÊti.
21. YaÑ taÑ apucchimha akittayÊ no,
AÒÒaÑ taÑ pucchÈma tadi~gha br|hi.
KathaÑ nu dhÊrÈ vitaranti oghaÑ,
JÈtiÑ jaraÑ sokapariddavaÒca.
TaÑ me MunÊ sÈdhu viyÈkarohi,
TathÈ hi te vidito esa dhammo.
(4)
YaÑ taÑ apucchimha akittayÊ noti yaÑ taÑ apucchimha ayÈcimha
ajjhesimha pasÈdimha. AkittayÊ noti kittitaÑ1 pakittitaÑ ÈcikkhitaÑ desitaÑ
______________________________________________________________
1. Akitti taÑ (SyÈ) evamÊdisesu padesu atÊtavibhattivasena. Khu 7. 217 piÔÔhe.
72
C|ÄaniddesapÈÄi
paÒÒapitaÑ1 paÔÔhapitaÑ vivaritaÑ vibhattaÑ uttÈnÊkataÑ pakÈsitanti yaÑ
taÑ apucchimha akittayÊ no.
AÒÒaÑ taÑ pucchÈma tadi~gha br|hÊti aÒÒaÑ taÑ pucchÈma, aÒÒaÑ
taÑ yÈcÈma, aÒÒaÑ taÑ ajjhesÈma, aÒÒaÑ taÑ pasÈdema, uttari taÑ
pucchÈma. Tadi~gha br|hÊti i~gha br|hi ÈcikkhÈhi desehi paÒÒapehi
paÔÔhapehi vivarÈhi vibhajÈhi uttÈnÊkarohi pakÈsehÊti aÒÒaÑ taÑ pucchÈma
tadi~gha br|hi.
KathaÑ nu dhÊrÈ vitaranti oghaÑ, jÈtiÑ jaraÑ sokapariddavaÒcÈti
kathaÑ n|ti saÑsayapucchÈ vimatipucchÈ dveÄhakapucchÈ anekaÑsapucchÈ,
“evaÑ nu kho, nanu kho, kiÑ nu kho, kathaÑ nu kho”ti kathaÑ nu. DhÊrÈti
dhÊrÈ paÓÉitÈ paÒÒavanto buddhimanto ÒÈÓino vibhÈvino medhÈvino.
Oghanti kÈmoghaÑ bhavoghaÑ diÔÔhoghaÑ avijjoghaÑ. JÈtÊti yÈ tesaÑ
tesaÑ sattÈnaÑ tamhi tamhi sattanikÈye jÈti saÒjÈti okkanti nibbatti
abhinibbatti khandhÈnaÑ pÈtubhÈvo ÈyatanÈnaÑ paÔilÈbho. JarÈti yÈ tesaÑ
tesaÑ sattÈnaÑ tamhi tamhi sattanikÈye jarÈ jÊraÓatÈ khaÓÉiccaÑ pÈliccaÑ
valittacatÈ Èyuno saÑhÈni indriyÈnaÑ paripÈko. Sokoti ÒÈtibyasanena vÈ
phuÔÔhassa bhogabyasanena vÈ phuÔÔhassa rogabyasanena vÈ phuÔÔhassa
sÊlabyasanena vÈ phuÔÔhassa diÔÔhibyasanena vÈ phuÔÔhassa
aÒÒataraÒÒatarena byasanena vÈ samannÈgatassa aÒÒataraÒÒatarena
dukkhadhammena vÈ phuÔÔhassa soko socanÈ socitattaÑ antosoko anto
parisoko antoÉÈho antopariÉÈho cetaso parijjhÈyanÈ domanassaÑ
sokasallaÑ. Paridevoti ÒÈtibyasanena vÈ phuÔÔhassa bhogabyasanena vÈ
phuÔÔhassa rogabyasanena vÈ phuÔÔhassa sÊlabyasanena vÈ phuÔÔhassa
diÔÔhibyasanena vÈ phuÔÔhassa aÒÒataraÒÒatarena byasanena vÈ
samannÈgatassa aÒÒataraÒÒatarena dukkhadhammena vÈ phuÔÔhassa Èdevo
paridevo ÈdevanÈ paridevanÈ ÈdevitattaÑ paridevitattaÑ vÈcÈ palÈpo2
vippalÈpo lÈlappo lÈlappanÈ lÈlappitattaÑ3.
KathaÑ nu dhÊrÈ vitaranti oghaÑ, jÈtiÑ jaraÑ sokapariddavaÒcÈti
dhÊrÈ kathaÑ oghaÒca jÈtiÒca jaraÒca sokaÒca paridevaÒca taranti uttaranti
pataranti
______________________________________________________________
1. PaÒÒÈpitaÑ (Ka)
2. LÈpo palÈpo (SyÈ) Abhi 1. 105 piÔÔhepi.
3. LÈlappÈyanÈ lÈlappÈyitattaÑ (bah|su) JarÈsuttaniddesaÔÔhakathÈ oloketabbÈ.
4. MettÈg|mÈÓavapucchÈniddesa
73
samatikkamanti vÊtivattantÊti kathaÑ nu dhÊrÈ vitaranti oghaÑ, jÈtiÑ jaraÑ
sokapariddavaÒca.
TaÑ me MunÊ sÈdhu viyÈkarohÊti tanti yaÑ pucchÈmi, yaÑ yÈcÈmi,
yaÑ ajjhesÈmi, yaÑ pasÈdemi. MunÊti monaÑ vuccati ÒÈÓaÑ. YÈ paÒÒÈ
pajÈnanÈ -pa- amoho dhammavicayo sammÈdiÔÔhi. BhagavÈ tena ÒÈÓena
samannÈgato Muni monappatto. TÊÓi moneyyÈni kÈyamoneyyaÑ
vacÊmoneyyaÑ manomoneyyaÑ.
KatamaÑ kÈyamoneyyaÑ, tividhÈnaÑ kÈyaduccaritÈnaÑ pahÈnaÑ
kÈyamoneyyaÑ, tividhaÑ kÈyasucaritaÑ kÈyamoneyyaÑ, kÈyÈrammaÓe
ÒÈÓaÑ kÈyamoneyyaÑ, kÈyapariÒÒÈ kÈyamoneyyaÑ, pariÒÒÈsahagato
maggo kÈyamoneyyaÑ, kÈye chandarÈgassa pahÈnaÑ kÈyamoneyyaÑ,
kÈyasa~khÈranirodho catutthajjhÈnasamÈpatti kÈyamoneyyaÑ. IdaÑ
kÈyamoneyyaÑ.
KatamaÑ vacÊmoneyyaÑ, catubbidhÈnaÑ vacÊduccaritÈnaÑ pahÈnaÑ
vacÊmoneyyaÑ, catubbidhaÑ vacÊsucaritaÑ vacÊmoneyyaÑ, vÈcÈrammaÓe
ÒÈÓaÑ vacÊmoneyyaÑ, vÈcÈpariÒÒÈ vacÊmoneyyaÑ, pariÒÒÈsahagato maggo
vacÊmoneyyaÑ, vÈcÈya chandarÈgassa pahÈnaÑ vacÊmoneyyaÑ,
vacÊsa~khÈranirodho dutiyajjhÈnasamÈpatti vacÊmoneyyaÑ. IdaÑ
vacÊmoneyyaÑ.
KatamaÑ manomoneyyaÑ, tividhÈnaÑ manoduccaritÈnaÑ pahÈnaÑ
manomoneyyaÑ, tividhaÑ manosucaritaÑ manomoneyyaÑ, cittÈrammaÓe
ÒÈÓaÑ manomoneyyaÑ, cittapariÒÒÈ manomoneyyaÑ, pariÒÒÈsahagato
maggo manomoneyyaÑ, citte chandarÈgassa pahÈnaÑ manomoneyyaÑ,
cittasa~khÈranirodho saÒÒÈvedayitanirodhasamÈpatti manomoneyyaÑ. IdaÑ
manomoneyyaÑ.
KÈyamuniÑ vacÊmuniÑ1, manomunimanÈsavaÑ.
MuniÑ moneyyasampannaÑ, Èhu sabbappahÈyinaÑ.
KÈyamuniÑ vacÊmuniÑ, manomunimanÈsavaÑ.
MuniÑ moneyyasampannaÑ, Èhu ninhÈtapÈpakanti.
______________________________________________________________
1. VÈcÈmuniÑ (bah|su) Khu 1. 234 piÔÔhe.
74
C|ÄaniddesapÈÄi
Imehi tÊhi moneyyehi dhammehi samannÈgatÈ, cha munino1
agÈramunino anagÈramunino sekhamunino2 asekhamunino Paccekamunino
Munimuninoti. Katame agÈramunino, ye te agÈrikÈ diÔÔhapadÈ
viÒÒÈtasÈsanÈ, ime agÈramunino. . Katame anagÈramunino, ye te pabbajitÈ
diÔÔhapadÈ viÒÒÈtasÈsanÈ, ime anagÈramunino. Satta sekhÈ sekhamunino.
arahanto asekhamunino. PaccekasambuddhÈ Paccekamunino. TathÈgatÈ
Arahanto SammÈsambuddhÈ Munimunino.
Na monena munÊ3 hoti, m|Ähar|po aviddasu.
Yo ca tulaÑva paggayha, varamÈdÈya paÓÉito.
PÈpÈni parivajjeti, sa munÊ tena so Muni.
Yo munÈti ubho loke, “Muni” tena pavuccati.
AsataÒca sataÒca ÒatvÈ dhammaÑ,
AjjhattaÑ bahiddhÈ ca sabbaloke.
Devamanussehi p|janÊyo4,
Sa~gajÈlamaticca5 so MunÊti.
SÈdhu viyÈkarohÊti taÑ sÈdhu ÈcikkhÈhi desehi paÒÒapehi paÔÔhapehi
vivarÈhi vibhajÈhi uttÈnÊkarohi pakÈsehÊti taÑ me munÊ sÈdhu viyÈkarohi.
TathÈ hi te vidito esa dhammoti tathÈ hi te vidito tulito tÊrito vibh|to
vibhÈvito esa dhammoti tathÈ hi te vidito esa dhammo. TenÈha so
brÈhmaÓo–
YaÑ taÑ apucchimha akittayÊ no,
AÒÒaÑ taÑ pucchÈma tadi~gha br|hi.
KathaÑ nu dhÊrÈ vitaranti oghaÑ,
JÈtiÑ jaraÑ sokapariddavaÒca.
TaÑ me MunÊ sÈdhu viyÈkarohi,
TathÈ hi te vidito esa dhammoti.
______________________________________________________________
1. Munayo (SyÈ) Khu 7. 44 piÔÔhepi.
3. Muni (SyÈ, Ka) Khu 1. 51 piÔÔhe.
5. Sa~gaÑ jÈlamaticca, Khu 1. 360 piÔÔhe.
2. Sekkhamunino (SyÈ, Ka)
4. P|jito (SyÈ, Ka) Khu 7. 45 piÔÔhepi.
4. MettÈg|mÈÓavapucchÈniddesa
22. KittayissÈmi te dhammaÑ, (Mettag|ti BhagavÈ,)
DiÔÔhe dhamme anÊtihaÑ.
YaÑ viditvÈ sato caraÑ, tare loke visattikaÑ.
75
(5)
KittayissÈmi te dhammanti dhammanti ÈdikalyÈÓaÑ majjhekalyÈÓaÑ
pariyosÈnakalyÈÓaÑ sÈtthaÑ sabyaÒjanaÑ kevalaparipuÓÓaÑ parisuddhaÑ
brahmacariyaÑ cattÈro satipaÔÔhÈne cattÈro sammappadhÈne cattÈro
iddhipÈde paÒcindriyÈni paÒca balÈni satta bojjha~ge ariyaÑ aÔÔha~gikaÑ
maggaÑ nibbÈnaÒca nibbÈnagÈminiÒca paÔipadaÑ kittayissÈmi ÈcikkhissÈmi
desessÈmi paÒÒapessÈmi paÔÔhapessÈmi vivarissÈmi vibhajissÈmi
uttÈnÊkarissÈmi pakÈsissÈmÊti kittayissÈmi te dhammaÑ. Mettag|ti BhagavÈ
taÑ brÈhmaÓaÑ nÈmena Èlapati.
DiÔÔhe dhamme anÊtihanti diÔÔhe dhammeti diÔÔhe dhamme ÒÈte
dhamme tulite dhamme tÊrite dhamme vibh|te dhamme vibhÈvite dhamme
“sabbe sa~khÈrÈ aniccÈ”ti -pa-. “YaÑ kiÒci samudayadhammaÑ, sabbaÑ
taÑ nirodhadhamman”ti diÔÔhe dhamme ÒÈte dhamme tulite dhamme tÊrite
dhamme vibh|te dhamme vibhÈvite dhammeti evampi diÔÔhe dhamme
kathayissÈmi. . Atha vÈ dukkhe diÔÔhe dukkhaÑ kathayissÈmi, samudaye
diÔÔhe samudayaÑ kathayissÈmi, magge diÔÔhe maggaÑ kathayissÈmi,
nirodhe diÔÔhe nirodhaÑ kathayissÈmÊti evampi diÔÔhe dhamme
kathayissÈmi. . Atha vÈ diÔÔhe dhamme sandiÔÔhikaÑ akÈlikaÑ ehipassikaÑ
opaneyyikaÑ paccattaÑ veditabbaÑ viÒÒ|hÊti evampi diÔÔhe dhamme
kathayissÈmÊti diÔÔhe dhamme. AnÊtihanti na itihÊtihaÑ na itikirÈya na
paramparÈya na piÔakasampadÈya na takkahetu na nayahetu na
ÈkÈraparivitakkena na diÔÔhinijjhÈnakkhantiyÈ sÈmaÑ sayamabhiÒÒÈtaÑ
attapaccakkhadhammaÑ, taÑ kathayissÈmÊti diÔÔhe dhamme anÊtihaÑ.
YaÑ viditvÈ sato caranti yaÑ viditaÑ katvÈ tulayitvÈ tÊrayitvÈ
vibhÈvayitvÈ vibh|taÑ katvÈ, “sabbe sa~khÈrÈ aniccÈ”ti viditaÑ katvÈ
tulayitvÈ tÊrayitvÈ vibhÈvayitvÈ vibh|taÑ katvÈ, “sabbe sa~khÈrÈ dukkhÈ”ti
-pa-. “Sabbe dhammÈ anattÈ”ti. “YaÑ kiÒci samudayadhammaÑ, sabbaÑ
taÑ nirodhadhamman”ti viditaÑ katvÈ tulayitvÈ tÊrayitvÈ vibhÈvayitvÈ
vibh|taÑ katvÈ. Satoti cat|hi kÈraÓehi sato, kÈye
kÈyÈnupassanÈsatipaÔÔhÈnaÑ bhÈvento sato -pa- so vuccati sato.
76
C|ÄaniddesapÈÄi
Caranti caranto viharanto iriyanto vattento pÈlento yapento yÈpentoti yaÑ
viditvÈ sato caraÑ.
Tare loke visattikanti visattikÈ vuccati taÓhÈ. Yo rÈgo sÈrÈgo -paabhijjhÈ lobho akusalam|laÑ. VisattikÈti kenaÔÔhena visattikÈ, visatÈti
visattikÈ, visÈlÈti visattikÈ, visaÔÈti visattikÈ, visamÈti visattikÈ, visakkatÊti
visattikÈ, visaÑharatÊti visattikÈ, visaÑvÈdikÈti visattikÈ, visam|lÈti
visattikÈ, visaphalÈti visattikÈ, visaparibhogÈti visattikÈ, visÈlÈ vÈ pana sÈ
taÓhÈ r|pe sadde gandhe rase phoÔÔhabbe kule gaÓe ÈvÈse lÈbhe yase
pasaÑsÈya sukhe cÊvare piÓÉapÈte senÈsane
gilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈre kÈmadhÈtuyÈ r|padhÈtuyÈ ar|padhÈtuyÈ
kÈmabhave r|pabhave ar|pabhave saÒÒÈbhave asaÒÒÈbhave
nevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈbhave ekavokÈrabhave catuvokÈrabhave
paÒcavokÈrabhave atÊte anÈgate paccuppanne diÔÔhasutamutaviÒÒÈtabbesu
dhammesu visaÔÈ vitthatÈti visattikÈ. Loketi apÈyaloke manussaloke
devaloke khandhaloke dhÈtuloke Èyatanaloke. Tare loke visattikanti loke
vesÈ visattikÈ1, loke vetaÑ visattikaÑ sato tareyya uttareyya patareyya
samatikkameyya vÊtivatteyyÈti tare loke visattikaÑ. TenÈha BhagavÈ–
KittayissÈmi te dhammaÑ, (Mettag|ti BhagavÈ,)
DiÔÔhe dhamme anÊtihaÑ.
YaÑ viditvÈ sato caraÑ, tare loke visattikanti.
23. TaÒcÈhaÑ abhinandÈmi, Mahesi dhamma’muttamaÑ.
YaÑ viditvÈ sato caraÑ, tare loke visattikaÑ.
(6)
TaÒcÈhaÑ abhinandÈmÊti tanti tuyhaÑ vacanaÑ byappathaÑ2 desanaÑ
anusÈsanaÑ anusiÔÔhaÑ3. NandÈmÊti abhinandÈmi modÈmi anumodÈmi
icchÈmi sÈdiyÈmi yÈcÈmi patthayÈmi pihayÈmi abhijappÈmÊti taÒcÈhaÑ
abhinandÈmi.
______________________________________________________________
1. YÈ sÈ loke visattikÈ (SyÈ) KÈmasuttaniddesaÔÔhakathÈ oloketabbÈ.
2. ByapathaÑ (SyÈ, Ka)
3. DesanaÑ anusandhiÑ (SyÈ)
4. MettÈg|mÈÓavapucchÈniddesa
77
Mahesi dhamma’muttamanti MahesÊti kiÑ Mahesi BhagavÈ, mahantaÑ
sÊlakkhandhaÑ esÊ gavesÊ1 pariyesÊti Mahesi, mahantaÑ
samÈdhikkhandhaÑ. MahantaÑ paÒÒÈkkhandhaÑ. MahantaÑ
vimuttikkhandhaÑ. MahantaÑ vimuttiÒÈÓadassanakkhandhaÑ esÊ gavesÊ
pariyesÊti Mahesi. Mahato tamokÈyassa padÈlanaÑ esÊ gavesÊ pariyesÊti
Mahesi, mahato vipallÈsassa pabhedanaÑ esÊ gavesÊ pariyesÊti Mahesi,
mahato taÓhÈsallassa abbahanaÑ2 esÊ gavesÊ pariyesÊti Mahesi, mahato
diÔÔhisaÑghÈÔassa viniveÔhanaÑ esÊ gavesÊ pariyesÊti Mahesi, mahato
mÈnadhajassa pÈtanaÑ esÊ gavesÊ pariyesÊti Mahesi, mahato abhisa~khÈrassa
v|pasamaÑ esÊ gavesÊ pariyesÊti Mahesi, mahato oghassa nittharaÓaÑ esÊ
gavesÊ pariyesÊti Mahesi, mahato bhÈrassa nikkhepanaÑ esÊ gavesÊ pariyesÊti
Mahesi, mahato saÑsÈravaÔÔassa upacchedaÑ esÊ gavesÊ pariyesÊti Mahesi,
mahato santÈpassa nibbÈpanaÑ esÊ gavesÊ pariyesÊti Mahesi, mahato
pariÄÈhassa paÔippassaddhaÑ esÊ gavesÊ pariyesÊti Mahesi, mahato
dhammadhajassa ussÈpanaÑ esÊ gavesÊ pariyesÊti Mahesi, mahante
satipaÔÔhÈne. Mahante sammappadhÈne. Mahante iddhipÈde. MahantÈni
indriyÈni. MahantÈni balÈni. Mahante bojjha~ge. MahantaÑ ariyaÑ
aÔÔha~gikaÑ maggaÑ. MahantaÑ paramatthaÑ amataÑ nibbÈnaÑ esÊ gavesÊ
pariyesÊti Mahesi, mahesakkhehi sattehi esito gavesito pariyesito “kahaÑ
Buddho, kahaÑ BhagavÈ, kahaÑ Devadevo, kahaÑ NarÈsabho”ti Mahesi.
Dhamma’muttamanti dhammamuttamaÑ vuccati amataÑ nibbÈnaÑ. Yo so
sabbasa~khÈrasamatho sabb|padhipaÔinissaggo taÓhakkhayo virÈgo nirodho
nibbÈnaÑ. Uttamanti aggaÑ seÔÔhaÑ viseÔÔhaÑ pÈmokkhaÑ uttamaÑ
pavaraÑ dhammanti Mahesi dhamma’muttamaÑ.
YaÑ viditvÈ sato caranti viditaÑ katvÈ tulayitvÈ tÊrayitvÈ vibhÈvayitvÈ
vibh|taÑ katvÈ, “sabbe sa~khÈrÈ aniccÈ”ti viditaÑ katvÈ tulayitvÈ tÊrayitvÈ
vibhÈvayitvÈ vibh|taÑ katvÈ, “sabbe sa~khÈrÈ dukkhÈ”ti -pa-. “Sabbe
dhammÈ anattÈ”ti. “YaÑ kiÒci samudayadhammaÑ, sabbaÑ taÑ
nirodhadhamman”ti viditaÑ katvÈ tulayitvÈ tÊrayitvÈ vibhÈvayitvÈ vibh|taÑ
katvÈ. Satoti cat|hi kÈraÓehi sato, kÈye
______________________________________________________________
1. Esi gavesi (SyÈ) Khu 7. 266 piÔÔhe.
2. Abb|hanaÑ (bah|su) abb|haÑ (SÊ-®Ôha)
78
C|ÄaniddesapÈÄi
kÈyÈnupassanÈsatipaÔÔhÈnaÑ bhÈvento sato. VedanÈsu. Citte. Dhammesu
dhammÈnupassanÈsatipaÔÔhÈnaÑ bhÈvento sato -pa- so vuccati sato. Caranti
caranto viharanto iriyanto vattento pÈlento yapento yÈpentoti yaÑ viditvÈ
sato caraÑ.
Tare loke visattikanti visattikÈ vuccati taÓhÈ. Yo rÈgo sÈrÈgo -paabhijjhÈ lobho akusalam|laÑ. VisattikÈti kenaÔÔhena visattikÈ -pa- visaÔÈ
vitthatÈti visattikÈ. Loketi apÈyaloke -pa- Èyatanaloke. Tare loke visattikanti
loke vesÈ visattikÈ, loke vetaÑ visattikaÑ sato tareyya uttareyya patareyya
samatikkameyya vÊtivatteyyÈti tare loke visattikaÑ. TenÈha so brÈhmaÓo–
TaÒcÈhaÑ abhinandÈmi, Mahesi dhamma’muttamaÑ.
YaÑ viditvÈ sato caraÑ, tare loke visattikanti.
24. YaÑ kiÒci sampajÈnÈsi, (Mettag|ti BhagavÈ,)
UddhaÑ adho tiriyaÒcÈpi majjhe.
Etesu nandiÒca nivesanaÒca,
Panujja viÒÒÈÓaÑ bhave na tiÔÔhe.
(7)
YaÑ kiÒci sampajÈnÈsÊti yaÑ kiÒci pajÈnÈsi ÈjÈnÈsi vijÈnÈsi paÔivijÈnÈsi
paÔivijjhasÊti yaÑ kiÒci sampajÈnÈsi. Mettag|ti BhagavÈ taÑ brÈhmaÓaÑ
nÈmena Èlapati. BhagavÈti gÈravÈdhivacanametaÑ -pa- sacchikÈ paÒÒatti,
yadidaÑ BhagavÈti Mettag|ti BhagavÈ.
UddhaÑ adho tiriyaÒcÈpi majjheti uddhanti anÈgataÑ1. Adhoti atÊtaÑ.
TiriyaÒcÈpi majjheti paccuppannaÑ. Uddhanti devaloko. Adhoti nirayaloko.
TiriyaÒcÈpi majjheti manussaloko. Atha vÈ uddhanti kusalÈ dhammÈ.
Adhoti akusalÈ dhammÈ. TiriyaÒcÈpi majjheti abyÈkatÈ dhammÈ. Uddhanti
ar|padhÈtu. Adhoti kÈmadhÈtu. TiriyaÒcÈpi majjheti r|padhÈtu. Uddhanti
sukhÈ vedanÈ. Adhoti dukkhÈ vedanÈ. TiriyaÒcÈpi majjheti
adukkhamasukhÈ vedanÈ. Uddhanti uddhaÑ pÈdatalÈ.
______________________________________________________________
1. UddhaÑ vuccati anÈgataÑ (SyÈ, Ka)
4. MettÈg|mÈÓavapucchÈniddesa
79
Adhoti adho kesamatthakÈ. TiriyaÒcÈpi majjheti vemajjheti uddhaÑ adho
tiriyaÒcÈpi majjhe.
Etesu nandiÒca nivesanaÒca, panujja viÒÒÈÓaÑ bhave na tiÔÔheti etes|ti
Ècikkhitesu desitesu paÒÒapitesu paÔÔhapitesu vivaritesu vibhajitesu
uttÈnÊkatesu pakÈsitesu. NandÊ vuccati taÓhÈ. Yo rÈgo sÈrÈgo -pa- abhijjhÈ
lobho akusalam|laÑ. Nivesananti dve nivesanÈ, taÓhÈnivesanÈ ca
diÔÔhinivesanÈ ca. KatamÈ taÓhÈnivesanÈ, yÈvatÈ taÓhÈsa~khÈtena -pa- ayaÑ
taÓhÈnivesanÈ. KatamÈ diÔÔhinivesanÈ, vÊsativatthukÈ sakkÈyadiÔÔhi -paayaÑ diÔÔhinivesanÈ.
Panujja viÒÒÈÓanti puÒÒÈbhisa~khÈrasahagataÑ viÒÒÈÓaÑ
apuÒÒÈbhisa~khÈrasahagataÑ viÒÒÈÓaÑ ÈneÒjÈbhisa~khÈrasahagataÑ
viÒÒÈÓaÑ, etesu nandiÒca nivesanaÒca abhisa~khÈrasahagataÒca viÒÒÈÓaÑ
nujja panujja nuda panuda jaha pajaha vinodehi byantÊkarohi anabhÈvaÑ
gamehÊti etesu nandiÒca nivesanaÒca, panujja viÒÒÈÓaÑ.
Bhave na tiÔÔheti bhavÈti dve bhavÈ kammabhavo ca paÔisandhiko ca
punabbhavo. Katamo kammabhavo, puÒÒÈbhisa~khÈro apuÒÒÈbhisa~khÈro
ÈneÒjÈbhisa~khÈro, ayaÑ kammabhavo. Katamo paÔisandhiko punabbhavo,
paÔisandhikÈ r|paÑ vedanÈ saÒÒÈ sa~khÈrÈ viÒÒÈÓaÑ, ayaÑ paÔisandhiko
punabbhavo. Bhave na tiÔÔheti nandiÒca nivesanaÒca abhisa~khÈrasahagataÑ
viÒÒÈÓaÒca kammabhavaÒca paÔisandhikaÒca punabbhavaÑ pajahanto
vinodento byantÊkaronto anabhÈvaÑ gamento kammabhave na tiÔÔheyya,
paÔisandhike punabbhave na tiÔÔheyya na santiÔÔheyyÈti panujja viÒÒÈÓaÑ
bhave na tiÔÔhe. TenÈha BhagavÈ–
YaÑ kiÒci sampajÈnÈsi, (Mettag|ti BhagavÈ,)
UddhaÑ adho tiriyaÒcÈpi majjhe.
Etesu nandiÒca nivesanaÒca,
Panujja viÒÒÈÓaÑ bhave na tiÔÔheti.
25. EvaÑvihÈrÊ sato appamatto,
Bhikkhu caraÑ hitvÈ mamÈyitÈni.
JÈtiÑ jaraÑ sokapariddavaÒca,
Idheva vidvÈ pajaheyya dukkhaÑ.
(8)
80
C|ÄaniddesapÈÄi
EvaÑvihÈrÊ sato appamattoti evaÑvihÈrÊti nandiÒca nivesanaÒca
abhisa~khÈrasahagataviÒÒÈÓaÒca kammabhavaÒca paÔisandhikaÒca
punabbhavaÑ pajahanto vinodento byantÊkaronto anabhÈvaÑ gamentoti
evaÑvihÈrÊ. Satoti cat|hi kÈraÓehi sato, kÈye kÈyÈnupassanÈsatipaÔÔhÈnaÑ
bhÈvento -pa- so vuccati sato. Appamattoti sakkaccakÈrÊ sÈtaccakÈrÊ
aÔÔhitakÈrÊ anolÊnavuttÊko1 anikkhittacchando anikkhittadhuro appamatto
kusalesu dhammesu “kathÈhaÑ2 aparip|raÑ vÈ sÊlakkhandhaÑ
parip|reyyaÑ, parip|raÑ vÈ sÊlakkhandhaÑ tattha tattha paÒÒÈya
anuggaÓheyyan”ti yo tattha chando ca vÈyÈmo ca ussÈho ca ussoÄhÊ ca
appaÔivÈnÊ3 ca sati ca sampajaÒÒaÒca ÈtappaÑ padhÈnaÑ adhiÔÔhÈnaÑ
anuyogo appamatto appamÈdo kusalesu dhammesu. “KathÈhaÑ aparip|raÑ
vÈ samÈdhikkhandhaÑ. PaÒÒÈkkhandhaÑ. VimuttikkhandhaÑ.
VimuttiÒÈÓadassanakkhandhaÑ parip|reyyaÑ, parip|raÑ vÈ
vimuttiÒÈÓadassanakkhandhaÑ tattha tattha paÒÒÈya anuggaÓheyyan”ti yo
tattha chando ca vÈyÈmo ca ussÈho ca ussoÄhÊ ca appaÔivÈnÊ ca sati ca
sampajaÒÒaÒca ÈtappaÑ padhÈnaÑ adhiÔÔhÈnaÑ anuyogo appamatto
appamÈdo kusalesu dhammesu. “KathÈhaÑ apariÒÒÈtaÑ vÈ dukkhaÑ
parijÈneyyaÑ, appahÊne vÈ kilese pajaheyyaÑ, abhÈvitaÑ vÈ maggaÑ
bhÈveyyaÑ, asacchikataÑ vÈ nirodhaÑ sacchikareyyan”ti yo tattha chando
ca vÈyÈmo ca ussÈho ca ussoÄhÊ ca appaÔivÈnÊ ca sati ca sampajaÒÒaÒca
ÈtappaÑ padhÈnaÑ adhiÔÔhÈnaÑ anuyogo appamatto appamÈdo kusalesu
dhammes|ti evaÑvihÈrÊ sato appamatto.
Bhikkhu caraÑ hitvÈ mamÈyitÈnÊti bhikkh|ti puthujjanakalyÈÓako4 vÈ
bhikkhu sekkho vÈ bhikkhu. Caranti caranto viharanto iriyanto vattento
pÈlento yapento yÈpento. MamattÈti dve mamattÈ taÓhÈmamattaÒca
diÔÔhimamattaÒca -pa- idaÑ taÓhÈmamattaÑ -pa- idaÑ diÔÔhimamattaÑ.
TaÓhÈmamattaÑ pahÈya diÔÔhimamattaÑ paÔinissajjitvÈ mamatte jahitvÈ
cajitvÈ pajahitvÈ vinodetvÈ byantÊkaritvÈ anabhÈvaÑ gametvÈti bhikkhu
caraÑ hitvÈ mamÈyitÈni.
______________________________________________________________
1. AnolÊnavuttiko (Ka) Khu 7. 45 piÔÔhe.
3. AppaÔivÈni (Ka) Khu 7. 45 piÔÔhe.
4. KalyÈÓaputhujjano (SyÈ), evamÊdisesu ÔhÈnesu.
2. KadÈhaÑ (SyÈ)
4. MettÈg|mÈÓavapucchÈniddesa
81
JÈtiÑ jaraÑ sokapariddavaÒca, idheva vidvÈ pajaheyya dukkhanti jÈtÊti
yÈ tesaÑ tesaÑ sattÈnaÑ -pa-. Jaranti yÈ tesaÑ tesaÑ sattÈnaÑ -pa-. Sokoti
ÒÈtibyasanena vÈ phuÔÔhassa -pa-. Paridevoti ÒÈtibyasanena vÈ phuÔÔhassa
-pa-. IdhÈti imissÈ diÔÔhiyÈ -pa-. ImasmiÑ manussaloke. VidvÈti vijjÈgato
ÒÈÓÊ vibhÈvÊ medhÈvÊ. Dukkhanti jÈtidukkhaÑ -padomanassupÈyÈsadukkhaÑ. . JÈtiÑ jaraÑ sokapariddavaÒca, idheva vidvÈ
pajaheyya dukkhanti vijjÈgato ÒÈÓÊ vibhÈvÊ medhÈvÊ idheva jÈtiÒca jaraÒca
sokapariddavaÒca dukkhaÒca pajaheyya vinodeyya byantÊkareyya
anabhÈvaÑ gameyyÈti jÈtiÑ jaraÑ sokapariddavaÒca, idheva vidvÈ
pajaheyya dukkhaÑ. TenÈha BhagavÈ–
EvaÑvihÈrÊ sato appamatto,
Bhikkhu caraÑ hitvÈ mamÈyitÈni.
JÈtiÑ jaraÑ sokapariddavaÒca,
Idheva vidvÈ pajaheyya dukkhanti.
26. EtÈ’bhinandÈmi vaco Mahesino,
SukittitaÑ Gotama’n|padhÊkaÑ.
AddhÈ hi BhagavÈ pahÈsi dukkhaÑ,
TathÈ hi te vidito esa dhammo.
(9)
EtÈ’bhinandÈmi vaco Mahesinoti etanti tuyhaÑ vacanaÑ byappathaÑ
desanaÑ anusÈsanaÑ anusiÔÔhaÑ nandÈmi abhinandÈmi modÈmi anumodÈmi
icchÈmi sÈdiyÈmi patthayÈmi pihayÈmi abhijappÈmi. Mahesinoti kiÑ
Mahesi BhagavÈ, mahantaÑ sÊlakkhandhaÑ esÊ gavesÊ pariyesÊti Mahesi
-pa- “kahaÑ NarÈsabho”ti MahesÊti etÈbhinandÈmi vaco Mahesino.
SukittitaÑ Gotaman|padhÊkanti sukittitanti sukittitaÑ su-ÈcikkhitaÑ
sudesitaÑ supaÒÒapitaÑ supaÔÔhapitaÑ suvivaritaÑ suvibhajitaÑ suuttÈnÊkataÑ supakÈsitanti sukittitaÑ. Gotaman|padhÊkanti upadhÊ vuccanti
kilesÈ ca khandhÈ ca abhisa~khÈrÈ ca. UpadhippahÈnaÑ upadhiv|pasamaÑ
upadhipaÔinissaggaÑ upadhipaÔipassaddhaÑ amataÑ nibbÈnanti sukittitaÑ
Gotaman|padhÊkaÑ.
82
C|ÄaniddesapÈÄi
AddhÈ hi BhagavÈ pahÈsi dukkhanti addhÈti ekaÑsavacanaÑ
nissaÑsayavacanaÑ nikka~khÈvacanaÑ advejjhavacanaÑ
adveÄhakavacanaÑ nirodhavacanaÑ apaÓÓakavacanaÑ
avatthÈpanavacanametaÑ addhÈti. BhagavÈti gÈravÈdhivacanametaÑ -pasacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ BhagavÈti. PahÈsi dukkhanti jÈtidukkhaÑ
jarÈdukkhaÑ byÈdhidukkhaÑ maraÓadukkhaÑ
sokaparidevadukkhadomanassupÈyÈsadukkhaÑ pahÈsi pajahi vinodesi
byantÊkarosi anabhÈvaÑ gamesÊti addhÈ hi BhagavÈ pahÈsi dukkhaÑ.
TathÈ hi te vidito esa dhammoti tathÈ hi te vidito tulito tÊrito vibh|to
vibhÈvito esa dhammoti tathÈ hi te vidito esa dhammo. TenÈha so
brÈhmaÓo–
EtÈ’bhinandÈmi vaco Mahesino,
SukittitaÑ Gotama’n|padhÊkaÑ.
AddhÈ hi BhagavÈ pahÈsi dukkhaÑ,
TathÈ hi te vidito esa dhammoti.
27. Te cÈpi n|nappajaheyyu dukkhaÑ,
Ye tvaÑ munÊ aÔÔhitaÑ ovadeyya.
TaÑ taÑ namassÈmi samecca nÈgaÑ,
Appeva maÑ BhagavÈ aÔÔhitaÑ ovadeyya.
(10)
Te cÈpi n|nappajaheyyu dukkhanti te cÈpÊti khattiyÈ ca brÈhmaÓÈ ca
vessÈ ca suddÈ ca gahaÔÔhÈ ca pabbajitÈ ca devÈ ca manussÈ ca. Pajaheyyu
dukkhanti jÈtidukkhaÑ jarÈdukkhaÑ byÈdhidukkhaÑ maraÓadukkhaÑ
sokaparideva dukkhadomanassupÈyÈsadukkhaÑ pajaheyyuÑ vinodeyyuÑ
byantÊkareyyuÑ anabhÈvaÑ gameyyunti te cÈpi n|nappajaheyyu dukkhaÑ.
Ye tvaÑ munÊ aÔÔhitaÑ ovadeyyÈti yeti khattiye ca brÈhmaÓe ca vesse
ca sudde ca gahaÔÔhe ca pabbajite ca deve ca manusse ca. Tvanti
BhagavantaÑ bhaÓati. MunÊti monaÑ vuccati ÒÈÓaÑ -pa- sa~gajÈlamaticca
so Muni. AÔÔhitaÑ ovadeyyÈti aÔÔhitaÑ ovadeyya, sakkaccaÑ ovadeyya,
abhiÓhaÑ ovadeyya, punappunaÑ ovadeyya anusÈseyyÈti ye tvaÑ munÊ
aÔÔhitaÑ ovadeyya.
TaÑ taÑ namassÈmi samecca nÈganti tanti BhagavantaÑ bhaÓati.
NamassÈmÊti kÈyena vÈ namassÈmi, vÈcÈya vÈ namassÈmi, cittena vÈ
namassÈmi,
4. MettÈg|mÈÓavapucchÈniddesa
83
anvatthapaÔipattiyÈ vÈ namassÈmi, dhammÈnudhammapaÔipattiyÈ vÈ
namassÈmi sakkaromi garuÑ karomi1 mÈnemi p|jemi. SameccÈti samecca
abhisamecca samÈgantvÈ abhisamÈgantvÈ sammukhÈ taÑ namassÈmi.
NÈganti nÈgo ca BhagavÈ, ÈguÑ na karotÊti nÈgo, na gacchatÊti nÈgo, na
ÈgacchatÊti nÈgo, kathaÑ BhagavÈ ÈguÑ na karotÊti nÈgo. Œgu vuccati
pÈpakÈ akusalÈ dhammÈ saÑkilesikÈ ponobhavikÈ sadarÈ dukkhavipÈkÈ
ÈyatiÑ jÈtijarÈmaraÓiyÈ.
ŒguÑ na karoti kiÒci loke, (SabhiyÈti BhagavÈ,)
SabbasaÑyoge2 visajja bandhanÈni.
Sabbattha na sajjatÊ vimutto,
NÈgo tÈdi pavuccate tathattÈti.
EvaÑ BhagavÈ ÈguÑ na karotÊti nÈgo.
KathaÑ BhagavÈ na gacchatÊti nÈgo, BhagavÈ na chandÈgatiÑ gacchati,
na dosÈgatiÑ gacchati, na mohÈgatiÑ gacchati, na bhayÈgatiÑ gacchati, na
rÈgavasena gacchati, na dosavasena gacchati, na mohavasena gacchati, na
mÈnavasena gacchati, na diÔÔhivasena gacchati, na uddhaccavasena gacchati,
na vicikicchÈvasena gacchati, na anusayavasena gacchati, na vaggehi
dhammehi yÈyati nÊyati3 vuyhati saÑharÊyati. EvaÑ BhagavÈ na gacchatÊti
nÈgo.
KathaÑ BhagavÈ na ÈgacchatÊti nÈgo, sotÈpattimaggena ye kilesÈ
pahÊnÈ, te kilese na puneti na pacceti na paccÈgacchati.
SakadÈgÈmimaggena. AnÈgÈmimaggena. Arahattamaggena ye kilesÈ pahÊnÈ,
te kilese na puneti na pacceti na paccÈgacchati. EvaÑ BhagavÈ na
ÈgacchatÊti nÈgoti taÑ taÑ namassÈmi samecca nÈga.
Appeva maÑ BhagavÈ aÔÔhitaÑ ovadeyyÈti appeva maÑ BhagavÈ
aÔÔhitaÑ ovadeyya, sakkaccaÑ ovadeyya, abhiÓhaÑ ovadeyya, punappunaÑ
ovadeyya, anusÈseyyÈti appeva maÑ BhagavÈ aÔÔhitaÑ ovadeyya. TenÈha so
brÈhmaÓo–
______________________________________________________________
1. Garukaromi (SyÈ)
2. Sabbayoge (Ka) Khu 1. 359 piÔÔhe.
3. Niyyati (SyÈ, Ka)
84
C|ÄaniddesapÈÄi
Te cÈpi n|nappajaheyyu dukkhaÑ.
Ye tvaÑ munÊ aÔÔhitaÑ ovadeyya.
TaÑ taÑ namassÈmi samecca nÈgaÑ,
Appeva maÑ BhagavÈ aÔÔhitaÑ ovadeyyÈti.
28. YaÑ brÈhmaÓaÑ vedagu’mÈbhijaÒÒÈ,
AkiÒcanaÑ kÈmabhave asattaÑ.
AddhÈ hi so oghamimaÑ atÈri,
TiÓÓo ca pÈraÑ akhilo aka~kho.
(11)
YaÑ brÈhmaÓaÑ vedagumÈbhijaÒÒÈti brÈhmaÓoti sattannaÑ
dhammÈnaÑ bÈhitattÈ brÈhmaÓo, sakkÈyadiÔÔhi bÈhitÈ hoti, vicikicchÈ bÈhitÈ
hoti, sÊlabbataparÈmÈso bÈhito hoti, rÈgo bÈhito hoti, doso bÈhito hoti, moho
bÈhito hoti, mÈno bÈhito hoti, bÈhitÈssa honti pÈpakÈ akusalÈ dhammÈ
saÑkilesikÈ ponobhavikÈ sadarÈ dukkhavipÈkÈ ÈyatiÑ jÈtijarÈmaraÓiyÈ.
BÈhitvÈ sabbapÈpakÈni, (SabhiyÈti BhagavÈ,)
Vimalo sÈdhusamÈhito Ôhitatto.
SaÑsÈramaticca kevalÊ so,
Asito1 tÈdi pavuccate sa brahmÈ.
Vedag|ti vedo vuccati cat|su maggesu ÒÈÓaÑ -pa- sabbaÑ vedamaticca
vedag| soti. AbhijaÒÒÈti abhijÈneyya ÈjÈneyya vijÈneyya paÔivijÈneyya
paÔivijjheyyÈti yaÑ brÈhmaÓaÑ vedagumÈbhijaÒÒÈ.
AkiÒcanaÑ kÈmabhave asattanti akiÒcananti rÈgakiÒcanaÑ
dosakiÒcanaÑ mohakiÒcanaÑ mÈnakiÒcanaÑ diÔÔhikiÒcanaÑ
kilesakiÒcanaÑ duccaritakiÒcanaÑ. Yassete kiÒcanÈ pahÊnÈ samucchinnÈ
v|pasantÈ paÔipassaddhÈ abhabbuppattikÈ ÒÈÓagginÈ daÉÉhÈ, so vuccati
akiÒcano. KÈmÈti uddÈnato dve kÈmÈ vatthukÈmÈ ca kilesakÈmÈ ca -pa-.
Ime vuccanti vatthukÈmÈ -pa-. Ime vuccanti kilesakÈmÈ. BhavÈti dve bhavÈ
kammabhavo ca paÔisandhiko ca
______________________________________________________________
1. Anissito (SyÈ) Khu 1. 358 piÔÔhe
4. MettÈg|mÈÓavapucchÈniddesa
85
punabbhavo -pa- ayaÑ paÔisandhiko punabbhavo. . AkiÒcanaÑ kÈmabhave
asattanti akiÒcanaÑ puggalaÑ kÈmabhave ca asattaÑ alaggaÑ alaggitaÑ
apalibuddhaÑ nikkhantaÑ nissaÔaÑ vippamuttaÑ visaÒÒuttaÑ
vimariyÈdikatena cetasÈ viharantanti akiÒcanaÑ kÈmabhave asattaÑ.
AddhÈ hi so oghamimaÑ atÈrÊti addhÈti ekaÑsavacanaÑ -paavatthÈpanavacanametaÑ addhÈti. Oghanti kÈmoghaÑ bhavoghaÑ
diÔÔhoghaÑ avijjoghaÑ. AtÈrÊti uttari patari samatikkami vÊtivattayÊti addhÈ
hi so oghamimaÑ atÈri.
TiÓÓo ca pÈraÑ akhilo aka~khoti tiÓÓoti kÈmoghaÑ tiÓÓo, bhavoghaÑ
tiÓÓo, diÔÔhoghaÑ tiÓÓo, avijjoghaÑ tiÓÓo, saÑsÈrapathaÑ tiÓÓo uttiÓÓo
nitthiÓÓo1 atikkanto samatikkanto vÊtivatto. So vutthavÈso2 ciÓÓacaraÓo
gataddho gatadiso gatakoÔiko pÈlitabrahmacariyo uttamadiÔÔhippatto
bhÈvitamaggo, pahÊnakileso paÔividdhÈkuppo sacchikatanirodho, dukkhaÑ
tassa pariÒÒÈtaÑ, samudayo pahÊno, maggo bhÈvito, nirodho sacchikato,
abhiÒÒeyyaÑ abhiÒÒÈtaÑ, pariÒÒeyyaÑ pariÒÒÈtaÑ, pahÈtabbaÑ pahÊnaÑ,
bhÈvetabbaÑ bhÈvitaÑ, sacchikÈtabbaÑ sacchikataÑ. So ukkhittapaligho
saÑkiÓÓaparikkho abbuÄhesiko niraggaÄo ariyo pannaddhajo pannabhÈro
visaÒÒutto paÒca~gavippahÊno chaÄa~gasamannÈgato ekÈrakkho
caturÈpasseno panuÓÓapaccekasacco3 samavayasaÔÔhesano anÈvilasa~kappo
passaddhakÈyasa~khÈro suvimuttacitto suvimuttapaÒÒo kevalÊ vusitavÈ
uttamapuriso paramapuriso paramapattippatto, so neva ÈcinÈti na apacinÈti
apacinitvÈ Ôhito, neva pajahati na upÈdiyati pajahitvÈ Ôhito, neva visineti na
ussineti visinetvÈ Ôhito, neva vidh|peti na sandh|peti vidh|petvÈ Ôhito,
asekkhena sÊlakkhandhena samannÈgatattÈ Ôhito, asekkhena
samÈdhikkhandhena. PaÒÒÈkkhandhena. Vimuttikkhandhena.
VimuttiÒÈÓadassanakkhandhena samannÈgatattÈ Ôhito, saccaÑ
sampaÔipÈdayitvÈ4 Ôhito, ejaÑ samatikkamitvÈ Ôhito, kilesaggiÑ
pariyÈdiyitvÈ Ôhito, aparigamanatÈya Ôhito, kathaÑ5 samÈdÈya Ôhito,
vimuttipaÔisevanatÈya
______________________________________________________________
1. NittiÓÓo (SyÈ)
2. VuÔÔhavÈso (SyÈ) Khu 7. 16 piÔÔhepi.
3. PaÓunnapaccekasacco (Ka)
4. PaÔipÈdayitvÈ (SyÈ)
5. KaÔaÑ (SyÈ) KÈmasuttaniddesaÔÔhakathÈ oloketabbÈ.
86
C|ÄaniddesapÈÄi
Ôhito, mettÈya pÈrisuddhiyÈ Ôhito, karuÓÈya. MuditÈya. UpekkhÈya
pÈrisuddhiyÈ Ôhito, accantapÈrisuddhiyÈ Ôhito, atammayatÈya1 pÈrisuddhiyÈ
Ôhito, vimuttattÈ Ôhito, santussitattÈ Ôhito, khandhapariyante Ôhito,
dhÈtupariyante Ôhito, Èyatanapariyante Ôhito, gatipariyante Ôhito,
upapattipariyante Ôhito, paÔisandhipariyante Ôhito, bhavapariyante Ôhito,
saÑsÈrapariyante Ôhito, vaÔÔapariyante Ôhito, antimabhave Ôhito, antime
samussaye Ôhito, antimadehadharo arahÈ.
TassÈyaÑ pacchimako bhavo, carimoyaÑ samussayo.
JÈtimaraÓasaÑsÈro, natthi tassa punabbhavoti.
TiÓÓo ca pÈranti pÈraÑ vuccati amataÑ nibbÈnaÑ. Yo so
sabbasa~khÈrasamatho sabb|padhipaÔinissaggo taÓhakkhayo virÈgo nirodho
nibbÈnaÑ, so pÈragato pÈrappatto antagato antappatto koÔigato koÔippatto
pariyantagato pariyantappatto vosÈnagato vosÈnappatto tÈÓagato tÈÓappatto
leÓagato leÓappatto saraÓagato saraÓappatto abhayagato abhayappatto
accutagato accutappatto amatagato amatappatto nibbÈnagato nibbÈnappatto.
So vutthavÈso ciÓÓacaraÓo -pa- jÈtimaraÓasaÑsÈro natthi tassa punabbhavoti
tiÓÓo ca pÈraÑ.
Akhiloti rÈgo khilo, doso khilo, moho khilo, kodho khilo, upanÈho
khilo -pa- sabbÈkusalÈbhisa~khÈrÈ khilÈ. Yassete khilÈ pahÊnÈ samucchinnÈ
v|pasantÈ paÔipassaddhÈ abhabbuppattikÈ ÒÈÓagginÈ daÉÉhÈ, so vuccati
akhilo. Aka~khoti dukkhe ka~khÈ, dukkhasamudaye ka~khÈ, dukkhanirodhe
ka~khÈ, dukkhanirodhagÈminiyÈ paÔipadÈya ka~khÈ, pubbante ka~khÈ,
aparante ka~khÈ, pubbantÈparante ka~khÈ,
idappaccayatÈpaÔiccasamuppannesu dhammesu ka~khÈ, yÈ evar|pÈ ka~khÈ
ka~khÈyanÈ ka~khÈyitattaÑ vimati vicikicchÈ dveÄhakaÑ dvedhÈpatho
saÑsayo anekaÑsaggÈho ÈsappanÈ parisappanÈ apariyogÈhanÈ
chambhitattaÑ cittassa manovilekho, yassete ka~khÈ pahÊnÈ samucchinnÈ
v|pasantÈ paÔipassaddhÈ abhabbuppattikÈ ÒÈÓagginÈ daÉÉhÈ,
______________________________________________________________
1. AkammaÒÒatÈya (SyÈ)
4. MettÈg|mÈÓavapucchÈniddesa
87
so vuccati aka~khoti tiÓÓo ca pÈraÑ akhilo aka~kho. TenÈha BhagavÈ–
YaÑ brÈhmaÓaÑ vedagumÈbhijaÒÒÈ,
AkiÒcanaÑ kÈmabhave asattaÑ.
AddhÈ hi so oghamimaÑ atÈri,
TiÓÓo ca pÈraÑ akhilo aka~khoti.
29. VidvÈ ca yo vedag| naro idha,
BhavÈbhave sa~gamimaÑ visajja.
So vÊtataÓho anÊgho nirÈso,
AtÈri so jÈtijaranti br|mi.
(12)
VidvÈ ca yo vedag| naro idhÈti vidvÈti vijjÈgato ÒÈÓÊ vibhÈvÊ medhÈvÊ.
Yoti yo yÈdiso -pa- manusso vÈ. Vedag|ti vedo vuccati cat|su maggesu
ÒÈÓaÑ. PaÒÒÈ paÒÒindriyaÑ paÒÒÈbalaÑ dhammavicayasambojjha~go
vÊmaÑsÈ vipassanÈ sammÈdiÔÔhi1. Tehi vedehi jÈtijarÈmaraÓassa antagato
antappatto koÔigato koÔippatto pariyantagato pariyantappatto vosÈnagato
vosÈnappatto tÈÓagato tÈÓappatto leÓagato leÓappatto saraÓagato
saraÓappatto abhayagato abhayappatto accutagato accutappatto amatagato
amatappatto nibbÈnagato nibbÈnappatto. VedÈnaÑ vÈ antagatoti vedag|,
vedehi vÈ antagatoti vedag|, sattannaÑ vÈ dhammÈnaÑ viditattÈ vedag|,
sakkÈyadiÔÔhi viditÈ hoti. VicikicchÈ. SÊlabbataparÈmÈso. RÈgo. Doso.
Moho. MÈno vidito hoti, viditÈssa honti pÈpakÈ akusalÈ dhammÈ
saÑkilesikÈ ponobhavikÈ sadarÈ dukkhavipÈkÈ ÈyatiÑ jÈtijarÈmaraÓiyÈ.
VedÈni viceyya kevalÈni, (SabhiyÈti BhagavÈ,)
SamaÓÈnaÑ yÈnÊdhatthi brÈhmaÓÈnaÑ.
SabbavedanÈsu vÊtarÈgo,
SabbaÑ vedamaticca vedag| so.
______________________________________________________________
1. ©ÈÓaÑ -pa- sabbavedamaticca vedag| soti (SyÈ) passa Khu 7. 158 piÔÔhe.
88
C|ÄaniddesapÈÄi
Naroti satto naro mÈnavo poso puggalo jÊvo jÈgu1 jantu indagu2
manujo. IdhÈti imissÈ diÔÔhiyÈ -pa- imasmiÑ manussaloketi vidvÈ ca yo
vedag| naro idha.
BhavÈbhave sa~gamimaÑ visajjÈti bhavÈbhaveti bhavÈbhave
kammabhave punabbhave kÈmabhave, kammabhave kÈmabhave
punabbhave r|pabhave, kammabhave r|pabhave punabbhave ar|pabhave,
kammabhave ar|pabhave punabbhave punappunabhave, punappunagatiyÈ
punappuna-upapattiyÈ punappunapaÔisandhiyÈ punappunaattabhÈvÈbhinibbattiyÈ. Sa~gÈti satta sa~gÈ rÈgasa~go dosasa~go mohasa~go
mÈnasa~go diÔÔhisa~go kilesasa~go duccaritasa~go. VisajjÈti sa~ge
vosajjetvÈ vÈ visajja. Atha vÈ sa~ge bandhe vibandhe Èbandhe lagge laggite
palibuddhe bandhane phoÔayitvÈ3 vÈ visajja. YathÈ yÈnaÑ vÈ vayhaÑ vÈ
rathaÑ vÈ sakaÔaÑ vÈ sandamÈnikaÑ vÈ sajjaÑ visajjaÑ karonti vikopenti,
evameva te sa~ge vosajjetvÈ vÈ visajja. Atha vÈ sa~ge bandhe vibandhe
Èbandhe lagge laggite palibuddhe bandhane phoÔayitvÈ vÈ visajjÈti
bhavÈbhave sa~gamimaÑ visajja.
So vÊtataÓho anÊgho nirÈso, atÈri so jÈtijaranti br|mÊti taÓhÈti r|pataÓhÈ
-pa- dhammataÓhÈ. YassesÈ taÓhÈ pahÊnÈ samucchinnÈ v|pasantÈ
paÔipassaddhÈ abhabbuppattikÈ ÒÈÓagginÈ daÉÉhÈ, so vuccati vÊtataÓho
vigatataÓho cattataÓho vantataÓho muttataÓho pahÊnataÓho
paÔinissaÔÔhataÓho, vÊtarÈgo cattarÈgo pahÊnarÈgo paÔinissaÔÔharÈgo nicchÈto
nibbuto sÊtibh|to sukhappaÔisaÑvedÊ brahmabh|tena attanÈ viharatÊti so
vÊtataÓho. AnÊghoti rÈgo nÊgho, doso nÊgho, moho nÊgho, kodho nÊgho,
upanÈho nÊgho -pa- sabbÈkusalÈbhisa~khÈrÈ nÊghÈ. Yassete nÊghÈ pahÊnÈ
samucchinnÈ v|pasantÈ paÔipassaddhÈ abhabbuppattikÈ ÒÈÓagginÈ daÉÉhÈ,
so vuccati anÊgho. NirÈsoti ÈsÈ vuccati taÓhÈ. Yo rÈgo sÈrÈgo -pa- abhijjhÈ
lobho akusalam|laÑ. YassesÈ ÈsÈ taÓhÈ pahÊnÈ samucchinnÈ v|pasantÈ
paÔipassaddhÈ abhabbuppattikÈ ÒÈÓagginÈ daÉÉhÈ, so vuccati nirÈso. JÈtÊti
yÈ tesaÑ tesaÑ sattÈnaÑ -pa- ÈyatanÈnaÑ paÔilÈbho. JarÈti yÈ tesaÑ tesaÑ
______________________________________________________________
1. JÈtu (SyÈ)
2. Indag| (SyÈ)
3. MocayitvÈ (SyÈ)
5. DhotakamÈÓavapucchÈniddesa
89
sattÈnaÑ -pa- indriyÈnaÑ paripÈko. AyaÑ vuccati jarÈ. So vÊtataÓho anÊgho
nirÈso, atÈri so jÈtijaranti br|mÊti yo so vÊtataÓho anÊgho ca nirÈso ca, so
kho jÈtijarÈmaraÓaÑ atari uttari patari samatikkami vÊtivattayÊti br|mi
ÈcikkhÈmi desemi paÒÒapemi paÔÔhapemi vivarÈmi vibhajÈmi uttÈnÊkaromi
pakÈsemÊti so vÊtataÓho anÊgho nirÈso, atÈri so jÈtijaranti br|mi. TenÈha
BhagavÈ–
VidvÈ ca yo vedag| naro idha,
BhavÈbhave sa~gamimaÑ visajja.
So vÊtataÓho anÊgho nirÈso,
AtÈri so jÈtijaranti br|mÊti.
Saha gÈthÈpariyosÈnÈ -pa- “SatthÈ me bhante BhagavÈ,
sÈvakohamasmÊ”ti.
Mettag|mÈÓavapucchÈniddeso catuttho.
_____
5. DhotakamÈÓavapucchÈniddesa
30. PucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi me’taÑ, (iccÈyasmÈ Dhotako,)
VÈcÈbhika~khÈmi Mahesi tuyhaÑ.
Tava sutvÈna nigghosaÑ, sikkhe nibbÈnamattano.
(1)
PucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi me’tanti pucchÈmÊti tisso pucchÈ
adiÔÔhajotanÈ pucchÈ diÔÔhasaÑsandanÈ pucchÈ vimaticchedanÈ pucchÈ -pa-.
ImÈ tisso pucchÈ -pa- nibbÈnapucchÈ. PucchÈmi tanti pucchÈmi taÑ, yÈcÈmi
taÑ, ajjhesÈmi taÑ, pasÈdemi taÑ, “kathayassu me”ti pucchÈmi taÑ.
BhagavÈti gÈravÈdhivacanametaÑ -pa- sacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ
BhagavÈti. Br|hi metanti br|hi ÈcikkhÈhi desehi paÒÒapehi paÔÔhapehi
vivarÈhi vibhajÈhi uttÈnÊkarohi pakÈsehÊti pucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi
me’taÑ.
IccÈyasmÈ Dhotakoti iccÈti padasandhi -pa-. ŒyasmÈti piyavacanaÑ
garuvacanaÑ sagÈravasappatissÈdhivacanametaÑ ÈyasmÈti. Dhotakoti
90
C|ÄaniddesapÈÄi
tassa brÈhmaÓassa nÈmaÑ sa~khÈ samaÒÒÈ paÒÒatti vohÈro nÈmaÑ
nÈmakammaÑ nÈmadheyyaÑ nirutti byaÒjanaÑ abhilÈpoti iccÈyasmÈ
Dhotako.
VÈcÈbhika~khÈmi Mahesi tuyhanti tuyhaÑ vacanaÑ byappathaÑ
desanaÑ anusÈsanaÑ anusiÔÔhaÑ ka~khÈmi abhika~khÈmi icchÈmi sÈdiyÈmi
patthayÈmi pihayÈmi abhijappÈmi. MahesÊti kiÑ Mahesi BhagavÈ,
mahantaÑ sÊlakkhandhaÑ esÊ gavesÊ pariyesÊti Mahesi -pa-. “KahaÑ
NarÈsabho”ti MahesÊti vÈcÈbhika~khÈmi Mahesi tuyhaÑ.
Tava sutvÈna nigghosanti tuyhaÑ vacanaÑ byappathaÑ desanaÑ
anusÈsanaÑ anusiÔÔhaÑ sutvÈ suÓitvÈ uggahetvÈ upadhÈrayitvÈ
upalakkhayitvÈti tava sutvÈna nigghosaÑ.
Sikkhe nibbÈnamattanoti sikkhÈti tisso sikkhÈ adhisÊlasikkhÈ
adhicittasikkhÈ adhipaÒÒÈsikkhÈ -pa- ayaÑ adhipaÒÒÈsikkhÈ.
nibbÈnamattanoti attano rÈgassa nibbÈpanÈya, dosassa nibbÈpanÈya,
mohassa nibbÈpanÈya, kodhassa nibbÈpanÈya, upanÈhassa nibbÈpanÈya -pasabbÈkusalÈbhisa~khÈrÈnaÑ samÈya upasamÈya v|pasamÈya nibbÈpanÈya
paÔinissaggÈya paÔipassaddhiyÈ adhisÊlampi sikkheyya, adhicittampi
sikkheyya, adhipaÒÒampi sikkheyya, imÈ tisso sikkhÈyo Èvajjanto
sikkheyya, jÈnanto sikkheyya, passanto sikkheyya, paccavekkhanto
sikkheyya, cittaÑ padahanto sikkheyya, saddhÈya adhimuccanto sikkheyya,
vÊriyaÑ paggaÓhanto sikkheyya, satiÑ upaÔÔhapento sikkheyya, cittaÑ
samÈdahanto sikkheyya, paÒÒÈya pajÈnanto sikkheyya, abhiÒÒeyyaÑ
abhijÈnanto sikkheyya, pariÒÒeyyaÑ parijÈnanto sikkheyya, pahÈtabbaÑ
pajahanto sikkheyya, bhÈvetabbaÑ bhÈvento sikkheyya, sacchikÈtabbaÑ
sacchikaronto sikkheyya Ècareyya samÈcareyya samÈdÈya vatteyyÈti sikkhe
nibbÈnamattano. TenÈha so brÈhmaÓo–
PucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi metaÑ, (iccÈyasmÈ Dhotako,)
VÈcÈbhika~khÈmi Mahesi tuyhaÑ.
Tava sutvÈna nigghosaÑ, sikkhe nibbÈnamattanoti.
5. DhotakamÈÓavapucchÈniddesa
91
31. TenahÈtappaÑ karohi, (DhotakÈti BhagavÈ,)
Idheva nipako sato.
Ito sutvÈna nigghosaÑ, sikkhe nibbÈnamattano.
(2)
TenahÈtappaÑ karohÊti ÈtappaÑ karohi, ussÈhaÑ karohi, ussoÄhiÑ
karohi, thÈmaÑ karohi, dhitiÑ karohi, vÊriyaÑ karohi, chandaÑ janehi
saÒjanehi upaÔÔhapehi samuÔÔhapehi nibbattehi abhinibbattehÊti tenahÈtappaÑ
karohi.
DhotakÈti BhagavÈ taÑ brÈhmaÓaÑ nÈmena Èlapati. BhagavÈti
gÈravÈdhivacanametaÑ -pa- sacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ BhagavÈti
DhotakÈti BhagavÈ.
Idheva nipako satoti idhÈti imissÈ diÔÔhiyÈ imissÈ khantiyÈ imissÈ
ruciyÈ imasmiÑ ÈdÈye imasmiÑ dhamme imasmiÑ vinaye imasmiÑ
dhammavinaye imasmiÑ pÈvacane imasmiÑ brahmacariye imasmiÑ
SatthusÈsane imasmiÑ attabhÈve imasmiÑ manussaloke. Nipakoti nipako
paÓÉito paÒÒavÈ buddhimÈ ÒÈÓÊ vibhÈvÊ medhÈvÊ. Satoti cat|hi kÈraÓehi
sato, kÈye kÈyÈnupassanÈsatipaÔÔhÈnaÑ bhÈvento sato -pa- so vuccati satoti
idheva nipako sato.
Ito sutvÈna nigghosanti ito mayhaÑ vacanaÑ byappathaÑ desanaÑ
anusÈsanaÑ anusiÔÔhaÑ sutvÈ suÓitvÈ uggaÓhitvÈ upadhÈrayitvÈ
upalakkhayitvÈti ito sutvÈna nigghosaÑ.
Sikkhe nibbÈnamattanoti sikkhÈti tisso sikkhÈ adhisÊlasikkhÈ
adhicittasikkhÈ adhipaÒÒÈsikkhÈ -pa- ayaÑ adhipaÒÒÈsikkhÈ.
nibbÈnamattanoti attano rÈgassa nibbÈpanÈya, dosassa nibbÈpanÈya,
mohassa nibbÈpanÈya, kodhassa nibbÈpanÈya, upanÈhassa nibbÈpanÈya -pasabbÈkusalÈbhisa~khÈrÈnaÑ samÈya upasamÈya v|pasamÈya nibbÈpanÈya
paÔinissaggÈya paÔipassaddhiyÈ adhisÊlampi sikkheyya, adhicittampi
sikkheyya, adhipaÒÒampi sikkheyya, imÈ tisso sikkhÈyo Èvajjanto
sikkheyya, jÈnanto sikkheyya -pa- sacchikÈtabbaÑ sacchikaronto sikkheyya
92
C|ÄaniddesapÈÄi
Ècareyya samÈcareyya, samÈdÈya vatteyyÈti sikkhe nibbÈnamattano. TenÈha
BhagavÈ–
TenahÈtappaÑ karohi, (DhotakÈti BhagavÈ,)
Idheva nipako sato.
Ito sutvÈna nigghosaÑ, sikkhe nibbÈnamattanoti.
32. PassÈmahaÑ devamanussaloke,
AkiÒcanaÑ brÈhmaÓamiriyamÈnaÑ.
TaÑ taÑ namassÈmi Samantacakkhu,
PamuÒca maÑ Sakka kathaÑkathÈhi.
(3)
PassÈmahaÑ devamanussaloketi devÈti tayo devÈ sammutidevÈ
upapattidevÈ visuddhidevÈ. Katame sammutidevÈ. SammutidevÈ vuccanti
rÈjÈno ca rÈjakumÈrÈ ca deviyo ca, ime vuccanti sammutidevÈ. Katame
upapattidevÈ, upapattidevÈ vuccanti CÈtumahÈrÈjikÈ devÈ TÈvatiÑsÈ devÈ
yÈmÈ devÈ TusitÈ devÈ NimmÈnaratÊ devÈ ParanimmitavasavattÊ devÈ
brahmakÈyikÈ devÈ, ye ca devÈ taduttari1, ime vuccanti upapattidevÈ.
Katame visuddhidevÈ, visuddhidevÈ vuccanti TathÈgatasÈvakÈ arahanto
khÊÓÈsavÈ, ye ca PaccekabuddhÈ, ime vuccanti visuddhidevÈ. BhagavÈ
sammutidevÈnaÒca upapattidevÈnaÒca visuddhidevÈnaÒca devo ca Atidevo
ca DevÈtidevo ca SÊhasÊho NÈganÈgo GaÓigaÓÊ MunimunÊ RÈjarÈjÈ.
PassÈmahaÑ devamanussaloketi manussaloke devaÑ passÈmi, atidevaÑ
passÈmi, devÈtidevaÑ passÈmi dakkhÈmi olokemi nijjhÈyÈmi
upaparikkhÈmÊti passÈmahaÑ devamanussaloke.
AkiÒcanaÑ brÈhmaÓamiriyamÈnanti akiÒcananti rÈgakiÒcanaÑ
dosakiÒcanaÑ mohakiÒcanaÑ mÈnakiÒcanaÑ diÔÔhikiÒcanaÑ
kilesakiÒcanaÑ duccaritakiÒcanaÑ, te kiÒcanÈ Buddhassa Bhagavato pahÊnÈ
ucchinnam|lÈ tÈlÈvatthukatÈ anabhÈvaÑkatÈ ÈyatiÑ anuppÈdadhammÈ,
tasmÈ Buddho akiÒcano. BrÈhmaÓoti BhagavÈ sattannaÑ dhammÈnaÑ
bÈhitattÈ brÈhmaÓo, sakkÈyadiÔÔhi bÈhitÈ hoti, vicikicchÈ bÈhitÈ hoti,
sÊlabbataparÈmÈso bÈhito hoti, rÈgo bÈhito hoti, doso
______________________________________________________________
1. Tatrupari (SyÈ)
5. DhotakamÈÓavapucchÈniddesa
93
bÈhito hoti, moho bÈhito hoti, mÈno bÈhito hoti, bÈhitÈssa honti pÈpakÈ
akusalÈ dhammÈ saÑkilesikÈ ponobhavikÈ sadarÈ dukkhavipÈkÈ ÈyatiÑ
jÈtijarÈmaraÓiyÈ.
BÈhitvÈ sabbapÈpakÈni, (SabhiyÈti BhagavÈ,)
Vimalo sÈdhusamÈhito Ôhitatto.
SaÑsÈramaticca kevalÊ so,
Asito tÈdi pavuccate sa brahmÈti.
IriyamÈnanti carantaÑ viharantaÑ iriyantaÑ vattentaÑ pÈlentaÑ
yapentaÑ yÈpentanti akiÒcanaÑ brÈhmaÓamiriyamÈnaÑ.
TaÑ taÑ namassÈmi Samantacakkh|ti tanti BhagavantaÑ bhaÓati.
NamassÈmÊti kÈyena vÈ namassÈmi, vÈcÈya vÈ namassÈmi, cittena vÈ
namassÈmi, anvatthapaÔipattiyÈ vÈ namassÈmi,
dhammÈnudhammapaÔipattiyÈ vÈ namassÈmi sakkaromi garuÑ karomi
mÈnemi p|jemi. Samantacakkh|ti Samantacakkhu vuccati
sabbaÒÒutaÒÈÓaÑ. BhagavÈ sabbaÒÒutaÒÈÓena upeto samupeto upÈgato
samupÈgato upapanno samupapanno samannÈgato.
“Na tassa addiÔÔhamidhatthi1 kiÒci,
Atho aviÒÒÈtamajÈnitabbaÑ.
SabbaÑ abhiÒÒÈsi yadatthi neyyaÑ,
TathÈgato tena Samantacakkh|”ti.
TaÑ taÑ namassÈmi Samantacakkhu.
PamuÒca maÑ Sakka kathaÑkathÈhÊti SakkÈti Sakko, BhagavÈ
SakyakulÈ pabbajitotipi Sakko. Atha vÈ aÉÉho2 mahaddhano dhanavÈtipi
Sakko. TassimÈni dhanÈni. SeyyathidaÑ, saddhÈdhanaÑ sÊladhanaÑ
hiridhanaÑ ottappadhanaÑ sutadhanaÑ cÈgadhanaÑ paÒÒÈdhanaÑ
satipaÔÔhÈnadhanaÑ sammappadhÈnadhanaÑ iddhipÈdadhanaÑ
indriyadhanaÑ baladhanaÑ bojjha~gadhanaÑ maggadhanaÑ phaladhanaÑ
nibbÈnadhanaÑ, imehi anekavidhehi dhanaratanehi aÉÉho mahaddhano
dhanavÈtipi Sakko. Atha vÈ Sakko pahu visavÊ alamatto s|ro VÊro vikkanto
abhÊr| acchambhÊ anutrÈsÊ apalÈyÊ pahÊnabhayabheravo
vigatalomahaÑsotipi
______________________________________________________________
1. AdiÔÔhamidhatthi (SyÈ, Ka) Khu 7. 280 piÔÔhepi.
2. Addho (SyÈ, Ka)
94
C|ÄaniddesapÈÄi
Sakko. KathaÑkathÈ vuccati vicikicchÈ, dukkhe ka~khÈ dukkhasamudaye
ka~khÈ dukkhanirodhe ka~khÈ dukkhanirodhagÈminiyÈ paÔipadÈya ka~khÈ
pubbante ka~khÈ aparante ka~khÈ pubbantÈparante ka~khÈ
idappaccayatÈpaÔiccasamuppannesu dhammesu ka~khÈ, yÈ evar|pÈ ka~khÈ
ka~khÈyanÈ ka~khÈyitattaÑ vimati vicikicchÈ dveÄhakaÑ dvedhÈpatho
saÑsayo anekaÑsaggÈho ÈsappanÈ parisappanÈ apariyogÈhanÈ
chambhitattaÑ cittassa manovilekho. PamuÒca maÑ Sakka kathaÑkathÈhÊti
muÒca maÑ pamuÒca maÑ mocehi maÑ pamocehi maÑ uddhara maÑ
samuddhara maÑ vuÔÔhÈpehi maÑ kathaÑkathÈsallatoti pamuÒca maÑ
Sakka kathaÑkathÈhi. TenÈha so brÈhmaÓo–
PassÈmahaÑ devamanussaloke,
AkiÒcanaÑ brÈhmaÓamiriyamÈnaÑ.
TaÑ taÑ namassÈmi Samantacakkhu,
PamuÒca maÑ Sakka kathaÑkathÈhÊti.
33. NÈhaÑ sahissÈmi pamocanÈya,
KathaÑkathiÑ Dhotaka kaÒci loke.
DhammaÒca seÔÔhaÑ ÈjÈnamÈno,
EvaÑ tuvaÑ oghamimaÑ taresi.
(4)
NÈhaÑ sahissÈmi1 pamocanÈyÈti nÈhaÑ taÑ sakkomi muÒcituÑ
pamuÒcituÑ mocetuÑ pamocetuÑ uddharituÑ samuddharituÑ uÔÔhÈpetuÑ
samuÔÔhÈpetuÑ kathaÑkathÈsallatoti, evampi nÈhaÑ sahissÈmi pamocanÈya.
. Atha vÈ na ÊhÈmi na samÊhÈmi na ussahÈmi na vÈyamÈmi na ussÈhaÑ
karomi na ussoÄhiÑ karomi na thÈmaÑ karomi na dhitiÑ karomi na vÊriyaÑ
karomi na chandaÑ janemi na saÒjanemi na nibbattemi na abhinibbattemi
assaddhe puggale acchandike kusÊte hÊnavÊriye appaÔipajjamÈne
dhammadesanÈyÈti, evampi nÈhaÑ sahissÈmi pamocanÈya. . Atha vÈ
natthaÒÒo koci mocetÈ, te yadi moceyyuÑ, sakena thÈmena sakena balena
sakena vÊriyena sakena parakkamena sakena purisathÈmena sakena
purisabalena sakena purisavÊriyena sakena purisaparakkamena attanÈ
______________________________________________________________
1. SamÊhÈmi (Ka)
5. DhotakamÈÓavapucchÈniddesa
95
sammÈpaÔipadaÑ anulomapaÔipadaÑ apaccanÊkapaÔipadaÑ
anvatthapaÔipadaÑ dhammÈnudhammapaÔipadaÑ paÔipajjamÈnÈ moceyyunti,
evampi nÈhaÑ sahissÈmi pamocanÈya.
VuttaÒhetaÑ BhagavatÈ–so vata Cunda attanÈ palipapalipanno paraÑ
palipapalipannaÑ uddharissatÊti netaÑ ÔhÈnaÑ vijjati, so vata Cunda attanÈ
adanto avinÊto aparinibbuto paraÑ damessati vinessati parinibbÈpessatÊti
netaÑ ÔhÈnaÑ vijjatÊti, evampi nÈhaÑ sahissÈmi pamocanÈya. VuttaÒhetaÑ
BhagavatÈ–
“AttanÈ hi1 kataÑ pÈpaÑ, attanÈ saÑkilissati.
AttanÈ akataÑ pÈpaÑ, attanÈva visujjhati.
SuddhÊ asuddhi paccattaÑ, nÈÒÒo aÒÒaÑ visodhaye”ti.
Evampi nÈhaÑ sahissÈmi pamocanÈya.
VuttaÒhetaÑ BhagavatÈ–evameva kho brÈhmaÓa tiÔÔhateva nibbÈnaÑ,
tiÔÔhati nibbÈnagÈmimaggo, tiÔÔhÈmahaÑ samÈdapetÈ, atha ca pana mama
sÈvakÈ mayÈ evaÑ ovadiyamÈnÈ evaÑ anusÈsiyamÈnÈ appekacce
accantaniÔÔhaÑ nibbÈnaÑ ÈrÈdhenti, ekacce nÈrÈdhentÊti, ettha kyÈhaÑ
brÈhmaÓa karomi, maggakkhÈyÊ brÈhmaÓa TathÈgato maggaÑ Buddho
Ècikkhati attanÈ paÔipajjamÈnÈ mucceyyunti2, evampi nÈhaÑ sahissÈmi
pamocanÈya.
KathaÑkathiÑ Dhotaka kaÒci loketi kathaÑkathiÑ puggalaÑ
saka~khaÑ sakhilaÑ sadveÄhakaÑ savicikicchaÑ. KaÒcÊti kaÒci khattiyaÑ
vÈ brÈhmaÓaÑ vÈ vessaÑ vÈ suddaÑ vÈ gahaÔÔhaÑ vÈ pabbajitaÑ vÈ devaÑ
vÈ manussaÑ vÈ. Loketi apÈyaloke -pa- Èyatanaloketi kathaÑkathiÑ
Dhotaka kaÒci loke.
DhammaÒca seÔÔhaÑ ÈjÈnamÈnoti dhammaÑ seÔÔhaÑ vuccati amataÑ
nibbÈnaÑ. Yo so sabbasa~khÈrasamatho sabb|padhipaÔinissaggo
taÓhakkhayo virÈgo nirodho nibbÈnaÑ. SeÔÔhanti aggaÑ seÔÔhaÑ viseÔÔhaÑ
pÈmokkhaÑ uttamaÑ pavaraÑ dhammaÑ ÈjÈnamÈno vijÈnamÈno
paÔivijÈnamÈno paÔivijjhamÈnoti dhammaÒca seÔÔhaÑ ÈjÈnamÈno.
______________________________________________________________
1. AttanÈva (bah|su) Khu 1. 38 piÔÔhe.
2. MuÒceyyunti (SyÈ)
96
C|ÄaniddesapÈÄi
EvaÑ tuvaÑ oghamimaÑ taresÊti evaÑ kÈmoghaÑ bhavoghaÑ
diÔÔhoghaÑ avijjoghaÑ tareyyÈsi uttareyyÈsi patareyyÈsi samatikkameyyÈsi
vÊtivatteyyÈsÊti evaÑ tuvaÑ oghamimaÑ taresi. TenÈha BhagavÈ–
NÈhaÑ sahissÈmi pamocanÈya,
KathaÑkathiÑ Dhotaka kaÒci loke.
DhammaÒca seÔÔhaÑ ÈjÈnamÈno,
EvaÑ tuvaÑ oghamimaÑ taresÊti.
34. AnusÈsa brahme karuÓÈyamÈno,
VivekadhammaÑ yamahaÑ vijaÒÒaÑ.
YathÈhaÑ ÈkÈsova1 abyÈpajjamÈno2,
Idheva santo asito careyyaÑ.
(5)
AnusÈsa brahme karuÓÈyamÈnoti anusÈsa brahme anuggaÓha brahme
anukampa brahmeti anusÈsa brahme. KaruÓÈyamÈnoti karuÓÈyamÈno
anudayamÈno3 anurakkhamÈno anuggaÓhamÈno anukampamÈnoti anusÈsa
brahme kar|ÓÈyamÈno.
VivekadhammaÑ yamahaÑ vijaÒÒanti vivekadhammaÑ vuccati
amataÑ nibbÈnaÑ. Yo so sabbasa~khÈrasamatho sabb|padhipaÔinissaggo
taÓhakkhayo virÈgo nirodho nibbÈnaÑ. YamahaÑ vijaÒÒanti yamahaÑ
jÈneyyaÑ ÈjÈneyyaÑ vijÈneyyaÑ paÔivijÈneyyaÑ paÔivijjheyyaÑ
adhigaccheyyaÑ phasseyyaÑ sacchikareyyanti vivekadhammaÑ yamahaÑ
vijaÒÒaÑ.
YathÈhaÑ ÈkÈsova abyÈpajjamÈnoti yathÈ ÈkÈso a pajjati na gaÓhati4
na bajjhati na palibajjhati, evaÑ apajjamÈno agaÓhamÈno4 abajjhamÈno
apalibajjhamÈnoti evampi ÈkÈsova abyÈpajjamÈno. YathÈ ÈkÈso na rajjati
lÈkhÈya vÈ haliddiyÈ5 vÈ nÊliyÈ6 vÈ maÒjeÔÔhÈya vÈ, evaÑ arajjamÈno
adussamÈno amuyhamÈno akilissamÈnoti7 evampi ÈkÈsova abyÈpajjamÈno.
YathÈ ÈkÈso
______________________________________________________________
1. ŒkÈso ca (SyÈ)
4. Natthi ... SyÈ...potthake.
6. NÊlena (SyÈ)
2. AbyÈpajjhamÈno (SyÈ)
3. AnuddayamÈno (bah|su)
5. Haliddena (SyÈ)
7. AkiliyamÈno (SyÈ)
5. DhotakamÈÓavapucchÈniddesa
97
na kuppati na byÈpajjati na patilÊyati1 na paÔihaÒÒati, evaÑ akuppamÈno
abyÈpajjamÈno appatilÊyamÈno appaÔihaÒÒamÈno appaÔihatamÈnoti evampi
ÈkÈsova abyÈpajjamÈno.
Idheva santo asito careyyanti idheva santoti idheva santo idheva
samÈno idheva nisinno samÈno imasmiÑyeva Èsane nisinno samÈno
imissÈyeva parisÈya nisinno samÈnoti evampi idheva santo. . Atha vÈ
idheva santo upasanto v|pasanto nibbuto paÔippassaddhoti evampi idheva
santo. Asitoti dve nissayÈ taÓhÈnissayo ca diÔÔhinissayo ca -pa- ayaÑ
taÓhÈnissayo -pa- ayaÑ diÔÔhinissayo. TaÓhÈnissayaÑ pahÈya,
diÔÔhinissayaÑ paÔinissajjitvÈ, cakkhuÑ anissito, sotaÑ anissito, ghÈnaÑ
anissito, jivhaÑ anissito, kÈyaÑ anissito, manaÑ anissito, r|pe. Sadde.
Gandhe. Rase. PhoÔÔhabbe. Dhamme. KulaÑ. GaÓaÑ. ŒvÈsaÑ. LÈbhaÑ.
YasaÑ. PasaÑsaÑ. SukhaÑ. CÊvaraÑ. PiÓÉapÈtaÑ. SenÈsanaÑ.
GilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ. KÈmadhÈtuÑ. R|padhÈtuÑ.
Ar|padhÈtuÑ. KÈmabhavaÑ. R|pabhavaÑ. Ar|pabhavaÑ. SaÒÒÈbhavaÑ.
AsaÒÒÈbhavaÑ. NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈbhavaÑ. EkavokÈrabhavaÑ.
CatuvokÈrabhavaÑ. PaÒcavokÈrabhavaÑ. AtÊtaÑ. AnÈgataÑ.
PaccuppannaÑ. DiÔÔhasutamutaviÒÒÈtabbe2 dhamme asito anissito anallÊno
anupagato anajjhosito anadhimutto nikkhanto nissaÔo3 vippamutto
visaÑyutto vimariyÈdikatena cetasÈ. Careyyanti careyyaÑ vihareyyaÑ
iriyeyyaÑ vatteyyaÑ yapeyyaÑ yÈpeyyanti idheva santo asito careyyaÑ.
TenÈha so brÈhmaÓo–
AnusÈsa brahme karuÓÈyamÈno,
VivekadhammaÑ yamahaÑ vijaÒÒaÑ.
YathÈhaÑ ÈkÈsova abyÈpajjamÈno,
Idheva santo asito careyyanti.
35. KittayissÈmi te santiÑ, (DhotakÈti BhagavÈ,)
DiÔÔhe dhamme anÊtihaÑ.
YaÑ viditvÈ sato caraÑ, tare loke visattikaÑ.
(6)
______________________________________________________________
1. PatiÔÔhiyati (Ka)
2. DiÔÔhaÑ, sutaÑ, mutaÑ , viÒÒÈtaÑ, sabbe. Khu 7. 103 piÔÔhe, 189 piÔÔhepi
passitabbaÑ.
3. NissaÔÔho (SyÈ)
98
C|ÄaniddesapÈÄi
KittayissÈmi te santinti rÈgassa santiÑ, dosassa santiÑ, mohassa
santiÑ, kodhassa santiÑ, upanÈhassa. Makkhassa. PaÄÈsassa. IssÈya.
Macchariyassa. MÈyÈya. SÈÔheyyassa. Thambhassa. SÈrambhassa. MÈnassa.
AtimÈnassa. Madassa. PamÈdassa. SabbakilesÈnaÑ. SabbaduccaritÈnaÑ.
SabbadarathÈnaÑ. SabbapariÄÈhÈnaÑ. SabbasantÈpÈnaÑ.
SabbÈkusalÈbhisa~khÈrÈnaÑ santiÑ upasantiÑ v|pasantiÑ nibbutiÑ
paÔippassaddhiÑ kittayissÈmi pakittayissÈmi ÈcikkhissÈmi desessÈmi
paÒÒapessÈmi paÔÔhapessÈmi vivarissÈmi vibhajissÈmi uttÈnÊkarissÈmi
pakÈsissÈmÊti kittayissÈmi te santiÑ.
DhotakÈti BhagavÈti DhotakÈti BhagavÈ taÑ brÈhmaÓaÑ nÈmena
Èlapati. BhagavÈti gÈravÈdhivacanametaÑ -pa- sacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ
BhagavÈti DhotakÈti BhagavÈ.
DiÔÔhe dhamme anÊtihanti diÔÔhe dhammeti diÔÔhe dhamme ÒÈte
dhamme tulite dhamme tÊrite dhamme vibh|te dhamme vibhÈvite dhamme
“sabbe sa~khÈrÈ aniccÈ”ti -pa-. “YaÑ kiÒci samudayadhammaÑ, sabbaÑ
taÑ nirodhadhamman”ti diÔÔhe dhamme ÒÈte dhamme tulite dhamme tÊrite
dhamme vibhÈvite dhamme vibh|te dhammeti evampi diÔÔhe dhamme. .
Atha vÈ dukkhe diÔÔhe dukkhaÑ kathayissÈmi, samudaye diÔÔhe samudayaÑ
kathayissÈmi, magge diÔÔhe maggaÑ kathayissÈmi, nirodhe diÔÔhe nirodhaÑ
kathayissÈmÊti evampi diÔÔhe dhamme. . Atha vÈ sandiÔÔhikaÑ akÈlikaÑ
ehipassikaÑ opaneyyikaÑ1 paccattaÑ veditabbaÑ viÒÒ|hÊti evampi diÔÔhe
dhamme. AnÊtihanti na itihÊtihaÑ na itikirÈya na paramparÈya na
piÔakasampadÈya na takkahetu na nayahetu na ÈkÈraparivitakkena na
diÔÔhinijjhÈnakkhantiyÈ sÈmaÑ sayamabhiÒÒÈtaÑ attapaccakkhadhammaÑ,
taÑ kathayissÈmÊti diÔÔhe dhamme anÊtihaÑ.
YaÑ viditvÈ sato caranti yaÑ viditaÑ katvÈ tulayitvÈ tÊrayitvÈ
vibhÈvayitvÈ vibh|taÑ katvÈ, “sabbe sa~khÈrÈ aniccÈ”ti viditaÑ katvÈ
tulayitvÈ tÊrayitvÈ vibhÈvayitvÈ vibh|taÑ katvÈ, “sabbe sa~khÈrÈ dukkhÈ”ti
-pa-. “Sabbe dhammÈ anattÈ”ti -pa-. “YaÑ kiÒci samudayadhammaÑ,
sabbaÑ taÑ nirodhadhamman”ti viditaÑ katvÈ tulayitvÈ tÊrayitvÈ
vibhÈvayitvÈ vibh|taÑ
______________________________________________________________
1. OpanayikaÑ (SyÈ, Ka)
5. DhotakamÈÓavapucchÈniddesa
99
katvÈ. Satoti cat|hi kÈraÓehi sato, kÈye kÈyÈnupassanÈsatipaÔÔhÈnaÑ
bhÈvento sato -pa- so vuccati sato. Caranti caranto viharanto iriyanto
vattento pÈlento yapento yÈpentoti yaÑ viditvÈ sato caraÑ.
Tare loke visattikanti visattikÈ vuccati taÓhÈ. Yo rÈgo sÈrÈgo -paabhijjhÈ lobho akusalam|laÑ. VisattikÈti kenaÔÔhena visattikÈ -pa- visaÔÈ
vitthatÈti visattikÈ. Loketi apÈyaloke -pa- Èyatanaloke. Tare loke visattikanti
loke vesÈ visattikÈ, loke vetaÑ visattikaÑ sato tareyya uttareyya patareyya
samatikkameyya vÊtivatteyyÈti tare loke visattikaÑ. TenÈha BhagavÈ–
KittayissÈmi te santiÑ, (DhotakÈti BhagavÈ,)
DiÔÔhe dhamme anÊtihaÑ.
YaÑ viditvÈ sato caraÑ, tare loke visattikanti.
36. TaÒcÈhaÑ abhinandÈmi, Mahesi santi’muttamaÑ.
YaÑ viditvÈ sato caraÑ, tare loke visattikaÑ.
(7)
TaÒcÈhaÑ abhinandÈmÊti tanti tuyhaÑ vacanaÑ byappathaÑ desanaÑ
anusÈsanaÑ anusiÔÔhaÑ nandÈmi abhinandÈmi modÈmi anumodÈmi icchÈmi
sÈdiyÈmi patthayÈmi pihayÈmi abhijappÈmÊti taÒcÈhaÑ abhinandÈmi.
Mahesi santi’muttamanti MahesÊti kiÑ Mahesi BhagavÈ, mahantaÑ
sÊlakkhandhaÑ esÊ gavesÊ pariyesÊti Mahesi, mahantaÑ samÈdhikkhandhaÑ
-pa- “kahaÑ NarÈsabho”ti Mahesi. Santi’muttamanti santi vuccati amataÑ
nibbÈnaÑ. Yo so sabbasa~khÈrasamatho sabb|padhipaÔinissaggo
taÓhakkhayo virÈgo nirodho nibbÈnaÑ. Uttamanti aggaÑ seÔÔhaÑ viseÔÔhaÑ
pÈmokkhaÑ uttamaÑ pavaranti Mahesi santi’muttamaÑ.
YaÑ viditvÈ sato caranti yaÑ viditaÑ katvÈ -pa- “sabbe sa~khÈrÈ
aniccÈ”ti viditaÑ katvÈ tulayitvÈ tÊrayitvÈ vibhÈvayitvÈ vibh|taÑ katvÈ,
“sabbe sa~khÈrÈ dukkhÈ”ti. “Sabbe dhammÈ anattÈ”ti -pa-. “YaÑ kiÒci
samudayadhammaÑ, sabbaÑ taÑ nirodhadhamman”ti viditaÑ katvÈ
tulayitvÈ tÊrayitvÈ
100
C|ÄaniddesapÈÄi
vibhÈvayitvÈ vibh|taÑ katvÈ. Satoti cat|hi kÈraÓehi sato, kÈye
kÈyÈnupassanÈsatipaÔÔhÈnaÑ bhavento sato -pa- so vuccati sato. Caranti
caranto -pa- YÈpentoti yaÑ viditvÈ sato caraÑ.
Tare loke visattikanti visattikÈ vuccati taÓhÈ. Yo rÈgo sÈrÈgo -paabhijjhÈ lobho akusalam|laÑ. VisattikÈti kenaÔÔhena visattikÈ -pa- visaÔÈ
vitthatÈti visattikÈ. Loketi apÈyaloke -pa- Èyatanaloke. Tare loke visattikanti
loke vesÈ visattikÈ, loke vetaÑ visattikaÑ sato tareyyaÑ uttareyyaÑ -pavÊtivatteyyanti tare loke visattikaÑ. TenÈha so brÈhmaÓo–
TaÒcÈhaÑ abhinandÈmi, Mahesi santi’muttamaÑ.
YaÑ viditvÈ sato caraÑ, tare loke visattikanti.
37. YaÑ kiÒci sampajÈnÈsi, (DhotakÈti BhagavÈ,)
UddhaÑ adho tiriyaÒcÈpi majjhe.
EtaÑ viditvÈ sa~goti loke,
BhavÈbhavÈya mÈkÈsi taÓhaÑ.
(8)
YaÑ kiÒci sampajÈnÈsÊti yaÑ kiÒci sampajÈnÈsi ÈjÈnÈsi paÔivijÈnÈsi
paÔivijjhasÊti yaÑ kiÒci sampajÈnÈsi. DhotakÈti BhagavÈti DhotakÈti
BhagavÈ taÑ brÈhmaÓaÑ nÈmena Èlapati. BhagavÈti gÈravÈdhivacanametaÑ
-pa- sacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ BhagavÈti DhotakÈti BhagavÈ.
UddhaÑ adho tiriyaÒcÈpi majjheti uddhanti anÈgataÑ. Adhoti atÊtaÑ.
TiriyaÒcÈpi majjheti paccuppannaÑ. Uddhanti devaloko. Adhoti apÈyaloko.
TiriyaÒcÈpi majjheti manussaloko. Atha vÈ uddhanti kusalÈ dhammÈ.
Adhoti akusalÈ dhammÈ. TiriyaÒcÈpi majjheti abyÈkatÈ dhammÈ. Uddhanti
ar|padhÈtu. Adhoti kÈmadhÈtu. TiriyaÒcÈpi majjheti r|padhÈtu. Uddhanti
sukhÈ vedanÈ. Adhoti dukkhÈ vedanÈ. TiriyaÒcÈpi majjheti
adukkhamasukhÈ vedanÈ. Uddhanti uddhaÑ pÈdatalÈ.
6. UpasÊvamÈÓavapucchÈniddesa
101
Adhoti adho kesamatthakÈ. TiriyaÒcÈpi majjheti vemajjheti uddhaÑ adho
tiriyaÒcÈpi majjhe.
EtaÑ viditvÈ sa~goti loketi sa~go eso, lagganaÑ etaÑ, bandhanaÑ
etaÑ, palibodho esoti Òa tvÈ jÈnitvÈ tulayitvÈ tÊrayitvÈ vibhÈvayitvÈ
vibh|taÑ katvÈti etaÑ viditvÈ sa~goti loke.
BhavÈbhavÈya mÈkÈsi taÓhanti taÓhÈti r|pataÓhÈ saddataÓhÈ -padhammataÓhÈ. BhavÈbhavÈyÈti bhavÈbhavÈya kammabhavÈya
punabbhavÈya kÈmabhavÈya, kammabhavÈya kÈmabhavÈya punabbhavÈya
r|pabhavÈya, kammabhavÈya r|pabhavÈya punabbhavÈya ar|pabhavÈya,
kammabhavÈya ar|pabhavÈya punabbhavÈya punappunabbhavÈya,
punappunagatiyÈ punappuna-upapattiyÈ punappunapaÔisandhiyÈ punappunaattabhÈvÈbhinibbattiyÈ taÓhaÑ mÈkÈsi mÈ janesi mÈ saÒjanesi mÈ nibbattesi
mÈbhinibbattesi, pajaha vinodehi byantÊkarohi anabhÈvaÑ gamehÊti
bhavÈbhavÈya mÈkÈsi taÓhanti. TenÈha BhagavÈ–
YaÑ kiÒci sampajÈnÈsi, (DhotakÈti BhagavÈ,)
UddhaÑ adho tiriyaÒcÈpi majjhe.
EtaÑ viditvÈ sa~goti loke,
BhavÈbhavÈya mÈkÈsi taÓhanti.
Saha gÈthÈpariyosÈnÈ -pa- “SatthÈ me bhante BhagavÈ,
sÈvakohamasmÊ”ti.
DhotakamÈÓavapucchÈniddeso paÒcamo.
_____
6. UpasÊvamÈÓavapucchÈniddesa
38. Eko ahaÑ Sakka mahantamoghaÑ, (iccÈyasmÈ UpasÊvo,)
Anissito no visahÈmi tÈrituÑ.
ŒrammaÓaÑ1 br|hi Samantacakkhu,
YaÑ nissito oghamimaÑ tareyyaÑ.
(1)
______________________________________________________________
1. ŒramaÓaÑ (Ka)
102
C|ÄaniddesapÈÄi
Eko ahaÑ Sakka mahantamoghanti ekoti puggalo vÈ me dutiyo natthi,
dhammo vÈ me dutiyo natthi, yaÑ vÈ puggalaÑ nissÈya, dhammaÑ vÈ
nissÈya mahantaÑ kÈmoghaÑ bhavoghaÑ diÔÔhoghaÑ avijjoghaÑ tareyyaÑ
uttareyyaÑ patareyyaÑ samatikkameyyaÑ vÊtivatteyyanti. SakkÈti Sakko,
BhagavÈ SakyakulÈ pabbajitotipi Sakko. Atha vÈ aÉÉho mahaddhano
dhanavÈtipi Sakko. TassimÈni dhanÈni. SeyyathidaÑ, saddhÈdhanaÑ
sÊladhanaÑ hiridhanaÑ ottappadhanaÑ sutadhanaÑ cÈgadhanaÑ
paÒÒÈdhanaÑ satipaÔÔhÈnadhanaÑ -pa- nibbÈnadhanaÑ. Imehi anekehi
dhanaratanehi aÉÉho mahaddhano dhanavÈtipi Sakko. Atha vÈ Sakko pahu
visavÊ alamatto s|ro VÊro vikkanto abhÊr| achambhÊ anutrÈsÊ apalÈyÊ,
pahÊnabhayabheravo vigatalomahaÑsotipi Sakkoti eko ahaÑ Sakka
mahantamoghaÑ.
IccÈyasmÈ UpasÊvoti iccÈti padasandhi -pa-. ŒyasmÈti piyavacanaÑ
-pa-. UpasÊvoti tassa brÈhmaÓassanÈmaÑ -pa- abhilÈpoti iccÈyasmÈ
UpasÊvo.
Anissito no visahÈmi tÈritunti anissitoti puggalaÑ vÈ anissito
dhammaÑ vÈ anissito no visahÈmi na ussahÈmi na sakkomi na paÔibalo.
MahantaÑ kÈmoghaÑ bhavoghaÑ diÔÔhoghaÑ avijjoghaÑ tarituÑ uttarituÑ
patarituÑ samatikkamituÑ vÊtivattitunti anissito no visahÈmi tÈrituÑ.
ŒrammaÓaÑ br|hi Samantacakkh|ti ÈrammaÓaÑ ÈlambaÓaÑ nissayaÑ
upanissayaÑ br|hi ÈcikkhÈhi desehi paÒÒapehi paÔÔhapehi vivarÈhi vibhajÈhi
uttÈnÊkarohi pakÈsehi. Samantacakkh|ti Samantacakkhu vuccati
sabbaÒÒutaÒÈÓaÑ. BhagavÈ tena sabbaÒÒutaÒÈÓena upeto samupeto upÈgato
samupÈgato upapanno samupapanno samannÈgato.
Na tassa adiÔÔhamidhatthi kiÒci,
Atho aviÒÒÈtamajÈnitabbaÑ.
SabbaÑ abhiÒÒÈsi yadatthi neyyaÑ,
TathÈgato tena Samantacakkh|ti.
ŒrammaÓaÑ br|hi Samantacakkhu.
6. UpasÊvamÈÓavapucchÈniddesa
103
YaÑ nissito oghamimaÑ tareyyanti yaÑ nissitoti yaÑ puggalaÑ vÈ
nissito dhammaÑ vÈ nissito mahantaÑ kÈmoghaÑ bhavoghaÑ diÔÔhoghaÑ
avijjoghaÑ tareyyaÑ uttareyyaÑ patareyyaÑ samatikkameyyaÑ
vÊtivatteyyanti yaÑ nissito oghamimaÑ tareyyaÑ. TenÈha so brÈhmaÓo–
Eko ahaÑ Sakka mahantamoghaÑ, (iccÈyasmÈ UpasÊvo,)
Anissito no visahÈmi tÈrituÑ.
ŒrammaÓaÑ br|hi Samantacakkhu,
YaÑ nissito oghamimaÑ tareyyanti.
39. ŒkiÒcaÒÒaÑ pekkhamÈno satimÈ, (UpasÊvÈti BhagavÈ,)
NatthÊti nissÈya tarassu oghaÑ.
KÈme pahÈya virato kathÈhi,
TaÓhakkhayaÑ nattamahÈ’bhipassa1.
(2)
ŒkiÒcaÒÒaÑ pekkhamÈno satimÈti so brÈhmaÓo pakatiyÈ
ÈkiÒcaÒÒÈyatanasamÈpattiÑ lÈbhÊyeva nissayaÑ na jÈnÈti “ayaÑ me
nissayo”ti. Tassa BhagavÈ nissayaÒca Ècikkhati uttariÒca niyyÈnapathaÑ.
ŒkiÒcaÒÒÈyatanasamÈpattiÑ sato samÈpajjitvÈ tato vuÔÔhahitvÈ tattha jÈte
cittacetasike dhamme aniccato pekkhamÈno, dukkhato. Rogato. GaÓÉato.
Sallato. Aghato. ŒbÈdhato. Parato. Palokato. ¢tito. Upaddavato. Bhayato.
Upasaggato. Calato. Pabha~guto. Addhuvato. AtÈÓato. AleÓato. AsaraÓato.
AsaraÓÊbh|tato. Rittato. Tucchato. SuÒÒato. Anattato. ŒdÊnavato.
VipariÓÈmadhammato. AsÈrakato. Agham|lato. Bhavato. Vibhavato.
SÈsavato. Sa~khatato. MÈrÈmisato. JÈtidhammato. JarÈdhammato.
ByÈdhidhammato. MaraÓadhammato.
SokaparidevadukkhadomanassupÈyÈsadhammato. Samudayadhammato.
Attha~gamato. AssÈdato. ŒdÊnavato. NissaraÓato pekkhamÈno dakkhamÈno
olokayamÈno nijjhÈyamÈno upaparikkhamÈno.
______________________________________________________________
1. RattamahÈbhipassa (SyÈ) passa AbhidhÈnaganthe Abyayavagge.
104
C|ÄaniddesapÈÄi
SatimÈti yÈ sati anussati paÔissati -pa- sammÈsati, ayaÑ vuccati sati.
ImÈya satiyÈ upeto hoti -pa- samannÈgato. So vuccati satimÈti ÈkiÒcaÒÒaÑ
pekkhamÈno satimÈ.
UpasÊvÈti BhagavÈti UpasÊvÈti BhagavÈ taÑ brÈhmaÓaÑ nÈmena
Èlapati. BhagavÈti gÈravÈdhivacanametaÑ -pa- sacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ
BhagavÈti UpasÊvÈti BhagavÈ.
NatthÊti nissÈya tarassu oghanti “natthi kiÒcÊ”ti
ÈkiÒcaÒÒÈyatanasamÈpatti. KiÑkÈraÓÈ “natthi kiÒcÊ”ti
ÈkiÒcaÒÒÈyatanasamÈpatti, viÒÒÈÓaÒcÈyatanasamÈpattiÑ sato samÈpajjitvÈ
tato vuÔÔhahitvÈ taÒÒeva viÒÒÈÓaÑ abhÈveti vibhÈveti antaradhÈpeti “natthi
kiÒcÊ”ti passati, taÑkÈraÓÈ “natthi kiÒcÊ”ti ÈkiÒcaÒÒÈyatanasamÈpattiÑ
nissÈya upanissÈya ÈlambaÓaÑ karitvÈ kÈmoghaÑ bhavoghaÑ diÔÔhoghaÑ
avijjoghaÑ tarassu uttarassu patarassu samatikkamassu vÊtivattass|ti natthÊti
nissÈya tarassu oghaÑ.
KÈme pahÈya virato kathÈhÊti kÈmÈti uddÈnato dve kÈmÈ vatthukÈmÈ
ca kilesakÈmÈ ca -pa-. Ime vuccanti vatthukÈmÈ -pa-. Ime vuccanti
kilesakÈmÈ. KÈme pahÈyÈti vatthukÈme parijÈnitvÈ kilesakÈme pahÈya
pajahitvÈ vinodetvÈ byantÊkaritvÈ anabhÈvaÑ gametvÈti kÈme pahÈya.
Virato kathÈhÊti kathaÑkathÈ vuccati vicikicchÈ. Dukkhe ka~khÈ -pachambhitattaÑ cittassa manovilekho, kathaÑkathÈya Èrato virato paÔivirato
nikkhanto nissaÔo vippamutto visaÒÒutto vimariyÈdikatena cetasÈ viharatÊti
evampi virato kathÈhi. . Atha vÈ dvattiÑsÈya tiracchÈnakathÈya Èrato virato
paÔivirato nikkhanto nissaÔo vippamutto visaÒÒutto vimariyÈdikatena cetasÈ
viharatÊti evampi virato kathÈhÊti kÈme pahÈya virato kathÈhi.
TaÓhakkhayaÑ nattamahÈ’bhipassÈti taÓhÈti r|pataÓhÈ -padhammataÓhÈ. NattaÑ vuccati ratti. Ahoti divaso. RattiÒca divÈ ca
taÓhakkhayaÑ rÈgakkhayaÑ dosakkhayaÑ mohakkhayaÑ gatikkhayaÑ
upapattikkhayaÑ paÔisandhikkhayaÑ bhavakkhayaÑ
6. UpasÊvamÈÓavapucchÈniddesa
105
saÑsÈrakkhayaÑ vaÔÔakkhayaÑ passa abhipassa dakkha olokaya nijjhÈya
upaparikkhÈti taÓhakkhayaÑ nattamahÈ’bhipassa. TenÈha BhagavÈ–
ŒkiÒcaÒÒaÑ pekkhamÈno satimÈ, (UpasÊvÈti BhagavÈ,)
NatthÊti nissÈya tarassu oghaÑ.
KÈme pahÈya virato kathÈhi,
TaÓhakkhayaÑ nattamahÈ’bhipassÈti.
40. Sabbesu kÈmesu yo vÊtarÈgo, (iccÈyasmÈ UpasÊvo,)
ŒkiÒcaÒÒaÑ nissito hitvÈ maÒÒaÑ.
SaÒÒÈvimokkhe paramedhimutto,
TiÔÔhe nu so tattha anÈnuyÈyÊ.(3)
Sabbesu kÈmesu yo vÊtarÈgoti sabbes|ti sabbena sabbaÑ sabbathÈ
sabbaÑ asesaÑ nissesaÑ pariyÈdiyanavacanametaÑ sabbes|ti. KÈmes|ti
kÈmÈti uddÈnato dve kÈmÈ vatthukÈmÈ ca kilesakÈmÈ ca -pa-. Ime vuccanti
vatthukÈmÈ -pa-. Ime vuccanti kilesakÈmÈ. Sabbesu kÈmesu yo vÊtarÈgoti
sabbesu kÈmesu yo vÊtarÈgo vigatarÈgo cattarÈgo vantarÈgo muttarÈgo
pahÊnarÈgo paÔinissaÔÔharÈgo vikkhambhanatoti sabbesu kÈmesu yo vÊtarÈgo.
IccÈyasmÈ UpasÊvoti iccÈti padasandhi -pa-. ŒyasmÈti piyavacanaÑ
-pa-. UpasÊvoti tassa brÈhmaÓassa nÈmaÑ -pa- abhilÈpoti iccÈyasmÈ
UpasÊvo.
ŒkiÒcaÒÒaÑ nissito hitvÈ maÒÒanti heÔÔhimÈ cha samÈpattiyo hitvÈ
cajitvÈ pariccajitvÈ atikkamitvÈ samatikkamitvÈ vÊtivattitvÈ
ÈkiÒcaÒÒÈyatanasamÈpattiÑ nissito allÊno upagato samupagato ajjhosito
adhimuttoti ÈkiÒcaÒÒaÑ nissito hitvÈ maÒÒaÑ.
SaÒÒÈvimokkhe paramedhimuttoti saÒÒÈvimokkhÈ vuccanti satta
saÒÒÈsamÈpattiyo. TÈsaÑ saÒÒÈsamÈpattÊnaÑ
ÈkiÒcaÒÒÈyatanasamÈpattivimokkho1 aggo ca seÔÔho ca viseÔÔho ca
pÈmokkho ca uttamo ca pavaro ca, parame agge seÔÔhe viseÔÔhe pÈmokkhe
uttame
______________________________________________________________
1. VimokkhÈ (Ka) evamaÒÒesu padesu bahuvacanena.
106
C|ÄaniddesapÈÄi
pavare adhimuttivimokkhena adhimutto tatrÈdhimutto tadadhimutto
taccarito tabbahulo taggaruko tanninno tappoÓo tappabbhÈro tadadhimutto
tadadhipateyyoti saÒÒÈvimokkhe paramedhimutto.
TiÔÔhe nu so tattha anÈnuyÈyÊti tiÔÔhe n|ti saÑsayapucchÈ vimatipucchÈ
dveÄhakapucchÈ anekaÑsapucchÈ “evaÑ nu kho, nanu kho, kiÑ nu kho,
kathaÑ nu kho”ti tiÔÔhe nu. TatthÈti ÈkiÒcaÒÒÈyatane. AnÈnuyÈyÊti
anÈnuyÈyÊ aviccamÈno1 avigacchamÈno anantaradhÈyamÈno
aparihÈyamÈno. . Atha vÈ arajjamÈno adussamÈno amuyhamÈno
akilissamÈnoti tiÔÔhe nu so tattha anÈnuyÈyÊ. TenÈha so brÈhmaÓo–
Sabbesu kÈmesu yo vÊtarÈgo, (iccÈyasmÈ UpasÊvo,)
ŒkiÒcaÒÒaÑ nissito hitvÈ maÒÒaÑ.
SaÒÒÈvimokkhe paramedhimutto,
TiÔÔhe nu so tattha anÈnuyÈyÊti.
41. Sabbesu kÈmesu yo vÊtarÈgo, (UpasÊvÈti BhagavÈ,)
ŒkiÒcaÒÒaÑ nissito hitvÈ maÒÒaÑ.
SaÒÒÈvimokkhe paramedhimutto,
TiÔÔheyya so tattha anÈnuyÈyÊ.
(4)
Sabbesu kÈmesu yo vÊtarÈgoti sabbes|ti sabbena sabbaÑ sabbathÈ
sabbaÑ asesaÑ nissesaÑ pariyÈdiyanavacanametaÑ sabbes|ti. KÈmes|ti
kÈmÈti uddÈnato dve kÈmÈ vatthukÈmÈ ca kilesakÈmÈ ca -pa-. Ime vuccanti
vatthukÈmÈ -pa-. Ime vuccanti kilesakÈmÈ. Sabbesu kÈmesu yo vÊtarÈgoti
sabbesu kÈmesu yo vÊtarÈgo -pa- paÔinissaÔÔharÈgo vikkhambhanatoti
sabbesu kÈmesu yo vÊtarÈgo.
UpasÊvÈti BhagavÈti UpasÊvÈti BhagavÈ taÑ brÈhmaÓaÑ nÈmena
Èlapati. BhagavÈti gÈravÈdhivacanametaÑ -pa- sacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ
BhagavÈti UpasÊvÈti BhagavÈ.
______________________________________________________________
1. AvedhamÈno (SyÈ)
6. UpasÊvamÈÓavapucchÈniddesa
107
ŒkiÒcaÒÒaÑ nissito hitvÈ maÒÒanti heÔÔhimÈ cha samÈpattiyo hitvÈ
cajitvÈ pariccajitvÈ atikkamitvÈ samatikkamitvÈ vÊtivattitvÈ
ÈkiÒcaÒÒÈyatanasamÈpattiÑ nissito allÊno upagato samupagato ajjhosito
adhimuttoti ÈkiÒcaÒÒaÑ nissito hitvÈ maÒÒaÑ.
SaÒÒÈvimokkhe paramedhimuttoti saÒÒÈvimokkhÈ vuccanti satta
saÒÒÈsamÈpattiyo. TÈsaÑ saÒÒÈsamÈpattÊnaÑ
ÈkiÒcaÒÒÈyatanasamÈpattivimokkho aggo ca seÔÔho ca viseÔÔho ca pÈmokkho
ca uttamo ca pavaro ca, parame agge seÔÔhe viseÔÔhe pÈmokkhe uttame
pavare adhimuttivimokkhena adhimutto tatrÈdhimutto tadadhimutto -patadadhipateyyoti saÒÒÈvimokkhe paramedhimutto.
TiÔÔhayya so tattha anÈnuyÈyÊti tiÔÔheyyÈti tiÔÔheyya
saÔÔhikappasahassÈni. TatthÈti ÈkiÒcaÒÒÈyatane. AnÈnuyÈyÊti anÈnuyÈyÊ
aviccamÈno avigacchamÈno anantaradhÈyamÈno aparihÈyamÈno. . Atha vÈ
arajjamÈno adussamÈno amuyhamÈno akilissamÈnoti tiÔÔheyya so tattha
anÈnuyÈyÊ. TenÈha BhagavÈ–
Sabbesu kÈmesu yo vÊtarÈgo, (UpasÊvÈti BhagavÈ,)
ŒkiÒcaÒÒaÑ nissito hitvÈ maÒÒaÑ.
SaÒÒÈvimokkhe paramedhimutto,
TiÔÔheyya so tattha anÈnuyÈyÊti.
42. TiÔÔhe ce so tattha anÈnuyÈyÊ,
P|gampi vassÈni1 Samantacakkhu.
Tattheva so sÊtisiyÈ vimutto,
Cavetha viÒÒÈÓaÑ tathÈvidhassa.
(5)
TiÔÔhe ce so tattha anÈnuyÈyÊti sace so tiÔÔheyya saÔÔhikappasahassÈni.
TatthÈti ÈkiÒcaÒÒÈyatane. AnÈnuyÈyÊti anÈnuyÈyÊ aviccamÈno
avigacchamÈno anantaradhÈyamÈno aparihÈyamÈno. Atha vÈ arajjamÈno
adussamÈno amuyhamÈno akilissamÈnoti tiÔÔhe ce so tattha anÈnuyÈyÊ.
______________________________________________________________
1. VassÈnaÑ (SyÈ, Ka)
108
C|ÄaniddesapÈÄi
P|gampi vassÈni Samantacakkh|ti p|gampi vassÈnÊti p|gampi vassÈni
bah|ni vassÈni1 bah|ni vassasatÈni bah|ni vassasahassÈni bah|ni
vassasatasahassÈni bah|ni kappÈni bah|ni kappasatÈni bah|ni
kappasahassÈni bah|ni kappasatasahassÈni. Samantacakkh|ti
Samantacakkhu vuccati sabbaÒÒutaÒÈÓaÑ -pa- TathÈgato tena
Samantacakkh|ti p|gampi vassÈni Samantacakkhu.
Tattheva so sÊtisiyÈ vimutto, cavetha viÒÒÈÓaÑ tathÈvidhassÈti tattheva
so sÊtibhÈvamanuppatto nicco dhuvo sassato avipariÓÈmadhammo
sassatisamaÑ tatheva tiÔÔheyya. Atha vÈ tassa viÒÒÈÓaÑ caveyya ucchijjeyya
nasseyya vinasseyya na bhaveyyÈti punabbhavapaÔisandhiviÒÒÈÓaÑ
nibbatteyya kÈmadhÈtuyÈ vÈ r|padhÈtuyÈ vÈ ar|padhÈtuyÈ vÈti
ÈkiÒcaÒÒÈyatanaÑ samÈpannassa sassataÒca ucchedaÒca pucchati. UdÈhu
tattheva anupÈdisesÈya nibbÈnadhÈtuyÈ parinibbÈyeyya. Atha vÈ tassa
viÒÒÈÓaÑ caveyya puna paÔisandhiviÒÒÈÓaÑ nibbatteyya kÈmadhÈtuyÈ vÈ
r|padhÈtuyÈ vÈ ar|padhÈtuyÈ vÈti ÈkiÒcaÒÒÈyatanaÑ upapannassa
parinibbÈnaÒca paÔisandhiÒca pucchati. TathÈvidhassÈti tathÈvidhassa
tÈdisassa tassaÓÔhitassa tappakÈrassa tappaÔibhÈgassa ÈkiÒcaÒÒÈyatanaÑ
upapannassÈti tattheva so sÊtisiyÈ vimutto, cavetha viÒÒÈÓaÑ tathÈvidhassa.
TenÈha so brÈhmaÓo–
TiÔÔhe ce so tattha anÈnuyÈyÊ,
P|gampi vassÈni Samantacakkhu.
Tattheva so sÊtisiyÈ vimutto,
Cavetha viÒÒÈÓaÑ tathÈvidhassÈti.
43. Acci yathÈ vÈtavegena khittÈ, (UpasÊvÈti BhagavÈ,)
AtthaÑ paleti na upeti sa~khaÑ.
EvaÑ munÊ nÈmakÈyÈ vimutto,
AtthaÑ paleti na upeti sa~khaÑ.
(6)
Acci yathÈ vÈtavegena khittÈti acci vuccati jÈlasikhÈ. VÈtÈti puratthimÈ
vÈtÈ pacchimÈ vÈtÈ uttarÈ vÈtÈ dakkhiÓÈ vÈtÈ sarajÈ vÈtÈ arajÈ vÈtÈ sÊtÈ vÈtÈ
uÓhÈ vÈtÈ parittÈ vÈtÈ
______________________________________________________________
1. BahunnaÑ vassÈnaÑ (SyÈ)
6. UpasÊvamÈÓavapucchÈniddesa
109
adhimattÈ vÈtÈ1 verambhavÈtÈ pakkhavÈtÈ supaÓÓavÈtÈ tÈlapaÓÓavÈtÈ
vidh|panavÈtÈ. VÈtavegena khittÈti vÈtavegena khittÈ2 ukkhittÈ nunnÈ
panunnÈ khambhitÈ vikkhambhitÈti acci yathÈ vÈtavegena khittÈ. UpasÊvÈti
BhagavÈti UpasÊvÈti BhagavÈ taÑ brÈhmaÓaÑ nÈmena Èlapati. BhagavÈti
gÈravÈdhivacanametaÑ -pa- sacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ BhagavÈti UpasÊvÈti
BhagavÈ.
AtthaÑ paleti na upeti sa~khanti atthaÑ paletÊti atthaÑ paleti, atthaÑ
gameti, atthaÑ gacchati nirujjhati v|pasamati paÔippassambhati. Na upeti
sa~khanti sa~khaÑ3 na upeti, uddesaÑ na upeti, gaÓanaÑ na upeti,
paÓÓattiÑ na upeti, “puratthimaÑ vÈ disaÑ gatÈ, pacchimaÑ vÈ disaÑ gatÈ,
uttaraÑ vÈ disaÑ gatÈ, dakkhiÓaÑ vÈ disaÑ gatÈ, uddhaÑ vÈ gatÈ, adho vÈ
gatÈ, tiriyaÑ vÈ gatÈ, vidisaÑ vÈ gatÈ”ti, so hetu natthi, paccayo natthi,
kÈraÓaÑ natthi, yena sa~khaÑ gaccheyyÈti atthaÑ paleti na upeti sa~khaÑ.
EvaÑ munÊ nÈmakÈyÈ vimuttoti evanti opammasampaÔipÈdanaÑ.
MunÊti monaÑ vuccati ÒÈÓaÑ -pa- sa~gajÈlamaticca so Muni. NÈmakÈyÈ
vimuttoti so Muni pakatiyÈ pubbeva r|pakÈyÈ vimutto. Tada~gaÑ
samatikkamÈ4 vikkhambhanappahÈnena pahÊno. Tassa munino bhavantaÑ
Ègamma cattÈro ariyamaggÈ paÔiladdhÈ honti, catunnaÑ ariyamaggÈnaÑ
paÔiladdhattÈ nÈmakÈyo ca r|pakÈyo ca pariÒÒÈtÈ honti. NÈmakÈyassa ca
r|pakÈyassa ca pariÒÒÈtattÈ nÈmakÈyÈ ca r|pakÈyÈ ca mutto vimutto
suvimutto accanta-anupÈdÈvimokkhenÈti evaÑ munÊ nÈmakÈyÈ vimutto.
AtthaÑ paleti na upeti sa~khanti atthaÑ paletÊti anupÈdisesÈya
nibbÈnadhÈtuyÈ parinibbÈyati. Na upeti sa~khanti anupÈdisesÈya
nibbÈnadhÈtuyÈ parinibbuto sa~khaÑ na upeti, uddesaÑ na upeti, gaÓanaÑ
na upeti, paÓÓattiÑ na upeti “khattiyo”ti vÈ “brÈhmaÓo”ti vÈ “vesso”ti vÈ
“suddo”ti vÈ “gahaÔÔho”ti vÈ “pabbajito”ti vÈ “devo”ti vÈ “manusso”ti vÈ
“r|pÊ”ti vÈ “ar|pÊ”ti vÈ “saÒÒÊ”ti vet “asaÒÒÊ”ti vÈ “nevasaÒÒÊnÈsaÒÒÊ”ti vÈ,
so hetu natthi, paccayo natthi, kÈraÓaÑ
______________________________________________________________
1. KÈÄavÈtÈ (Ka)
2. KhittaÑ (SyÈ) evamaÒÒesu padesu niggahÊtantavasena.
3. AmukaÑ nÈma disaÑ gatoti sa~khaÑ (SyÈ)
4. Tada~gaÑ samatikkamma (Ka)
110
C|ÄaniddesapÈÄi
natthi, yena sa~khaÑ gaccheyyÈti atthaÑ paleti na upeti sa~khaÑ. TenÈha
BhagavÈ–
Acci yathÈ vÈtavegena khittÈ, (UpasÊvÈti BhagavÈ,)
AtthaÑ paleti na upeti sa~khaÑ.
EvaÑ MunÊ nÈmakÈyÈ vimutto,
AtthaÑ paleti na upeti sa~khanti.
44. Attha~gato so uda vÈ so natthi,
UdÈhu ve sassatiyÈ arogo.
TaÑ me MunÊ sÈdhu viyÈkarohi,
TathÈ hi te vidito esa dhammo.
(7)
Attha~gato so uda vÈ so natthÊti so attha~gato udÈhu natthi so niruddho
ucchinno vinaÔÔhoti attha~gato so uda vÈ so natthi.
UdÈhu ve sassatiyÈ arogoti udÈhu nicco dhuvo sassato
avipariÓÈmadhammo sassatisamaÑ tatheva tiÔÔheyyÈti udÈhu ve sassatiyÈ
arogo.
TaÑ me munÊ sÈdhu viyÈkarohÊti tanti yaÑ pucchÈmi, yaÑ yÈcÈmi,
yaÑ ajjhesÈmi, yaÑ pasÈdemi. MunÊti monaÑ vuccati ÒÈÓaÑ -pasa~gajÈlamaticca so Muni. SÈdhu viyÈkarohÊti sÈdhu ÈcikkhÈhi desehi
paÒÒapehi paÔÔhapehi vivarÈhi vibhajÈhi uttÈnÊkarohi pakÈsehÊti taÑ me
munÊ sÈdhu viyÈkarohi.
TathÈ hi te vidito esa dhammoti tathÈ hi te vidito tulito tÊrito vibh|to
vibhÈvito esa dhammoti, tathÈ hi te vidito esa dhammo. TenÈha so
brÈhmaÓo–
Attha~gato so uda vÈ so natthi,
UdÈhu ve sassatiyÈ arogo.
TaÑ me MunÊ sÈdhu viyÈkarohi,
TathÈ hi te vidito esa dhammoti.
6. UpasÊvamÈÓavapucchÈniddesa
111
45. Attha~gatassa na pamÈÓa’matthi, (UpasÊvÈti BhagavÈ,)
Yena naÑ vajjuÑ taÑ tassa natthi.
Sabbesu dhammesu sam|hatesu,
Sam|hatÈ vÈdapathÈpi sabbe.
(8)
Attha~gatassa na pamÈÓa’matthÊti attha~gatassa anupÈdisesÈya
nibbÈnadhÈtuyÈ parinibbutassa r|papamÈÓaÑ natthi. VedanÈpamÈÓaÑ
natthi. SaÒÒÈpamÈÓaÑ natthi. Sa~khÈrapamÈÓaÑ natthi. ViÒÒÈÓapamÈÓaÑ
natthi na sati na saÑvijjati nupalabbhati pahÊnaÑ samucchinnaÑ
v|pasantaÑ paÔippassaddhaÑ abhabbuppattikaÑ ÒÈÓagginÈ daÉÉhanti
attha~gatassa na pamÈÓa’matthi. UpasÊvÈti BhagavÈti UpasÊvÈti BhagavÈ
taÑ brÈhmaÓaÑ nÈmena Èlapati. BhagavÈti gÈravÈdhivacanametaÑ -pasacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ BhagavÈti UpasÊvÈti BhagavÈ.
Yena naÑ vajjuÑ taÑ tassa natthÊti yena taÑ rÈgena1 vadeyyuÑ. Yena
dosena vadeyyuÑ. Yena mohena vadeyyuÑ. Yena mÈnena vadeyyuÑ. YÈya
diÔÔhiyÈ vadeyyuÑ. Yena uddhaccena vadeyyuÑ. YÈya vicikicchÈya
vadeyyuÑ. Yehi anusayehi vadeyyuÑ “ratto”ti vÈ “duÔÔho”ti vÈ “m|Äho”ti
vÈ “vinibaddho”ti vÈ “parÈmaÔÔho”ti vÈ “vikkhepagato”ti vÈ
“aniÔÔha~gato”ti2 vÈ “thÈmagato”ti vÈ, te abhisa~khÈrÈ pahÊnÈ,
abhisa~khÈrÈnaÑ pahÊnattÈ gatiyÈ yena taÑ vadeyyuÑ “nerayiko”ti vÈ
“tiracchÈnayoniko”ti vÈ “pettivisayiko”ti vÈ “manusso”ti vÈ “devo”ti vÈ
“r|pÊ”ti vÈ “ar|pÊ”ti vÈ “saÒÒÊ”ti vÈ “asaÒÒÊ”ti vÈ “nevasaÒÒÊnÈsaÒÒÊ”ti vÈ,
so hetu natthi, paccayo natthi, kÈraÓaÑ natthi. Yena vadeyyuÑ katheyyuÑ
bhaÓeyyuÑ dÊpeyyuÑ vohareyyunti yena naÑ vajjuÑ taÑ tassa natthi.
Sabbesu dhammesu sam|hates|ti sabbesu dhammesu sabbesu
khandhesu sabbesu Èyatanesu sabbÈsu dhÈt|su sabbÈsu gatÊsu sabbÈsu
upapattÊsu sabbÈsu paÔisandhÊsu sabbesu bhavesu sabbesu saÑsÈresu
sabbesu vaÔÔesu |hatesu sam|hatesu uddhatesu samuddhatesu uppÈÔitesu
samuppÈÔitesu pahÊnesu samucchinnesu v|pasantesu paÔippassaddhesu
abhabbuppattikesu ÒÈÓagginÈ daÉÉhes|ti sabbesu dhammesu sam|hatesu.
______________________________________________________________
1. Yena rÈgena (SyÈ, Ka) Khu 7. 192 piÔÔhe.
2. AniÔÔhÈ gatoti (Ka)
112
C|ÄaniddesapÈÄi
Sam|hatÈ vÈdapathÈpi sabbeti vÈdapathÈ vuccanti kilesÈ ca khandhÈ ca
abhisa~khÈrÈ ca. Tassa vÈdÈ ca vÈdapathÈ ca adhivacanÈni ca
adhivacanapathÈ ca nirutti ca niruttipathÈ ca paÒÒatti ca paÒÒattipathÈ ca
|hatÈ sam|hatÈ uddhatÈ samuddhatÈ uppÈÔitÈ samuppÈÔitÈ pahÊnÈ
samucchinnÈ v|pasantÈ paÔippassaddhÈ abhabbuppattikÈ ÒÈÓagginÈ daÉÉÈti
sam|hatÈ vÈdapathÈpi sabbe. TenÈha BhagavÈ–
Attha~gatassa na pamÈÓamatthi, (UpasÊvÈti BhagavÈ,)
Yena naÑ vajjuÑ taÑ tassa natthi.
Sabbesu dhammesu sam|hatesu,
Sam|hatÈ vÈdapathÈpi sabbeti.
Saha gÈthÈpariyosÈnÈ ye te brÈhmaÓena saddhiÑ -pa- paÒjaliko
namassamÈno nisinno hoti “SatthÈ me bhante BhagavÈ, sÈvakohamasmÊ”ti.
UpasÊvamÈÓavapucchÈniddeso chaÔÔho.
_____
7. NandamÈÓavapucchÈniddesa
46. “Santi loke munayo”, (iccÈyasmÈ Nando,)
JanÈ vadanti tayidaÑ kathaÑsu.
©ÈÓ|papannaÑ Muni no vadanti,
UdÈhu ve jÊviten|papannaÑ1.
(1)
Santi loke Munayoti santÊti santi saÑvijjanti atthi upalabbhanti. Loketi
apÈyaloke -pa- Èyatanaloke. Munayoti MuninÈmakÈ ÈjÊvakÈ nigaÓÔhÈ jaÔilÈ
tÈpasÈ (devÈ loke munayoti saÒjÈnanti, na ca te munayo)2ti santi loke
munayo. IccÈyasmÈ Nandoti iccÈti padasandhi -pa-. ŒyasmÈti piyavacanaÑ
-pa-. Nandoti tassa brÈhmaÓassa nÈmaÑ -pa- abhilÈpoti iccÈyasmÈ Nando.
______________________________________________________________
1. JÊviken|papannaÑ (SyÈ)
2. ( ) Etthantare pÈÔhÈ natthi SyÈ-potthake.
7. NandamÈÓavapucchÈniddesa
113
JanÈ vadanti tayidaÑ kathaÑs|ti janÈti khattiyÈ ca brÈhmaÓÈ ca vessÈ
ca suddÈ ca gahaÔÔhÈ ca pabbajitÈ ca devÈ ca manussÈ ca. VadantÊti kathenti
bhaÓanti dÊpayanti voharanti. TayidaÑ kathaÑs|ti saÑsayapucchÈ
vimatipucchÈ dveÄhakapucchÈ anekaÑsapucchÈ “evaÑ nu kho, na nu kho,
kiÑ nu kho, kathaÑ nu kho”ti janÈ vadanti tayidaÑ kathaÑsu.
©ÈÓ|papannaÑ Muni no vadantÊti aÔÔha samÈpattiÒÈÓena vÈ
paÒcÈbhiÒÒÈÒÈÓena vÈ upetaÑ samupetaÑ upÈgataÑ samupÈgataÑ
upapannaÑ samupapannaÑ samannÈgataÑ MuniÑ vadanti kathenti bhaÓanti
dÊpayanti voharantÊti ÒÈÓ|papannaÑ Muni no vadanti.
UdÈhu ve jÊviten|papannanti udÈhu anekavividha-atiparamadukkarakÈrikal|khajÊvitÈnuyogena upetaÑ samupetaÑ upÈgataÑ samupÈgataÑ
upapannaÑ samupapannaÑ samannÈgataÑ MuniÑ vadanti kathenti bhaÓanti
dÊpayanti voharantÊti udÈhu ve jÊviten|papannaÑ. TenÈha so brÈhmaÓo–
Santi loke munayo, (iccÈyasmÈ Nando,)
JanÈ vadanti tayidaÑ kathaÑsu.
©ÈÓ|papannaÑ Muni no vadanti,
UdÈhu ve jÊvitenupapannanti.
47. Na diÔÔhiyÈ na sutiyÈ na ÒÈÓena,
MunÊdha Nanda kusalÈ vadanti.
VisenikatvÈ1 anÊghÈ nirÈsÈ,
Caranti ye te munayoti br|mi.
(2)
Na diÔÔhiyÈ na sutiyÈ na ÒÈÓenÈti na diÔÔhiyÈti na diÔÔhasuddhiyÈ. Na
sutiyÈti na sutasuddhiyÈ. Na ÒÈÓenÈti napi aÔÔhasamÈpattiÒÈÓena napi
paÒcÈbhiÒÒÈÒÈÓena napi micchÈÒÈÓenÈti na diÔÔhiyÈ na sutiyÈ na ÒÈÓena.
MunÊdha Nanda kusalÈ vadantÊti kusalÈti ye te khandhakusalÈ
dhÈtukusalÈ ÈyatanakusalÈ paÔiccasamuppÈdakusalÈ satipaÔÔhÈnakusalÈ
sammappadhÈnakusalÈ iddhipÈdakusalÈ indriyakusalÈ balakusalÈ
______________________________________________________________
1. ViseniÑkatvÈ (Ka) Khu 7. 135 piÔÔhe.
114
C|ÄaniddesapÈÄi
bojjha~gakusalÈ maggakusalÈ phalakusalÈ nibbÈnakusalÈ diÔÔhasuddhiyÈ vÈ
sutasuddhiyÈ vÈ aÔÔhasamÈpattiÒÈÓena vÈ paÒcÈbhiÒÒÈÒÈÓena vÈ
micchÈÒÈÓena vÈ diÔÔhena vÈ sutena vÈ upetaÑ samupetaÑ upÈgataÑ
samupÈgataÑ upapannaÑ samupapannaÑ samannÈgataÑ MuniÑ na vadanti
na kathenti na bhaÓanti na dÊpayanti na voharantÊti MunÊdha Nanda kusalÈ
vadanti.
VisenikatvÈ anÊghÈ nirÈsÈ, caranti ye te munayoti br|mÊti senÈ vuccati
mÈrasenÈ, kÈyaduccaritaÑ mÈrasenÈ, vacÊduccaritaÑ mÈrasenÈ,
manoduccaritaÑ mÈrasenÈ, rÈgo mÈrasenÈ, doso mÈrasenÈ, moho mÈrasenÈ,
kodho. UpanÈho. Makkho. PaÄÈso. IssÈ. MacchariyaÑ. MÈyÈ. SÈÔheyyaÑ.
Thambho. SÈrambho. MÈno. AtimÈno. Mado. PamÈdo. Sabbe kilesÈ. Sabbe
duccaritÈ. Sabbe darathÈ. Sabbe pariÄÈhÈ. Sabbe santÈpÈ.
SabbÈkusalÈbhisa~khÈrÈ mÈrasenÈ. VuttaÒhetaÑ BhagavatÈ–
KÈmÈ te paÔhamÈ senÈ, dutiyÈ arati vuccati.
TatiyÈ khuppipÈsÈ te, catutthÊ taÓhÈ pavuccati.
PaÒcamaÑ thinamiddhaÑ te, chaÔÔhÈ bhÊr| pavuccati.
SattamÊ vicikicchÈ te, makkho thambho te aÔÔhamo.
LÈbho siloko sakkÈro,
MicchÈladdho ca yo yaso.
Yo cattÈnaÑ samukkaÑse, pare ca avajÈnÈti.
EsÈ namuci te senÈ1, kaÓhassÈbhippahÈrinÊ.
Na naÑ as|ro jinÈti, jetvÈ ca labhate sukhanti.
Yato cat|hi ariyamaggehi sabbÈ ca mÈrasenÈ sabbe ca paÔisenikarÈ2
kilesÈ jitÈ ca parÈjitÈ ca bhaggÈ vippaluggÈ3 parammukhÈ, tena vuccanti
visenikatvÈ. AnÊghÈti rÈgo nÊgho. Doso nÊgho. Moho nÊgho. Kodho nÊgho.
UpanÈho nÊgho -pa- sabbÈkusalÈbhisa~khÈrÈ nÊghÈ, yesaÑ ete nÊghÈ pahÊnÈ
samucchinnÈ v|pasantÈ paÔippassaddhÈ abhabbuppattikÈ ÒÈÓagginÈ daÉÉhÈ.
Te vuccanti anÊghÈ.
______________________________________________________________
1. EsÈ te namuci senÈ (SyÈ, Ka) Khu 1. 343 piÔÔhe.
2. ViseniÑkatvÈ (Ka) Khu 7. 135 piÔÔhe.
3. VippaluggatÈ (SyÈ), passa Khu 7. 74 piÔÔhe.
7. NandamÈÓavapucchÈniddesa
115
NirÈsÈti ÈsÈ vuccati taÓhÈ, yo rÈgo sÈrÈgo -pa- avijjÈ lobho akusalam|laÑ.
YesaÑ esÈ ÈsÈ taÓhÈ pahÊnÈ samucchinnÈ v|pasantÈ paÔippassaddhÈ
abhabbuppattikÈ ÒÈÓagginÈ daÉÉhÈ. Te vuccanti nirÈsÈ arahanto khÊÓÈsavÈ.
VisenikatvÈ anÊghÈ nirÈsÈ, caranti ye te munayoti br|mÊti ye te
visenikatvÈva anÊghÈ ca nirÈsÈ ca caranti viharanti iriyanti vattenti pÈlenti
yapenti yÈpenti. Te loke munayoti br|mi ÈcikkhÈmi desemi paÒÒapemi
paÔÔhapemi vivarÈmi vibhajÈmi uttÈnÊkaromi pakÈsemÊti visenikatvÈ anÊghÈ
nirÈsÈ, caranti ye te munayoti br|mi. TenÈha BhagavÈ–
Na diÔÔhiyÈ na sutiyÈ na ÒÈÓena,
MunÊdha Nanda kusalÈ vadanti.
VisenikatvÈ anÊghÈ nirÈsÈ,
Caranti ye te munayoti br|mÊti.
48. Ye kecime samaÓabrÈhmaÓÈse, (iccÈyasmÈ Nando,)
DiÔthassutenÈpi vadanti suddhiÑ.
SÊlabbatenÈpi vadanti suddhiÑ,
Anekar|pena vadanti suddhiÑ.
Kaccissu te BhagavÈ tattha yatÈ carantÈ,
AtÈru jÈtiÒca jaraÒca mÈrisa.
PucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi metaÑ.
(3)
Ye kecime samaÓabrÈhmaÓÈseti ye kecÊti sabbena sabbaÑ sabbathÈ
sabbaÑ asesaÑ nissesaÑ pariyÈdiyanavacanametaÑ ye kecÊti. SamaÓÈti ye
keci ito bahiddhÈ pabbajj|pagatÈ paribbÈjakasamÈpannÈ. BrÈhmaÓÈti ye
keci bhovÈdikÈti ye kecime samaÓabrÈhmaÓÈse. IccÈyasmÈ Nandoti iccÈti
padasandhi -pa-. ŒyasmÈti piyavacanaÑ -pa-. Nandoti tassa brÈhmaÓassa
nÈmaÑ -pa- abhilÈpoti iccÈyasmÈ Nando.
DiÔÔhassutenÈpi vadanti suddhinti diÔÔhenapi suddhiÑ visuddhiÑ
parisuddhiÑ, muttiÑ vimuttiÑ parimuttiÑ vadanti kathenti bhaÓanti
dÊpayanti voharanti. Sutenapi suddhiÑ visuddhiÑ parisuddhiÑ, muttiÑ
vimuttiÑ parimuttiÑ vadanti kathenti bhaÓanti
116
C|ÄaniddesapÈÄi
dÊpayanti voharanti. DiÔÔhassutenapi suddhiÑ visuddhiÑ parisuddhiÑ,
muttiÑ vimuttiÑ parimuttiÑ vadanti kathenti bhaÓanti dÊpayanti voharantÊti
diÔÔhassutenÈpi vadanti suddhiÑ.
SÊlabbatenÈpi vadanti suddhinti sÊlenapi suddhiÑ visuddhiÑ
parisuddhiÑ, muttiÑ vimuttiÑ parimuttiÑ vadanti kathenti bhaÓanti
dÊpayanti voharanti. Vatenapi suddhiÑ visuddhiÑ parisuddhiÑ, muttiÑ
vimuttiÑ parimuttiÑ vadanti kathenti bhaÓanti dÊpayanti voharanti.
SÊlabbatenÈpi suddhiÑ visuddhiÑ parisuddhiÑ, muttiÑ vimuttiÑ parimuttiÑ
vadanti kathenti bhaÓanti dÊpayanti voharantÊti sÊlabbatenÈpi vadanti
suddhiÑ.
Anekar|pena vadanti suddhinti anekavidhakot|halama~galena1
suddhiÑ visuddhiÑ parisuddhiÑ, muttiÑ vimuttiÑ parimuttiÑ vadanti
kathenti bhaÓanti dÊpayanti voharantÊti anekar|pena vadanti suddhiÑ.
Kaccissu te BhagavÈ tattha yatÈ carantÈti kacciss|ti saÑsayapucchÈ
vimatipucchÈ dveÄhakapucchÈ anekaÑsapucchÈ “evaÑ nu kho, na nu kho,
kiÑ nu kho, kathaÑ nu kho”ti kaccissu. Teti diÔÔhigatikÈ. BhagavÈti
gÈravÈdhivacanametaÑ -pa- sacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ BhagavÈti kaccissu
te BhagavÈ. Tattha yatÈ carantÈti tatthÈti sakÈya diÔÔhiyÈ sakÈya khantiyÈ
sakÈya ruciyÈ sakÈya laddhiyÈ. YatÈti yattÈ paÔiyattÈ2 guttÈ gopitÈ rakkhitÈ
saÑvutÈ. CarantÈti carantÈ viharantÈ iriyantÈ vattentÈ pÈlentÈ yapentÈ
yÈpentÈti kaccissu te BhagavÈ tattha yatÈ carantÈ.
AtÈru jÈtiÒca jaraÒca mÈrisÈti jÈtijarÈmaraÓaÑ atariÑsu uttariÑsu
patariÑsu samatikkamiÑsu vÊtivattiÑsu. MÈrisÈti piyavacanaÑ
garuvacanaÑ sagÈravasappatissÈdhivacanametaÑ mÈrisÈti atÈru jÈtiÒca
jaraÒca mÈrisa.
PucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi metanti pucchÈmi tanti pucchÈmi taÑ,
yÈcÈmi taÑ, ajjhesÈmi taÑ, “kathayassu me”ti pucchÈmi taÑ. BhagavÈti
-pa- sacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ BhagavÈti. Br|hi metanti br|hi ÈcikkhÈhi
desehi
______________________________________________________________
1. Anekavidhavatta kut|halama~galena (SyÈ)
2. YatÈ paÔiyatÈ (SyÈ)
7. NandamÈÓavapucchÈniddesa
117
paÒÒapehi paÔÔhapehi vivarÈhi vibhajÈhi uttÈnÊkarohi pakÈsehÊti pucchÈmi
taÑ BhagavÈ br|hi metaÑ. TenÈha so brÈhmaÓo–
Ye kecime samaÓabrÈhmaÓÈse, (iccÈyasmÈ Nando,)
DiÔÔhassutenÈpi vadanti suddhiÑ.
SÊlabbatenÈpi vadanti suddhiÑ,
Anekar|pena vadanti suddhiÑ.
Kaccissu te BhagavÈ tattha yatÈ carantÈ,
AtÈru jÈtiÒca jaraÒca mÈrisa.
PuccÈmi taÑ BhagavÈ br|hi metanti.
49. Ye kecime samaÓabrÈhmaÓÈse, (NandÈti BhagavÈ,)
DiÔÔhassutenÈpi vadanti suddhiÑ.
SÊlabbatenÈpi vadanti suddhiÑ,
Anekar|pena vadanti suddhiÑ.
KiÒcÈpi te tattha yatÈ caranti,
NÈtariÑsu jÈtijaranti br|mi.
(4)
Ye kecime samaÓabrÈhmaÓÈseti ye kecÊti sabbena sabbaÑ sabbathÈ
sabbaÑ asesaÑ nissesaÑ pariyÈdiyanavacanametaÑ ye kecÊti. SamaÓÈti ye
keci ito bahiddhÈ pabbajj|pagatÈ paribbÈjakasamÈpannÈ. BrÈhmaÓÈti ye
keci bhovÈdikÈti ye kecime samaÓabrÈhmaÓÈse. NandÈti BhagavÈti NandÈti
BhagavÈ taÑ brÈhmaÓaÑ nÈmena Èlapati. BhagavÈti gÈravÈdhivacanametaÑ
-pa- sacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ BhagavÈti NandÈti BhagavÈ.
DiÔÔhassutenÈpi vadanti suddhinti diÔÔhenapi suddhiÑ visuddhiÑ
parisuddhiÑ, muttiÑ vimuttiÑ parimuttiÑ vadanti kathenti bhaÓanti
dÊpayanti voharanti. Sutenapi suddhiÑ -pa- diÔÔhassutenapi suddhiÑ
visuddhiÑ parisuddhiÑ, muttiÑ vimuttiÑ parimuttiÑ vadanti kathenti
bhaÓanti dÊpayanti voharantÊti diÔÔhassutenÈpi vadanti suddhiÑ.
SÊlabbatenÈpi vadanti suddhinti sÊlenapi suddhiÑ visuddhiÑ
parisuddhiÑ, muttiÑ vimuttiÑ parimuttiÑ vadanti kathenti bhaÓanti
dÊpayanti voharanti. Vatenapi suddhiÑ -pa- voharanti. SÊlabbatenÈpi
suddhiÑ visuddhiÑ parisuddhiÑ, muttiÑ vimuttiÑ
118
C|ÄaniddesapÈÄi
parimuttiÑ vadanti kathenti bhaÓanti dÊpayanti voharantÊti sÊlabbatenÈpi
vadanti suddhiÑ.
Anekar|pena vadanti suddhinti anekavidhakot|halama~galena suddhiÑ
visuddhiÑ parisuddhiÑ, muttiÑ vimuttiÑ parimuttiÑ vadanti kathenti
bhaÓanti dÊpayanti voharantÊti anekar|pena vadanti suddhiÑ.
KiÒcÈpi te tattha yatÈ carantÊti kiÒcÈpÊti padasandhi padasaÑsaggo
padapÈrip|rÊ akkharasamavÈyo byaÒjanasiliÔÔhatÈ padÈnupubbatÈpetaÑ
kiÒcÈpÊti. Teti diÔÔhigatikÈ. TatthÈti sakÈya diÔÔhiyÈ sakÈya khantiyÈ sakÈya
ruciyÈ sakÈya laddhiyÈ. YatÈti yattÈ paÔiyattÈ guttÈ gopitÈ rakkhitÈ saÑvutÈ.
CarantÊti caranti viharanti iriyanti vattenti pÈlenti yapenti yÈpentÊti kiÒcÈpi
te tattha yatÈ caranti.
NÈtariÑsu jÈtijaranti br|mÊti jÈtijarÈmaraÓaÑ na tariÑsu na uttariÑsu
na patariÑsu na samatikkamiÑsu na vÊtivattiÑsu, jÈtijarÈmaraÓÈ anikkhantÈ
anissaÔÈ anatikkantÈ asamatikkantÈ avÊtivattÈ, antojÈtijarÈmaraÓe
parivattenti, antosaÑsÈrapathe parivattenti, jÈtiyÈ anugatÈ, jarÈya anusaÔÈ,
byÈdhinÈ abhibh|tÈ, maraÓena abbhÈhatÈ atÈÓÈ aleÓÈ asaraÓÈ asaraÓÊbh|tÈti
br|mi ÈcikkhÈmi desemi paÒÒapemi paÔÔhapemi vivarÈmi vibhajÈmi
uttÈnÊkaromi pakÈsemÊti nÈtariÑsu jÈtijaranti br|mi. TenÈha BhagavÈ–
Ye kecime samaÓabrÈhmaÓÈse, (NandÈti BhagavÈ,)
DiÔÔhassutenÈpi vadanti suddhiÑ.
SÊlabbatenÈpi vadanti suddhiÑ,
Anekar|pena vadanti suddhiÑ.
KiÒcÈpi te tattha yatÈ caranti,
NÈtariÑsu jÈtijaranti br|mÊti.
50. Ye kecime samaÓabrÈhmaÓÈse, (iccÈyasmÈ Nando,)
DiÔÔhassutenÈpi vadanti suddhiÑ.
SÊlabbatenÈpi vadanti suddhiÑ,
Anekar|pena vadanti suddhiÑ.
7. NandamÈÓavapucchÈniddesa
Te ce MunÊ br|si anoghatiÓÓe,
Atha ko carahi devamanussaloke.
AtÈri jÈtiÒca jaraÒca mÈrisa,
PucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi metaÑ.
119
(5)
Ye kecime samaÓabrÈhmaÓÈseti ye kecÊti sabbena sabbaÑ sabbathÈ
sabbaÑ asesaÑ nissesaÑ pariyÈdiyanavacanametaÑ ye kecÊti. SamaÓÈti ye
keci ito bahiddhÈ pabbajj|pagatÈ paribbÈjakasamÈpannÈ. BrÈhmaÓÈti ye
keci bhovÈdikÈti ye kecime samaÓabrÈhmaÓÈse. IccÈyasmÈ Nandoti iccÈti
padasandhi -pa- iccÈyasmÈ Nando.
DiÔÔhassutenÈpi vadanti suddhinti diÔÔhenapi suddhiÑ visuddhiÑ
parisuddhiÑ, muttiÑ vimuttiÑ parimuttiÑ vadanti kathenti bhaÓanti
dÊpayanti voharanti. SutenÈpi suddhiÑ -pa- diÔÔhassutenÈpi suddhiÑ
visuddhiÑ parisuddhiÑ, muttiÑ vimuttiÑ parimuttiÑ vadanti kathenti
bhaÓanti dÊpayanti voharantÊti diÔÔhassutenÈpi vadanti suddhiÑ.
SÊlabbatenÈpi vadanti suddhinti sÊlenÈpi suddhiÑ visuddhiÑ
parisuddhiÑ, muttiÑ vimuttiÑ parimuttiÑ vadanti kathenti bhaÓanti
dÊpayanti voharanti. VatenÈpi suddhiÑ -pa- voharanti. SÊlabbatenÈpi
suddhiÑ visuddhiÑ parisuddhiÑ, muttiÑ vimuttiÑ parimuttiÑ vadanti
kathenti bhaÓanti dÊpayanti voharantÊti sÊlabbatenÈpi vadanti suddhiÑ.
Anekar|pena vadanti suddhinti anekavidhakot|halama~galena suddhiÑ
visuddhiÑ parisuddhiÑ, muttiÑ vimuttiÑ parimuttiÑ vadanti kathenti
bhaÓanti dÊpayanti voharantÊti anekar|pena vadanti suddhiÑ.
Te ce munÊ br|si anoghatiÓÓeti te ceti diÔÔhigatike. MunÊti monaÑ
vuccati ÒÈÓaÑ -pa- sa~gajÈlamaticca so Muni. Br|si anoghatiÓÓeti
kÈmoghaÑ bhavoghaÑ diÔÔhoghaÑ avijjoghaÑ atiÓÓe anatikkante
asamatikkante avÊtivatte, antojÈtijarÈmaraÓe parivattente, antosaÑsÈrapathe
parivattente, jÈtiyÈ anugate, jarÈya anusaÔe, byÈdhinÈ abhibh|te, maraÓena
abbhÈhate atÈÓe aleÓe asaraÓe asaraÓÊbh|te. Br|sÊti br|si Ècikkhasi desesi
paÒÒapesi paÔÔhapesi
120
C|ÄaniddesapÈÄi
vivarasi vibhajasi uttÈnÊkarosi pakÈsesÊti te ce MunÊ br|si anoghatiÓÓe.
Atha ko carahi devamanussaloke, atÈri jÈtiÒca jaraÒca mÈrisÈti atha ko
eso sadevake loke samÈrake sabrahmake sassamaÓabrÈhmaÓiyÈ pajÈya
sadevamanussÈya jÈtijarÈmaraÓaÑ atari uttari patari samatikkami vÊtivattayi.
MÈrisÈti piyavacanaÑ garuvacanaÑ sagÈravasappatissÈdhivacanametaÑ
mÈrisÈti atha ko carahi devamanussaloke, atÈri jÈtiÒca jaraÒca mÈrisa.
PucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi metanti pucchÈmi tanti pucchÈmi taÑ,
yÈcÈmi taÑ, ajjhesÈmi taÑ, pasÈdemi taÑ. BhagavÈti
gÈravÈdhivacanametaÑ -pa- sacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ BhagavÈti. Br|hi
metanti br|hi ÈcikkhÈhi desehi paÒÒapehi paÔÔhapehi vivarÈhi vibhajÈhi
uttÈnÊkarohi pakÈsehÊti pucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi metaÑ. TenÈha so
brÈhmaÓo–
Ye kecime samaÓabrÈhmaÓÈse, (iccÈyasmÈ Nando,)
DiÔÔhassutenÈpi vadanti suddhiÑ.
SÊlabbatenÈpi vadanti suddhiÑ,
Anekar|pena vadanti suddhiÑ.
Te ce MunÊ br|si anoghatiÓÓe,
Atha ko carahi devamanussaloke.
AtÈri jÈtiÒca jaraÒca mÈrisa,
PucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi metanti.
51. NÈhaÑ sabbe samaÓabrÈhmaÓÈse, (NandÈti BhagavÈ,)
JÈtijarÈya nivutÈti br|mi.
Ye sÊdha diÔÔhaÑ va sutaÑ mutaÑ vÈ,
SÊlabbataÑ vÈpi pahÈya sabbaÑ.
Anekar|pampi pahÈya sabbaÑ,
TaÓhaÑ pariÒÒÈya anÈsavÈse1.
Te ve narÈ oghatiÓÓÈti br|mi.
(6)
______________________________________________________________
1. AnÈsavÈ ye (SyÈ, Ka)
7. NandamÈÓavapucchÈniddesa
121
NÈhaÑ sabbe samaÓabrÈhmaÓÈse, NandÈti BhagavÈ. JÈtijarÈya nivutÈti
br|mÊti nÈhaÑ Nanda sabbe samaÓabrÈhmaÓÈ jÈtijarÈya ÈvutÈ nivutÈ ovutÈ
pihitÈ paÔicchannÈ paÔikujjitÈti vadÈmi. Atthi te samaÓabrÈhmaÓÈ. YesaÑ
jÈti ca jarÈmaraÓaÒca pahÊnÈ ucchinnam|lÈ tÈlÈvatthukatÈ anabhÈvaÑkatÈ
ÈyatiÑ anuppÈdadhammÈti br|mi ÈcikkhÈmi desemi paÒÒapemi paÔÔhapemi
vivarÈmi vibhajÈmi uttÈnÊkaromi pakÈsemÊti nÈhaÑ sabbe
samaÓabrÈhmaÓÈse. NandÈti BhagavÈ jÈtijarÈya nivutÈti br|mi.
Ye sÊdha diÔÔhaÑ va sutaÑ mutaÑ vÈ, sÊlabbataÑ vÈpi pahÈya sabbanti
ye sabbÈ diÔÔhasuddhiyo pahÈya jahitvÈ pajahitvÈ vinodetvÈ byantÊkaritvÈ
anabhÈvaÑ gametvÈ. Ye sabbÈ sutasuddhiyo pahÈya -pa-. Ye sabbÈ
mutasuddhiyo pahÈya. Ye sabbÈ diÔÔhasutamutasuddhiyo pahÈya. Ye sabbÈ
sÊlasuddhiyo pahÈya. Ye sabbÈ vatasuddhiyo pahÈya. Ye sabbÈ
sÊlabbatasuddhiyo pahÈya jahitvÈ pajahitvÈ vinodetvÈ byantÊkaritvÈ
anabhÈvaÑ gametvÈti ye sÊdha diÔÔhaÑ va sutaÑ mutaÑ vÈ, sÊlabbataÑ vÈpi
pahÈya sabbaÑ.
Anekar|pampi pahÈya sabbanti anekavidhakot|halama~galena suddhiÑ
visuddhiÑ parisuddhiÑ, muttiÑ vimuttiÑ parimuttiÑ pahÈya jahitvÈ
pajahitvÈ vinodetvÈ byantÊkaritvÈ anabhÈvaÑ gametvÈti anekar|pampi
pahÈya sabbaÑ.
TaÓhaÑ pariÒÒÈya anÈsavÈ se, te ve narÈ oghatiÓÓÈti br|mÊti taÓhÈti
r|pataÓhÈ saddataÓhÈ gandhataÓhÈ rasataÓhÈ phoÔÔhabbataÓhÈ
dhammataÓhÈ. TaÓhaÑ pariÒÒÈyÈti taÓhaÑ tÊhi pariÒÒÈhi parijÈnitvÈ
ÒÈtapariÒÒÈya tÊraÓapariÒÒÈya pahÈnapariÒÒÈya. KatamÈ ÒÈtapariÒÒÈ,
taÓhaÑ jÈnÈti1 “ayaÑ r|pataÓhÈ, ayaÑ saddataÓhÈ, ayaÑ gandhataÓhÈ,
ayaÑ rasataÓhÈ, ayaÑ phoÔÔhabbataÓhÈ, ayaÑ dhammataÓhÈ”ti jÈnÈti
passati. AyaÑ ÒÈtapariÒÒÈ.
KatamÈ tÊraÓapariÒÒÈ, evaÑ ÒÈtaÑ katvÈ taÓhaÑ tÊreti aniccato.
Dukkhato. Rogato. GaÓÉato -pa- NissaraÓato tÊreti. AyaÑ tÊraÓapariÒÒÈ.
______________________________________________________________
1. PajÈnÈti (SyÈ) parijÈnÈti (Ka) Khu 7. 40 piÔÔhepi.
122
C|ÄaniddesapÈÄi
KatamÈ pahÈnapariÒÒÈ, evaÑ tÊrayitvÈ taÓhaÑ pajahati vinodeti
byantÊkaroti anabhÈvaÑ gameti. VuttaÒhetaÑ BhagavatÈ–yo bhikkhave
taÓhÈya chandarÈgo, taÑ pajahatha. EvaÑ sÈ taÓhÈ pahÊnÈ bhavissati
ucchinnam|lÈ tÈlÈvatthukatÈ anabhÈvaÑkatÈ ÈyatiÑ anuppÈdadhammÈ.
AyaÑ pahÈnapariÒÒÈ. . TaÓhaÑ pariÒÒÈyÈti taÓhaÑ imÈhi tÊhi pariÒÒÈhi
parijÈnitvÈ. AnÈsavÈti cattÈro ÈsavÈ kÈmÈsavo bhavÈsavo diÔÔhÈsavo
avijjÈsavo. YesaÑ ime ÈsavÈ pahÊnÈ ucchinnam|lÈ tÈlÈvatthukatÈ
anabhÈvaÑkatÈ ÈyatiÑ anuppÈdadhammÈ. Te vuccanti anÈsavÈ arahanto
khÊÓÈsavÈ. TaÓhaÑ pariÒÒÈya anÈsavÈ.
Te ve narÈ oghatiÓÓÈti br|mÊti ye taÓhaÑ pariÒÒÈya anÈsavÈ. Te
kÈmoghaÑ tiÓÓÈ, bhavoghaÑ tiÓÓÈ, diÔÔhoghaÑ tiÓÓÈ, avijjoghaÑ tiÓÓÈ,
sabbasaÑsÈrapathaÑ tiÓÓÈ uttiÓÓÈ nitthiÓÓÈ atikkantÈ samatikkantÈ
vÊtivattÈti br|mi ÈcikkhÈmi desemi paÒÒapemi paÔÔhapemi vivarÈmi
vibhajÈmi uttÈnÊkaromi pakÈsemÊti taÓhaÑ pariÒÒÈya anÈsavÈse, te ve narÈ
oghatiÓÓÈti br|mi. TenÈha BhagavÈ–
NÈhaÑ sabbe samaÓabrÈhmaÓÈse, (NandÈti BhagavÈ,)
JÈtijarÈya nivutÈti br|mi.
Ye sÊdha diÔÔhaÑ va sutaÑ mutaÑ vÈ,
SÊlabbataÑ vÈpi pahÈya sabbaÑ.
Anekar|pampi pahÈya sabbaÑ,
TaÓhaÑ pariÒÒÈya anÈsavÈse.
Te ve narÈ oghatiÓÓÈti br|mÊti.
52. EtÈ’bhinandÈmi vaco Mahesino,
SukittitaÑ Gotama’n|padhÊkaÑ.
Ye sÊdha diÔÔhaÑ va sutaÑ mutaÑ vÈ,
SÊlabbataÑ vÈpi pahÈya sabbaÑ.
Anekar|pampi pahÈya sabbaÑ,
TaÓhaÑ pariÒÒÈya anÈsavÈse.
Ahampi te oghatiÓÓÈti br|mi.
(7)
7. NandamÈÓavapucchÈniddesa
123
EtÈ’bhinandÈmi vaco Mahesinoti etanti tuyhaÑ vacanaÑ byappathaÑ
desanaÑ anusÈsanaÑ anusiÔÔhaÑ nandÈmi abhinandÈmi modÈmi anumodÈmi
icchÈmi sÈdiyÈmi patthayÈmi pihayÈmi abhijappÈmi. Mahesinoti kiÑ
Mahesi BhagavÈ. MahantaÑ sÊlakkhandhaÑ esÊ gavesÊ pariyesÊti Mahesi
-pa- “kahaÑ NarÈsabho”ti MahesÊti etÈbhinandÈmi vaco Mahesino.
SukittitaÑ Gotama’n|padhÊkanti sukittitanti sukittitaÑ su-ÈcikkhitaÑ1
sudesitaÑ supaÒÒapitaÑ supaÔÔhapitaÑ suvivaÔaÑ suvibhattaÑ suuttÈnÊkataÑ supakÈsitaÑ. Gotama’n|padhÊkanti upadhÊ vuccanti kilesÈ ca
khandhÈ ca abhisa~khÈrÈ ca. UpadhippahÈnaÑ upadhiv|pasamaÑ
upadhinissaggaÑ upadhipaÔippassaddhaÑ amataÑ nibbÈnanti sukittitaÑ
Gotama’n|padhÊkaÑ.
Ye sÊdha diÔÔhaÑ va sutaÑ mutaÑ vÈ, sÊlabbataÑ vÈpi pahÈya sabbanti
ye sabbÈ diÔÔhasuddhiyo pahÈya jahitvÈ pajahitvÈ vinodetvÈ byantÊkaritvÈ
anabhÈvaÑ gametvÈ. Ye sabbÈ sutasuddhiyo -pa-. Ye sabbÈ mutasuddhiyo.
Ye sabbÈ diÔÔhasutamutasuddhiyo. Ye sabbÈ sÊlasuddhiyo. Ye sabbÈ
vatasuddhiyo. Ye sabbÈ sÊlabbatasuddhiyo pahÈya jahitvÈ pajahitvÈ
vinodetvÈ byantÊkaritvÈ anabhÈvaÑ gametvÈti ye sÊdha diÔÔhaÑ va sutaÑ
mutaÑ vÈ, sÊlabbataÑ vÈpi pahÈya sabbaÑ.
Anekar|pampi pahÈya sabbanti anekavidhakot|halama~galena suddhiÑ
visuddhiÑ parisuddhiÑ, muttiÑ vimuttiÑ parimuttiÑ pahÈya jahitvÈ
pajahitvÈ vinodetvÈ byantÊkaritvÈ anabhÈvaÑ gametvÈti anekar|pampi
pahÈya sabbaÑ.
TaÓhaÑ pariÒÒÈya anÈsavÈse, ahampi te oghatiÓÓÈti br|mÊti taÓhÈti
r|pataÓhÈ, saddataÓhÈ, gandhataÓhÈ, rasataÓhÈ, phoÔÔhabbataÓhÈ,
dhammataÓhÈ. TaÓhaÑ pariÒÒÈyÈti taÓhaÑ tÊhi pariÒÒÈhi parijÈnitvÈ
ÒÈtapariÒÒÈya tÊraÓapariÒÒÈya2 pahÈnapariÒÒÈya. KatamÈ ÒÈtapariÒÒÈ,
taÓhaÑ jÈnÈti “ayaÑ r|pataÓhÈ, ayaÑ saddataÓhÈ, ayaÑ gandhataÓhÈ, ayaÑ
rasataÓhÈ, ayaÑ phoÔÔhabbataÓhÈ, ayaÑ dhammataÓhÈ”ti jÈnÈti passati.
AyaÑ ÒÈtapariÒÒÈ.
KatamÈ tÊraÓapariÒÒÈ, evaÑ ÒÈtaÑ katvÈ taÓhaÑ tÊreti3 aniccato
dukkhato rogato gaÓÉato sallato aghato ÈbÈdhato
______________________________________________________________
1. SvÈcikkhitaÑ (Ka)
2. TiraÓapariÒÒÈya (SyÈ)
3. Tireti (SyÈ)
124
C|ÄaniddesapÈÄi
parato palokato Êtito upaddavato bhayato upasaggato calato pabha~guto
addhuvato atÈÓato aleÓato asaraÓato asaraÓÊbh|tato rittato tucchato suÒÒato
anattato ÈdÊnavato vipariÓÈmadhammato asÈrakato agham|lato vadhakato
vibhavato sÈsavato sa~khatato mÈrÈmisato jÈtidhammato jarÈdhammato
byÈdhidhammato maraÓadhammato sokaparidevadukkhadomanassupÈyÈsadhammato saÑkilesadhammato samudayato attha~gamato assÈdato
ÈdÊnavato nissaraÓato tÊreti. AyaÑ tÊraÓapariÒÒÈ.
KatamÈ pahÈnapariÒÒÈ, evaÑ tÊrayitvÈ taÓhaÑ pajahati vinodeti
byantÊkaroti anabhÈvaÑ gameti. AyaÑ pahÈnapariÒÒÈ.
TaÓhaÑ pariÒÒÈyÈti taÓhaÑ imÈhi tÊhi pariÒÒÈhi parijÈnitvÈ. AnÈsavÈti
cattÈro ÈsavÈ kÈmÈsavo bhavÈsavo diÔÔhÈsavo avijjÈsavo. YesaÑ ime ÈsavÈ
pahÊnÈ ucchinnam|lÈ tÈlÈvatthukatÈ anabhÈvaÑkatÈ ÈyatiÑ
anuppÈdadhammÈ. Te vuccanti anÈsavÈ. arahanto khÊÓÈsavÈ. TaÓhaÑ
pariÒÒÈya anÈsavÈse, ahampi te oghatiÓÓÈti br|mÊti ye taÓhaÑ pariÒÒÈya
anÈsavÈ, ahampi te kÈmoghaÑ tiÓÓÈ, bhavoghaÑ tiÓÓÈ, diÔÔhoghaÑ tiÓÓÈ,
avijjoghaÑ tiÓÓÈ, sabbasaÑsÈrapathaÑ tiÓÓÈ uttiÓÓÈ nitthiÓÓÈ atikkantÈ
samatikkantÈ vÊtivattÈti br|mi vadÈmÊti taÓhaÑ pariÒÒÈya anÈsavÈse,
ahampi te oghatiÓÓÈti br|mi. TenÈha so brÈhmaÓo–
EtÈ’bhinandÈmi vaco Mahesino,
SukittitaÑ Gotama’n|padhÊkaÑ.
Ye sÊdha diÔÔhaÑ va sutaÑ mutaÑ vÈ,
SÊlabbataÑ vÈpi pahÈya sabbaÑ.
Anekar|pampi pahÈya sabbaÑ.
TaÓhaÑ pariÒÒÈya anÈsavÈse.
Ahampi te oghatiÓÓÈti br|mÊti.
NandamÈÓavapucchÈniddeso sattamo.
8. HemakamÈÓavapucchÈniddesa
125
8. HemakamÈÓavapucchÈniddesa
53. Ye me pubbe viyÈkaÑsu, (iccÈyasmÈ Hemako,)
HuraÑ GotamasÈsanÈ.
IccÈsi iti bhavissati, sabbaÑ taÑ itihÊtihaÑ.
SabbaÑ taÑ takkavaÉÉhanaÑ, nÈhaÑ tattha abhiramiÑ. (1)
Ye me pubbe viyÈkaÑs|ti yo ca BÈvarÊ brÈhmaÓo ye caÒÒe tassa
ÈcariyÈ, te sakaÑ diÔÔhiÑ sakaÑ khantiÑ sakaÑ ruciÑ sakaÑ laddhiÑ
sakaÑ ajjhÈsayaÑ sakaÑ adhippÈyaÑ byÈkaÑsu ÈcikkhiÑsu desayiÑsu
paÒÒapiÑsu paÔÔhapiÑsu vivariÑsu vibhajiÑsu uttÈnÊ-akaÑsu pakÈsesunti
ye me pubbe viyÈkaÑsu. IccÈyasmÈ Hemakoti iccÈti padasandhi -papadÈnupubbatÈpetaÑ iccÈti. ŒyasmÈti piyavacanaÑ -pa-. Hemakoti tassa
brÈhmaÓassa nÈmaÑ -pa- abhilÈpoti iccÈyasmÈ Hemako.
HuraÑ GotamasÈsanÈti huraÑ GotamasÈsanÈ paraÑ GotamasÈsanÈ
pure GotamasÈsanÈ paÔhamataraÑ GotamasÈsanÈ BuddhasÈsanÈ JinasÈsanÈ
TathÈgatasÈsanÈ1 ArahantasÈsanÈti huraÑ GotamasÈsanÈ.
IccÈsi iti bhavissatÊti evaÑ kira Èsi, evaÑ kira bhavissatÊti iccÈsi iti
bhavissati.
SabbaÑ taÑ itihÊtihanti sabbaÑ taÑ itihÊtihaÑ itikirÈya paraÑparÈya
piÔakasampadÈya takkahetu nayahetu ÈkÈraparivitakkena
diÔÔhinijjhÈnakkhantiyÈ na sÈmaÑ sayamabhiÒÒÈtaÑ na
attapaccakkhadhammaÑ kathayiÑs|ti sabbaÑ taÑ itihÊtihaÑ.
SabbaÑ taÑ takkavaÉÉhananti sabbaÑ taÑ takkavaÉÉhanaÑ
vitakkavaÉÉhanaÑ sa~kappavaÉÉhanaÑ kÈmavitakkavaÉÉdhanaÑ
byÈpÈdavitakkavaÉÉhanaÑ vihiÑsÈvitakkavaÉÉhanaÑ
ÒÈtivitakkavaÉÉhanaÑ janapadavitakkavaÉÉhanaÑ amarÈvitakkavaÉÉhanaÑ
parÈnudayatÈpaÔisaÑyuttavitakkavaÉÉhanaÑ lÈbhasakkÈrasilokapaÔisaÑyuttavitakkavaÉÉhanaÑ anavaÒÒattipaÔisaÑyuttavitakkavaÉÉhananti
sabbaÑ taÑ takkavaÉÉhanaÑ.
______________________________________________________________
1. TathÈgatasÈsanÈ devasÈsanÈ (Ka)
126
C|ÄaniddesapÈÄi
NÈhaÑ tattha abhiraminti nÈhaÑ tattha abhiramiÑ na vindiÑ
nÈdhigacchiÑ na paÔilabhinti nÈhaÑ tattha abhiramiÑ. TenÈha so
brÈhmaÓo–
Ye me pubbe viyÈkaÑsu, (iccÈyasmÈ Hemako,)
HuraÑ GotamasÈsanÈ.
IccÈsi iti bhavissati, sabbaÑ taÑ itihÊtihaÑ.
SabbaÑ taÑ takkavaÉÉhanaÑ, nÈhaÑ tattha abhiraminti.
54. TvaÒca me dhammamakkhÈhi, taÓhÈnigghÈtanaÑ Muni.
YaÑ viditvÈ sato caraÑ, tare loke visattikaÑ.
(2)
TvaÒca me dhammamakkhÈhÊti tvanti BhagavantaÑ bhaÓati.
dhammamakkhÈhÊti dhammanti ÈdikalyÈÓaÑ majjhekalyÈÓaÑ
pariyosÈnakalyÈÓaÑ sÈtthaÑ sabyaÒjanaÑ kevalaparipuÓÓaÑ parisuddhaÑ
brahmacariyaÑ cattÈro satipaÔÔhÈne cattÈro sammappadhÈne cattÈro
iddhipÈde paÒcindriyÈni paÒca balÈni satta bojjha~ge ariyaÑ aÔÔha~gikaÑ
maggaÑ nibbÈnaÒca nibbÈnagÈminiÒca paÔipadaÑ akkhÈhi ÈcikkhÈhi desehi
paÒÒapehi paÔÔhapehi vivarÈhi vibhajÈhi uttÈnÊkarohi pakÈsehÊti tvaÒca me
dhammamakkhÈhi.
TaÓhÈnigghÈtanaÑ MunÊti taÓhÈti r|pataÓhÈ -pa- dhammataÓhÈ.
TaÓhÈnigghÈtanaÑ taÓhÈpahÈnaÑ taÓhÈv|pasamaÑ taÓhÈpaÔinissaggaÑ
taÓhÈpaÔippassaddhiÑ amataÑ nibbÈnaÑ. MunÊti monaÑ vuccati ÒÈÓaÑ
-pa- sa~gajÈlamaticca so MunÊti taÓhÈnigghÈtanaÑ Muni.
YaÑ viditvÈ sato caranti yaÑ viditaÑ katvÈ tulayitvÈ tÊrayitvÈ
vibhÈvayitvÈ vibh|taÑ katvÈ. “Sabbe sa~khÈrÈ aniccÈ”ti viditaÑ katvÈ
tulayitvÈ tÊrayitvÈ vibhÈvayitvÈ vibh|taÑ katvÈ. “Sabbe sa~khÈrÈ dukkhÈ”ti
-pa-. “Sabbe dhammÈ anattÈ”ti. “YaÑ kiÒci samudayadhammaÑ, sabbaÑ
taÑ nirodhadhamman”ti viditaÑ katvÈ tulayitvÈ tÊrayitvÈ vibhÈvayitvÈ
vibh|taÑ katvÈ. Satoti cat|hi kÈraÓehi sato, kÈye
kÈyÈnupassanÈsatipaÔÔhÈnaÑ bhÈvento sato -pa- so vuccati sato. Caranti
caranto viharanto iriyanto vattento pÈlento yapento yÈpentoti yaÑ viditvÈ
sato caraÑ.
Tare loke visattikanti visattikÈ vuccati taÓhÈ. Yo rÈgo sÈrÈgo -paabhijjhÈ lobho akusalam|laÑ, VisattikÈti
8. HemakamÈÓavapucchÈniddesa
127
kenaÔÔhena visattikÈ -pa- visaÔÈ vitthatÈti visattikÈ. Loketi apÈyaloke
manussaloke devaloke, khandhaloke dhÈtuloke Èyatanaloke. Tare loke
visattikanti loke vesÈ visattikÈ, loke vetaÑ visattikaÑ sato tareyyaÑ
uttareyyaÑ patareyyaÑ samatikkameyyaÑ vÊtivatteyyanti tare loke
visattikaÑ. TenÈha so brÈhmaÓo–
TvaÒca me dhammamakkhÈhi, taÓhÈnigghÈtanaÑ Muni.
YaÑ viditvÈ sato caraÑ, tare loke visattikanti.
55. Idha diÔÔhasutamutaviÒÒÈtesu, piyar|pesu Hemaka.
ChandarÈgavinodanaÑ, nibbÈnapadamaccutaÑ.
(3)
Idha diÔÔhasutamutaviÒÒÈtes|ti diÔÔhanti cakkhunÈ diÔÔhaÑ. Sutanti
sotena sutaÑ. Mutanti ghÈnena ghÈyitaÑ, jivhÈya sÈyitaÑ, kÈyena
phuÔÔhaÑ. ViÒÒÈtanti manasÈ viÒÒÈtanti idha diÔÔhasutamutaviÒÒÈtesu.
Piyar|pesu HemakÈti kiÒca loke piyar|paÑ sÈtar|paÑ, cakkhu1 loke
piyar|paÑ sÈtar|paÑ. SotaÑ loke. GhÈnaÑ loke. JivhÈ loke. KÈyo loke.
Mano loke piyar|paÑ sÈtar|paÑ. R|pÈ loke piyar|paÑ sÈtar|paÑ. SaddÈ
loke. GandhÈ loke. RasÈ loke. PhoÔÔhabbÈ loke. DhammÈ loke piyar|paÑ
sÈtar|paÑ. CakkhuviÒÒÈÓaÑ loke piyar|paÑ sÈtar|paÑ. SotaviÒÒÈÓaÑ loke
piyar|paÑ sÈtar|paÑ. GhÈnaviÒÒÈÓaÑ loke. JivhÈviÒÒÈÓaÑ loke.
KÈyaviÒÒÈÓaÑ loke. ManoviÒÒÈÓaÑ loke piyar|paÑ sÈtar|paÑ.
Cakkhusamphasso loke. Sotasamphasso loke. GhÈnasamphasso loke.
JivhÈsamphasso loke. KÈyasamphasso loke. Manosamphasso loke
piyar|paÑ sÈtar|paÑ. CakkhusamphassajÈ vedanÈ loke piyar|paÑ
sÈtar|paÑ. SotasamphassajÈ vedanÈ. GhÈnasamphassajÈ vedanÈ.
JivhÈsamphassajÈ vedanÈ. KÈyasamphassajÈ vedanÈ. ManosamphassajÈ
vedanÈ loke piyar|paÑ sÈtar|paÑ. R|pasaÒÒÈ loke. SaddasaÒÒÈ loke.
GandhasaÒÒÈ loke. RasasaÒÒÈ loke. PhoÔÔhabbasaÒÒÈ loke. DhammasaÒÒÈ
loke piyar|paÑ sÈtar|paÑ.
______________________________________________________________
1. CakkhuÑ (SyÈ, Ka)
128
C|ÄaniddesapÈÄi
R|pasaÒcetanÈ loke. SaddasaÒcetanÈ loke. GandhasaÒcetanÈ loke.
RasasaÒcetanÈ loke. PhoÔÔhabbasaÒcetanÈ loke. DhammasaÒcetanÈ loke
piyar|paÑ sÈtar|paÑ. R|pataÓhÈ loke. SaddataÓhÈ loke. GandhataÓhÈ loke.
RasataÓhÈ loke. PhoÔÔhabbataÓhÈ loke. DhammataÓhÈ loke piyar|paÑ
sÈtar|paÑ. R|pavitakko loke. Saddavitakko loke. Gandhavitakko loke.
Rasavitakko loke. PhoÔÔhabbavitakko loke. Dhammavitakko loke piyar|paÑ
sÈtar|paÑ. R|pavicÈro loke piyar|paÑ sÈtar|paÑ. SaddavicÈro loke.
GandhavicÈro loke. RasavicÈro loke. PhoÔÔhabbavicÈro loke. DhammavicÈro
loke piyar|paÑ sÈtar|panti piyar|pesu Hemaka.
ChandarÈgavinodananti chandarÈgoti yo kÈmesu kÈmacchando
kÈmarÈgo kÈmanandÊ kÈmataÓhÈ kÈmasineho kÈmapariÄÈho kÈmamucchÈ
kÈmajjhosÈnaÑ kÈmogho kÈmayogo kÈmupÈdÈnaÑ
kÈmacchandanÊvaraÓaÑ. ChandarÈgavinodananti chandarÈgappahÈnaÑ
chandarÈgav|pasamaÑ chandarÈgapaÔinissaggaÑ
chandarÈgapaÔippassaddhaÑ amataÑ nibbÈnanti chandarÈgavinodanaÑ.
NibbÈnapadamaccutanti nibbÈnapadaÑ tÈÓapadaÑ leÓapadaÑ
saraÓapadaÑ abhayapadaÑ. Accutanti niccaÑ dhuvaÑ sassataÑ
avipariÓÈmadhammanti nibbÈnapadamaccutaÑ. TenÈha BhagavÈ–
Idha diÔÔhasutamutaviÒÒÈtesu, piyar|pesu Hemaka.
ChandarÈgavinodanaÑ, nibbÈnapadamaccutanti.
56. EtadaÒÒÈya ye satÈ, diÔÔhadhammÈbhinibbutÈ.
UpasantÈ ca te sadÈ, tiÓÓÈ loke visattikaÑ.
(4)
EtadaÒÒÈya ye satÈti etanti amataÑ nibbÈnaÑ. Yo so
sabbasa~khÈrasamatho sabb|padhipaÔinissaggo taÓhakkhayo virÈgo nirodho
nibbÈnaÑ. AÒÒÈyÈti aÒÒÈya jÈnitvÈ tulayitvÈ tÊrayitvÈ vibhÈvayitvÈ
vibh|taÑ katvÈ. “Sabbe sa~khÈrÈ aniccÈ”ti aÒÒÈya jÈnitvÈ tulayitvÈ tÊrayitvÈ
vibhÈvayitvÈ vibh|taÑ katvÈ. “Sabbe sa~khÈrÈ dukkhÈ”ti. “Sabbe dhammÈ
anattÈ”ti -pa-. “YaÑ kiÒci samudayadhammaÑ, sabbaÑ taÑ
nirodhadhamman”ti aÒÒÈya jÈnitvÈ tulayitvÈ tÊrayitvÈ
8. HemakamÈÓavapucchÈniddesa
129
vibhÈvayitvÈ vibh|taÑ katvÈ. Yeti arahanto khÊÓÈsavÈ. SatÈti cat|hi
kÈraÓehi satÈ. KÈye kÈyÈnupassanÈsatipaÔÔhÈnaÑ bhÈvitattÈ satÈ -pa- te
vuccanti satÈti etadaÒÒÈya ye satÈ.
DiÔÔhadhammÈbhinibbutÈti diÔÔhadhammÈti diÔÔhadhammÈ ÒÈtadhammÈ
tulitadhammÈ tÊritadhammÈ vibh|tadhammÈ vibhÈvitadhammÈ. “Sabbe
sa~khÈrÈ aniccÈ”ti diÔÔhadhammÈ -pa-. “YaÑ kiÒci samudayadhammaÑ,
sabbaÑ taÑ nirodhadhamman”ti diÔÔhadhammÈ ÒÈtadhammÈ tulitadhammÈ
tÊritadhammÈ vibh|tadhammÈ vibhÈvitadhammÈ. AbhinibbutÈti rÈgassa
nibbÈpitattÈ nibbutÈ. Dosassa nibbÈpitattÈ nibbutÈ. Mohassa nibbÈpitattÈ
nibbutÈ. Kodhassa. UpÈnÈhassa -pa- sabbÈkusalÈbhisa~khÈrÈnaÑ santattÈ
samitattÈ v|pasamitattÈ nijjhÈtattÈ nibbutattÈ vigatattÈ paÔippassaddhattÈ
santÈ upasantÈ v|pasantÈ nibbutÈ paÔippassaddhÈti diÔÔhadhammÈbhinibbutÈ.
UpasantÈ ca te sadÈti upasantÈti rÈgassa upasamitattÈ nibbÈpitattÈ
upasantÈ. Dosassa. Mohassa. Kodhassa. UpanÈhassa -pasabbÈkusalÈbhisa~khÈrÈnaÑ santattÈ samitattÈ v|pasamitattÈ nijjhÈtattÈ
nibbutattÈ vigatattÈ paÔippassaddhattÈ santÈ upasantÈ v|pasantÈ nibbutÈ
paÔippassaddhÈti upasantÈ. Teti arahanto kK. SadÈti sadÈ sabbakÈlaÑ
niccakÈlaÑ dhuvakÈlaÑ satataÑ samitaÑ abbokiÓÓaÑ po~khÈnupo~khaÑ
udak|mikajÈtaÑ avÊci santati sahitaÑ phassitaÑ purebhattaÑ pacchÈbhattaÑ
purimayÈmaÑ majjhimayÈmaÑ pacchimayÈmaÑ kÈÄe juÓhe vasse hemante
gimhe purime vayokhandhe majjhime vayokhandhe pacchime
vayokhandheti upasantÈ ca te sadÈ.
TiÓÓÈ loke visattikanti visattikÈ vuccati taÓhÈ. Yo rÈgo sÈrÈgo -paabhijjhÈ lobho akusalam|laÑ. VisattikÈti kenaÔÔhena visattikÈ -pa- visaÔÈ
vitthatÈti visattikÈ. Loketi apÈyaloke -pa- Èyatanaloke. TiÓÓÈ loke
visattikanti loke vesÈ visattikÈ, loke vetaÑ visattikaÑ tiÓÓÈ uttiÓÓÈ nitthiÓÓÈ
atikkantÈ samatikkantÈ vÊtivattÈti tiÓÓÈ loke visattikaÑ. TenÈha BhagavÈ–
130
C|ÄaniddesapÈÄi
EtadaÒÒÈya ye satÈ, diÔÔhadhammÈbhinibbutÈ.
UpasantÈ ca te sadÈ, tiÓÓÈ loke visattikanti.
Saha gÈthÈpariyosÈnÈ -pa- “SatthÈ me bhante BhagavÈ,
sÈvakohamasmÊ”ti.
HemakamÈÓavapucchÈniddeso aÔÔhamo.
_____
9. TodeyyamÈÓavapucchÈniddesa
57. YasmiÑ kÈmÈ na vasanti, (iccÈyasmÈ Todeyyo,)
TaÓhÈ yassa na vijjati.
KathaÑkathÈ ca yo tiÓÓo,
Vimokkho tassa kÊdiso.
(1)
YasmiÑ kÈmÈ na vasantÊti yasmiÑ kÈmÈ na vasanti na saÑvasanti na
Èvasanti na parivasantÊti yasmiÑ kÈmÈ na vasanti. IccÈyasmÈ Todeyyoti
iccÈti’padasandhi -pa- padÈnupubbatÈpetaÑ iccÈti. ŒyasmÈti piyavacanaÑ
-pa-. Todeyyoti tassa brÈhmaÓassa nÈmaÑ -pa- abhilÈpoti iccÈyasmÈ
Todeyyo.
TaÓhÈ yassa na vijjatÊti taÓhÈ yassa natthi na sati na saÑvijjati
nupalabbhati ÒÈÓagginÈ daÉÉhÈti taÓhÈ yassa na vijjati.
KathaÑkathÈ ca yo tiÓÓoti kathaÑkathÈ ca yo tiÓÓo uttiÓÓo nitthiÓÓo
atikkanto samatikkanto vÊtivattoti kathaÑkathÈ ca yo tiÓÓo.
Vimokkho tassa kÊdisoti vimokkho tassa kÊdiso kiÑsaÓÔhito kiÑpakÈro
kiÑpaÔibhÈgo icchitabboti vimokkhaÑ pucchatÊti vimokkho tassa kÊdiso.
TenÈha so brÈhmaÓo–
YasmiÑ kÈmÈ na vasanti, (iccÈyasmÈ Todeyyo,)
TaÓhÈ yassa na vijjati.
KathaÑkathÈ ca yo tiÓÓo,
Vimokkho tassa kÊdisoti.
9. TodeyyamÈÓavapucchÈniddesa
58. YasmiÑ kÈmÈ na vasanti, (TodeyyÈti BhagavÈ,)
TaÓhÈ yassa na vijjati.
KathaÑkathÈ ca yo tiÓÓo,
Vimokkho tassa nÈ’paro.
131
(2)
YasmiÑ kÈmÈ na vasantÊti yasminti yasmiÑ puggale arahante
khÊÓÈsave. KÈmÈti uddÈnato dve kÈmÈ vatthukÈmÈ ca kilesakÈmÈ ca -pa-.
Ime vuccanti vatthukÈmÈ -pa-. Ime vuccanti kilesakÈmÈ. YasmiÑ kÈmÈ na
vasantÊti yasmiÑ kÈmÈ na vasanti na saÑvasanti na Èvasanti na parivasantÊti
yasmiÑ kÈmÈ na vasanti.
TodeyyÈti BhagavÈti TodeyyÈti BhagavÈ taÑ brÈhmaÓaÑ nÈmena
Èlapati. BhagavÈti gÈravÈdhivacanametaÑ -pa- sacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ
BhagavÈti TodeyyÈti BhagavÈ.
TaÓhÈ yassa na vijjatÊti taÓhÈti r|pataÓhÈ saddataÓhÈ gandhataÓhÈ
rasataÓhÈ phoÔÔhabbataÓhÈ dhammataÓhÈ. YassÈti arahato khÊÓÈsavassa.
TaÓhÈ yassa na vijjatÊti taÓhÈ yassa natthi na atthi na saÑvijjati
nupalabbhati, pahÊnÈ samucchinnÈ v|pasantÈ paÔippassaddhÈ
abhabbuppattikÈ ÒÈÓagginÈ daÉÉhÈti taÓhÈ yassa na vijjati.
KathaÑkathÈ ca yo tiÓÓoti kathaÑkathÈ vuccati vicikicchÈ. Dukkhe
ka~khÈ -pa- chambhitattaÑ cittassa manovilekho. Yoti yo so arahaÑ
khÊÓÈsavo. KathaÑkathÈ ca yo tiÓÓoti kathaÑkathÈ ca yo tiÓÓo uttiÓÓo
nitthiÓÓo atikkanto samatikkanto vÊtivattoti kathaÑkathÈ ca yo tiÓÓo.
Vimokkho tassa nÈ’paroti natthi tassa aparo vimokkho. Yena
vimokkhena vimucceyya vimutto so. KataÑ tassa vimokkhena karaÓÊyanti
vimokkho tassa nÈ’paro. TenÈha BhagavÈ–
YasmiÑ kÈmÈ na vasanti, (TodeyyÈti BhagavÈ,)
TaÓhÈ yassa na vijjati.
KathaÑkathÈ ca yo tiÓÓo,
Vimokkho tassa nÈ’paroti.
132
C|ÄaniddesapÈÄi
59. NirÈsaso so uda ÈsasÈno,
PaÒÒÈÓavÈ so uda paÒÒakappÊ.
MuniÑ ahaÑ Sakka yathÈ vijaÒÒaÑ,
TaÑ me viyÈcikkha Samantacakkhu.
(3)
NirÈsaso so uda ÈsasÈnoti nittaÓho so, udÈhu sataÓho r|pe ÈsÊsati1.
Sadde. Gandhe. Rase. PhoÔÔhabbe. KulaÑ. GaÓaÑ. ŒvÈsaÑ. LÈbhaÑ.
YasaÑ. PasaÑsaÑ. SukhaÑ. CÊvaraÑ. PiÓÉapÈtaÑ. SenÈsanaÑ.
GilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ. KÈmadhÈtuÑ. R|padhÈtuÑ.
Ar|padhÈtuÑ. KÈmabhavaÑ. R|pabhavaÑ. Ar|pabhavaÑ. SaÒÒÈbhavaÑ.
AsaÒÒÈbhavaÑ. NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈbhavaÑ. EkavokÈrabhavaÑ.
CatuvokÈrabhavaÑ. PaÒcavokÈrabhavaÑ. AtÊtaÑ. AnÈgataÑ.
PaccuppannaÑ. DiÔÔhasutamutaviÒÒÈtabbe dhamme ÈsÊsati sÈdiyati pattheti
piheti abhijappatÊti nirÈsaso so uda ÈsasÈno.
PaÒÒÈÓavÈ so uda paÒÒakappÊti paÒÒÈÓavÈ soti paÓÉito paÒÒavÈ
buddhimÈ ÒÈÓÊ vibhÈvÊ medhÈvÊ. Uda paÒÒakappÊti udÈhu
aÔÔhasamÈpattiÒÈÓena vÈ paÒcÈbhiÒÒÈÒÈÓena vÈ micchÈÒÈÓena vÈ
taÓhÈkappaÑ vÈ diÔÔhikappaÑ vÈ kappeti janeti saÒjaneti nibbatteti
abhinibbattetÊti paÒÒaÓavÈ so uda paÒÒakappÊ.
MuniÑ ahaÑ Sakka yathÈ vijaÒÒanti SakkÈti Sakko, BhagavÈ
SakyakulÈ pabbajitotipi Sakko. Atha vÈ aÉÉho mahaddhano dhanavÈtipi
Sakko. TassimÈni dhanÈni. SeyyathidaÑ, saddhÈdhanaÑ sÊladhanaÑ
hiridhanaÑ ottappadhanaÑ sutadhanaÑ cÈgadhanaÑ paÒÒÈdhanaÑ
satipaÔÔhÈnadhanaÑ sammappadhÈnadhanaÑ iddhipÈdadhanaÑ
indriyadhanaÑ baladhanaÑ bojjha~gadhanaÑ maggadhanaÑ phaladhanaÑ
nibbÈnadhananti, tehi anekavidhehi dhanaratanehi aÉÉho mahaddhano
dhanavÈtipi Sakko. Atha vÈ pahu visavÊ alamatto s|ro VÊro vikkanto abhÊr|
acchambhÊ anutrÈsÊ apalÈyÊ pahÊnabhayabheravo vigatalomahaÑsotipi
Sakko. MuniÑ ahaÑ Sakka yathÈ vijaÒÒanti Sakka yathÈhaÑ MuniÑ
jÈneyyaÑ ÈjÈneyyaÑ vijÈneyyaÑ paÔivijÈneyyaÑ paÔivijjheyyanti MuniÑ
ahaÑ Sakka yathÈ vijaÒÒaÑ.
______________________________________________________________
1. ŒsiÑsati (SyÈ)
9. TodeyyamÈÓavapucchÈniddesa
133
TaÑ me viyÈcikkha Samantacakkh|ti tanti yaÑ pucchÈmi, yaÑ yÈcÈmi,
yaÑ ajjhesÈmi, yaÑ pasÈdemi. ViyÈcikkhÈti ÈcikkhÈhi desehi paÒÒapehi
paÔÔhapehi vivarÈhi vibhajÈhi uttÈnÊkarohi pakÈsehi. Samantacakkh|ti
Samantacakkhu vuccati sabbaÒÒutaÒÈÓaÑ -pa- TathÈgato tena
Samantacakkh|ti taÑ me viyÈcikkha Samantacakkhu. TenÈha so
brÈhmaÓo–
NirÈsaso so uda ÈsasÈno,
PaÒÒÈÓavÈ so uda paÒÒakappÊ.
MuniÑ ahaÑ Sakka yathÈ vijaÒÒaÑ,
TaÑ me viyÈcikkha Samantacakkh|ti.
60. NirÈsaso so na ca ÈsasÈno,
PaÒÒÈÓavÈ so na ca paÒÒakappÊ.
Evampi Todeyya MuniÑ vijÈna,
AkiÒcanaÑ kÈmabhave asattaÑ.
(4)
NirÈsaso so na ca ÈsasÈnoti nittaÓho so, na so sataÓho r|pe nÈsÊsati.
Sadde. Gandhe -pa- diÔÔhasutamutaviÒÒÈtabbe dhamme nÈsÊsati na icchati na
sÈdiyati na pattheti na piheti nÈbhijappatÊti nirÈsaso so na ca ÈsasÈno.
PaÒÒÈÓavÈ so na ca paÒÒakappÊti paÒÒÈÓavÈti paÓÉito paÒÒavÈ
buddhimÈ ÒÈÓÊ vibhÈvÊ medhÈvÊ. Na ca paÒÒakappÊti aÔÔhasamÈpattiÒÈÓena
vÈ paÒcÈbhiÒÒÈÒÈÓena vÈ micchÈÒÈÓena vÈ taÓhÈkappaÑ vÈ na kappeti
diÔÔhikappaÑ vÈ na kappeti na janeti na saÒjaneti na nibbatteti
nÈbhinibbattetÊti paÒÒÈÓavÈ so na ca paÒÒakappÊ.
Evampi Todeyya MuniÑ vijÈnÈti MunÊti monaÑ vuccati ÒÈÓaÑ -pasa~gajÈlamaticca so Muni. Evampi Todeyya MuniÑ vijÈnÈti Todeyya evaÑ
MuniÑ jÈna paÔijÈna paÔivijÈna paÔivijjhÈti evampi Todeyya MuniÑ vijÈna.
AkiÒcanaÑ kÈmabhave asattanti akiÒcananti rÈgakiÒcanaÑ
dosakiÒcanaÑ mohakiÒcanaÑ mÈnakiÒcanaÑ diÔÔhikiÒcanaÑ
kilesakiÒcanaÑ duccaritakiÒcanaÑ. YassetÈni1
______________________________________________________________
1. Yassete (SyÈ)
134
C|ÄaniddesapÈÄi
kiÒcanÈni1 pahÊnÈni samucchinnÈni v|pasantÈni paÔippassaddhÈni
abhabbuppattikÈni ÒÈÓagginÈ daÉÉhÈni. So vuccati akiÒcano. KÈmÈti
uddÈnato dve kÈmÈ vatthukÈmÈ ca kilesakÈmÈ ca -pa-. Ime vuccanti
vatthukÈmÈ -pa-. Ime vuccanti kilesakÈmÈ. BhavÈti dve bhavÈ kammabhavo
ca paÔisandhiko ca punabbhavo -pa- ayaÑ paÔisandhiko punabbhavo.
AkiÒcanaÑ kÈmabhave asattanti akiÒcanaÑ puggalaÑ kÈme ca bhave
ca asattaÑ alaggaÑ alaggitaÑ apalibuddhaÑ nikkhantaÑ nissaÔaÑ
vippamuttaÑ visaÒÒuttaÑ vimariyÈdikatena cetasÈ viharantanti akiÒcanaÑ
kÈmabhave asattaÑ. TenÈha BhagavÈ–
NirÈsaso so nÈ ca ÈsasÈno,
PaÒÒÈÓavÈ so na ca paÒÒakappÊ.
Evampi Todeyya MuniÑ vijÈna,
AkiÒcanaÑ kÈmabhave asattanti.
Saha gÈthÈpariyosÈnÈ -pa- “SatthÈ me bhante BhagavÈ, sÈvako
hamasmʔti.
TodeyyamÈÓavapucchÈniddeso navamo.
_____
10. KappamÈÓavapucchÈniddesa
61. Majjhe sarasmiÑ tiÔÔhataÑ, (iccÈyasmÈ Kappo,)
Oghe jÈte mahabbhaye.
JarÈmaccuparetÈnaÑ, dÊpaÑ pabr|hi mÈrisa.
TvaÒca me dÊpamakkhÈhi, yathÈyidaÑ nÈparaÑ siyÈ.
(1)
Majjhe sarasmiÑ tiÔÔhatanti saro vuccati saÑsÈro ÈgamanaÑ gamanaÑ
gamanÈgamanaÑ kÈlaÑ gati bhavÈbhavo cuti ca upapatti ca nibbatti ca
bhedo ca jÈti ca jarÈ ca maraÓaÒca. SaÑsÈrassa purimÈpi koÔi na paÒÒÈyati,
pacchimÈpi koÔi na paÒÒÈyati. Majjheva saÑsÈre sattÈ ÔhitÈ patiÔÔhitÈ allÊnÈ
upagatÈ ajjhositÈ adhimuttÈ.
______________________________________________________________
1. KiÒcanÈ (SyÈ)
10. KappamÈÓavapucchÈniddesa
135
KathaÑ saÑsÈrassa purimÈ koÔi na paÒÒÈyati, ettakÈ jÈtiyo vaÔÔaÑ vatti,
tato paraÑ na vattatÊti hevaÑ natthi, evampi saÑsÈrassa purimÈ koÔi na
paÒÒÈyati. EttakÈni jÈtisatÈni vaÔÔaÑ vatti, tato paraÑ na vattatÊti hevaÑ
natthi, evampi saÑsÈrassa purimÈ koÔi na paÒÒÈyati. EttakÈni jÈtisahassÈni
vaÔÔaÑ vatti, tato paraÑ na vattatÊti hevaÑ natthi, evampi saÑsÈrassa
purimÈ koÔi na paÒÒÈyati. EttakÈni jÈtisatasahassÈni vaÔÔaÑ vatti, tato paraÑ
na vattatÊti hevaÑ natthi, evampi saÑsÈrassa purimÈ koti na paÒÒÈyati.
EttakÈ jÈtikoÔiyo vaÔÔaÑ vatti, tato paraÑ na vattatÊti hevaÑ natthi, evampi
saÑsÈrassa purimÈ koÔi na paÒÒÈyati. EttakÈni jÈtikoÔisatÈni vaÔÔaÑ vatti,
tato paraÑ na vattatÊti hevaÑ natthi, evampi saÑsÈrassa purimÈ koÔi na
paÒÒÈyati. EttakÈni jÈtikoÔisahassÈni vaÔÔaÑ vatti, tato paraÑ na vattatÊti
hevaÑ natthi, evampi saÑsÈrassa purimÈ koÔi na paÒÒÈyati. EttakÈni
jÈtikoÔisatasahassÈni vaÔÔaÑ vatti, tato paraÑ na vattatÊti hevaÑ natthi,
evampi saÑsÈrassa purimÈ koÔi na paÒÒÈyati.
EttakÈni vassÈni vaÔÔaÑ vatti, tato paraÑ na vattatÊti hevaÑ natthi,
evampi saÑsÈrassa purimÈ koÔi na paÒÒÈyati. EttakÈni vassasatÈni vaÔÔaÑ
vatti, tato paraÑ na vattatÊti hevaÑ natthi, evampi saÑsÈrassa purimÈ koÔi
na paÒÒÈyati. EttakÈni vassasahassÈni vaÔÔaÑ vatti, tato paraÑ na vattatÊti
hevaÑ natthi, evampi saÑsÈrassa purimÈ koÔi na paÒÒÈyati. EttakÈni
vassasatasahassÈni vaÔÔaÑ vatti, tato paraÑ na vattatÊti hevaÑ natthi, evampi
saÑsÈrassa purimÈ koÔi na paÒÒÈyati. EttakÈ vassakoÔiyo vaÔÔaÑ vatti, tato
paraÑ na vattatÊti hevaÑ natthi, evampi saÑsÈrassa purimÈ koÔi na
paÒÒÈyati. EttakÈni vassakoÔisatÈni vaÔÔaÑ vatti, tato paraÑ na vattatÊti
hevaÑ natthi, evampi saÑsÈrassa purimÈ koÔi na paÒÒÈyati. EttakÈni
vassakoÔisahassÈni vaÔÔaÑ vatti, tato paraÑ na vattatÊti hevaÑ natthi, evampi
saÑsÈrassa purimÈ koÔi na paÒÒÈyati. EttakÈni vassakoÔisatasahassÈni
vaÔÔaÑ vatti, tato paraÑ na vattatÊti hevaÑ natthi, evampi saÑsÈrassa
purimÈ koÔi na paÒÒÈyati.
EttakÈni kappÈni vaÔÔaÑ vatti, tato paraÑ na vattatÊti hevaÑ natthi,
evampi saÑsÈrassa purimÈ koÔi na paÒÒÈyati. EttakÈni kappasatÈni
136
C|ÄaniddesapÈÄi
vaÔÔaÑ vatti, tato paraÑ na vattatÊti hevaÑ natthi, evampi saÑsÈrassa
purimÈ koÔi na paÒÒÈyati. EttakÈni kappasahassÈni vaÔÔaÑ vatti, tato paraÑ
na vattatÊti hevaÑ natthi, evampi saÑsÈrassa purimÈ koÔi na paÒÒÈyati.
EttakÈni kappasatasahassÈni vaÔÔaÑ vatti, tato paraÑ na vattatÊti hevaÑ
natthi, evampi saÑsÈrassa purimÈ koÔi na paÒÒÈyati. EttakÈ kappakoÔiyo
vaÔÔaÑ vatti, tato paraÑ na vattatÊti hevaÑ natthi, evampi saÑsÈrassa
purimÈ koÔi na paÒÒÈyati. EttakÈni kappakoÔisatÈni vaÔÔaÑ vatti, tato paraÑ
na vattatÊti hevaÑ natthi, evampi saÑsÈrassa purimÈ koÔi na paÒÒÈyati.
EttakÈni kappakoÔisahassÈni vaÔÔaÑ vatti, tato paraÑ na vattatÊti hevaÑ
natthi. Evampi saÑsÈrassa purimÈ koÔi na paÒÒÈyati. EttakÈni
kappakoÔisatasahassÈni vaÔÔaÑ vatti, tato paraÑ na vattatÊti hevaÑ natthi,
evampi saÑsÈrassa purimÈ koÔi na paÒÒÈyati.
VuttaÑ hetaÑ BhagavatÈ–anamataggoyaÑ bhikkhave saÑsÈro pubbÈ
koÔi na paÒÒÈyati avijjÈnÊvaraÓÈnaÑ sattÈnaÑ taÓhÈsaÑyojanÈnaÑ
sandhÈvataÑ saÑsarataÑ. EvaÑ dÊgharattaÑ kho bhikkhave dukkhaÑ
paccanubh|taÑ tibbaÑ paccanubh|taÑ byasanaÑ paccanubh|taÑ kaÔasÊ
vaÉÉhitÈ1, yÈvaÒcidaÑ bhikkhave alameva sabbasa~khÈresu nibbindituÑ,
alaÑ virajjituÑ, alaÑ vimuccitunti evampi saÑsÈrassa purimÈ koÔi na
paÒÒÈyati.
KathaÑ saÑsÈrassa pacchimÈ koÔi na paÒÒÈyati. EttakÈ jÈtiyo vaÔÔaÑ
vattissati, tato paraÑ na vattissatÊti hevaÑ natthi, evampi saÑsÈrassa
pacchimÈ koÔi na paÒÒÈyati. EttakÈni jÈtisatÈni. EttakÈni jÈtisahassÈni.
EttakÈni jÈtisatasahassÈni -pa-. EttakÈ jÈtikoÔiyo. EttakÈni jÈtikoÔisatÈni.
EttakÈni jÈtikoÔisahassÈni. EttakÈni jÈtikoÔisatasahassÈni. EttakÈni vassÈni.
EttakÈni vassÈsatÈni. EttakÈni vassasahassÈni. EttakÈni vassasatasahassÈni.
EttakÈ vassakoÔiyo. EttakÈni vassakoÔisatÈni. EttakÈni vassakoÔisahassÈni.
EttakÈni vassakoÔisatasahassÈni. EttakÈni kappÈni. EttakÈni kappasatÈni.
EttakÈni kappasahassÈni. EttakÈni kappasatasahassÈni. EttakÈ kappakoÔiyo.
EttakÈni
______________________________________________________________
1. KaÔasÊvavaÉÉhitaÑ (SyÈ) passa SaÑ 1. 387 piÔÔhe.
10. KappamÈÓavapucchÈniddesa
137
kappakoÔisatÈni. EttakÈni kappakoÔisahassÈni. EttakÈni
kappakoÔisatasahassÈni vaÔÔaÑ vattissati. Tato paraÑ na vattissatÊti hevaÑ
natthi, evampi saÑsÈrassa pacchimÈ koÔi na paÒÒÈyati. Evampi saÑsÈrassa
purimÈpi koÔi na paÒÒÈyati, pacchimÈpi koÔi na paÒÒÈyati. Majjheva
saÑsÈre sattÈ ÔhitÈ patiÔÔhitÈ allÊnÈ upagatÈ ajjhositÈ adhimuttÈti majjhe
sarasmiÑ tiÔÔhataÑ. IccÈyasmÈ Kappoti iccÈti padasandhi -pa-. ŒyasmÈti
piyavacanaÑ -pa-. Kappoti tassa brÈhmaÓassa nÈmaÑ -pa- abhilÈpoti
iccÈyasmÈ Kappo.
Oghe jÈte mahabbhayeti kÈmoghe bhavoghe diÔÔhoghe avijjoghe jÈte
saÒjÈte nibbatte abhinibbatte pÈtubh|te. Mahabbhayeti jÈtibhaye jarÈbhaye
byÈdhibhaye maraÓabhayeti oghe jÈte mahabbhaye.
JarÈmaccuparetÈnanti jarÈya phuÔÔhÈnaÑ paretÈnaÑ samohitÈnaÑ
samannÈgatÈnaÑ. MaccunÈ phuÔÔhÈnaÑ paretÈnaÑ samohitÈnaÑ
samannÈgatÈnaÑ, jÈtiyÈ anugatÈnaÑ jarÈya anusaÔÈnaÑ byÈdhinÈ
abhibh|tÈnaÑ maraÓena abbhÈhatÈnaÑ atÈÓÈnaÑ aleÓÈnaÑ asaraÓÈnaÑ
asaraÓÊbh|tÈnanti jarÈmaccuparetÈnaÑ.
DÊpaÑ pabr|hi mÈrisÈti dÊpaÑ tÈÓaÑ leÓaÑ saraÓaÑ gatiÑ
parÈyanaÑ1 br|hi ÈcikkhÈhi desehi paÒÒapehi paÔÔhapehi vivarÈhi vibhajÈhi
uttÈnÊkarohi pakÈsehi. MÈrisÈti piyavacanaÑ garuvacanaÑ
sagÈravasappatissÈdhivacanametaÑ mÈrisÈti dÊpaÑ pabr|hi mÈrisa.
TvaÒca me dÊpamakkhÈhÊti tvanti BhagavantaÑ bhaÓati.
DÊpamakkhÈhÊti dÊpaÑ tÈÓaÑ leÓaÑ saraÓaÑ gatiÑ parÈyanaÑ akkhÈhi
ÈcikkhÈhi desehi paÒÒapehi paÔÔhapehi vivarÈhi vibhajÈhi uttÈnÊkarohi
pakÈsehÊti tvaÒca me dÊpamakkhÈhi.
YathÈyidaÑ nÈparaÑ siyÈti yathayidaÑ dukkhaÑ idheva nirujjheyya
v|pasameyya atthaÑ gaccheyya paÔippassambheyya, punapaÔisandhikaÑ
dukkhaÑ na nibbatteyya, kÈmadhÈtuyÈ vÈ r|padhÈtuyÈ vÈ ar|padhÈtuyÈ vÈ
kÈmabhave vÈ r|pabhave
______________________________________________________________
1. GatiparÈyanaÑ (SyÈ) evamuparipi.
138
C|ÄaniddesapÈÄi
vÈ ar|pabhave vÈ saÒÒÈbhave vÈ asaÒÒÈbhave vÈ nevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈbhave
vÈ ekavokÈrabhave vÈ catuvokÈrabhave vÈ paÒcavokÈrabhave vÈ punagatiyÈ
vÈ upapattiyÈ vÈ paÔisandhiyÈ vÈ bhave vÈ saÑsÈre vÈ vaÔÔe vÈ na janeyya
na saÒjaneyya na nibbatteyya nÈbhinibbatteyya idheva nirujjheyya
v|pasameyya atthaÑ gaccheyya paÔippassambheyyÈti yathÈyidaÑ nÈparaÑ
siyÈ. TenÈha so brÈhmaÓo–
Majjhe sarasmiÑ tiÔÔhataÑ, (iccÈyasmÈ Kappo,)
Oghe jÈte mahabbhaye.
JarÈmaccuparetÈnaÑ, dÊpaÑ pabr|hi mÈrisa.
TvaÒca me dÊpamakkhÈhi, yathÈyidaÑ nÈparaÑ siyÈti.
62. Majjhe sarasmiÑ tiÔÔhataÑ, (KappÈti BhagavÈ,)
Oghe jÈte mahabbhaye.
JarÈmaccuparetÈnaÑ, dÊpaÑ pabr|mi Kappa te.
(2)
Majjhe sarasmiÑ tiÔÔhatanti saro vuccati saÑsÈro ÈgamanaÑ gamanaÑ
gamanÈgamanaÑ kÈlaÑ gati bhavÈbhavo cuti ca upapatti ca nibbatti ca
bhedo ca jÈti ca jarÈ ca maraÓaÒca. SaÑsÈrassa purimÈpi koÔi na paÒÒÈyati,
pacchimÈpi koÔi na paÒÒÈyati. Majjheva saÑsÈre sattÈ ÔhitÈ patiÔÔhitÈ allÊnÈ
upagatÈ ajjhositÈ adhimuttÈ.
KathaÑ saÑsÈrassa purimÈ koÔi na paÒÒÈyati -pa-. EvaÑ saÑsÈrassa
purimÈ koÔi na paÒÒÈyati. KathaÑ saÑsÈrassa pacchimÈ koÔi na paÒÒÈyati
-pa-. EvaÑ saÑsÈrassa pacchimÈ koÔi na paÒÒÈyati. EvaÑ saÑsÈrassa
purimÈpi koÔi na paÒÒÈyati, pacchimÈpi koÔi na paÒÒÈyati. Majjheva
saÑsÈre sattÈ ÔhitÈ patiÔÔhitÈ allÊnÈ upagatÈ ajjhositÈ adhimuttÈti majjhe
sarasmiÑ tiÔÔhataÑ. KappÈti BhagavÈti KappÈti BhagavÈ taÑ brÈhmaÓaÑ
nÈmena Èlapati. BhagavÈti gÈravÈdhivacanametaÑ -pa- sacchikÈ paÒÒatti,
yadidaÑ BhagavÈti KappÈti BhagavÈ.
Oghe jÈte mahabbhayeti kÈmoghe bhavoghe diÔÔhoghe avijjoghe jÈte
saÒjÈte nibbatte abhinibbatte pÈtubh|te. Mahabbhayeti jÈtibhaye jarÈbhaye
byÈdhibhaye maraÓabhayeti oghe jÈte mahabbhaye.
10. KappamÈÓavapucchÈniddesa
139
JarÈmaccuparetÈnanti jarÈya phuÔÔhÈnaÑ paretÈnaÑ samohitÈnaÑ
samannÈgatÈnaÑ. MaccunÈ phuÔÔhÈnaÑ paretÈnaÑ samohitÈnaÑ
samannÈgatÈnaÑ jÈtiyÈ anugatÈnaÑ jarÈya anusaÔÈnaÑ byÈdhinÈ
abhibh|tÈnaÑ maraÓena abbhÈhatÈnaÑ atÈÓÈnaÑ aleÓÈnaÑ asaraÓÈnaÑ
asaraÓÊbh|tÈnanti jarÈmaccuparetÈnaÑ.
DÊpaÑ pabr|mi Kappa teti dÊpaÑ tÈÓaÑ leÓaÑ saraÓaÑ gatiÑ
parÈyanaÑ br|mi ÈcikkhÈmi desemi paÒÒapemi paÔÔhapemi vivarÈmi
vibhajÈmi uttÈnÊkaromi pakÈsemÊti dÊpaÑ pabr|mi Kappa te. TenÈha
BhagavÈ–
Majjhe sarasmiÑ tiÔÔhataÑ, (KappÈti BhagavÈ,)
Oghe jÈte mahabbhaye.
JarÈmaccuparetÈnaÑ, dÊpaÑ pabr|mi kappa teti.
63. AkiÒcanaÑ anÈdÈnaÑ, etaÑ dÊpaÑ anÈparaÑ.
NibbÈnaÑ iti naÑ br|mi, jarÈmaccuparikkhayaÑ.
(3)
AkiÒcanaÑ anÈdÈnanti kiÒcananti rÈgakiÒcanaÑ dosakiÒcanaÑ
mohakiÒcanaÑ mÈnakiÒcanaÑ diÔÔhikiÒcanaÑ kilesakiÒcanaÑ
duccaritakiÒcanaÑ, kiÒcanappahÈnaÑ kiÒcanav|pasamaÑ1
kiÒcanapaÔinissaggaÑ2 kiÒcanapaÔippassaddhiÑ amataÑ nibbÈnanti
akiÒcanaÑ. AnÈdÈnanti ÈdÈnaÑ vuccati taÓhÈ. Yo rÈgo sÈrÈgo -pa- abhijjhÈ
lobho akusalam|laÑ, ÈdÈnappahÈnaÑ ÈdÈnav|pasamaÑ ÈdÈnapaÔinissaggaÑ
ÈdÈnapaÔippassaddhiÑ amataÑ nibbÈnanti akiÒcanaÑ anÈdÈnaÑ.
EtaÑ dÊpaÑ anÈparanti etaÑ dÊpaÑ tÈÓaÑ leÓaÑ saraÓaÑ gati
parÈyanaÑ. AnÈparanti tamhÈ paro aÒÒo dÊpo natthi, atha kho so evaÑ dÊpo
aggo ca seÔÔho ca viseÔÔho ca pÈmokkho ca uttamo ca pavaro cÈti etaÑ
dÊpaÑ anÈparaÑ.
NibbÈnaÑ iti naÑ br|mÊti vÈnaÑ vuccati taÓhÈ. Yo rÈgo sÈrÈgo -paabhijjhÈ lobho akusalam|laÑ, vÈnappahÈnaÑ vÈnav|pasamaÑ
vÈnapaÔinissaggaÑ vÈnapaÔippassaddhiÑ amataÑ nibbÈnaÑ. ItÊti padasandhi
padasaÑsaggo padapÈrip|rÊ akkharasamavÈyo byaÒjanasiliÔÔhatÈ
padÈnupubbatÈpetaÑ itÊti.
______________________________________________________________
1. KiÒcanav|pasamo (SyÈ) evamÊdisesu ÔhÈnesu.
2. KiÒcanapaÔinissaggo (SyÈ)
140
C|ÄaniddesapÈÄi
Br|mÊti br|mi ÈcikkhÈmi desemi paÒÒapemi paÔÔhapemi vivarÈmi vibhajÈmi
uttÈnÊkaromi pakÈsemÊti nibbÈnaÑ iti naÑ br|mi.
JarÈmaccuparikkhayanti jarÈmaraÓassa pahÈnaÑ v|pasamaÑ
paÔinissaggaÑ paÔippassaddhiÑ amataÑ nibbÈnanti jarÈmaccuparikkhayaÑ.
TenÈha BhagavÈ–
AkiÒcanaÑ anÈdÈnaÑ, etaÑ dÊpaÑ anÈparaÑ,
NibbÈnaÑ iti naÑ br|mi, jarÈmaccuparikkhayanti.
64. EtadaÒÒÈya ye satÈ, diÔÔhadhammÈbhinibbutÈ.
Na te mÈravasÈnugÈ, na te mÈrassa paddhag|1.
(4)
EtadaÒÒÈya ye satÈti etanti amataÑ nibbÈnaÑ. Yo so
sabbasa~khÈrasamatho sabb|padhipaÔinissaggo taÓhakkhayo virÈgo nirodho
nibbÈnaÑ. AÒÒÈyÈti aÒÒÈya jÈnitvÈ tulayitvÈ tÊrayitvÈ vibhÈvayitvÈ
vibh|taÑ katvÈ, “sabbe sa~khÈrÈ aniccÈ”ti -pa-. “YaÑ kiÒci
samudayadhammaÑ, sabbaÑ taÑ nirodhadhamman”ti aÒÒÈya jÈnitvÈ
tulayitvÈ tÊrayitvÈ vibhÈvayitvÈ vibh|taÑ katvÈ. Yeti arahanto khÊÓÈsavÈ.
SatÈti cat|hi kÈraÓehi satÈ, kÈye kÈyÈnupassÈnÈsatipaÔÔhÈnaÑ bhÈventÈ2 satÈ
-pa- te vuccanti satÈti etadaÒÒÈya ye satÈ.
DiÔÔhadhammÈbhinibbutÈti diÔÔhadhammÈti diÔÔhadhammÈ ÒÈtadhammÈ
tulitadhammÈ tÊritadhammÈ vibh|tadhammÈ vibhÈvitadhammÈ.
AbhinibbutÈti rÈgassa nibbÈpitattÈ nibbutÈ, dosassa -pasabbÈkusalÈbhisa~khÈrÈnaÑ santattÈ samitattÈ v|pasamitattÈ nijjhÈtattÈ
nibbutattÈ paÔippassaddhattÈ santÈ upasantÈ v|pasantÈ nibbutÈ
paÔippassaddhÈti diÔÔhadhammÈbhinibbutÈ.
Na te mÈravasÈnugÈti mÈroti yo so mÈro kaÓho adhipati antag| namuci
pamattabandhu. Na te mÈravasÈnugÈti na te mÈrassa vase vattanti, nÈpi
mÈro tesu vasaÑ vatteti, te mÈraÒca mÈrapakkhaÒca mÈrapÈsaÒca
mÈrabaÄisaÒca3 mÈrÈmisaÒca mÈravisayaÒca mÈranivÈsaÒca mÈragocaraÒca
mÈrabandhanaÒca abhibhuyya abhibhavitvÈ ajjhottharitvÈ pariyÈdiyitvÈ
madditvÈ caranti viharanti iriyanti vattenti pÈlenti yapenti yÈpentÊti na te
mÈravasÈnugÈ.
______________________________________________________________
1. PaÔÔhag| (SyÈ, Ka)
2. BhÈvitattÈ (Ka)
3. MÈrabalisaÒca (Ka)
11. JatukaÓÓimÈÓavapucchÈniddesa
141
Na te mÈrassa paddhag|ti na te mÈrassa paddhÈ paddhacarÈ1 paricÈrikÈ
siyÈ, Buddhassa te Bhagavato paddhÈ paddhacarÈ paricÈrikÈ siyÈti na te
mÈrassa paddhag|. TenÈha BhagavÈ–
EtadaÒÒÈya ye satÈ, diÔÔhadhammÈbhinibbutÈ.
Na te mÈravasÈnugÈ, na te mÈrassa paddhag|ti.
Saha gÈthÈpariyosÈnÈ -pa- “SatthÈ me bhante BhagavÈ,
sÈvakohamasmÊ”ti.
KappamÈÓavapucchÈniddeso dasamo.
_____
11. JatukaÓÓimÈÓavapucchÈniddesa
65. SutvÈnahaÑ VÊra akÈmakÈmiÑ, (iccÈyasmÈ JatukaÓÓi,)
OghÈtigaÑ puÔÔhumakÈmamÈgamaÑ.
SantipadaÑ br|hi sahajanetta,
YathÈtacchaÑ BhagavÈ br|hi me’taÑ.
(1)
SutvÈnahaÑ VÊra akÈmakÈminti sutvÈ suÓitvÈ uggahetvÈ upadhÈretvÈ
upalakkhayitvÈ “itipi so BhagavÈ ArahaÑ -pa- Buddho BhagavÈ”ti
sutvÈnahaÑ. VÊranti VÊro, BhagavÈ vÊriyavÈti VÊro, pah|ti VÊro, visavÊti
VÊro, alamattoti VÊro, s|roti VÊro, vikkanto abhÊr| acchambhÊ anutrÈsÊ
apalÈyÊ pahÊnabhayabheravo vigatalomahaÑsoti VÊro.
Virato idha sabbapÈpakehi,
NirayadukkhaÑ aticca vÊriyavÈso2.
So vÊriyavÈ padhÈnavÈ,
VÊro tÈdi pavuccate tathattÈti.
SutvÈnahaÑ VÊra. . AkÈmakÈminti kÈmÈti uddÈnato dve kÈmÈ
vatthukÈmÈ ca kilesakÈmÈ ca -pa-. Ime vuccanti vatthukÈmÈ -pa-. Ime
vuccanti kilesakÈmÈ. Buddhassa Bhagavato vatthukÈmÈ pariÒÒÈtÈ,
kilesakÈmÈ pahÊnÈ, vatthukÈmÈnaÑ pariÒÒÈtattÈ kilesakÈmÈnaÑ
______________________________________________________________
1. PaÔÔhÈ paÔÔhacarÈ (SyÈ, Ka)
2. ViriyavÈ (SyÈ) Khu 1. 360 piÔÔhepi.
142
C|ÄaniddesapÈÄi
pahÊnattÈ BhagavÈ na kÈme kÈmeti, na kÈme pattheti, na kÈme piheti, na
kÈme abhijappati. Ye kÈme kÈmenti, kÈme patthenti, kÈme pihenti, kÈme
abhijappanti, te kÈmakÈmino rÈgarÈgino saÒÒÈsaÒÒino, BhagavÈ na kÈme
kÈmeti, na kÈme pattheti, na kÈme piheti, na kÈme abhijappati, tasmÈ
Buddho akÈmo nikkÈmo cattakÈmo vantakÈmo muttakÈmo pahÊnakÈmo
paÔinissaÔÔhakÈmo vÊtarÈgo vigatarÈgo cattarÈgo vantarÈgo muttarÈgo
pahÊnarÈgo paÔinissaÔÔharÈgo nicchÈto nibbuto sÊtibh|to sukhappaÔisaÑvedÊ
brahmabh|tena attanÈ viharatÊti sutvÈnahaÑ VÊra akÈmakÈmiÑ.
IccÈyasmÈ JatukaÓÓÊti iccÈti padasandhi -pa- padÈnupubbatÈpetaÑ
iccÈti. ŒyasmÈti piyavacanaÑ sagÈravasappatissÈdhivacanametaÑ ÈyasmÈti.
JatukaÓÓÊti tassa brÈhmaÓassa gottaÑ sa~khÈ samaÒÒÈ paÒÒatti vohÈroti
iccÈyasmÈ JatukaÓÓi.
OghÈtigaÑ puÔÔhumakÈmamÈgamanti oghÈtiganti oghÈtigaÑ oghaÑ
atikkantaÑ samatikkantaÑ vÊtivattanti oghÈtigaÑ. PuÔÔhunti puÔÔhuÑ
pucchituÑ yÈcituÑ ajjhesituÑ pasÈdetuÑ. AkÈmamÈgamanti akÈmaÑ
puÔÔhuÑ nikkÈmaÑ cattakÈmaÑ vantakÈmaÑ muttakÈmaÑ pahÊnakÈmaÑ
paÔinissaÔÔhakÈmaÑ vÊtarÈgaÑ vigatarÈgaÑ cattarÈgaÑ vantarÈgaÑ
muttarÈgaÑ pahÊnarÈgaÑ paÔinissaÔÔharÈgaÑ ÈgamhÈ ÈgatamhÈ upÈgatamhÈ
sampattamhÈ tayÈ saddhiÑ samÈgatamhÈti oghÈtigaÑ
puÔÔhumakÈmamÈgamaÑ.
SantipadaÑ br|hi sahajanettÈti santÊti ekena ÈkÈrena santipi
santipadampi1 taÑyeva amataÑ nibbÈnaÑ. Yo so sabbasa~khÈrasamatho
sabb|padhipaÔinissaggo taÓhakkhayo virÈgo nirodho nibbÈnaÑ. VuttaÑ
hetaÑ BhagavatÈ–santametaÑ padaÑ, paÓÊtametaÑ padaÑ, yadidaÑ
sabbasa~khÈrasamatho sabb|padhipaÔinissaggo taÓhakkhayo virÈgo nirodho
nibbÈnanti. AthÈparenÈkÈrena ye dhammÈ santÈdhigamÈya santiphusanÈya
santisacchikiriyÈya saÑvattanti. SeyyathidaÑ, cattÈro satipaÔÔhÈnÈ cattÈro
sammappadhÈnÈ cattÈro iddhipÈdÈ paÒcindriyÈni paÒca balÈni satta
bojjha~gÈ
______________________________________________________________
1. Santipadanti (Ka)
11. JatukaÓÓimÈÓavapucchÈniddesa
143
ariyo aÔÔha~giko maggo, ime vuccanti santipadÈ. SantipadaÑ tÈÓapadaÑ
leÓapadaÑ saraÓapadaÑ abhayapadaÑ accutapadaÑ amatapadaÑ
nibbÈnapadaÑ br|hi ÈcikkhÈhi desehi paÒÒapehi paÔÔhapehi vivarÈhi
vibhajÈhi uttÈnÊkarohi pakÈsehi. SahajanettÈti nettaÑ vuccati
sabbaÒÒutaÒÒÈÓaÑ. Buddhassa Bhagavato nettaÒca jinabhÈvo ca bodhiyÈ
m|le apubbaÑ acarimaÑ ekasmiÑ khaÓe uppanno tasmÈ Buddho
sahajanettoti santipadaÑ br|hi sahajanetta.
YathÈtacchaÑ BhagavÈ br|hi me’tanti yathÈtacchaÑ vuccati amataÑ
nibbÈnaÑ -pa- nirodho nibbÈnaÑ. BhagavÈti gÈravÈdhivacanaÑ -pasacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ BhagavÈti. Br|hi metanti br|hi ÈcikkhÈhi -papakÈsehÊti yathÈtacchaÑ BhagavÈ br|hi me’taÑ. TenÈha so brÈhmaÓo–
SutvÈnahaÑ VÊra akÈmakÈmiÑ, (iccÈyasmÈ JatukaÓÓi)
OghÈtigaÑ puÔÔhumakÈmamÈgamaÑ.
SantipadaÑ br|hi sahajanetta,
YathÈtacchaÑ BhagavÈ br|hi me’tanti.
66. BhagavÈ hi kÈme abhibhuyya iriyati,
Œdiccova pathaviÑ tejÊ tejasÈ.
ParittapaÒÒassa me Bh|ripaÒÒo,
Œcikkha dhammaÑ yamahaÑ vijaÒÒaÑ.
JÈtijarÈya idha vippahÈnaÑ.
(2)
BhagavÈ hi kÈme abhibhuyya iriyatÊti BhagavÈti gÈravÈdhivacanaÑ
-pa- sacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ BhagavÈti. KÈmÈti uddÈnato dve kÈmÈ
vatthukÈmÈ ca kilesakÈmÈ ca -pa-. Ime vuccanti vatthukÈmÈ -pa-. Ime
vuccanti kilesakÈmÈ. BhagavÈ vatthukÈme parijÈnitvÈ kilesakÈme pahÈya
abhibhuyya abhibhavitvÈ ajjhottharitvÈ pariyÈdiyitvÈ carati viharati iriyati
vatteti pÈleti yapeti yÈpetÊti BhagavÈ hi kÈme abhibhuyya iriyati.
Œdiccova pathaviÑ tejÊ tejasÈti Èdicco vuccati s|riyo1. PathavÊ vuccati
jagatÊ2. YathÈ s|riyo tejÊ tejena samannÈgato
______________________________________________________________
1. Suriyo (SyÈ)
2. JarÈ (SyÈ)
144
C|ÄaniddesapÈÄi
pathaviÑ abhibhuyya abhibhavitvÈ ajjhottharitvÈ pariyÈdiyitvÈ santÈpayitvÈ
sabbaÑ ÈkÈsagataÑ tamagataÑ abhivihacca andhakÈraÑ vidhamitvÈ ÈlokaÑ
dassayitvÈ ÈkÈse antalikkhe gaganapathe1 gacchati. Evameva BhagavÈ
ÒÈÓatejÊ ÒÈÓatejena samannÈgato sabbaÑ abhisa~khÈrasamudayaÑ -pakilesatamaÑ avijjandhakÈraÑ vidhamitvÈ ÒÈÓÈlokaÑ dassetvÈ vatthukÈme
parijÈnitvÈ kilesakÈme pahÈya abhibhuyya abhibhavitvÈ ajjhottharitvÈ
pariyÈdiyitvÈ madditvÈ carati viharati iriyati vatteti pÈleti yapeti yÈpetÊti
Èdiccova pathaviÑ tejÊ tejasÈ.
ParittapaÒÒassa me Bh|ripaÒÒoti ahamasmi parittapaÒÒo omakapaÒÒo
lÈmakapaÒÒo chatukkapaÒÒo. Tvampi mahÈpaÒÒo puthupaÒÒo hÈsapaÒÒo
javanapaÒÒo tikkhapaÒÒo nibbedhikapaÒÒo. Bh|ri vuccati pathavÊ. BhagavÈ
tÈya pathavisamÈya paÒÒÈya vipulÈya vitthatÈya samannÈgatoti
parittapaÒÒassa me Bh|ripaÒÒo.
Œcikkha dhammaÑ yamahaÑ vijaÒÒanti dhammanti ÈdikalyÈÓaÑ
majjhekalyÈÓaÑ pariyosÈnakalyÈÓaÑ sÈtthaÑ sabyaÒjanaÑ
kevalaparipuÓÓaÑ parisuddhaÑ brahmacariyaÑ cattÈro satipaÔÔhÈne -panibbÈnaÒca nibbÈnagÈminiÒca paÔipadaÑ ÈcikkhÈhi desehi paÒÒapehi
paÔÔhapehi vivarÈhi vibhajÈhi uttÈnÊkarohi pakÈsehi. YamahaÑ vijaÒÒanti
yamahaÑ jÈneyyaÑ ÈjÈneyyaÑ vijÈneyyaÑ paÔijÈneyyaÑ paÔivijjheyyaÑ
adhigaccheyyaÑ phasseyyaÑ sacchikareyyanti Ècikkha dhammaÑ yamahaÑ
vijaÒÒaÑ.
JÈtijarÈya idha vippahÈnanti idheva jÈtijarÈya maraÓassa pahÈnaÑ
v|pasamaÑ paÔinissaggaÑ paÔippassaddhiÑ amataÑ nibbÈnanti jÈtijarÈya
idha vippahÈnaÑ. TenÈha so brÈhmaÓ–
BhagavÈ hi kÈme abhibhuyya iriyati,
Œdiccova pathaviÑ tejÊ tejasÈ.
ParittapaÒÒassa me Bh|ripaÒÒo,
Œcikkha dhammaÑ yamahaÑ vijaÒÒaÑ.
JÈtijarÈya idha vippahÈnanti.
______________________________________________________________
1. Gamanapathe (SyÈ) AÔÔhakathÈ oloketabbÈ.
11. JatukaÓÓimÈÓavapucchÈniddesa
67. KÈmesu vinaya gedhaÑ (JatukaÓÓÊti BhagavÈ,)
NekkhammaÑ daÔÔhu khemato.
UggahitaÑ nirattaÑ vÈ, mÈ te vijjittha kiÒcanaÑ.
145
(3)
KÈmesu vinaya gedhanti kÈmÈti uddÈnato dve kÈmÈ vatthukÈmÈ ca
kilesakÈmÈ ca -pa-. Ime vuccanti vatthukÈmÈ -pa-. Ime vuccanti kilesakÈmÈ.
Gedhanti gedho vuccati taÓhÈ. Yo rÈgo sÈrÈgo -pa- abhijjhÈ lobho
akusalam|laÑ. KÈmesu vinaya gedhanti kÈmesu gedhaÑ vinaya paÔivinaya
pajaha vinodehi byantÊkarohi anabhÈvaÑ gamehÊti kÈmesu vinaya gedhaÑ.
JatukaÓÓÊti BhagavÈ taÑ brÈhmaÓaÑ gottena Èlapati. BhagavÈti
gÈravÈdhivacanametaÑ -pa- sacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ BhagavÈti
JatukaÓÓÊti BhagavÈ.
NekkhammaÑ daÔÔhu khematoti nekkhammanti sammÈpaÔipadaÑ
anulomapaÔipadaÑ apaccanÊkapaÔipadaÑ anvatthapaÔipadaÑ
dhammÈnudhammapaÔipadaÑ sÊlesu parip|rakÈritaÑ indriyesu
guttadvÈrataÑ bhojane mattaÒÒutaÑ jÈgariyÈnuyogaÑ satisampajaÒÒaÑ
cattÈro satipaÔÔhÈne cattÈro sammappadhÈne cattÈro iddhipÈde paÒcindriyÈni
paÒca balÈni satta bojjha~ge ariyaÑ aÔÔha~gikaÑ maggaÑ nibbÈnaÒca
nibbÈnagÈminiÒca paÔipadaÑ khemato tÈÓato leÓato saraÓato saraÓÊbh|tato
abhayato accutato amatato nibbÈnato daÔÔhuÑ passitvÈ tulayitvÈ tÊrayitvÈ
vibhÈvayitvÈ vibh|taÑ katvÈti nekkhammaÑ daÔÔhu khemato.
UggahitaÑ nirattaÑ vÈti uggahitanti taÓhÈvasena diÔÔhivasena gahitaÑ
parÈmaÔÔhaÑ abhiniviÔÔhaÑ ajjhositaÑ adhimuttaÑ. NirattaÑ vÈti nirattaÑ
vÈ muÒcitabbaÑ vijahitabbaÑ vinoditabbaÑ byantÊkÈtabbaÑ anabhÈvaÑ
gametabbanti uggahitaÑ nirattaÑ vÈ.
MÈ te vijjittha kiÒcananti rÈgakiÒcanaÑ dosakiÒcanaÑ mohakiÒcanaÑ
mÈnakiÒcanaÑ diÔÔhikiÒcanaÑ kilesakiÒcana duccaritakiÒcanaÑ. IdaÑ
kiÒcanaÑ1 tuyhaÑ mÈ vijjittha mÈ pavijjittha mÈ saÑvijjittha pajaha
vinodehi byantÊkarohi anabhÈvaÑ gamehÊti mÈ te vijjittha kiÒcanaÑ. TenÈha
BhagavÈ–
______________________________________________________________
1. Ime kiÒcanÈ (Ka)
146
C|ÄaniddesapÈÄi
KÈmesu vinaya gedhaÑ, (JatukaÓÓÊti BhagavÈ,)
NekkhammaÑ daÔÔhu khemato.
UggahitaÑ nirattaÑ vÈ, mÈ te vijjittha kiÒcananti.
68. YaÑ pubbe taÑ visosehi, pacchÈ te mÈhu kiÒcanaÑ.
Majjhe ce no gahessasi, upasanto carissasi.
(4)
YaÑ pubbe taÑ visosehÊti atÊte sa~khÈre Èrabbha ye kilesÈ
uppajjeyyuÑ, te kilese sosehi visosehi sukkhÈpehi visukkhÈpehi abÊjaÑ
karohi pajaha vinodehi byantÊkarohi anabhÈvaÑ gamehÊti evampi yaÑ
pubbe taÑ visosehi. . Atha vÈ ye atÊtÈ kammÈbhisa~khÈrÈ avipakkavipÈkÈ,
te kammÈbhisa~khÈre sosehi visosehi sukkhÈpehi visukkhÈpehi abÊjaÑ1
karohi pajaha vinodehi byantÊkarohi anabhÈvaÑ gamehÊti evampi yaÑ
pubbe taÑ visosehi.
PacchÈ te mÈhu kiÒcananti pacchÈ vuccati anÈgate sa~khÈre Èrabbha
rÈgakiÒcanaÑ dosakiÒcanaÑ mohakiÒcanaÑ mÈnakiÒcanaÑ diÔÔhikiÒcanaÑ
kilesakiÒcanaÑ duccaritakiÒcanaÑ, idaÑ kiÒcanaÑ tuyhaÑ mÈ ahu mÈ
ahosi mÈ janesi2 mÈ saÒjanesi mÈbhinibbattesi pajaha vinodehi byantÊkarohi
anabhÈvaÑ gamehÊti pacchÈ te mÈhu kiÒcanaÑ.
Majjhe ce no gahessasÊti majjhe vuccati paccuppannaÑ r|paÑ vedanÈ
saÒÒÈ sa~khÈrÈ viÒÒÈÓaÑ, paccuppanne sa~khÈre taÓhÈvasena diÔÔhivasena
na gahessasi na gaÓhissasi na parÈmasissasi na nandissasi nÈbhinandissasi
na ajjhosissasi, abhinandanaÑ abhivadanaÑ ajjhosÈnaÑ gÈhaÑ parÈmÈsaÑ
abhinivesaÑ pajahissasi vinodessasi byantÊkarissasi anabhÈvaÑ gamessasÊti
majjhe ce no gahessasi.
Upasanto carissasÊti rÈgassa upasamitattÈ upasanto carissasi, dosassa
-pa- sabbÈkusalÈbhisa~khÈrÈnaÑ santattÈ samitattÈ upasamitattÈ
v|pasamitattÈ nijjhÈtattÈ nibbutattÈ vigatattÈ paÔippassaddhattÈ santo
upasanto v|pasanto nibbuto paÔippassaddho carissasi viharissasi
______________________________________________________________
1. AvÊjaÑ (SyÈ)
2. MÈ janehi (SyÈ) tathÈvasesesu dvÊsu padesupi.
11. JatukaÓÓimÈÓavapucchÈniddesa
147
iriyissasi vattissasi pÈlessasi yapessasi yÈpessasÊti upasanto carissasi.
TenÈha BhagavÈ–
YaÑ pubbe taÑ visosehi, pacchÈ te mÈhu kiÒcanaÑ.
Majjhe ce no gahessasi, upasanto carissasÊti.
69. Sabbaso nÈmar|pasmiÑ, vÊtagedhassa brÈhmaÓa.
ŒsavÈssa na vijjanti, yehi maccuvasaÑ vaje.
(5)
Sabbaso nÈmar|pasmiÑ, vÊtagedhassa brÈhmaÓÈti sabbasoti sabbena
sabbaÑ sabbathÈ sabbaÑ asesaÑ nissesaÑ pariyÈdiyanavacanametaÑ
sabbasoti. NÈmanti cattÈro ar|pino khandhÈ. R|panti cattÈro ca mahÈbh|tÈ
catunnaÒca mahÈbh|tÈnaÑ upÈdÈya r|paÑ. Gedho vuccati taÓhÈ. Yo rÈgo
sÈrÈgo -pa- abhijjhÈ lobho akusalam|laÑ. Sabbaso nÈmar|pasmiÑ,
vÊtagedhassa brÈhmaÓÈti sabbaso nÈmar|pasmiÑ vÊtagedhassa
vigatagedhassa cattagedhassa vantagedhassa muttagedhassa pahÊnagedhassa
paÔinissaÔÔhagedhassa, vÊtarÈgassa vigatarÈgassa cattarÈgassa vantarÈgassa
muttarÈgassa pahÊnarÈgassa paÔinissaÔÔharÈgassÈti sabbaso nÈmar|pasmiÑ,
vÊtagedhassa brÈhmaÓa.
ŒsavÈssa na vijjantÊti ÈsavÈti cattÈro ÈsavÈ kÈmÈsavo bhavÈsavo
diÔÔhÈsavo avijjÈsavo. AssÈti arahato khÊÓÈsavassa. Na vijjantÊti ime ÈsavÈ
tassa natthi na santi na saÑvijjanti nupalabbhanti, pahÊnÈ samucchinnÈ
v|pasantÈ paÔippassaddhÈ abhabbuppattikÈ ÒÈÓagginÈ daÉÉhÈti ÈsavÈssa na
vijjanti.
Yehi maccuvasaÑ vajeti yehi Èsavehi maccuno vÈ vasaÑ gaccheyya,
maraÓassa vÈ vasaÑ gaccheyya, mÈrapakkhassa vÈ vasaÑ gaccheyya, te
ÈsavÈ tassa natthi na santi na saÑvijjanti nupalabbhanti, pahÊnÈ samucchinnÈ
v|pasantÈ paÔippassaddhÈ abhabbuppattikÈ ÒÈÓagginÈ daÉÉhÈti yehi
maccuvasaÑ vaje. TenÈha BhagavÈ–
Sabbaso nÈmar|pasmiÑ, vÊtagedhassa brÈhmaÓa.
ŒsavÈssa na vijjanti, yehi maccuvasaÑ vajeti.
148
C|ÄaniddesapÈÄi
Saha gÈthÈpariyosÈnÈ -pa- “SatthÈ me bhante BhagavÈ,
sÈvakohamasmÊ”ti.
JÈtukaÓÓimÈÓavapucchÈniddeso ekÈdasamo.
_____
12. BhadrÈvudhamÈÓavapucchÈniddesa
70. OkaÒjahaÑ taÓhacchidaÑ anejaÑ, (iccÈyasmÈ BhadrÈvudho,)
NandiÒjahaÑ oghatiÓÓaÑ vimuttaÑ.
KappaÒjahaÑ abhiyÈce sumedhaÑ,
SutvÈna nÈgassa apanamissanti1 ito.
(1)
OkaÒjahaÑ taÓhacchidaÑ anejanti okaÒjahanti r|padhÈtuyÈ yo chando
yo rÈgo yÈ nandÊ yÈ taÓhÈ ye upayupÈdÈnÈ2 cetaso
adhiÔÔhÈnÈbhinivesÈnusayÈ, te Buddhassa Bhagavato pahÊnÈ ucchinnam|lÈ
tÈlÈvatthukatÈ anabhÈvaÑkatÈ ÈyatiÑ anuppÈdadhammÈ. TasmÈ Buddho
okaÒjaho. VedanÈdhÈtuyÈ. SaÒÒÈdhÈtuyÈ. Sa~khÈradhÈtuyÈ. ViÒÒÈÓadhÈtuyÈ
yo chando yo rÈgo yÈ nandÊ yÈ taÓhÈ ye upayupÈdÈnÈ cetaso
adhiÔÔhÈnÈbhinivesÈnusayÈ, te Buddhassa Bhagavato pahÊnÈ ucchinnam|lÈ
tÈlÈvatthukatÈ anabhÈvaÑkatÈ ÈyatiÑ anuppÈdadhammÈ, tasmÈ Buddho
okaÒjaho.
TaÓhacchidanti taÓhÈti r|pataÓhÈ -pa- dhammataÓhÈ, sÈ taÓhÈ
Buddhassa Bhagavato chinnÈ ucchinnÈ samucchinnÈ v|pasantÈ
paÔippassaddhÈ abhabbuppattikÈ ÒÈÓagginÈ daÉÉhÈ, tasmÈ Buddho
taÓhacchido. Anejoti ejÈ vuccati taÓhÈ, yo rÈgo sÈrÈgo -pa- abhijjhÈ lobho
akusalam|laÑ. SÈ ejÈ taÓhÈ Buddhassa Bhagavato pahÊnÈ ucchinnam|lÈ
tÈlÈvatthukatÈ anabhÈvaÑkatÈ ÈyatiÑ anuppÈdadhammÈ, tasmÈ Buddho
anejo. EjÈya pahÊnattÈ anejo. BhagavÈ lÈbhepi na iÒjati, alÈbhepi na iÒjati,
yasepi na iÒjati, ayasepi na iÒjati, pasaÑsÈyapi na iÒjati, nindÈyapi na iÒjati,
sukhepi na iÒjati, dukkhepi na iÒjati na calati na vedhati na pavedhati na
sampavedhatÊti tasmÈ Buddho
______________________________________________________________
1. Apagamissanti (Ka)
2. UpÈyupÈdÈnÈ (Ka)
12. BhadrÈvudhamÈÓavapucchÈniddesa
149
anejoti okaÒjahaÑ taÓhacchidaÑ anejaÑ. IccÈyasmÈ BhadrÈvudhoti iccÈti
padasandhi -pa-. ŒyasmÈti piyavacanaÑ -pa-. BhadrÈvudhoti tassa
brÈhmaÓassa nÈmaÑ -pa- abhilÈpoti iccÈyasmÈ BhadrÈvudho.
NandiÒjahaÑ oghatiÓÓaÑ vimuttanti nandÊ vuccati taÓhÈ. Yo rÈgo
sÈrÈgo -pa- abhijjhÈ lobho akusalam|laÑ, sÈ nandÊ sÈ taÓhÈ Buddhassa
Bhagavato pahÊnÈ ucchinnam|lÈ tÈlÈvatthukatÈ anabhÈvaÑkatÈ ÈyatiÑ
anuppÈdadhammÈ, tasmÈ Buddho nandiÒjiho. OghatiÓÓanti BhagavÈ
kÈmoghaÑ tiÓÓo, bhavoghaÑ tiÓÓo, diÔÔhoghaÑ tiÓÓo, avijjoghaÑ tiÓÓo,
sabbasaÑsÈrapathaÑ tiÓÓo uttiÓÓo nitthiÓÓo atikkanto samatikkanto
vÊtivatto, so vutthavÈso ciÓÓacaraÓo -pa- jÈtimaraÓasaÑsÈro, natthi tassa
punabbhavoti nandiÒjahaÑ oghatiÓÓaÑ. Vimuttanti Bhagavato rÈgÈ cittaÑ
muttaÑ vimuttaÑ suvimuttaÑ. DosÈ cittaÑ. MohÈ cittaÑ -pasabbÈkusalÈbhisa~khÈrehi cittaÑ muttaÑ vimuttaÑ suvimuttanti
nandiÒjahaÑ oghatiÓÓaÑ vimuttaÑ.
KappaÒjahaÑ abhiyÈce sumedhanti kappÈti dve kappÈ taÓhÈkappo ca
diÔÔhikappo ca -pa- ayaÑ taÓhÈkappo -pa- ayaÑ diÔÔhikappo. Buddhassa
Bhagavato taÓhÈkappo pahÊno, diÔÔhikappo paÔinissaÔÔho, taÓhÈkappassa
pahÊnattÈ, diÔÔhikappassa paÔinissaÔÔhattÈ, tasmÈ Buddho kappaÒjaho.
AbhiyÈceti yÈcÈmi abhiyÈcÈmi ajjhesÈmi sÈdiyÈmi patthayÈmi pihayÈmi
jappÈmi abhijappÈmi. SumedhÈ vuccati paÒÒÈ, yÈ paÒÒÈ pajÈnanÈ -paamoho dhammavicayo sammÈdiÔÔhi. BhagavÈ imÈya medhÈya paÒÒÈya
upeto samupeto upÈgato samupÈgato upapanno samupapanno samannÈgato,
tasmÈ Buddho Sumedhoti kappaÒjahaÑ abhiyÈce sumedhaÑ.
SutvÈna nÈgassa apanamissanti itoti nÈgassÈti nÈgo, BhagavÈ ÈguÑ na
karotÊti nÈgo, na gacchatÊti nÈgo, na ÈgacchatÊti nÈgo -pa-. EvaÑ BhagavÈ
na gacchatÊti nÈgo. SutvÈna nÈgassa apanamissanti itoti tuyhaÑ vacanaÑ
byappathaÑ desanaÑ anusÈsanaÑ anusiÔÔhaÑ sutvÈ suÓitvÈ uggahetvÈ
upadhÈrayitvÈ upalakkhayitvÈ ito apanamissanti vajissanti pakkamissanti
disÈvidisaÑ gamissantÊti sutvÈna nÈgassa apanamissanti ito. TenÈha so
brÈhmaÓo–
150
C|ÄaniddesapÈÄi
OkaÒjahaÑ taÓhacchidaÑ anejaÑ, (iccÈyasmÈ BhadrÈvudho,)
NandiÒjahaÑ oghatiÓÓaÑ vimuttaÑ.
KappaÒjahaÑ abhiyÈce sumedhaÑ,
SutvÈna nÈgassa apanamissanti itoti.
71. NÈnÈjanÈ janapadehi sa~gatÈ,
Tava VÊra vÈkyaÑ abhika~khamÈnÈ.
TesaÑ tuvaÑ sÈdhu viyÈkarohi,
TathÈ hi te vidito esa dhammo.
(2)
NÈnÈjanÈ janapadehi sa~gatÈti nÈnÈjanÈti khattiyÈ ca brÈhmaÓÈ ca
vessÈ ca suddÈ ca gahaÔÔhÈ ca pabbajitÈ ca devÈ ca manussÈ ca. Janapadehi
sa~gatÈti A~gÈ ca MagadhÈ ca Kali~gÈ ca KÈsiyÈ ca KosalÈ ca VajjiyÈ ca
MallÈ ca CetiyamhÈ ca1 VaÑsÈ ca KurumhÈ ca PaÒcÈlÈ ca MacchÈ ca
SurasenÈ ca AssakÈ ca AvantiyÈ ca YonÈ2 ca KambojÈ ca. Sa~gatÈti sa~gatÈ
samÈgatÈ samohitÈ sannipatitÈti nÈnÈjanÈ janapadehi sa~gatÈ.
Tava VÊra vÈkyaÑ abhika~khamÈnÈti VÊrÈti VÊro, BhagavÈ vÊriyavÈti
VÊro, pah|ti VÊro, visavÊti VÊro, alamattoti VÊro, vigatalomahaÑsotipi VÊro.
Virato idha sabbapÈpakehi,
NirayadukkhaÑ aticca vÊriyavÈso.
So vÊriyavÈ padhÈnavÈ,
VÊro tÈdi pavuccate tathattÈti.
Tava VÊra vÈkyaÑ abhika~khamÈnÈti tuyhaÑ vacanaÑ byappathaÑ
desanaÑ anusÈsanaÑ anusiÔÔhaÑ. Abhika~khamÈnÈti abhika~khamÈnÈ
icchamÈnÈ sÈdiyamÈnÈ patthayamÈnÈ pihayamÈnÈ abhijappamÈnÈti tava
VÊra vÈkyaÑ abhika~khamÈnÈ.
TesaÑ tuvaÑ sÈdhu viyÈkarohÊti tesanti tesaÑ khattiyÈnaÑ
brÈhmaÓÈnaÑ vessÈnaÑ suddÈnaÑ gahaÔÔhÈnaÑ pabbajitÈnaÑ devÈnaÑ
manussÈnaÑ. Tuvanti BhagavantaÑ bhaÓati. SÈdhu viyÈkarohÊti sÈdhu
ÈcikkhÈhi
______________________________________________________________
1. CetiyamhÈ ca sÈgaramhÈ ca (SyÈ)
2. YonakÈ (Ka) Khu 7. 120 piÔÔhepi.
12. BhadrÈvudhamÈÓavapucchÈniddesa
151
desehi paÒÒapehi paÔÔhapehi vivarÈhi vibhajÈhi uttÈnÊkarohi pakÈsehÊti
tesaÑ tuvaÑ sÈdhu viyÈkarohi.
TathÈ hi te vidito esa dhammoti tathÈ hi te vidito tulito tÊrito vibh|to
vibhÈvito esa dhammoti tathÈ hi te vidito esa dhammo. TenÈha so
brÈhmaÓo–
NÈnÈjanÈ janapadehi sa~gatÈ,
Tava VÊra vÈkyaÑ abhika~khamÈnÈ.
TesaÑ tuvaÑ sÈdhu viyÈkarohi,
TathÈ hi te vidito esa dhammoti.
72. ŒdÈnataÓhaÑ vinayetha sabbaÑ, (BhadrÈvudhÈti BhagavÈ,)
UddhaÑ adho tiriyaÒcÈpi majjhe.
YaÑ yaÒhi lokasmimupÈdiyanti,
Teneva mÈro anveti jantuÑ.
(3)
ŒdÈnataÓhaÑ vinayetha sabbanti ÈdÈnataÓhaÑ vuccati r|pataÓhÈ -paÈdÈnataÓhÈti kiÑkÈraÓÈ vuccati ÈdÈnataÓhÈ, tÈya taÓhÈya r|paÑ Èdiyanti
upÈdiyanti gaÓhanti parÈmasanti abhinivisanti. VedanaÑ. SaÒÒaÑ. Sa~khÈre.
ViÒÒÈÓaÑ. GatiÑ. UpapattiÑ. PaÔisandhiÑ. BhavaÑ. SaÑsÈraÑ. VaÔÔaÑ
Èdiyanti upÈdiyanti gaÓhanti parÈmasanti abhinivisanti, taÑkÈraÓÈ vuccati
ÈdÈnataÓhÈ. ŒdÈnataÓhaÑ vinayetha sabbanti sabbaÑ ÈdÈnataÓhaÑ
vinayeyya paÔivinayeyya pajaheyya vinodeyya byantÊkareyya anabhÈvaÑ
gameyyÈti ÈdÈnataÓhaÑ vinayetha sabbaÑ, BhadrÈvudhÈti BhagavÈti
BhadrÈvudhÈti BhagavÈ taÑ brÈhmaÓaÑ nÈmena Èlapati. BhagavÈti
gÈravÈdhivacanametaÑ -pa- sacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ BhagavÈti
BhadrÈvudhÈti BhagavÈ.
UddhaÑ adho tiriyaÒcÈpi majjheti uddhanti anÈgataÑ. Adhoti atÊtaÑ.
TiriyaÒcÈpi majjheti paccuppannaÑ. Uddhanti devaloko. Adhoti nirayaloko.
TiriyaÒcÈpi majjheti manussaloko. Atha vÈ uddhanti kusalÈ dhammÈ.
Adhoti akusalÈ dhammÈ. TiriyaÒcÈpi majjheti abyÈkatÈ dhammÈ. Uddhanti
ar|padhÈtu. Adhoti kÈmadhÈtu. TiriyaÒcÈpi majjheti r|padhÈtu. Uddhanti
sukhÈ vedanÈ. Adhoti dukkhÈ vedanÈ. TiriyaÒcÈpi majjheti
adukkhamasukhÈ vedanÈ. Uddhanti uddhaÑ pÈdatalÈ.
152
C|ÄaniddesapÈÄi
Adhoti adho kesamatthakÈ. TiriyaÒcÈpi majjheti vemajjheti uddhaÑ adho
tiriyaÒcÈpi majjhe.
YaÑ yaÒhi lokasmimupÈdiyantÊti yaÑ yaÑ r|pagataÑ vedanÈgataÑ
saÒÒÈgataÑ sa~khÈragataÑ viÒÒÈÓagataÑ Èdiyanti upÈdiyanti gaÓhanti
parÈmasanti abhinivisanti. Lokasminti apÈyaloke -pa- Èyatanaloketi yaÑ
yaÒhi lokasmimupÈdiyanti.
Teneva mÈro anveti jantunti teneva kammÈbhisa~khÈravasena
paÔisandhiko khandhamÈro dhÈtumÈro ÈyatanamÈro gatimÈro upapattimÈro
paÔisandhimÈro bhavamÈro saÑsÈramÈro vaÔÔamÈro anveti anugacchati
anvÈyiko hoti. Jantunti sattaÑ janaÑ naraÑ mÈÓavaÑ1 posaÑ puggalaÑ
jÊvaÑ jÈguÑ jantuÑ indaguÑ manujanti teneva mÈro anveti jantuÑ. TenÈha
BhagavÈ–
ŒdÈnataÓhaÑ vinayetha sabbaÑ, (BhadrÈvudhÈti BhagavÈ,)
UddhaÑ adho tiriyaÒcÈpi majjhe.
YaÑ yaÒhi lokasmimupÈdiyanti,
Teneva mÈro anveti jantunti.
73. TasmÈ pajÈnaÑ na upÈdiyetha,
Bhikkhu sato kiÒcanaÑ sabbaloke.
ŒdÈnasatte iti pekkhamÈno,
PajaÑ imaÑ maccudheyye visattaÑ.
(4)
TasmÈ pajÈnaÑ na upÈdiyethÈti tasmÈti tasmÈ taÑkÈraÓÈ taÑhetu
tappaccayÈ taÑnidÈnÈ etaÑ ÈdÊnavaÑ sampassamÈno ÈdÈnataÓhÈyÈti tasmÈ.
PajÈnanti jÈnanto pajÈnanto ÈjÈnanto vijÈnanto paÔivijÈnanto paÔivijjhanto
“sabbe sa~khÈrÈ aniccÈ”ti -pa-. “YaÑ kiÒci samudayadhammaÑ, sabbaÑ
taÑ nirodhadhamman”ti jÈnanto pajÈnanto ÈjÈnanto vijÈnanto paÔivijÈnanto
paÔivijjhanto. Na upÈdiyethÈti r|paÑ nÈdiyeyya na upÈdiyeyya na gaÓheyya
na parÈmaseyya nÈbhiniviseyya. VedanaÑ. SaÒÒaÑ. Sa~khÈre. ViÒÒÈÓaÑ,
gatiÑ, upapattiÑ, paÔisandhiÑ, bhavaÑ. SaÑsÈraÑ. VaÔÔaÑ nÈdiyeyya na
upÈdiyeyya na gaÓheyya na parÈmaseyya nÈbhiniviseyyÈti tasmÈ pajÈnaÑ
na upÈdiyetha.
______________________________________________________________
1. MÈÓavaÑ (SyÈ)
12. BhadrÈvudhamÈÓavapucchÈniddesa
153
Bhikkhu sato kiÒcanaÑ sabbaloketi bhikkh|ti puthujjanakalyÈÓako vÈ
bhikkhu, sekkho vÈ bhikkhu. Satoti cat|hi kÈraÓehi sato, kÈye
kÈyÈnupassanÈsatipaÔÔhÈnaÑ bhÈvento sato -pa- so vuccati satoti bhikkhu
sato. KiÒcananti kiÒci r|pagataÑ vedanÈgataÑ saÒÒÈgataÑ sa~khÈragataÑ
viÒÒÈÓagataÑ. Sabbaloketi sabba-apÈyaloke sabbamanussaloke
sabbadevaloke sabbakhandhaloke sabbadhÈtuloke sabba-Èyatanaloketi
bhikkhu sato kiÒcanaÑ sabbaloke.
ŒdÈnasatte iti pekkhamÈnoti ÈdÈnasattÈ vuccanti ye r|paÑ Èdiyanti
upÈdiyanti gaÓhanti parÈmasanti abhinivisanti. VedanaÑ. SaÒÒaÑ. Sa~khÈre.
ViÒÒÈÓaÑ. GatiÑ. UpapattiÑ. PaÔisandhiÑ. BhavaÑ. SaÑsÈraÑ. VaÔÔaÑ
Èdiyanti upÈdiyanti gaÓhanti parÈmasanti abhinivisanti. ItÊti padasandhi -papadÈnupubbatÈpetaÑ itÊti. PekkhamÈnoti pekkhamÈno dakkhamÈno
dissamÈno passamÈno olokayamÈno nijjhÈyamÈno upaparikkhamÈnoti
ÈdÈnasatte iti pekkhamÈno.
PajaÑ imaÑ maccudheyye visattanti pajÈti sattÈdhivacanaÑ.
MaccudheyyÈ vuccanti kilesÈ ca khandhÈ ca abhisa~khÈrÈ ca, pajÈ
maccudheyye mÈradheyye maraÓadheyye sattÈ visattÈ ÈsattÈ laggÈ laggitÈ
palibuddhÈ, yathÈ bhittikhile vÈ nÈgadante vÈ bhaÓÉaÑ sattaÑ visattaÑ
ÈsattaÑ laggaÑ laggitaÑ palibuddhaÑ, evameva pajÈ maccudheyye
mÈradheyye maraÓadheyye sattÈ visattÈ ÈsattÈ laggÈ laggitÈ palibuddhÈti
pajaÑ imaÑ maccudheyye visattaÑ. TenÈha BhagavÈ–
TasmÈ pajÈnaÑ na upÈdiyetha,
Bhikkhu sato kiÒcanaÑ sabbaloke.
ŒdÈnasatte iti pekkhamÈno,
PajaÑ imaÑ maccudheyye visattanti.
Saha gÈthÈpariyosÈnÈ -pa- “SatthÈ me bhante BhagavÈ,
sÈvakohamasmÊ”ti.
BhadrÈvudhamÈÓavapucchÈniddeso dvÈdasamo.
154
C|ÄaniddesapÈÄi
13. UdayamÈÓavapucchÈniddesa
74. JhÈyiÑ virajamÈsÊnaÑ, (iccÈyasmÈ Udayo,)
KatakiccaÑ anÈsavaÑ.
PÈraguÑ sabbadhammÈnaÑ, atthi paÒhena ÈgamaÑ.
AÒÒÈvimokkhaÑ pabr|hi1, avijjÈya pabhedanaÑ.
(1)
JhÈyiÑ virajamÈsÊnanti jhÈyinti jhÈyÊ, BhagavÈ paÔhamenapi jhÈnena
jhÈyÊ, dutiyenapi jhÈnena jhÈyÊ, tatiyenapi jhÈnena jhÈyÊ, catutthenapi
jhÈnena jhÈyÊ, savitakkasavicÈrenapi jhÈnena jhÈyÊ, avitakkavicÈramattenapi
jhÈnena jhÈyÊ, avitakka-avicÈrenapi jhÈnena jhÈyÊ, sappÊtikenapi jhÈnena
jhÈyÊ, nippÊtikenapi jhÈnena jhÈyÊ, sÈtasahagatenapi jhÈnena jhÈyÊ,
upekkhÈsahagatenapi jhÈnena jhÈyÊ, suÒÒatenapi jhÈnena jhÈyÊ, animittenapi
jhÈnena jhÈyÊ, appaÓihitenapi jhÈnena jhÈyÊ, lokiyenapi jhÈnena jhÈyÊ,
lokuttarenapi jhÈnena jhÈyÊ, jhÈnarato ekattamanuyutto sadatthagarukoti
jhÈyiÑ. Virajanti rÈgo rajo, doso rajo, moho rajo, kodho rajo, upanÈho rajo
-pa- sabbÈkusalÈbhisa~khÈrÈ rajÈ, te rajÈ Buddhassa Bhagavato pahÊnÈ
ucchinnam|lÈ tÈlÈvatthukatÈ anabhÈvaÑkatÈ ÈyatiÑ anuppÈdadhammÈ,
tasmÈ Buddho arajo virajo nirajo rajÈpagato rajavippahÊno rajavippayutto
sabbarajavÊtivatto.
RÈgo rajo na ca pana reÓu vuccati,
RÈgassetaÑ adhivacanaÑ rajoti.
EtaÑ rajaÑ vippajahitvÈ2 CakkhumÈ,
TasmÈ Jino vigatarajoti vuccati.
Doso rajo na ca pana reÓu vuccati,
DosassetaÑ adhivacanaÑ rajoti.
EtaÑ rajaÑ vippajahitvÈ CakkhumÈ,
TasmÈ Jino vigatarajoti vuccati.
______________________________________________________________
1. SaÑbr|hi (SyÈ)
2. PaÔivinoditvÈ (Ka) Khu 7. 406 piÔÔhepi.
13. UdayamÈÓavapucchÈniddesa
155
Moho rajo na ca pana reÓu vuccati,
MohassetaÑ adhivacanaÑ rajoti.
EtaÑ rajaÑ vippajahitvÈ CakkhumÈ,
TasmÈ Jino vigatarajoti vuccatÊti.
VirajaÑ. . ŒsÊnanti nisinno BhagavÈ pÈsÈÓake cetiyeti ÈsÊno.
Nagassa1 passe ÈsÊnaÑ, MuniÑ dukkhassa pÈraguÑ.
SÈvakÈ payirupÈsanti, tevijjÈ maccuhÈyinoti–
Evampi BhagavÈ ÈsÊno. . Atha vÈ BhagavÈ
sabbossukkapaÔippassaddhattÈ ÈsÊno vutthavÈso ciÓÓacaraÓo -pajÈtimaraÓasaÑsÈro, natthi tassa punabbhavoti evampi BhagavÈ ÈsÊnoti
jhÈyiÑ virajamÈsÊnaÑ.
IccÈyasmÈ Udayoti iccÈti padasandhi -pa-. ŒyasmÈti piyavacanaÑ -pa-.
Udayoti tassa brÈhmaÓassa nÈmaÑ -pa- abhilÈpoti iccÈyasmÈ Udayo.
KatakiccaÑ anÈsavanti Buddhassa Bhagavato kiccÈkiccaÑ
karaÓÊyÈkaraÓÊyaÑ pahÊnaÑ ucchinnam|laÑ tÈlÈvatthukataÑ
anabhÈvaÑkataÑ ÈyatiÑ anuppÈdadhammaÑ, tasmÈ Buddho katakicco.
Yassa ca visatÈ2 natthi, chinnasotassa bhikkhuno.
KiccÈkiccappahÊnassa, pariÄÈho na vijjatÊti.
KatakiccaÑ anÈsavanti ÈsavÈti cattÈro ÈsavÈ kÈmÈsavo bhavÈsavo
diÔÔhÈsavo avijjÈsavo, te ÈsavÈ Buddhassa Bhagavato pahÊnÈ ucchinnam|lÈ
tÈlÈvatthukatÈ anabhÈvaÑkatÈ ÈyatiÑ anuppÈdadhammÈ, tasmÈ Buddho
anÈsavoti katakiccaÑ anÈsavaÑ.
PÈraguÑ sabbadhammÈnanti BhagavÈ sabbadhammÈnaÑ
abhiÒÒÈpÈrag| pariÒÒÈpÈrag| pahÈnapÈrag| bhÈvanÈpÈrag|
sacchikiriyÈpÈrag| samÈpattipÈrag|. AbhiÒÒÈpÈrag| sabbadhammÈnaÑ,
pariÒÒÈpÈrag| sabbadukkhÈnaÑ, pahÈnapÈrag| sabbakilesÈnaÑ,
bhÈvanÈpÈrag| catunnaÑ maggÈnaÑ, sacchikiriyÈpÈrag| nirodhassa,
samÈpattipÈrag| sabbasamÈpattÊnaÑ. So vasippatto pÈramippatto ariyasmiÑ
sÊlasmiÑ,
______________________________________________________________
1. Nagarassa (Ka)
2. Yassa paripatÈ (SyÈ) passa Khu 1. 390 piÔÔhe.
156
C|ÄaniddesapÈÄi
vasippatto pÈramippatto ariyasmiÑ samÈdhismiÑ, vasippatto pÈramippatto
ariyÈya paÒÒÈya, vasippatto pÈramippatto ariyÈya vimuttiyÈ. So pÈragato
pÈrappatto antagato antappatto koÔigato koÔippatto pariyantagato
pariyantappatto vosÈnagato vosÈnappatto tÈÓagato tÈÓappatto leÓagato
leÓappatto saraÓagato saraÓappatto abhayagato abhayappatto accutagato
accutappatto amatagato amatappatto nibbÈnagato nibbÈnappatto, so
vutthavÈso ciÓÓacaraÓo -pa- jÈtimaraÓasaÑsÈro, natthi tassa punabbhavoti
pÈraguÑ sabbadhammÈnaÑ.
Atthi paÒhena Ègamanti paÒhena atthiko Ègatomhi, paÒhaÑ
pucchitukÈmo Ègatomhi, paÒhaÑ sotukÈmo ÈgatomhÊti evampi atthi paÒhena
ÈgamaÑ. Atha vÈ paÒhatthikÈnaÑ paÒhaÑ pucchitukÈmÈnaÑ paÒhaÑ
sotukÈmÈnaÑ ÈgamanaÑ abhikkamanaÑ upasa~kamanaÑ payirupÈsanaÑ
atthÊti evampi atthi paÒhena ÈgamaÑ. Atha vÈ paÒhÈgamo tuyhaÑ atthi,
tvampi pahu, visavÊ alamatto mayÈ pucchitaÑ kathetuÑ visajjetuÑ
vahassetaÑ bhÈranti evampi atthi paÒhena ÈgamaÑ.
AÒÒÈvimokkhaÑ pabr|hÊti aÒÒÈvimokkho vuccati arahattavimokkho,
arahattavimokkhaÑ pabr|hi ÈcikkhÈhi desehi paÒÒapehi paÔÔhapehi vivarÈhi
vibhajÈhi uttÈnÊkarohi pakÈsehÊti aÒÒÈvimokkhaÑ pabr|hi.
AvijjÈya pabhedananti avijjÈya bhedanaÑ pabhedanaÑ pahÈnaÑ
v|pasamaÑ paÔinissaggaÑ paÔippassaddhaÑ amataÑ nibbÈnanti avijjÈya
pabhedanaÑ. TenÈha so brÈhmaÓo–
JhÈyiÑ virajamÈsÊnaÑ, (iccÈyasmÈ Udayo,)
KatakiccaÑ anÈsavaÑ.
PÈraguÑ sabbadhammÈnaÑ, atthi paÒhena ÈgamaÑ.
AÒÒÈvimokkhaÑ pabr|hi, avijjÈya pabhedananti.
13. UdayamÈÓavapucchÈniddesa
75. PahÈnaÑ kÈmacchandÈnaÑ, (UdayÈti BhagavÈ,)
DomanassÈna c|bhayaÑ.
Thinassa1 ca pan|danaÑ, kukkuccÈnaÑ nivÈraÓaÑ.
157
(2)
PahÈnaÑ kÈmacchandÈnanti chandoti yo kÈmesu kÈmacchando
kÈmarÈgo kÈmanandÊ kÈmataÓhÈ kÈmasineho kÈmapipÈsÈ kÈmapariÄÈho
kÈmamucchÈ kÈmajjhosÈnaÑ kÈmogho kÈmayogo kÈmupÈdÈnaÑ
kÈmacchandanÊvaraÓaÑ. PahÈnaÑ kÈmacchandÈnanti kÈmacchandÈnaÑ
pahÈnaÑ v|pasamaÑ paÔinissaggaÑ paÔippassaddhiÑ amataÑ nibbÈnanti
pahÈnaÑ kÈmacchandÈnaÑ. UdayÈti BhagavÈti UdayÈti BhagavÈ taÑ
brÈhmaÓaÑ nÈmena Èlapati. BhagavÈti gÈravÈdhivacanametaÑ -pa- sacchikÈ
paÒÒatti, yadidaÑ BhagavÈti UdayÈti BhagavÈ.
DomanassÈna c|bhayanti domanassÈti yaÑ cetasikaÑ asÈtaÑ,
cetasikaÑ dukkhaÑ cetosamphassajaÑ asÈtaÑ dukkhaÑ vedayitaÑ,
cetosamphassajÈ asÈtÈ dukkhÈ vedanÈ. DomanassÈna c|bhayanti
kÈmacchandassa ca domanassassa ca ubhinnaÑ pahÈnaÑ v|pasamaÑ
paÔinissaggaÑ paÔippassaddhiÑ amataÑ nibbÈnanti domanassÈna c|bhayaÑ.
Thinassa ca pan|dananti thinanti yÈ cittassa akalyatÈ akammaÒÒatÈ
olÊyanÈ sallÊyanÈ lÊnÈ lÊyanÈ lÊyitattaÑ thinaÑ thiyanÈ2 thiyitattaÑ cittassa.
Pan|dananti thinassa ca pan|danaÑ pahÈnaÑ v|pasamaÑ paÔinissaggaÑ
paÔippassaddhiÑ amataÑ nibbÈnanti thinassa ca pan|danaÑ.
KukkuccÈnaÑ nivÈraÓanti kukkuccanti hatthakukkuccampi kukkuccaÑ,
pÈdakukkuccampi kukkuccaÑ, hatthapÈdakukkuccampi kukkuccaÑ,
akappiye kappiyasaÒÒitÈ, kappiye akappiyasaÒÒitÈ, avajje vajjasaÒÒitÈ, vajje
avajjasaÒÒitÈ, yaÑ evar|paÑ kukkuccaÑ kukkuccÈyanÈ kukkuccÈyitattaÑ
cetaso vippaÔisÈro manovilekho, idaÑ vuccati kukkuccaÑ. Api ca dvÊhi
kÈraÓehi uppajjati kukkuccaÑ cetaso vippaÔisÈro manovilekho katattÈ ca
akatattÈ ca. KathaÑ katattÈ ca akatattÈ ca uppajjati kukkuccaÑ cetaso
vippaÔisÈro manovilekho, “kataÑ me kÈyaduccaritaÑ, akataÑ me
kÈyasucaritan”ti uppajjati kukkuccaÑ cetaso vippaÔisÈro
______________________________________________________________
1. ThÊnassa (SyÈ)
2. ThÊnaÑ thÊyanÈ (SyÈ)
158
C|ÄaniddesapÈÄi
manovilekho, “kataÑ me vacÊduccaritaÑ, akataÑ me vacÊsucaritan”ti -pa“kataÑ me manoduccaritaÑ, akataÑ me manosucaritan”ti -pa- “kato me
pÈÓÈtipÈto, akatÈ me pÈÓÈtipÈtÈ veramaÓÊ”ti -pa- “kataÑ me adinnÈdÈnaÑ,
akatÈ me adinnÈdÈnÈ veramaÓÊ”ti -pa- “kato me kÈmesumicchÈcÈro, akatÈ
me kÈmesumicchÈcÈrÈ veramaÓÊ”ti -pa- “kato me musÈvÈdo, akatÈ me
musÈvÈdÈ veramaÓÊ”ti -pa- “katÈ me pisuÓÈ vÈcÈ1, akatÈ me pisuÓÈya
vÈcÈya veramaÓÊ”ti -pa- “katÈ me pharusÈ vÈcÈ, akatÈ me pharusÈya vÈcÈya
veramaÓÊ”ti -pa- “kato me samphappalÈpo, akatÈ me samphappalÈpÈ
veramaÓÊ”ti -pa- “katÈ me abhijjhÈ, akatÈ me anabhijjhÈ”ti -pa- “kato me
byÈpÈdo, akato me abyÈpÈdo”ti -pa- “katÈ me micchÈdiÔÔhi, akatÈ me
sammÈdiÔthi”ti uppajjati kukkuccaÑ cetaso vippaÔisÈro manovilekho, evaÑ
katattÈ ca akatattÈ ca uppajjati kukkuccaÑ cetaso vippaÔisÈro manovilekho.
Atha vÈ “sÊlesu’mhi aparip|rakÈrÊ”ti uppajjati kukkuccaÑ cetaso
vippaÔisÈro manovilekho, “indriyesu’mhi aguttadvÈro”ti. “Bhojane
amattaÒÒumhÊ”ti. “JÈgariyaÑ ananuyuttomhÊ”ti. “Na satisampajaÒÒena
samannÈgatomhÊ”ti. “AbhÈvitÈ me cattÈro satipaÔÔhÈnÈ”ti. “CattÈro
sammappadhÈnÈ”ti. “CattÈro iddhipÈdÈ”ti. “PaÒcindriyÈnÊ”ti. “PaÒca
balÈnÊ”ti. “Satta bojjha~gÈ”ti. “Ariyo aÔÔha~giko maggo”ti. “DukkhaÑ me
apariÒÒÈtaÑ. Samudayo me appahÊno. Maggo me abhÈvito. Nirodho me
asacchikato”ti uppajjati kukkuccaÑ cetaso vippaÔisÈro manovilekho.
KukkuccÈnaÑ nivÈraÓanti kukkuccÈnaÑ ÈvaraÓaÑ nÊvaraÓaÑ pahÈnaÑ
upasamaÑ v|pasamaÑ paÔinissaggaÑ paÔippassaddhiÑ amataÑ nibbÈnanti
kukkuccÈnaÑ nivÈraÓaÑ. TenÈha BhagavÈ–
PahÈnaÑ kÈmacchandÈnaÑ, (UdayÈti BhagavÈ,)
DomanassÈna c|bhayaÑ.
Thinassa ca pan|danaÑ, kukkuccÈnaÑ nivÈraÓanti.
______________________________________________________________
1. PisuÓavÈcÈ (Ka)
13. UdayamÈÓavapucchÈniddesa
76. UpekkhÈsatisaÑsuddhaÑ, dhammatakkapurejavaÑ.
AÒÒÈvimokkhaÑ pabr|mi, avijjÈya pabhedanaÑ.
159
(3)
UpekkhÈsatisaÑsuddhanti upekkhÈti yÈ catutthe jhÈne upekkhÈ
upekkhanÈ ajjhupekkhanÈ cittasamatÈ1 cittappassaddhatÈ majjhattatÈ
cittassa. SatÊti yÈ catutthe jhÈne upekkhaÑ Èrabbhasati anussati -pasammÈsati. UpekkhÈsatisaÑsuddhanti catutthe jhÈne upekkhÈ ca sati ca
suddhÈ honti visuddhÈ saÑsuddhÈ parisuddhÈ pariyodÈtÈ ana~gaÓÈ
vigat|pakkilesÈ mudubh|tÈ kammaniyÈ ÔhitÈ ÈneÒjappattÈti
upekkhÈsatisaÑsuddhaÑ.
Dhammatakkapurejavanti dhammatakko vuccati sammÈsa~kappo, so
Èdito hoti, purato hoti, pubba~gamo hoti aÒÒÈvimokkhassÈti evampi
dhammatakkapurejavaÑ. Atha vÈ dhammatakko vuccati sammÈdiÔÔhi, sÈ
Èdito hoti, purato hoti, pubba~gamo hoti aÒÒÈvimokkhassÈti evampi
dhammatakkapurejavaÑ. Atha vÈ dhammatakko vuccati catunnaÑ
maggÈnaÑ pubbabhÈgavipassanÈ, sÈ Èdito hoti, purato hoti, pubba~gamo
hoti aÒÒÈvimokkhassÈti evampi dhammatakkapurejavaÑ.
AÒÒÈvimokkhaÑ pabr|mÊti aÒÒÈvimokkho vuccati arahattavimokkho,
arahattavimokkhaÑ pabr|mi ÈcikkhÈmi desemi paÒÒapemi paÔÔhapemi
vivarÈmi vibhajÈmi uttÈnÊkaromi pakÈsemÊti aÒÒÈvimokkhaÑ pabr|mi.
AvijjÈya pabhedananti avijjÈti dukkhe aÒÒÈÓaÑ -pa- avijjÈ moho
akusalam|laÑ. Pabhedananti avijjÈya pabhedanaÑ pahÈnaÑ v|pasamaÑ
paÔinissaggaÑ paÔippassaddhiÑ amataÑ nibbÈnanti avijjÈya pabhedanaÑ.
TenÈha BhagavÈ–
UpekkhÈsatisaÑsuddhaÑ, dhammatakkapurejavaÑ.
AÒÒÈvimokkhaÑ pabr|mi, avijjÈya pabhedananti.
77. KiÑsu saÑyojano loko, kiÑsu tassa vicÈraÓaÑ.
Kissassa vippahÈnena, nibbÈnaÑ iti vuccati.
(4)
______________________________________________________________
1. Cittasamatho (SyÈ) Khu 7. 402 piÔÔhepi.
160
C|ÄaniddesapÈÄi
KiÑsu saÑyojano lokoti lokassa saÑyojanaÑ lagganaÑ bandhanaÑ
upakkileso, kena loko yutto payutto Èyutto samÈyutto laggo laggito
palibuddhoti kiÑsu saÑyojano loko.
KiÑsu tassa vicÈraÓanti kiÑsu tassa cÈraÓaÑ vicÈraÓaÑ paÔivicÈraÓaÑ,
kena loko carati vicarati paÔivicaratÊti kiÑsu tassa vicÈraÓaÑ. Kissassa
vippahÈnena, nibbÈnaÑ iti vuccatÊti kissassa vippahÈnena v|pasamena
paÔinissaggena paÔippassaddhiyÈ nibbÈnaÑ iti vuccati pavuccati kathÊyati
bhaÓÊyati dÊpÊyati voharÊyatÊti kissassa vippahÈnena, nibbÈnaÑ iti vuccati.
TenÈha so brÈhmaÓo–
KiÑsu saÑyojano loko, kiÑsu tassa vicÈraÓaÑ.
Kissassa vippahÈnena, nibbÈnaÑ iti vuccatÊti.
78. NandisaÑyojano loko, vitakkassa vicÈraÓÈ.
TaÓhÈya vippahÈnena, nibbÈnaÑ iti vuccati.
(5)
NandisaÑyojano lokoti NandÊ vuccati taÓhÈ. Yo rÈgo sÈrÈgo -paabhijjhÈ lobho akusalam|laÑ, ayaÑ vuccati nandÊ. YÈ nandÊ lokassa
saÑyojanaÑ lagganaÑ bandhanaÑ upakkileso, imÈya nandiyÈ loko yutto
payutto Èyutto samÈyutto laggo laggito palibuddhoti nandisaÑyojano loko.
Vitakkassa vicÈraÓÈti vitakkÈti nava vitakkÈ kÈmavitakko
byÈpÈdavitakko vihiÑsÈvitakko ÒÈtivitakko janapadavitakko amarÈvitakko
parÈnudayatÈpaÔisaÑyutto vitakko lÈbhasakkÈrasilokapaÔisaÑyutto vitakko
anavaÒÒattipaÔisaÑyutto vitakko, ime vuccanti nava vitakkÈ. Ime nava
vitakkÈ lokassa cÈraÓÈ vicÈraÓÈ paÔivicÈraÓÈ, imehi navahi vitakkehi loko
carati vicarati paÔivicaratÊti vitakkassa vicÈraÓÈ
TaÓhÈya vippahÈnena, nibbÈnaÑ iti vuccatÊti taÓhÈti r|pataÓhÈ -padhammataÓhÈ. TaÓhÈya vippahÈnena, nibbÈnaÑ iti vuccatÊti taÓhÈya
vippahÈnena v|pasamena paÔinissaggena paÔippassaddhiyÈ nibbÈnaÑ iti
vuccati pavuccati kathÊyati bhaÓÊyati dÊpÊyati voharÊyatÊti taÓhÈya
vippahÈnena, nibbÈnaÑ iti vuccati. TenÈha BhagavÈ–
13. UdayamÈÓavapucchÈniddesa
161
NandisaÑyojano loko, vitakkassa vicÈraÓÈ.
TaÓhÈya vippahÈnena, nibbÈnaÑ iti vuccatÊti.
79. KathaÑ satassa carato, viÒÒÈÓaÑ uparujjhati.
BhagavantaÑ puÔÔhumÈgamÈ, taÑ suÓoma vaco tava.
(6)
KathaÑ satassa caratoti kathaÑ satassa sampajÈnassa carato viharato
iriyato vattayato pÈlayato yapayato yÈpayatoti kathaÑ satassa carato.
ViÒÒÈÓaÑ uparujjhatÊti viÒÒÈÓaÑ nirujjhati v|pasammati atthaÑ
gacchati paÔippassambhatÊti viÒÒÈÓaÑ uparujjhati.
BhagavantaÑ puÔÔhumÈgamÈti BuddhaÑ BhagavantaÑ puÔÔhuÑ
pucchituÑ yÈcituÑ ajjhesituÑ pasÈdetuÑ ÈgamhÈ ÈgatamhÈ upÈgatamhÈ
sampattamhÈ tayÈ saddhiÑ samÈgatamhÈti BhagavantaÑ puÔÔhumÈgamÈ.
TaÑ suÓoma vaco tavÈti tanti tuyhaÑ vacanaÑ byappathaÑ desanaÑ
anusÈsanaÑ anusiÔÔhaÑ suÓoma uggaÓhÈma dhÈrema upadhÈrema
upalakkhemÈti taÑ suÓoma vaco tava. TenÈha so brÈhmaÓo–
KathaÑ satassa carato, viÒÒÈÓaÑ uparujjhati.
BhagavantaÑ puÔÔhumÈgamÈ, taÑ suÓoma vaco tavÈti.
80. AjjhattaÒca bahiddhÈ ca, vedanaÑ nÈbhinandato.
EvaÑ satassa carato, viÒÒÈÓaÑ uparujjhati.
(7)
AjjhattaÒca bahiddhÈ ca, vedanaÑ nÈbhinandatoti ajjhattaÑ vedanÈsu
vedanÈnupassÊ viharanto vedanaÑ nÈbhinandati nÈbhivadati na ajjhoseti1,
abhinandanaÑ abhivadanaÑ ajjhosÈnaÑ gÈhaÑ parÈmÈsaÑ abhinivesaÑ
pajahati vinodeti byantÊkaroti anabhÈvaÑ gameti. BahiddhÈ vedanÈsu
vedanÈnupassÊ viharanto vedanaÑ nÈbhinandati nÈbhivadati na ajjhoseti,
abhinandanaÑ abhivadanaÑ ajjhosÈnaÑ gÈhaÑ parÈmÈsaÑ abhinivesaÑ
pajahati vinodeti byantÊkaroti anabhÈvaÑ gameti. AjjhattabahiddhÈ
vedanÈsu vedanÈnupassÊ viharanto vedanaÑ nÈbhinandati nÈbhivadati na
ajjhoseti, abhinandanaÑ
______________________________________________________________
1. Na ajjhosÈya tiÔÔhati (SyÈ)
162
C|ÄaniddesapÈÄi
abhivadanaÑ ajjhosÈnaÑ gÈhaÑ parÈmÈsaÑ abhinivesaÑ pajahati vinodeti
byantÊkaroti anabhÈvaÑ gameti. AjjhattaÑ samudayadhammÈnupassÊ
vedanÈsu vedanÈnupassÊ1 viharanto vedanaÑ nÈbhinandati nÈbhivadati na
ajjhoseti, abhinandanaÑ abhivadanaÑ ajjhosÈnaÑ gÈhaÑ parÈmsaÑ
abhinivesaÑ pajahati vinodeti byantÊkaroti anabhÈvaÑ gameti. AjjhattaÑ
vayadhammÈnupassÊ vedanÈsu vedanÈnupassÊ viharanto -pa-. AjjhattaÑ
samudayavayadhammÈnupassÊ vedanÈsu vedanÈnupassÊ viharanto -pa-.
BahiddhÈ samudayadhammÈnupassÊ vedanÈsu vedanÈnupassÊ viharanto
vedanaÑ nÈbhinandati nÈbhivadati na ajjhoseti, abhinandanaÑ abhivadanaÑ
ajjhosanaÑ gÈhaÑ parÈmÈsaÑ abhinivesaÑ pajahati vinodeti byantÊkaroti
anabhÈvaÑ gameti. BahiddhÈ vayadhammÈnupassÊ vedanÈsu vedanÈnupassÊ
viharanto -pa-. BahiddhÈ samudayavayadhammÈnupassÊ vedanÈsu
vedanÈnupassÊ viharanto -pa-. AjjhattabahiddhÈ samudayadhammÈnupassÊ
vedanÈsu vedanÈnupassÊ viharanto -pa-. AjjhattabahiddhÈ
vayadhammÈnupassÊ vedanÈsu vedanÈnupassÊ viharanto -pa-.
AjjhattabahiddhÈ samudayavayadhammÈnupassÊ vedanÈsu vedanÈnupassÊ
viharanto vedanaÑ nÈbhinandati nÈbhivadati na ajjhoseti, abhinandanaÑ
abhivadanaÑ ajjhosÈnaÑ gÈhaÑ parÈmÈsaÑ abhinivesaÑ pajahati vinodeti
byantÊkaroti anabhÈvaÑ gameti. Imehi dvÈdasahi ÈkÈrehi vedanÈsu
vedanÈnupassÊ viharanto -pa- anabhÈvaÑ gameti.
Atha vÈ vedanaÑ aniccato passanto vedanaÑ nÈbhinandati nÈbhivadati
na ajjhoseti, abhinandanaÑ abhivadanaÑ ajjhosÈnaÑ gÈhaÑ parÈmÈsaÑ
abhinivesaÑ pajahati vinodeti byantÊkaroti anabhÈvaÑ gameti. VedanaÑ
dukkhato rogato gaÓÉato sallato aghato ÈbÈdhato -pa- nissaraÓato passanto
vedanaÑ nÈbhinandati nÈbhivadati na ajjhoseti, abhinandanaÑ abhivadanaÑ
ajjhosÈnaÑ gÈhaÑ parÈmÈsaÑ abhinivesaÑ pajahati vinodeti byantÊkaroti
anabhÈvaÑ gameti. Imehi cattÈlÊsÈya2 ÈkÈrehi vedanÈsu vedanÈnupassÊ
viharanto vedanaÑ nÈbhinandati nÈbhivadati na ajjhoseti, abhinandanaÑ
abhivadanaÑ ajjhosÈnaÑ gÈhaÑ parÈmÈsaÑ abhinivesaÑ pajahati vinodeti
byantÊkaroti anabhÈvaÑ gametÊti ajjhattaÒca bahiddhÈ ca, vedanaÑ
nÈbhinandato.
______________________________________________________________
1. IdaÑ padaÑ natthi SyÈ-potthake.
2. DvÈcattÈÄÊsÈya (SyÈ)
14. PosÈlamÈÓavapucchÈniddesa
163
EvaÑ satassa caratoti evaÑ satassa sampajÈnassa carato viharato
iriyato vattayato pÈlayato yapayato yÈpayatoti evaÑ satassa carato.
ViÒÒÈÓaÑ uparujjhatÊti puÒÒÈbhisa~khÈrasahagataÑ viÒÒÈÓaÑ
apuÒÒÈbhisa~khÈrasahagataÑ viÒÒÈÓaÑ ÈneÒjÈbhisa~khÈrasahagataÑ
viÒÒÈÓaÑ nirujjhati v|pasammati atthaÑ gacchati paÔippassambhatÊti
viÒÒÈÓaÑ uparujjhati. TenÈha BhagavÈ–
AjjhattaÒca bahiddhÈ ca, vedanaÑ nÈbhinandato.
EvaÑ satassa carato, viÒÒÈÓaÑ uparujjhatÊti.
Saha gÈthÈpariyosÈnÈ -pa- “SatthÈ me bhante BhagavÈ,
sÈvakohamasmÊ”ti.
UdayamÈÓavapucchÈniddeso terasamo.
_____
14. PosÈlamÈÓavapucchÈniddesa
81. Yo atÊtaÑ Èdisati, (iccÈyasmÈ PosÈlo,)
Anejo chinnasaÑsayo.
PÈraguÑ1 sabbadhammÈnaÑ, atthi paÒhena ÈgamaÑ.
(1)
Yo atÊtaÑ ÈdisatÊti yoti yo so BhagavÈ Sayambh| anÈcariyako pubbe
ananussutesu dhammesu sÈmaÑ saccÈni abhisambujjhi, tattha ca
SabbaÒÒutaÑ patto, balesu ca vasÊbhÈvaÑ. AtÊtaÑ ÈdisatÊti BhagavÈ attano
ca paresaÒca atÊtampi Èdisati, anÈgatampi Èdisati, paccuppannampi Èdisati.
KathaÑ BhagavÈ attano atÊtaÑ Èdisati, BhagavÈ attano atÊtaÑ ekampi
jÈtiÑ Èdisati, dvepi jÈtiyo Èdisati, tissopi jÈtiyo Èdisati, catassopi jÈtiyo
Èdisati, paÒcapi jÈtiyo Èdisati, dasapi jÈtiyo Èdisati, vÊsampi jÈtiyo Èdisati,
tiÑsampi jÈtiyo Èdisati, cattÈlÊsampi jÈtiyo
______________________________________________________________
1. PÈrag| (SyÈ, Ka)
164
C|ÄaniddesapÈÄi
Èdisati, paÒÒÈsampi jÈtiyo Èdisati, jÈtisatampi. JÈtisahassampi.
JÈtisatasahassampi. Anekepi saÑvaÔÔakappe. Anekepi vivaÔÔakappe. Anekepi
saÑvaÔÔavivaÔÔakappe Èdisati, amutrÈsiÑ evaÑnÈmo evaÑgotto evaÑvaÓÓo
evamÈhÈro evaÑsukhadukkhappaÔisaÑvedÊ evamÈyupariyanto so tato cuto
amutra udapÈdiÑ, tatrÈpÈsiÑ “evaÑnÈmo evaÑgotto evaÑvaÓÓo evamÈhÈro
evaÑsukhadukkhappaÔisaÑvedÊ evamÈyupariyanto, so tato cuto
idh|papanno”ti iti sÈkÈraÑ sa-uddesaÑ anekavihitaÑ pubbenivÈsaÑ Èdisati.
EvaÑ BhagavÈ attano atÊtaÑ Èdisati.
KathaÑ BhagavÈ paresaÑ atÊtaÑ Èdisati, BhagavÈ paresaÑ atÊtaÑ
ekampi jÈtiÑ Èdisati, dvepi jÈtiyo Èdisati -pa-. Anekepi
saÑvaÔÔavivaÔÔakappe Èdisati, amutrÈsi evaÑnÈmo evaÑgotto evaÑvaÓÓo
evamÈhÈro evaÑsukhadukkhappaÔisaÑvedÊ evamÈyupariyanto, so tato cuto
amutra udapÈdi, tatrÈpÈsi “evaÑnÈmo evaÑgotto evaÑvaÓÓo evamÈhÈro
evaÑsukhadukkhappaÔisaÑvedÊ evamÈyupariyanto, so tato cuto
idh|papanno”ti iti sÈkÈraÑ sa-uddesaÑ anekavihitaÑ pubbenivÈsaÑ Èdisati.
EvaÑ BhagavÈ paresaÑ atÊtaÑ Èdisati.
BhagavÈ paÒca jÈtakasatÈni bhÈsanto attano ca paresaÒca atÊtaÑ Èdisati,
MahÈpadÈniyasuttantaÑ1 bhÈsanto attano ca paresaÒca atÊtaÑ Èdisati,
MahÈsudassaniyasuttantaÑ bhÈsanto attano ca paresaÒca atÊtaÑ Èdisati,
MahÈgovindiyasuttantaÑ bhÈsanto attano ca paresaÒca atÊtaÑ Èdisati,
MÈghadeviyasuttantaÑ bhÈsanto attano ca paresaÒca Èdisati.
VuttaÑ hetaÑ BhagavatÈ–atÊtaÑ kho Cunda addhÈnaÑ Èrabbha
TathÈgatassa satÈnusÈriÒÈÓaÑ2 hoti, so yÈvatakaÑ Èka~khati, tÈvatakaÑ
anussarati. AnÈgataÒca kho Cunda. PaccuppannaÒca kho Cunda addhÈnaÑ
Èrabbha TathÈgatassa bodhijaÑ ÒÈÓaÑ uppajjati “ayamantimÈ jÈti,
natthidÈni punabbhavo”ti.
______________________________________________________________
1. MahÈdhaniyasuttaÑ (SyÈ)
2. SatÈnussariyaÒÈÓaÑ (Ka) passa DÊ 3. 111 piÔÔhe.
14. PosÈlamÈÓavapucchÈniddesa
165
IndriyaparopariyattaÒÈÓaÑ1 TathÈgatassa TathÈgatabalaÑ, sattÈnaÑ
ÈsayÈnusayaÒÈÓaÑ TathÈgatassa TathÈgatabalaÑ, yamakapÈÔihÊre ÒÈÓaÑ2
TathÈgatassa TathÈgatabalaÑ, mahÈkaruÓÈsamÈpattiyÈ ÒÈÓaÑ TathÈgatassa
TathÈgatabalaÑ, sabbaÒÒutaÒÈÓaÑ TathÈgatassa TathÈgatabalaÑ,
anÈvaraÓaÒÈÓaÑ TathÈgatassa TathÈgatabalaÑ, sabbattha
asa~gamappaÔihatamanÈvaraÓaÒÈÓaÑ TathÈgatassa TahÈgatabalaÑ. EvaÑ
BhagavÈ attano ca paresaÒca atÊtampi Èdisati, anÈgatampi Èdisati,
paccuppannampi Èdisati Ècikkhati deseti paÒÒapeti paÔÔhapeti vivarati
vibhajati uttÈnÊkaroti pakÈsetÊti yo atÊtaÑ Èdisati.
IccÈyasmÈ PosÈloti iccÈti padasandhi -pa-. ŒyasmÈti piyavacanaÑ -pa-.
PosÈloti tassa brÈhmaÓassa nÈmaÑ -pa- abhilÈpoti iccÈyasmÈ PosÈlo.
Anejo chinnasaÑsayoti ejÈ vuccati taÓhÈ. Yo rÈgo sÈrÈgo -pa- abhijjhÈ
lobho akusalam|laÑ. SÈ ejÈ taÓhÈ Buddhassa Bhagavato pahÊnÈ
ucchinnam|lÈ tÈlÈvatthukatÈ anabhÈvaÑkatÈ ÈyatiÑ anuppÈdadhammÈ,
tasmÈ Buddho anejo. EjÈya pahÊnattÈ anejo, BhagavÈ lÈbhepi na iÒjati -padukkhepi na iÒjati na calati na vedhati nappavedhati na sampavedhatÊti
anejo. ChinnasaÑsayoti saÑsayo vuccati vicikicchÈ. Dukkhe ka~khÈ -pachambhitattaÑ cittassa manovilekho, so saÑsayo Buddhassa Bhagavato
pahÊno chinno ucchinno samucchinno v|pasanto paÔinissaggo
paÔippassaddho abhabbuppattiko ÒÈÓagginÈ daÉÉho, tasmÈ Buddho
chinnasaÑsayoti anejo chinnasaÑsayo.
PÈraguÑ sabbadhammÈnanti BhagavÈ sabbadhammÈnaÑ
abhiÒÒÈpÈrag| pariÒÒÈpÈrag| pahÈnapÈrag| bhÈvanÈpÈrag|
sacchikiriyÈpÈrag| samÈpattipÈrag|. AbhiÒÒÈpÈrag| sabbadhammÈnaÑ -pajÈtimaraÓasaÑsÈro, natthi tassa punabbhavoti pÈrag| sabbadhammÈnaÑ.
Atthi paÒhena Ègamanti paÒhena atthiko Ègatomhi -pa- vahassetaÑ
bhÈranti atthi paÒhena ÈgamaÑ. TenÈha so brÈhmaÓo–
______________________________________________________________
1. IndriyaparopariyattiÒÈÓaÑ (Ka) AÔÔhakathÈ oloketabbÈ.
2. YamakapÈÔihiriyaÒÈÓaÑ (SyÈ)
166
C|ÄaniddesapÈÄi
Yo atÊtaÑ Èdisati, (iccÈyasmÈ PosÈlo,)
Anejo chinnasaÑsayo.
PÈraguÑ sabbadhammÈnaÑ, atthi paÒhena Ègamanti.
82. Vibh|tar|pasaÒÒissa, sabbakÈyappahÈyino.
AjjhattaÒca bahiddhÈ ca, natthi kiÒcÊti passato.
©ÈÓaÑ SakkÈ’nupucchÈmi, kathaÑ neyyo tathÈvidho.
(2)
Vibh|tar|pasaÒÒissÈti katamÈ r|pasaÒÒÈ, r|pÈvacarasamÈpattiÑ
samÈpannassa vÈ upapannassa vÈ diÔÔhadhammasukhavihÈrissa vÈ saÒÒÈ
saÒjÈnanÈ saÒjÈnitattaÑ, ayaÑ r|pasaÒÒÈ. Vibh|tar|pasaÒÒissÈti catasso
ar|pasamÈpattiyo paÔiladdhassa1 r|pasaÒÒÈ vibh|tÈ honti vigatÈ atikkantÈ
samatikkantÈ vÊtivattÈti vibh|tar|pasaÒÒissa.
SabbakÈyappahÈyinoti sabbo tassa paÔisandhiko r|pakÈyo pahÊno,
tada~gasamatikkamÈ vikkhambhanappahÈnena pahÊno tassa r|pakÈyoti
sabbakÈyappahÈyino.
AjjhattaÒca bahiddhÈ ca, natthi kiÒcÊti passatoti natthi kiÒcÊti
ÈkiÒcaÒÒÈyatanasamÈpatti. KiÑ kÈraÓÈ “natthi kiÒcÊ”ti
ÈkiÒcaÒÒÈyatanasamÈpatti. YaÑ viÒÒÈÓaÒcÈyatanasamÈpattiÑ sato
samÈpajjitvÈ tato vuÔÔhahitvÈ taÒÒeva viÒÒÈÓaÑ abhÈveti vibhÈveti
antaradhÈpeti, “natthi kiÒcÊ”ti passati, taÑkÈraÓÈ “natthi kiÒcÊ”ti
ÈkiÒcaÒÒÈyatanasamÈpattÊti ajjhattaÒca bahiddhÈ ca, natthi kiÒcÊti passato.
©ÈÓaÑ SakkÈ’nupucchÈmÊti SakkÈti Sakko, BhagavÈ SakyakulÈ
pabbajitotipi Sakko -pa- pahÊnabhayabheravo vigatalomahaÑsotipi Sakko.
©ÈÓaÑ SakkÈ’nupucchÈmÊti tassa ÒÈÓaÑ pucchÈmi, paÒÒaÑ pucchÈmi,
sambuddhaÑ pucchÈmi. KÊdisaÑ kiÑ saÓÔhitaÑ kiÑpakÈraÑ
kiÑpaÔibhÈgaÑ ÒÈÓaÑ icchitabbanti ÒÈÓaÑ SakkÈ’nupucchÈmi.
KathaÑ neyyo tathÈvidhoti kathaÑ so netabbo vinetabbo anunetabbo
paÒÒÈpetabbo nijjhÈpetabbo pekkhetabbo pasÈdetabbo, kathaÑ tena2 uttari
ÒÈÓaÑ uppÈdetabbaÑ. TathÈvidhoti tathÈvidho
______________________________________________________________
1. LÈbhissa (SyÈ)
2. Kathamassa (SyÈ)
14. PosÈlamÈÓavapucchÈniddesa
167
tÈdiso tassaÓÔhito tappakÈro tappaÔibhÈgo, yo so
ÈkiÒcaÒÒÈyatanasamÈpattilÈbhÊti kathaÑ neyyo tathÈvidho. TenÈha so
brÈhmaÓo–
Vibh|tar|pasaÒÒissa, sabbakÈyappahÈyino.
AjjhattaÒca bahiddhÈ ca, natthi kiÒcÊti passato.
©ÈÓaÑ SakkÈ’nupucchÈmi, kathaÑ neyyo tathÈvidhoti.
83. ViÒÒÈÓaÔÔhitiyo sabbÈ, (PosÈlÈti BhagavÈ,)
AbhijÈnaÑ TathÈgato.
TiÔÔhantamenaÑ jÈnÈti, dhimuttaÑ tapparÈyaÓaÑ.
(3)
ViÒÒÈÓaÔÔhitiyo sabbÈti BhagavÈ abhisa~khÈravasena catasso
viÒÒÈÓaÔÔhitiyo jÈnÈti, paÔisandhivasena satta viÒÒÈÓaÔÔhitiyo jÈnÈti. KathaÑ
BhagavÈ abhisa~khÈravasena catasso viÒÒÈÓaÔÔhitiyo jÈnÈti, vuttaÑ hetaÑ
BhagavatÈ–r|pupayaÑ1 vÈ bhikkhave viÒÒÈÓaÑ tiÔÔhamÈnaÑ tiÔÔheyya2,
r|pÈrammaÓaÑ r|pappatiÔÔhaÑ nand|pasecanaÑ vuddhiÑ vir|ÄhiÑ
vepullaÑ Èpajjeyya. VedanupayaÑ vÈ bhikkhave -pa-. SaÒÒupayaÑ vÈ
bhikkhave -pa-. Sa~khÈrupayaÑ vÈ bhikkhave viÒÒÈÓaÑ tiÔÔhamÈnaÑ
tiÔÔheyya, sa~khÈrÈrammaÓaÑ sa~khÈrappatiÔÔhaÑ nand|pasecanaÑ
vuddhiÑ vir|ÄhiÑ vepullaÑ ÈpajjeyyÈ”ti, evaÑ BhagavÈ
abhisa~khÈravasena catasso viÒÒÈÓaÔÔhitiyo jÈnÈti.
KathaÑ BhagavÈ paÔisandhivasena satta viÒÒÈÓaÔÔhitiyo jÈnÈti, vuttaÑ
hetaÑ BhagavatÈ–santi bhikkhave sattÈ nÈnattakÈyÈ nÈnattasaÒÒino,
seyyathÈpi manussÈ ekacce ca devÈ ekacce ca vinipÈtikÈ, ayaÑ paÔhamÈ
viÒÒÈÓaÔÔhiti.
Santi bhikkhave sattÈ nÈnattakÈyÈ ekattasaÒÒino, seyyathÈpi devÈ
brahmakÈyikÈ paÔhamÈbhinibbattÈ, ayaÑ dutiyÈ viÒÒÈÓaÔÔhiti.
Santi bhikkhave sattÈ ekattakÈyÈ nÈnattasaÒÒino, seyyathÈpi devÈ
ÈbhassarÈ, ayaÑ tatiyÈ viÒÒÈÓaÔÔhiti.
______________________________________________________________
1. R|p|pÈyaÑ (SyÈ, Ka) passa SaÑ 2. 43 piÔÔhe.
2. TiÔÔhati (SyÈ, Ka)
168
C|ÄaniddesapÈÄi
Santi bhikkhave sattÈ ekattakÈyÈ ekattasaÒÒino, seyyathÈpi devÈ
subhakiÓhÈ, ayaÑ catutthÊ1 viÒÒÈÓaÔÔhiti.
Santi bhikkhave sattÈ sabbaso r|pasaÒÒÈnaÑ samatikkamÈ
paÔighasaÒÒÈnaÑ attha~gamÈ nÈnattasaÒÒÈnaÑ amanasikÈrÈ “ananto
ÈkÈso”ti ÈkÈsÈnaÒcÈyatan|pagÈ, ayaÑ paÒcamÊ2 viÒÒÈÓaÔÔhiti.
Santi bhikkhave sattÈ sabbaso ÈkÈsÈnaÒcÈyatanaÑ samatikkamma
“anantaÑ viÒÒÈÓan”ti viÒÒÈÓaÒcÈyatan|pagÈ, ayaÑ chaÔÔhÊ3 viÒÒÈÓaÔÔhiti.
Santi bhikkhave sattÈ sabbaso viÒÒÈÓaÒcÈyatanaÑ samatikkamma
“natthi kiÒcÊ”ti ÈkiÒcaÒÒÈyatan|pagÈ, ayaÑ sattamÊ4 viÒÒÈÓaÔÔhiti. EvaÑ
BhagavÈ paÔisandhivasena satta viÒÒÈÓaÔÔhitiyo jÈnÈtÊti viÒÒÈÓaÔÔhitiyo
sabbÈ.
PosÈlÈti BhagavÈti PosÈlÈti BhagavÈ taÑ brÈhmaÓaÑ nÈmena Èlapati.
BhagavÈti gÈravÈdhivacanametaÑ -pa- sacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ
BhagavÈti PosÈlÈti BhagavÈ.
AbhijÈnaÑ TathÈgatoti abhijÈnanti abhijÈnanto vijÈnanto paÔivijÈnanto
paÔivijjhanto TathÈgato. VuttaÑ hetaÑ BhagavatÈ5 atÊtaÒcepi kho Cunda
hoti abh|taÑ atacchaÑ anatthasaÒhitaÑ, na taÑ TathÈgato byÈkaroti.
AtÊtaÒcepi Cunda hoti bh|taÑ tacchaÑ anatthasaÒhitaÑ, tampi TathÈgato na
byÈkaroti. AtÊtaÒcepi kho Cunda hoti bh|taÑ tacchaÑ atthasaÒhitaÑ, tatra
kÈlaÒÒ| TathÈgato hoti tasseva paÒhassa veyyÈkaraÓÈya. AnÈgataÒcepi
Cunda hoti -pa-. PaccuppannaÒcepi Cunda hoti abh|taÑ atacchaÑ
anatthasaÒhitaÑ, na taÑ TathÈgato byÈkaroti. PaccuppannaÑ cepi Cunda
hoti bh|taÑ tacchaÑ anatthasaÒhitaÑ, tampi TathÈgato na byÈkaroti.
PaccuppannaÒcepi Cunda hoti bh|taÑ tacchaÑ atthasaÒhitaÑ, tatra kÈlaÒÒ|
TathÈgato hoti tassa paÒhassa veyyÈkaraÓÈya. Iti kho Cunda
atÊtÈnÈgatapaccuppannesu dhammesu TathÈgato kÈlavÈdÊ bh|tavÈdÊ
atthavÈdÊ dhammavÈdÊ vinayavÈdÊ, tasmÈ “TathÈgato”ti vuccati.
YaÑ kho Cunda sadevakassa lokassa samÈrakassa sabrahmakassa
sassamaÓabrÈhmaÓiyÈ pajÈya sadevamanussÈya diÔÔhaÑ sutaÑ mutaÑ
viÒÒÈtaÑ pattaÑ
______________________________________________________________
1. CatutthÈ (SyÈ) passa AÑ 2. 428 piÔÔhe.
3. ChaÔÔhÈ (SyÈ)
4. SattamÈ (SyÈ)
2. PaÒcamÈ (SyÈ)
5. Passa DÊ 3. 111 piÔÔhe.
14. PosÈlamÈÓavapucchÈniddesa
169
pariyesitaÑ anuvicaritaÑ manasÈ, sabbaÑ taÑ TathÈgatena
abhisambuddhaÑ, tasmÈ “TathÈgato”ti vuccati. YaÒca Cunda rattiÑ
TathÈgato anuttaraÑ sammÈsambodhiÑ abhisambujjhati, yaÒca rattiÑ
anupÈdisesÈya nibbÈnadhÈtuyÈ parinibbÈyati, yaÑ etasmiÑ antare bhÈsati
lapati niddisati. SabbaÑ taÑ tatheva hoti no aÒÒathÈ, tasmÈ “TathÈgato”ti
vuccati. YathÈvÈdÊ Cunda TathÈgato tathÈkÈrÊ, yathÈkÈrÊ tathÈvÈdÊ, iti
yathÈvÈdÊ tathÈkÈrÊ, yathÈkÈrÊ tathÈvÈdÊ, tasmÈ “TathÈgato”ti vuccati.
Sadevake Cunda loke samÈrake sabrahmake sassamaÓabrÈhmaÓiyÈ pajÈya
sadevamanussÈya TathÈgato abhibh| anabhibh|to aÒÒadatthudaso
vasavatthÊ, tasmÈ “TathÈgato”ti vuccatÊti abhijÈnaÑ TathÈgato.
TiÔÔhantamenaÑ jÈnÈtÊti BhagavÈ idhatthaÒÒeva1 jÈnÈti
kammÈbhisa~khÈravasena “ayaÑ puggalo kÈyassa bhedÈ paraÑ maraÓÈ
apÈyaÑ duggatiÑ vinipÈtaÑ nirayaÑ upapajjissatÊ”ti. BhagavÈ
idhatthaÒÒeva jÈnÈti kammÈbhisa~khÈravasena “ayaÑ puggalo kÈyassa
bhedÈ paraÑ maraÓÈ tiracchÈnayoniÑ upapajjissatÊ”ti. BhagavÈidhatthaÒÒeva jÈnÈti kammÈbhisa~khÈravasena “ayaÑ puggalo kÈyassa
bhedÈ paraÑ maraÓÈ pettivisayaÑ upapajjissatÊ”ti. BhagavÈ idhatthaÒÒeva
jÈnÈti kammÈbhisa~khÈravasena “ayaÑ puggalo kÈyassa bhedÈ paraÑ
maraÓÈ manussesu uppajjissatÊ”ti. BhagavÈ idhatthaÒÒeva jÈnÈti
kammÈbhisa~khÈravasena “ayaÑ puggalo suppaÔipanno kÈyassa bhedÈ
paraÑ maraÓÈ sugatiÑ saggaÑ lokaÑ upapajjissatÊ”ti.
VuttaÑ hetaÑ BhagavatÈ–idha panÈhaÑ SÈriputta ekaccaÑ puggalaÑ
evaÑ cetasÈ ceto paricca pajÈnÈmi “tathÈyaÑ puggalo paÔipanno, tathÈ ca
iriyati, taÒca maggaÑ samÈr|Äho, yathÈ kÈyassa bhedÈ paraÑ maraÓÈ
apÈyaÑ duggatiÑ vinipÈtaÑ nirayaÑ upapajjissatÊ”ti.
Idha panÈhaÑ SÈriputta ekaccaÑ puggalaÑ evaÑ cetasÈ ceto paricca
pajÈnÈmi “tathÈyaÑ puggalo paÔipanno, tathÈ ca iriyati, taÒca maggaÑ
samÈr|Äho, yathÈ kÈyassa bhedÈ paraÑ maraÓÈ tiracchÈnayoniÑ
upapajjissatʔti.
______________________________________________________________
1. IdhaÔÔhaÒÒeva (SyÈ)
170
C|ÄaniddesapÈÄi
Idha panÈhaÑ SÈriputta ekaccaÑ puggalaÑ evaÑ cetasÈ ceto paricca
pajÈnÈmi “tathÈyaÑ puggalo paÔipanno, tathÈ ca iriyati, taÒca maggaÑ
samÈr|Äho, yathÈ kÈyassa bhedÈ paraÑ maraÓÈ pettivisayaÑ upapajjissatÊ”ti.
Idha panÈhaÑ SÈriputta ekaccaÑ puggalaÑ evaÑ cetasÈ ceto paricca
pajÈnÈmi “tathÈyaÑ puggalo paÔipanno, tathÈ ca iriyati, taÒca maggaÑ
samÈr|Äho, yathÈ kÈyassa bhedÈ paraÑ maraÓÈ manussesu uppajjissatÊ”ti.
Idha panÈhaÑ SÈriputta ekaccaÑ puggalaÑ evaÑ cetasÈ ceto paricca
pajÈnÈmi “tathÈyaÑ puggalo paÔipanno, tathÈ ca iriyati, taÒca maggaÑ
samÈr|Äho, yathÈ kÈyassa bhedÈ paraÑ maraÓÈ sugatiÑ saggaÑ lokaÑ
upapajjissatʔti.
Idha panÈhaÑ SÈriputta ekaccaÑ puggalaÑ evaÑ cetasÈ ceto paricca
pajÈnÈmi “tathÈyaÑ puggalo paÔipanno, tathÈ ca iriyati, taÒca maggaÑ
samÈr|Äho, yathÈ ÈsavÈnaÑ khayÈ anÈsavaÑ cetovimuttiÑ paÒÒÈvimuttiÑ
diÔÔheva dhamme sayaÑ abhiÒÒÈ sacchikatvÈ upasampajja viharatÊ”ti
tiÔÔhantamenaÑ jÈnÈti.
DhimuttaÑ tapparÈyaÓanti dhimuttanti ÈkiÒcaÒÒÈyatanaÑ dhimuttanti
vimokkhena dhimuttaÑ tatrÈdhimuttaÑ tadadhimuttaÑ tadÈdhipateyyaÑ.
Atha vÈ BhagavÈ jÈnÈti “ayaÑ puggalo r|pÈdhimutto saddÈdhimutto
gandhÈdhimutto rasÈdhimutto phoÔÔhabbÈdhimutto kulÈdhimutto
gaÓÈdhimutto ÈvÈsÈdhimutto lÈbhÈdhimutto yasÈdhimutto pasaÑsÈdhimutto
sukhÈdhimutto cÊvarÈdhimutto piÓÉapÈtÈdhimutto senÈsanÈdhimutto
gilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈrÈdhimutto SuttantÈdhimutto VinayÈdhimutto
AbhidhammÈdhimutto ÈraÒÒaka~gÈdhimutto piÓÉapÈtika~gÈdhimutto
paÑsuk|lika~gÈdhimutto tecÊvarika~gÈdhimutto sapadÈnacÈrika~gÈdhimutto
khalupacchÈbhattika~gÈdhimutto nesajjika~gÈdhimutto
yathÈsanthatika~gÈdhimutto paÔhamajjhÈnÈdhimutto dutiyajjhÈnÈdhimutto
tatiyajjhÈnÈdhimutto catutthajjhÈnÈdhimutto
ÈkÈsÈnaÒcÈyatanasamÈpattÈdhimutto viÒÒÈÓaÒcÈyatanasamÈpattÈdhimutto
ÈkiÒcaÒÒÈyatanasamÈpattÈdhimutto
nevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanasamÈpattÈdhimutto”ti dhimuttaÑ.
14. PosÈlamÈÓavapucchÈniddesa
171
TapparÈyaÓanti ÈkiÒcaÒÒÈyatanamayaÑ tapparÈyaÓaÑ
kammaparÈyaÓaÑ vipÈkaparÈyaÓaÑ kammagarukaÑ paÔisandhigarukaÑ.
Atha vÈ BhagavÈ jÈnÈti “ayaÑ puggalo r|paparÈyaÓo -panevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanasamÈpattiparÈyaÓo”ti dhimuttaÑ tapparÈyaÓaÑ.
TenÈha BhagavÈ–
ViÒÒÈÓaÔÔhitiyo sabbÈ, (PosÈlÈti BhagavÈ,)
AbhijÈnaÑ TathÈgato.
TiÔÔhantamenaÑ jÈnÈti, dhimuttaÑ tapparÈyaÓanti.
84. ŒkiÒcaÒÒÈsambhavaÑ ÒatvÈ, nandisaÑyojanaÑ iti.
EvametaÑ abhiÒÒÈya, tato tattha vipassati.
EtaÑ ÒÈÓaÑ tathaÑ tassa, brÈhmaÓassa vusÊmato.
(4)
ŒkiÒcaÒÒÈsambhavaÑ ÒatvÈti ÈkiÒcaÒÒÈsambhavoti vuccati
ÈkiÒcaÒÒÈyatanasaÑvattaniko kammÈbhisa~khÈro,
ÈkiÒcaÒÒÈyatanasaÑvattanikaÑ kammÈbhisa~khÈraÑ ÈkiÒcaÒÒÈsambhavoti
ÒatvÈ, laggananti ÒatvÈ, bandhananti ÒatvÈ, palibodhoti ÒatvÈ jÈnitvÈ
tulayitvÈ tÊrayitvÈ vibhÈvayitvÈ vibh|taÑ katvÈti ÈkiÒcaÒÒÈsambhavaÑ
ÒatvÈ.
NandisaÑyojanaÑ itÊti nandisaÑyojanaÑ vuccati ar|parÈgo,
ar|parÈgena taÑ kammaÑ laggaÑ laggitaÑ palibuddhaÑ ar|parÈgaÑ
nandisaÑyojananti Òa tvÈ, laggananti Òa tvÈ, bandhananti Òa tvÈ, palibodhoti
Òa tvÈ jÈnitvÈ tulayitvÈ tÊrayitvÈ vibhÈvayitvÈ vibh|taÑ katvÈ. ItÊti
padasandhi padasaÑsaggo padapÈrip|rÊ akkharasamavÈyo byaÒjanasiliÔÔhatÈ
padÈnupubbatÈpetaÑ itÊti nandisaÑyojanaÑ iti.
EvametaÑ abhiÒÒÈyÈti evaÑ etaÑ abhiÒÒÈya jÈnitvÈ tulayitvÈ tÊrayitvÈ
vibhÈvayitvÈ vibh|taÑ katvÈti evametaÑ abhiÒÒÈya.
Tato tattha vipassatÊti tatthÈti ÈkiÒcaÒÒÈyatanaÑ samÈpajjitvÈ tato
vuÔÔhahitvÈ tattha jÈte cittacetasike dhamme aniccato vipassati, dukkhato
vipassati, rogato -pa- nissaraÓato vipassati dakkhati oloketi nijjhÈyati
upaparikkhatÊti tato tattha vipassati.
EtaÑ ÒÈÓaÑ tathaÑ tassÈti etaÑ ÒÈÓaÑ tacchaÑ bh|taÑ yÈthÈvaÑ
aviparÊtaÑ tassÈti etaÑ ÒÈÓaÑ tathaÑ tassa.
172
C|ÄaniddesapÈÄi
BrÈhmaÓassa vusÊmatoti brÈhmaÓoti sattannaÑ dhammÈnaÑ bÈhitattÈ
brÈhmaÓo -pa- asito tÈdi pavuccate sa brahmÈti. BrÈhmaÓassa vusÊmatoti
puthujjanakalyÈÓaÑ upÈdÈya satta sekkhÈ appattassa pattiyÈ anadhigatassa
adhigamÈya asacchikatassa sacchikiriyÈya vasanti saÑvasanti Èvasanti
parivasanti, arahÈ vusitavÈ katakaraÓÊyo ohitabhÈro anuppattasadattho
parikkhÊÓabhavasaÑyojano sammadaÒÒÈ vimutto, so vutthavÈso
ciÓÓacaraÓo -pa- jÈtimaraÓasaÑsÈro, natthi tassa punabbhavoti brÈhmaÓassa
vusÊmato. TenÈha BhagavÈ–
ŒkiÒcaÒÒÈsambhavaÑ Òa tvÈ, nandisaÑyojanaÑ iti.
EvametaÑ abhiÒÒÈya, tato tattha vipassati.
EtaÑ ÒÈÓaÑ tathaÑ tassa, brÈhmaÓassa vusÊmatoti.
Saha gÈthÈpariyosÈnÈ -pa- “SatthÈ me bhante BhagavÈ,
sÈvakohamasmÊ”ti.
PosÈlamÈÓavapucchÈniddeso cuddasamo.
_____
15. MogharÈjamÈÓavapucchÈniddesa
85. DvÈhaÑ SakkaÑ apucchissaÑ, (iccÈyasmÈ MogharÈjÈ,)
Na me byÈkÈsi CakkhumÈ.
YÈvatatiyaÒca devÊsi1,
ByÈkarotÊti me sutaÑ.
(1)
DvÈhaÑ SakkaÑ apucchissanti so brÈhmaÓo dvikkhattuÑ BuddhaÑ
BhagavantaÑ paÒhaÑ apucchi, tassa BhagavÈ paÒhaÑ puÔÔho na byÈkÈsi
“tadantarÈ2 imassa brÈhmaÓassa indriyaparipÈko bhavissatÊ”ti. Sakkanti
Sakko, BhagavÈ SakyakulÈ pabbajitotipi Sakko. Atha vÈ aÉÉho mahaddhano
dhanavÈtipi Sakko. TassimÈni dhanÈni. SeyyathidaÑ, saddhÈdhanaÑ
sÊladhanaÑ hiridhanaÑ ottappadhanaÑ sutadhanaÑ cÈgadhanaÑ
paÒÒÈdhanaÑ satipaÔÔhÈnadhanaÑ sammappadhÈnadhanaÑ
iddhipÈdadhanaÑ indriyadhanaÑ baladhanaÑ bojjha~gadhanaÑ
maggadhanaÑ phaladhanaÑ nibbÈnadhanaÑ. Imehi anekavidhehi
dhanaratanehi aÉÉho mahaddhano dhanavÈtipi Sakko. Atha vÈ
______________________________________________________________
1. Devisi (SyÈ)
2. CakkhusamanantarÈ (SyÈ)
15. MogharÈjamÈÓavapucchÈniddesa
173
Sakko pahu visavÊ alamatto s|ro VÊro vikkanto abhÊr| acchambhÊ anutrÈsÊ
apalÈyÊ pahÊnabhayabheravo vigatalomahaÑsotipi Sakko. DvÈhaÑ SakkaÑ
apucchissanti dvÈhaÑ SakkaÑ apucchissaÑ ayÈcissaÑ ajjhesissaÑ
pasÈdayissanti dvÈhaÑ SakkaÑ apucchissaÑ.
IccÈyasmÈ MogharÈjÈti iccÈti padasandhi -pa-. ŒyasmÈti piyavacanaÑ
-pa-. MogharÈjÈti tassa brÈhmaÓassa nÈmaÑ -pa- abhilÈpoti iccÈyasmÈ
MogharÈjÈ.
Na me byÈkÈsi CakkhumÈti na me byÈkÈsÊti na me byÈkÈsi na Ècikkhi
na desesi na paÒÒapesi na paÔÔhapesi na vivari na vibhaji na uttÈnÊ-akÈsi na
pakÈsesi. CakkhumÈti BhagavÈ paÒcahi cakkh|hi CakkhumÈ,
maÑsacakkhunÈpi CakkhumÈ, dibbacakkhunÈpi1 CakkhumÈ,
paÒÒÈcakkhunÈpi CakkhumÈ, BuddhacakkhunÈpi CakkhumÈ,
samantacakkhunÈpi CakkhumÈ.
KathaÑ BhagavÈ maÑsacakkhunÈpi CakkhumÈ. MaÑsacakkhumhi
Bhagavato paÒca vaÓÓÈ saÑvijjanti nÊlo ca vaÓÓo pÊtako ca vaÓÓo lohitako
ca vaÓÓo kaÓho ca vaÓÓo odÈto ca vaÓÓo. Yattha ca akkhilomÈni
patiÔÔhitÈni, taÑ nÊlaÑ hoti sunÊlaÑ pÈsÈdikaÑ dassaneyyaÑ
umÈpupphasamÈnaÑ2. Tassa parato pÊtakaÑ hoti supÊtakaÑ suvaÓÓavaÓÓaÑ
pÈsÈdikaÑ dassaneyyaÑ kaÓikÈrapupphasamÈnaÑ, ubhato ca akkhik|ÔÈni
Bhagavato lohitakÈni honti sulohitakÈni pÈsÈdikÈni dassaneyyÈni
indagopakasamÈnÈni. Majjhe kaÓhaÑ hoti sukaÓhaÑ al|khaÑ siniddhaÑ
pÈsÈdikaÑ dassaneyyaÑ addÈriÔÔhakasamÈnaÑ3. Tassa parato odÈtaÑ hoti
su-odÈtaÑ setaÑ paÓÉaraÑ pÈsÈdikaÑ dassaneyyaÑ osadhitÈrakasamÈnaÑ.
Tena BhagavÈ pÈkatikena maÑsacakkhunÈ attabhÈvapariyÈpannena
purimasucaritakammÈbhinibbattena samantÈ yojanaÑ passati divÈ ceva
rattiÑ ca. YadÈ hi catura~gasamannÈgato andhakÈro hoti, s|riyo ca
attha~gato4 hoti, kÈÄapakkho ca uposatho hoti, tibbo ca vanasaÓÉo hoti,
mahÈ ca kÈÄamegho5 abbhuÔÔhito hoti. Evar|pe catura~gasamannÈgate
andhakÈre
______________________________________________________________
1. Dibbena cakkhunÈpi (Ka)
2. UmmÈrapupphasamÈnaÑ (SyÈ) Khu 7. 276 piÔÔhepi.
3. AÄÈriÔÔhakasamÈnaÑ (SyÈ)
4. Attha~gamito (SyÈ, Ka)
5. AkÈlamegho (SyÈ, Ka) passa Khu 7. 276 piÔÔhe.
174
C|ÄaniddesapÈÄi
samantÈ yojanaÑ passati, natthi so kuÔÔo vÈ kavÈÔo vÈ pÈkÈro vÈ pabbato vÈ
gaccho vÈ latÈ vÈ ÈvaraÓaÑ r|pÈnaÑ dassanÈya. EkaÑ ce tilaphalaÑ
nimittaÑ katvÈ tilavÈhe pakkhipeyya, taÑyeva tilaphalaÑ uddhareyya.
EvaÑ parisuddhaÑ Bhagavato pÈkatikaÑ maÑsacakkhu. EvaÑ BhagavÈ
maÑsacakkhunÈpi CakkhumÈ.
KathaÑ BhagavÈ dibbena cakkhunÈpi CakkhumÈ, BhagavÈ dibbena
cakkhunÈ visuddhena atikkantamÈnusakena satte passati cavamÈne
upapajjamÈne hÊne paÓÊte suvaÓÓe dubbaÓÓe sugate duggate,
yathÈkamm|page satte pajÈnÈti “ime vata bhonto sattÈ kÈyaduccaritena
samannÈgatÈ vacÊduccaritena samannÈgatÈ manoduccaritena samannÈgatÈ
ariyÈnaÑ upavÈdakÈ micchÈdiÔÔhikÈ micchÈdiÔÔhikammasamÈdÈnÈ, te
kÈyassa bhedÈ paraÑ maraÓÈ apÈyaÑ duggatiÑ vinipÈtaÑ nirayaÑ
upapannÈ, ime vÈ pana bhonto sattÈ kÈyasucaritena samannÈgatÈ
vacÊsucaritena samannÈgatÈ manosucaritena samannÈgatÈ ariyÈnaÑ
anupavÈdakÈ sammÈdiÔÔhikÈ sammÈdiÔÔhikammasamÈdÈnÈ, te kÈyassa bhedÈ
paraÑ maraÓÈ sugatiÑ saggaÑ lokaÑ upapannÈ”ti iti dibbena cakkhunÈ
visuddhena atikkantamÈnusakena satte passati cavamÈne upapajjamÈne hÊne
paÓÊte suvaÓÓe dubbaÓÓe sugate duggate, yathÈkamm|page satte pajÈnÈti.
Œka~khamÈno ca BhagavÈ ekampi lokadhÈtuÑ passeyya, dvepi lokadhÈtuyo
passeyya, tissopi lokadhÈtuyo passeyya, catassopi lokadhÈtuyo passeyya,
paÒcapi lokadhÈtuyo passeyya, dasapi lokadhÈtuyo passeyya, vÊsampi
lokadhÈtuyo passeyya, tiÑsampi lokadhÈtuyo passeyya, cattÈlÊsampi
lokadhÈtuyo passeyya, paÒÒÈsampi lokadhÈtuyo passeyya, satampi
lokadhÈtuyo passeyya, sahassimpi c|ÄanikaÑ lokadhÈtuÑ passeyya,
dvisahassimpi majjhimikaÑ lokadhÈtuÑ passeyya, tisahassimpi lokadhÈtuÑ
passeyya, mahÈsahassimpi1 lokadhÈtuÑ passeyya, yÈvatakaÑ vÈ2 pana
Èka~kheyya, tÈvatakaÑ passeyya. EvaÑ parisuddhaÑ Bhagavato
dibbacakkhu. EvaÑ BhagavÈ dibbena cakkhunÈpi CakkhumÈ.
______________________________________________________________
1. TisahassiÑ mahÈsahassampi (Ka)
2. YÈvatÈ (SÊ, Ka)
15. MogharÈjamÈÓavapucchÈniddesa
175
KathaÑ BhagavÈ paÒÒÈcakkhunÈpi CakkhumÈ, BhagavÈ mahÈpaÒÒo
puthupaÒÒo javanapaÒÒo hÈsapaÒÒo tikkhapaÒÒo nibbedhikapaÒÒo
paÒÒÈpabhedakusalo pabhinnaÒÈÓo adhigatapaÔisambhidappatto
catuvesÈrajjappatto dasabaladhÈrÊ purisÈsabho purisasÊho purisanÈgo
purisÈjaÒÒo purisadhorayho anantaÒÈÓo anantatejo anantayaso aÉÉho
mahaddhano dhanavÈ netÈ vinetÈ anunetÈ paÒÒÈpetÈ nijjhÈpetÈ pekkhetÈ
pasÈdetÈ. So hi BhagavÈ anuppannassa maggassa uppÈdetÈ, asaÒjÈtassa
maggassa saÒjanetÈ, anakkhÈtassa maggassa akkhÈtÈ, maggaÒÒ| maggavid|
maggakovido maggÈnugÈ ca pana etarahi sÈvakÈ viharanti pacchÈ
samannÈgatÈ.
So hi BhagavÈ jÈnaÑ jÈnÈti, passaÑ passati, cakkubh|to ÒÈÓabh|to
dhammabh|to brahmabh|to vattÈ pavattÈ atthassa ninnetÈ amatassa dÈtÈ
dhammassÈmÊ1 TathÈgato. Natthi tassa Bhagavato aÒÒÈtaÑ adiÔÔhaÑ
aviditaÑ asacchikataÑ aphassitaÑ2 paÒÒÈya, atÊtaÑ anÈgataÑ
paccuppannaÑ3 upÈdÈya sabbe dhammÈ sabbÈkÈrena Buddhassa Bhagavato
ÒÈÓamukhe ÈpÈthaÑ Ègacchanti. YaÑ kiÒci neyyaÑ nÈma atthi jÈnitabbaÑ4
attattho vÈ parattho vÈ ubhayattho vÈ diÔÔhidhammmiko vÈ attho
samparÈyiko vÈ attho uttÈno vÈ attho gambhÊro vÈ attho guÄho vÈ attho
paÔicchanno vÈ attho neyyo vÈ attho nÊto vÈ attho anavajjo vÈ attho
nikkileso vÈ attho vodÈno vÈ attho paramattho vÈ attho5, sabbaÑ taÑ anto
BuddhaÒÈÓe parivattati, sabbaÑ kÈyakammaÑ Buddhassa Bhagavato
ÒÈÓÈnuparivatti, sabbaÑ vacÊkammaÑ ÒÈÓÈnuparivatti, sabbaÑ
manokammaÑ ÒÈÓÈnuparivatti. AtÊte Buddhassa Bhagavato appaÔihataÑ
ÒÈÓaÑ. AnÈgate appaÔihataÑ ÒÈÓaÑ, paccuppanne appaÔihataÑ ÒÈÓaÑ.
YÈvatakaÑ neyyaÑ tÈvatakaÑ ÒÈÓaÑ. YÈvatakaÑ ÒÈÓaÑ tÈvatakaÑ
neyyaÑ. NeyyapariyantikaÑ ÒÈÓaÑ, ÒÈÓapariyantikaÑ neyyaÑ, neyyaÑ
atikkamitvÈ ÒÈÓaÑ nappavattati, ÒÈÓaÑ atikkamitvÈ neyyapatho natthi.
AÒÒamaÒÒapariyantaÔÔhÈyino te dhammÈ, yathÈ dvinnaÑ samuggapaÔalÈnaÑ
sammÈphusitÈnaÑ heÔÔhimaÑ samuggapaÔalaÑ
______________________________________________________________
1. DhammasÈmi (SyÈ, Ka)
3. AtÊtÈnÈgatapaccuppannaÑ (SyÈ)
5. Paramattho vÈ attho (Ka)
2. AphusitaÑ (SyÈ, Ka)
4. Atthi dhammaÑ jÈnitabbaÑ (Ka)
176
C|ÄaniddesapÈÄi
uparimaÑ nÈtivattati. UparimaÑ samuggapaÔalaÑ heÔÔhimaÑ nÈtivattati.
AÒÒamaÒÒapariyantaÔÔhÈyino. Evameva Buddhassa Bhagavato neyyaÒca
ÒÈÓaÒca aÒÒamaÒÒapariyantaÔÔhÈyino. YÈvatakaÑ neyyaÑ tÈvatakaÑ
ÒÈÓaÑ. YÈvatakaÑ ÒÈÓaÑ tÈvatakaÑ neyyaÑ. NeyyapariyantikaÑ ÒÈÓaÑ,
ÒÈÓapariyantikaÑ neyyaÑ. NeyyaÑ atikkamitvÈ ÒÈÓaÑ nappavattati, ÒÈÓaÑ
atikkamitvÈ neyyapatho natthi. AÒÒamaÒÒapariyantaÔÔhÈyino te dhammÈ.
Sabbadhammesu Buddhassa Bhagavato ÒÈÓaÑ pavattati. Sabbe dhammÈ
Buddhassa Bhagavato ÈvajjanapaÔibaddhÈ Èka~khapaÔibaddhÈ
manasikÈrapaÔibaddhÈ cittuppÈdapaÔibaddhÈ. Sabbasattesu Buddhassa
Bhagavato ÒÈÓaÑ pavattati. SabbesaÑ ca sattÈnaÑ BhagavÈ ÈsayaÑ jÈnÈti,
anusayaÑ jÈnÈti, caritaÑ jÈnÈti, adhimuttiÑ jÈnÈti, apparajakkhe
mahÈrajakkhe tikkhindriye mudindriye svÈkÈre dvÈkÈre suviÒÒÈpaye
duviÒÒÈpaye bhabbÈbhabbe satte jÈnÈti. Sadevako loko samÈrako
sabrahmako sassamaÓabrÈhmaÓÊ pajÈ sadevamanussÈ antobuddhaÒÈÓe
parivattati.
YathÈ ye keci macchakacchapÈ antamaso timitimi~galaÑ1 upÈdÈya
antomahÈsamudde parivattanti. Evameva sadevako loko samÈrako loko
sabrahmako loko sassamaÓabrÈhmaÓÊ pajÈ sadevamanussÈ antobuddhaÒÈÓe
parivattati. . YathÈ ye keci pakkhÊ antamaso garuÄaÑ venateyyaÑ upÈdÈya
ÈkÈsassa padese parivattanti. Evameva yepi te SÈriputtasamÈ paÒÒÈya
samannÈgatÈ, tepi BuddhaÒÈÓassa padese parivattanti. BuddhaÒÈÓaÑ
devamanussÈnaÑ paÒÒaÑ pharitvÈ abhibhavitvÈ tiÔÔhati.
Yepi te khattiyapaÓÉitÈ brÈhmaÓapaÓÉitÈ gahapatipaÓÉitÈ
samaÓapaÓÉitÈ nipuÓÈ kataparappavÈdÈ vÈlavedhir|pÈ vobhindantÈ2 maÒÒe
caranti paÒÒÈgatena diÔÔhigatÈni, te paÒhe abhisa~kharitvÈ abhisa~kharitvÈ
TathÈgataÑ upasa~kamitvÈ pucchanti g|ÄhÈni ca paÔicchannÈni. KathitÈ
visajjitÈ ca te paÒhÈ BhagavatÈ3 honti niddiÔÔhakÈraÓÈ. UpakkhittakÈ ca te
Bhagavato sampajjanti. Atha kho BhagavÈva tattha atirocati. YadidaÑ
paÒÒÈyÈti, evaÑ BhagavÈ paÒÒÈcakkhunÈpi CakkhumÈ.
______________________________________________________________
1. Timitipi~galaÑ (Ka)
2. Te bhindantÈ (SyÈ, Ka)
3. Bhagavato (Ka)
15. MogharÈjamÈÓavapucchÈniddesa
177
KathaÑ BhagavÈ BuddhacakkhunÈpi CakkhumÈ, BhagavÈ
BuddhacakkhunÈ lokaÑ volokento1 addasa satte apparajakkhe
mahÈrajakkhe tikkhindriye mudindriye svÈkÈre dvÈkÈre suviÒÒÈpaye
duviÒÒÈpaye appekacce paralokavajjabhayadassÈvino2 viharante. SeyyathÈpi
nÈma uppaliniyaÑ vÈ paduminiyaÑ vÈ puÓÉarÊkiniyaÑ vÈ appekaccÈni
uppalÈni vÈ padumÈni vÈ puÓÉarÊkÈni vÈ udake jÈtÈni udake saÑvaÉÉhÈni
udakÈnuggatÈni antonimuggaposÊni3, appekaccÈni uppalÈni vÈ padumÈni vÈ
puÓÉarÊkÈni vÈ udake jÈtÈni udake saÑvaÉÉhÈni samodakaÑ ÔhitÈni,
appekaccÈni uppalÈni vÈ padumÈni vÈ puÓÉarÊkÈni vÈ udake jÈtÈni udake
saÑvaÉÉhÈni udakÈ accuggamma tiÔÔhanti anupalittÈni udakena. EvamevaÑ
BhagavÈ BuddhacakkhunÈ lokaÑ volokento addasa satte apparajakkhe
mahÈrajakkhe tikkhindriye mudindriye svÈkÈre dvÈkÈre suviÒÒÈpaye
duviÒÒÈpaye appekacce paralokavajjabhayadassÈvino viharante. JÈnÈti
BhagavÈ “ayaÑ puggalo rÈgacarito, ayaÑ dosacarito, ayaÑ mohacarito,
ayaÑ vitakkacarito, ayaÑ saddhÈcarito, ayaÑ ÒÈÓacarito”ti. RÈgacaritassa
BhagavÈ puggalassa asubhakathaÑ katheti. Dosacaritassa BhagavÈ
puggalassa mettÈbhÈvanaÑ Ècikkhati. Mohacaritassa BhagavÈ puggalassa
uddese paripucchÈya kÈlena dhammassavane kÈlena dhammasÈkacchÈya
garusaÑvÈse niveseti. Vitakkacaritassa BhagavÈ puggalassa ÈnÈpÈnassatiÑ
Ècikkhati. SaddhÈcaritassa BhagavÈ puggalassa pasÈdanÊyaÑ nimittaÑ
Ècikkhati BuddhasubodhiÑ4 dhammasudhammataÑ saÑghasuppaÔipattiÑ
sÊlÈni ca attano. ©ÈÓacaritassa BhagavÈ puggalassa vipassanÈnimittaÑ
Ècikkhati aniccÈkÈraÑ dukkhÈkÈraÑ anattÈkÈraÑ.
“Sele yathÈ pabbatamuddhaniÔÔhito,
YathÈpi passe janataÑ samantato.
Tath|pamaÑ dhammamayaÑ Sumedha,
PÈsÈdamÈruyha Samantacakkhu.
SokÈvatiÓÓaÑ5 janatamapetasoko,
Avekkhassu jÈtijarÈbhibh|tan”ti.
______________________________________________________________
1. Olokento (Ka)
2. Para...dassÈvine (Ka)
4. BuddhasubuddhataÑ (Ka)
3. AntonimmuggaposÊni (Ka)
5. SokÈvakiÓÓaÑ (SyÈ)
178
C|ÄaniddesapÈÄi
EvaÑ BhagavÈ BuddhacakkhunÈpi CakkhumÈ.
KathaÑ BhagavÈ SamantacakkhunÈpi CakkhumÈ, Samantacakkhu
vuccati sabbaÒÒutaÒÈÓaÑ, BhagavÈ sabbaÒÒutaÒÈÓena upeto samupeto
upÈgato samupÈgato upapanno samupapanno samannÈgato.
“Na tassa addiÔÔhamidhatthi kiÒci,
Atho aviÒÒÈtamajÈnitabbaÑ.
SabbaÑ abhiÒÒÈsi yadatthi neyyaÑ,
TathÈgato tena Samantacakkh|”ti.
EvaÑ BhagavÈ SamantacakkhunÈpi CakkhumÈti na me byÈkÈsi CakkhumÈ.
YÈvatatiyaÒca devÊsi, byÈkarotÊti me sutanti yÈvatatiyaÑ Buddho
sahadhammikaÑ paÒhaÑ puÔÔho byÈkaroti no saÑsÈretÊti1 evaÑ mayÈ
uggahitaÑ, evaÑ mayÈ upadhÈritaÑ, evaÑ mayÈ upalakkhitaÑ. DevÊsÊti
BhagavÈ ceva isi cÈti devÊsi, yathÈ rÈjÈ pabbajitÈ vuccanti rÈjisayo,
brÈhmaÓÈ pabbajitÈ vuccanti brÈhmaÓisayo, evameva BhagavÈ ceva isi cÈti
devÊsi.
Atha vÈ BhagavÈ pabbajitotipi isi, mahantaÑ sÊlakkhandhaÑ esÊ gavesÊ
pariyesÊtipi isi, mahantaÑ samÈdhikkhandhaÑ -pa- mahantaÑ
paÒÒÈkkhandhaÑ. MahantaÑ vimuttikkhandhaÑ. MahantaÑ
vimuttiÒÈÓadassanakkhandhaÑ esÊ gavesÊ pariyesÊtipi isi, mahato
tamokÈyassa padÈlanaÑ esÊ gavesÊ pariyesÊtipi isi, mahato vipallÈsassa
pabhedanaÑ esÊ gavesÊ pariyesÊtipi isi, mahato taÓhÈsallassa abbahanaÑ.
Mahato diÔÔhisa~ghÈÔassa viniveÔhanaÑ. Mahato mÈnaddhajassa papÈtanaÑ.
Mahato abhisa~khÈrassa v|pasamaÑ. Mahato oghassa nittharaÓaÑ. Mahato
bhÈrassa nikkhepanaÑ. Mahato saÑsÈravaÔÔassa upacchedaÑ. Mahato
santÈpassa nibbÈpanaÑ. Mahato pariÄÈhassa paÔippassaddhiÑ. Mahato
dhammaddhajassa ussÈpanaÑ esÊ gavesÊ pariyesÊtipi isi, mahante
satipaÔÔhÈne. Mahante sammappadhÈne. MahantÈni indriyÈni. MahantÈni
balÈni. Mahante bojjha~ge. MahantaÑ ariyaÑ aÔÔha~gikaÑ maggaÑ.
MahantaÑ paramatthaÑ amataÑ nibbÈnaÑ esÊ gavesÊ pariyesÊtipi isi,
Mahesakkhehi vÈ sattehi esito gavesito pariyesito
______________________________________________________________
1. SampÈyatÊti (SyÈ)
15. MogharÈjamÈÓavapucchÈniddesa
179
“KahaÑ Buddho, kahaÑ BhagavÈ, kahaÑ Devadevo, kahaÑ
NarÈsabho”tipi isÊti yÈvatatiyaÒca devÊsi, byÈkarotÊti me sutaÑ. TenÈha so
brÈhmaÓo–
DvÈhaÑ SakkaÑ apucchissaÑ, (iccÈyasmÈ MogharÈjÈ,)
Na me byÈkÈsi CakkhumÈ.
YÈvatatiyaÒca devÊsi,
ByÈkarotÊti me sutanti.
86. AyaÑ loko paro loko,
Brahmaloko sadevako.
DiÔÔhiÑ te nÈbhijÈnÈti,
Gotamassa yasassino.
(2)
AyaÑ loko paro lokoti ayaÑ lokoti manussaloko. Paro lokoti
manussalokaÑ ÔhapetvÈ sabbo paro lokoti ayaÑ loko paro loko.
Brahmaloko sadevakoti sadevako loko samÈrako sabrahmako
sassamaÓabrÈhmaÓÊ pajÈ sadevamanussÈti brahmaloko sadevako.
DiÔÔhiÑ te nÈbhijÈnÈtÊti tuyhaÑ diÔÔhiÑ khantiÑ ruciÑ laddhiÑ
ajjhÈsayaÑ adhippÈyaÑ loko na jÈnÈti, “ayaÑ evaÑdiÔÔhiko evaÑkhantiko
evaÑruciko evaÑladdhiko evaÑajjhÈsayo evaÑadhippÈyo”ti na jÈnÈti na
passati na dakkhati nÈdhigacchati na vindati na paÔilabhatÊti diÔÔhiÑ te
nÈbhijÈnÈti.
Gotamassa yasassinoti BhagavÈ yasappattoti yasassÊ. Atha vÈ BhagavÈ
sakkato garukato mÈnito p|jito apacito lÈbhÊ cÊvarapiÓÉapÈtasenÈsanagilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈrÈnantipi yasassÊti Gotamassa yasassino. TenÈha so
brÈhmaÓo–
AyaÑ loko paro loko,
Brahmaloko sadevako.
DiÔÔhiÑ te nÈbhijÈnÈti,
Gotamassa yasassinoti.
180
C|ÄaniddesapÈÄi
87. EvaÑ abhikkanta dassÈviÑ, atthi paÒhena ÈgamaÑ.
KathaÑ lokaÑ avekkhantaÑ, maccurÈjÈ na passati.
(3)
EvaÑ abhikkantadassÈvinti evaÑ abhikkantadassÈviÑ aggadassÈviÑ
seÔÔhadassÈviÑ viseÔÔhadassÈviÑ pÈmokkhadassÈviÑ uttamadassÈviÑ
paramadassÈvinti evaÑ abhikkantadassÈviÑ.
Atthi paÒhena Ègamanti paÒhena atthiko Ègatomhi -pa- vahassetaÑ
bhÈranti evampi atthi paÒhena ÈgamaÑ.
KathaÑ lokaÑ avekkhantanti kathaÑ lokaÑ avekkhantaÑ
paccavekkhantaÑ tulayantaÑ tÊrayantaÑ vibhÈvayantaÑ vibh|taÑ
karontanti kathaÑ lokaÑ avekkhantaÑ.
MaccurÈjÈ na passatÊti maccurÈjÈ na passati na dakkhati nÈdhigacchati
na vindati na paÔilabhatÊti maccurÈjÈ na passati. TenÈha so brÈhmaÓo–
EvaÑ abhikkantadassÈviÑ, atthi paÒhena ÈgamaÑ.
KathaÑ lokaÑ avekkhantaÑ, maccurÈjÈ na passatÊti.
88. SuÒÒato lokaÑ avekkhassu, MogharÈja sadÈ sato.
AttÈnudiÔÔhiÑ |hacca, evaÑ maccutaro siyÈ.
EvaÑ lokaÑ avekkhantaÑ, maccurÈjÈ na passati.
(4)
SuÒÒato lokaÑ avekkhass|ti lokoti nirayaloko tiracchÈnaloko
pettivisayaloko manussaloko devaloko khandhaloko dhÈtuloko Èyatanaloko
ayaÑ loko paro loko brahmaloko sadevako1. AÒÒataro bhikkhu
BhagavantaÑ etadavoca “loko loko”ti bhante vuccati, kittÈvatÈ nu kho
bhante “loko”ti vuccatÊti. LujjatÊti kho bhikkhu tasmÈ “loko”ti vuccati.
KiÒca lujjati. Cakkhu kho bhikkhu lujjati, r|pÈ lujjanti, cakkhuviÒÒÈÓaÑ
lujjati, cakkhusamphasso lujjati, yampidaÑ2 cakkhusamphassapaccayÈ
uppajjati vedayitaÑ sukhaÑ vÈ dukkhaÑ vÈ adukkhamasukhaÑ vÈ, tampi
lujjati. SotaÑ lujjati, gandhÈ lujjanti -pa- kÈyo
______________________________________________________________
1. Sadevako loko (Ka)
2. YamidaÑ (Ka) passa SaÑ 2. 278 piÔÔhe.
15. MogharÈjamÈÓavapucchÈniddesa
181
lujjati, phoÔÔhabbÈ lujjanti. Mano lujjati, dhammÈ lujjanti, manoviÒÒÈÓaÑ
lujjati, manosamphasso lujjati, yampidaÑ manosamphassapaccayÈ uppajjati
vedayitaÑ sukhaÑ vÈ dukkhaÑ vÈ adukkhamasukhaÑ vÈ, tampi lujjati.
LujjatÊti kho bhikkhu tasmÈ “loko”ti vuccati.
SuÒÒato lokaÑ avekkhass|ti dvÊhi kÈraÓehi suÒÒato lokaÑ avekkhati
avasiyapavattasallakkhaÓavasena1 vÈ tucchasa~khÈrasamanupassanÈvasena
vÈ. KathaÑ avasiyapavattasallakkhaÓavasena suÒÒato lokaÑ avekkhati–
r|pe vaso na labbhati. VedanÈya vaso na labbhati. SaÒÒÈya vaso na labbhati.
Sa~khÈresu vaso na labbhati. ViÒÒÈÓe vaso na labbhati. VuttaÒhetaÑ
BhagavatÈ2–r|paÑ bhikkhave anattÈ, r|paÒca hidaÑ bhikkhave attÈ
abhavissa, nayidaÑ r|paÑ ÈbÈdhÈya saÑvatteyya, labbhetha ca r|pe “evaÑ
me r|paÑ hotu, evaÑ me r|paÑ mÈ ahosÊ”ti. YasmÈ ca kho bhikkhave
r|paÑ anattÈ, tasmÈ r|paÑ ÈbÈdhÈya saÑvattati. Na ca labbhati r|pe “evaÑ
me r|paÑ hotu, evaÑ me r|paÑ mÈ ahosÊ”ti.
VedanÈ anattÈ, vedanÈ ca hidaÑ bhikkhave attÈ abhavissa, nayidaÑ
vedanÈ ÈbÈdhÈya saÑvatteyya, labbhetha ca vedanÈya “evaÑ me vedanÈ
hotu, evaÑ me vedanÈ mÈ ahosÊ”ti. YasmÈ ca kho bhikkhave vedanÈ anattÈ,
tasmÈ vedanÈ ÈbÈdhÈya saÑvattati, na ca labbati vedanÈya “evaÑ me
vedanÈ hotu, evaÑ me vedanÈ mÈ ahosÊ”ti.
SaÒÒÈ anattÈ, saÒÒÈ ca hidaÑ bhikkhave attÈ abhavissa, nayidaÑ saÒÒÈ
ÈbÈdhÈya saÑvatteyya, labbhetha ca saÒÒÈya “evaÑ me saÒÒÈ hotu, evaÑ
me saÒÒÈ mÈ ahosÊ”ti. YasmÈ ca kho bhikkhave saÒÒÈ anattÈ, tasmÈ saÒÒÈ
ÈbÈdhÈya saÑvattati, na ca labbhati saÒÒÈya “evaÑ me saÒÒÈ hotu, evaÑ me
saÒÒÈ mÈ ahosÊ”ti.
Sa~khÈrÈ anattÈ, sa~khÈrÈ ca hidaÑ bhikkhave attÈ abhavissaÑsu,
nayidaÑ sa~khÈrÈ ÈbÈdhÈya saÑvatteyyuÑ, labbhetha ca sa~khÈresu “evaÑ
me sa~khÈrÈ hontu, evaÑ me sa~khÈrÈ mÈ ahesun”ti. YasmÈ ca kho
______________________________________________________________
1. Avassiyapavatta... (SyÈ)
2. Passa SaÑ 2. 55 piÔÔhesu.
182
C|ÄaniddesapÈÄi
bhikkhave sa~khÈrÈ anattÈ, tasmÈ sa~khÈrÈ ÈbÈdhÈya saÑvattanti, na ca
labbhati sa~khÈresu “evaÑ me sa~khÈrÈ hontu, evaÑ me sa~khÈrÈ mÈ
ahesun”ti.
ViÒÒÈÓaÑ anattÈ, viÒÒÈÓaÒca hidaÑ bhikkhave attÈ abhavissa, nayidaÑ
viÒÒÈÓaÑ ÈbÈdhÈya saÑvatteyya, labbhetha ca viÒÒÈÓe “evaÑ me viÒÒÈÓaÑ
hotu, evaÑ me viÒÒÈÓaÑ mÈ ahosÊ”ti. YasmÈ ca kho bhikkhave viÒÒÈÓaÑ
anattÈ, tasmÈ viÒÒÈÓaÑ ÈbÈdhÈya saÑvattati, na ca labbhati viÒÒÈÓe “evaÑ
me viÒÒÈÓaÑ hotu, evaÑ me viÒÒÈÓaÑ mÈ ahosÊ”ti.
VuttaÒhetaÑ BhagavatÈ–nÈyaÑ bhikkhave kÈyo tumhÈkaÑ napi
aÒÒesaÑ1, purÈÓamidaÑ bhikkhave kammaÑ abhisa~khataÑ
abhisaÒcetayitaÑ vedaniyaÑ daÔÔhabbaÑ. Tatra kho bhikkhave sutavÈ
ariyasÈvako paÔiccasamuppÈdaÑyeva sÈdhukaÑ yoniso manasi karoti “iti
imasmiÑ sati idaÑ hoti, imassuppÈdÈ idaÑ uppajjati. ImasmiÑ asati idaÑ
na hoti, imassa nirodhÈ idaÑ nirujjhati. YadidaÑ avijjÈpaccayÈ sa~khÈrÈ,
sa~khÈrapaccayÈ viÒÒÈÓaÑ, viÒÒÈÓapaccayÈ nÈmar|paÑ, nÈmar|papaccayÈ
saÄÈyatanaÑ, saÄÈyatanapaccayÈ phasso, phassapaccayÈ vedanÈ,
vedanÈpaccayÈ taÓhÈ, taÓhÈpaccayÈ upÈdÈnaÑ, upÈdÈnapaccayÈ bhavo,
bhavapaccayÈ jÈti, jÈtipaccayÈ jarÈmaraÓaÑ sokaparidevadukkhadomanassupÈyÈsÈ sambhavanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa
samudayo hoti.
AvijjÈya tveva asesavirÈganirodhÈ sa~khÈranirodho, sa~khÈranirodhÈ
viÒÒÈÓanirodho -pa- jÈtinirodhÈ jarÈmaraÓaÑ sokaparidevadukkhadomanassupÈyÈsÈ nirujjhanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa
nirodho hotÊ”ti. EvaÑ avasiyapavattasallakkhaÓavasena suÒÒato lokaÑ
avekkhati.
KathaÑ tucchasa~khÈrasamanupassanÈvasena suÒÒato lokaÑ
avekkhati–r|pe sÈro na labbhati. VedanÈya sÈro na labbhati. SaÒÒÈya sÈro
na labbhati. Sa~khÈresu sÈro na labbhati. ViÒÒÈÓe sÈro na labbhati. R|paÑ
assÈraÑ nissÈraÑ sÈrÈpagataÑ niccasÈrasÈrena vÈ sukhasÈrasÈrena vÈ
attasÈrasÈrena vÈ niccena vÈ dhuvena vÈ sassatena vÈ
______________________________________________________________
1. ParesaÑ (SyÈ) passa SaÑ 1. 294 piÔÔhe.
15. MogharÈjamÈÓavapucchÈniddesa
183
avipariÓÈmadhammena vÈ. VedanÈ assÈrÈ nissÈrÈ sÈrÈpagatÈ. SaÒÒÈ assÈrÈ
nissÈrÈ sÈrÈpagatÈ. Sa~khÈrÈ assÈrÈ nissÈrÈ sÈrÈpagatÈ. ViÒÒÈÓaÑ assÈraÑ
nissÈraÑ sÈrÈpagataÑ niccasÈrasÈrena vÈ sukhasÈrasÈrena vÈ attasÈrasÈrena
vÈ niccena vÈ dhuvena vÈ sassatena vÈ avipariÓÈmadhammena vÈ. YathÈ
naÄo assÈro nissÈro sÈrÈpagato. YathÈ ca eraÓÉo -pa-. YathÈ ca udumbaro
assÈro nissÈro sÈrÈpagato. YathÈ ca setakaccho1 assÈro nissÈro sÈrÈpagato.
YathÈ ca pÈlibhaddako2 assÈro nissÈro sÈrÈpagato. YathÈ ca pheÓapiÓÉo3
assÈro nissÈro sÈrÈpagato. YathÈ ca udakapubbuÄaÑ4 assÈraÑ nissÈraÑ
sÈrÈpagataÑ. YathÈ ca marÊci assÈrÈ nissÈrÈ sÈrÈpagatÈ. YathÈ
kadalikkhandho assÈro nissÈro sÈrÈpagato. YathÈ mÈyÈ assÈrÈ nissÈrÈ
sÈrÈpagatÈ. Evameva r|paÑ assÈraÑ nissÈraÑ sÈrÈpagataÑ niccasÈrasÈrena
vÈ sukhasÈrasÈrena vÈ attasÈrasÈrena vÈ niccena vÈ dhuvena vÈ sassatena vÈ
avipariÓÈmadhammena vÈ. VedanÈ assÈrÈ nissÈrÈ sÈrÈpagatÈ. SaÒÒÈ assÈrÈ
nissÈrÈ sÈrÈpagatÈ. Sa~khÈrÈ assÈrÈ nissÈrÈ sÈrÈpagatÈ. ViÒÒÈÓaÑ assÈraÑ
nissÈraÑ sÈrÈpagataÑ niccasÈrasÈrena vÈ sukhasÈrasÈrena vÈ attasÈrasÈrena
vÈ niccena vÈ dhuvena vÈ sassatena vÈ avipariÓÈmadhammena vÈ. EvaÑ
tucchasa~khÈrasamanupassanÈvasena suÒÒato lokaÑ avekkhati. Imehi dvÊhi
kÈraÓehi suÒÒato lokaÑ avekkhati.
Api ca chahÈkÈrehi suÒÒato lokaÑ avekkhati. Cakkhu suÒÒaÑ5 attena
vÈ attaniyena vÈ niccena vÈ dhuvena vÈ sassatena vÈ avipariÓÈmadhammena
vÈ. SotaÑ suÒÒaÑ. GhÈnaÑ suÒÒaÑ. JivhÈ suÒÒÈ. KÈyo suÒÒo. Mano suÒÒo
attena vÈ attaniyena vÈ niccena vÈ dhuvena vÈ sassatena vÈ
avipariÓÈmadhammena vÈ. R|pÈ suÒÒÈ. SaddÈ suÒÒÈ. GandhÈ suÒÒÈ. RasÈ
suÒÒÈ. PhoÔÔhabbÈ suÒÒÈ. DhammÈ suÒÒÈ attena vÈ attaniyena vÈ niccena vÈ
dhuvena vÈ sassatena vÈ avipariÓÈmadhammena vÈ. CakkhuviÒÒÈÓaÑ
suÒÒaÑ -pa-. ManoviÒÒÈÓaÑ suÒÒaÑ. Cakkhusamphasso
______________________________________________________________
1. Setavaccho (Ka)
2. PÈÄibhaddako (Ka)
3. PheÓupiÓÉo (SyÈ)
4. PubbulakaÑ (SyÈ)
5. SyÈ...potthake imasmiÑ ÔhÈne aÒÒathÈ dissati.
184
C|ÄaniddesapÈÄi
suÒÒo -pa-. Manosamphasso suÒÒo. CakkhusamphassajÈ vedanÈ suÒÒÈ -pa-.
ManosamphassajÈ vedanÈ suÒÒÈ. R|pasaÒÒÈ suÒÒÈ -pa-. DhammasaÒÒÈ
suÒÒÈ. R|pasaÒcetanÈ suÒÒÈ -pa-. DhammasaÒcetanÈ suÒÒÈ. R|pataÓhÈ
suÒÒÈ. R|pavitakko suÒÒo. R|pavicÈro suÒÒo -pa-. DhammavicÈro suÒÒo
attena vÈ attaniyena vÈ niccena vÈ dhuvena vÈ sassatena vÈ
avipariÓÈmadhammena vÈ. EvaÑ chahÈkÈrehi suÒÒato lokaÑ avekkhati.
Api ca dasahÈkÈrehi suÒÒato lokaÑ avekkhati, r|paÑ rittato tucchato
suÒÒato anattato asÈrakato vadhakato vibhavato agham|lato sÈsavato
sa~khatato. VedanaÑ. SaÒÒaÑ. Sa~khÈre. ViÒÒÈÓaÑ. CutiÑ. UpapattiÑ.
PaÔisandhiÑ. BhavaÑ. SaÑsÈravaÔÔaÑ rittato tucchato suÒÒato anattato
asÈrakato vadhakato vibhavato agham|lato sÈsavato sa~khatato. EvaÑ
dasahÈkÈrehi suÒÒato lokaÑ avekkhati.
Api ca dvÈdasahÈkÈrehi suÒÒato lokaÑ avekkhati. R|paÑ na satto, na
jÊvo, na naro, na mÈnavo, na itthÊ, na puriso, na attÈ, na attaniyaÑ, nÈhaÑ,
na mama, na koci, na kassaci. VedanÈ. SaÒÒÈ. Sa~khÈrÈ. ViÒÒÈÓaÑ na satto,
na jÊvo, na naro, na mÈnavo, na itthÊ, na puriso, na attÈ, na attaniyaÑ,
nÈhaÑ, na mama, na koci, na kassaci. EvaÑ dvÈdasahÈkÈrehi suÒÒato lokaÑ
avekkhati.
VuttaÒhetaÑ BhagavatÈ–“yaÑ bhikkhave na tumhÈkaÑ, taÑ
pajahatha, taÑ vo pahÊnaÑ dÊgharattaÑ hitÈya sukhÈya bhavissati. KiÒca
bhikkhave na tumhÈkaÑ. R|paÑ bhikkhave na tumhÈkaÑ, taÑ pajahatha.
TaÑ vo pahÊnaÑ dÊgharattaÑ hitÈya sukhÈya bhavissati. VedanÈ bhikkhave
na tumhÈkaÑ, taÑ pajahatha, sÈ vo pahÊnÈ dÊgharattaÑ hitÈya sukhÈya
bhavissati. SaÒÒÈ bhikkhave na tumhÈkaÑ, taÑ pajahatha, sÈ vo pahÊnÈ
dÊgharattaÑ hitÈya sukhÈya bhavissati. Sa~khÈrÈ bhikkhave na tumhÈkaÑ, te
pajahatha, te vo pahÊnÈ dÊgharattaÑ hitÈya sukhÈya bhavissanti. ViÒÒÈÓaÑ
bhikkhave na tumhÈkaÑ, taÑ pajahatha, taÑ vo pahÊnaÑ dÊgharattaÑ hitÈya
sukhÈya bhavissati.
15. MogharÈjamÈÓavapucchÈniddesa
185
SeyyathÈpi1 bhikkhave yaÑ imasmiÑ jetavane tiÓakaÔÔhasÈkhÈpalÈsaÑ, taÑ
jano hareyya vÈ Éaheyya vÈ yathÈpaccayaÑ vÈ kareyya, api nu tumhÈkaÑ
evamassa ‘amhe jano tarati vÈ Éahati vÈ yathÈpaccayaÑ vÈ karotÊ’ti. No
hetaÑ bhante. TaÑ kissa hetu, na hi no etaÑ bhante attÈ vÈ attaniyaÑ vÈti.
Evameva kho bhikkhave yaÑ na tumhÈkaÑ, taÑ pajahatha, taÑ vo pahÊnaÑ
dÊgharattaÑ hitÈya sukhÈya bhavissati. KiÒca bhikkhave na tumhÈkaÑ.
R|paÑ bhikkhave na tumhÈkaÑ, taÑ pajahatha, taÑ vo pahÊnaÑ
dÊgharattaÑ hitÈya sukhÈya bhavissati. VedanÈ. SaÒÒÈ. Sa~khÈrÈ. ViÒÒÈÓaÑ
bhikkhave na tumhÈkaÑ, taÑ pajahatha, taÑ vo pahÊnaÑ dÊgharattaÑ hitÈya
sukhÈya bhavissatÊ”ti. Evampi suÒÒato lokaÑ avekkhati.
ŒyasmÈ Œnando BhagavantaÑ etadavoca “suÒÒo2 loko suÒÒo loko”ti
bhante vuccati, kittÈvatÈ nu kho bhante “suÒÒo loko”ti vuccatÊti. YasmÈ ca
kho Œnanda suÒÒaÑ attena vÈ attaniyena vÈ, tasmÈ “suÒÒo loko”ti vuccati.
KiÒcÈnanda suÒÒaÑ attena vÈ attaniyena vÈ. Cakkhu kho Œnanda suÒÒaÑ
attena vÈ attaniyena vÈ. R|pÈ suÒÒÈ. CakkhuviÒÒÈÓaÑ suÒÒaÑ.
Cakkhusamphasso suÒÒo, yampidaÑ cakkhusamphassapaccayÈ uppajjati
vedayitaÑ sukhaÑ vÈ dukkhaÑ vÈ adukkhamasukhaÑ vÈ. Tampi suÒÒaÑ
attena vÈ attaniyena vÈ. SotaÑ suÒÒaÑ. SaddÈ suÒÒÈ. GhÈnaÑ suÒÒaÑ.
GandhÈ suÒÒÈ. JivhÈ suÒÒÈ. RasÈ suÒÒÈ. KÈyo suÒÒo. PhoÔÔhabbÈ suÒÒÈ.
Mano suÒÒo. DhammÈ suÒÒÈ. ManoviÒÒÈÓaÑ suÒÒaÑ. Manosamphasso
suÒÒo, yampidaÑ suÒÒaÑ manosamphassapaccayÈ uppajjati vedayitaÑ
sukhaÑ vÈ dukhaÑ vÈ adukkhamasukhaÑ vÈ, tampi suÒÒaÑ attena vÈ
attaniyena vÈ. YasmÈ ca kho Œnanda suÒÒaÑ attena vÈ attaniyena vÈ, tasmÈ
“suÒÒo loko”ti vuccatÊti. Evampi suÒÒato lokaÑ avekkhati.
“SuddhaÑ dhammasamuppÈdaÑ, suddhasa~khÈrasantatiÑ.
Passantassa yathÈbh|taÑ, na bhayaÑ hoti GÈmaÓi.
______________________________________________________________
1. TaÑ kiÑ maÒÒatha (SyÈ, Ka) passa SaÑ 2. 28 piÔÔhe.
2. SuÒÒato (Ka) passa SaÑ 2. 280 piÔÔhe.
186
C|ÄaniddesapÈÄi
TiÓakaÔÔhasamaÑ lokaÑ, yadÈ paÒÒÈya passati.
NÈÒÒaÑ1 patthayate kiÒci, aÒÒatrappaÔisandhiyÈ”ti.
Evampi suÒÒato lokaÑ avekkhati.
VuttaÒhetaÑ BhagavatÈ2–evameva kho bhikkhave bhikkhu r|paÑ
samannesati yÈvatÈ r|passa gati, vedanaÑ samannesati yÈvatÈ vedanÈya
gati, saÒÒaÑ samannesati yÈvatÈ saÒÒÈya gati, sa~khÈre samannesati yÈvatÈ
sa~khÈrÈnaÑ gati, viÒÒÈÓaÑ samannesati yÈvatÈ viÒÒÈÓassa gati, tassa
r|paÑ3 samannesato yÈvatÈ r|passa gati. VedanaÑ -pa-. SaÒÒaÑ. Sa~khÈre.
ViÒÒÈÓaÑ samannesato yÈvatÈ viÒÒÈÓassa gati, yampissa taÑ hoti “ahan”ti
vÈ “maman”ti vÈ “asmÊ”ti vÈ, tampi tassa na hotÊti. Evampi suÒÒato lokaÑ
avekkhati.
SuÒÒato lokaÑ avekkhass|ti suÒÒato lokaÑ avekkhassu
paccavekkhassu dakkhassu tulehi tÊrehi vibhÈvehi vibh|taÑ karohÊti suÒÒato
lokaÑ avekkhassu.
MogharÈja sadÈ satoti MogharÈjÈti BhagavÈ taÑ brÈhmaÓaÑ nÈmena
Èlapati. SadÈti sabbakÈlaÑ -pa- sacchime vayokhandhe. Satoti cat|hi
kÈraÓehi sato. KÈye kÈyÈnupassanÈsatipaÔÔhÈnaÑ bhÈvento sato -pa- so
vuccati satoti MogharÈja sadÈ sato.
AttÈnudiÔÔhiÑ |haccÈti attÈnudiÔÔhi vuccati vÊsativatthukÈ sakkÈyadiÔÔhi.
Idha assutavÈ puthujjano ariyÈnaÑ adassÈvÊ ariyadhammassa akovido
ariyadhamme avinÊto, sappurisÈnaÑ adassÈvÊ sappurisadhammassa akovido
sappurisadhamme avinÊto r|paÑ attato samanupassati, r|pavantaÑ vÈ
attÈnaÑ, attani vÈ r|paÑ, r|pasmiÑ vÈ attÈnaÑ. VedanaÑ. SaÒÒaÑ.
Sa~khÈre. ViÒÒÈÓaÑ attato samanupassati, viÒÒÈÓavantaÑ vÈ attÈnaÑ, attani
vÈ viÒÒÈÓaÑ, viÒÒÈÓasmiÑ vÈ attÈnaÑ. YÈ evar|pÈ diÔÔhi diÔÔhigataÑ
diÔÔhigahanaÑ diÔÔhikantÈro diÔÔhivis|kÈyikaÑ diÔÔhivipphanditaÑ
diÔÔhisaÑyojanaÑ gÈho paÔiggÈho abhiniveso parÈmÈso kummaggo
micchÈpatho micchattaÑ titthÈyatanaÑ vipariyÈsaggÈho viparÊtaggÈho
vipallÈsaggÈho micchÈgÈho
______________________________________________________________
1. Na aÒÒaÑ (SÊ, SyÈ, Ka)
3. Tassa bhikkhuno r|paÑ (SyÈ)
2. Passa SaÑ 2. 401 piÔÔhe.
15. MogharÈjamÈÓavapucchÈniddesa
187
ayÈthÈvakasmiÑ yÈthÈvakanti gÈho yÈvatÈ dvÈsaÔÔhi diÔÔhigatÈni, ayaÑ
attÈnudiÔÔhi. AttÈnudiÔÔhiÑ |haccÈti attÈnudiÔÔhiÑ |hacca sam|hacca1
uddharitvÈ samuddharitvÈ uppÈÔayitvÈ samuppÈÔayitvÈ pajahitvÈ vinodetvÈ
byantÊkaritvÈ anabhÈvaÑ gametvÈti attÈnudiÔÔhiÑ |hacca.
EvaÑ maccutaro siyÈti evaÑ maccupi tareyyÈsi, jarÈpi tareyyÈsi,
maraÓampi tareyyÈsi uttareyyÈsi patareyyÈsi samatikkameyyÈsi
vÊtivatteyyÈsÊti evaÑ maccutaro siyÈ.
EvaÑ lokaÑ avekkhantanti evaÑ lokaÑ avekkhantaÑ
paccavekkhantaÑ ulayantaÑ tÊrayantaÑ vibhÈvayantaÑ vibh|taÑ karontanti
evaÑ lokaÑ avekkhantaÑ.
Maccu rÈjÈ na passatÊti maccupi maccurÈjÈ, mÈropi maccurÈjÈ,
maraÓampi maccurÈjÈ. Na passatÊti maccurÈjÈ na passati na dakkhati
nÈdhigacchati na vindati na paÔilabhati. VuttaÒhetaÑ BhagavatÈ–
“seyyathÈpi bhikkhave ÈraÒÒiko migo araÒÒe pavane caramÈno vissattho
gacchati, vissattho2 tiÔÔhati, vissattho nisÊdati, vissattho seyyaÑ kappeti.
TaÑ kissa hetu. AnÈpÈthagato3 bhikkhave luddassa. Evameva kho
bhikkhave bhikkhu vivicceva kÈmehi vivicca akusalehi dhammehi
savitakkaÑ savicÈraÑ vivekajaÑ pÊtisukhaÑ paÔhamaÑ jhÈnaÑ upasampajja
viharati. AyaÑ vuccati bhikkhave bhikkhu andhamakÈsi4, mÈraÑ apadaÑ
vadhitvÈ mÈracakkhuÑ adassanaÑ gato pÈpimato.
Puna caparaÑ bhikkhave bhikkhu vitakkavicÈrÈnaÑ v|pasamÈ
ajjhattaÑ sampasÈdanaÑ cetaso ekodibhÈvaÑ avitakkaÑ avicÈraÑ
samÈdhijaÑ pÊtisukhaÑ dutiyaÑ jhÈnaÑ -pa- tatiyaÑ jhÈnaÑ. CatutthaÑ
jhÈnaÑ upasampajja viharati. AyaÑ vuccati bhikkhave bhikkhu
andhamakÈsi mÈraÑ, apadaÑ vadhitvÈ mÈracakkhuÑ adassanaÑ gato
pÈpimato.
Puna caparaÑ bhikkhave bhikkhu sabbaso r|pasaÒÒÈnaÑ samatikkamÈ
paÔighasaÒÒÈnaÑ attha~gamÈ nÈnattasaÒÒÈnaÑ amanasikÈrÈ “ananto
ÈkÈso”ti ÈkÈsÈnaÒcÈyatanaÑ upasampajja viharati. AyaÑ vuccati bhikkhave
______________________________________________________________
1. Uhacca samuhacca (Ka) saddanÊtiyÈ pana sameti.
3. AnÈpÈtagato (Ka)
4. AntamakÈsi (Ka) passa Ma 1. 214 piÔÔhe.
2. VissaÔÔho (Ka)
188
C|ÄaniddesapÈÄi
bhikkhu andhamakÈsi mÈraÑ, apadaÑ vadhitvÈ mÈracakkhuÑ adassanaÑ
gato pÈpimato.
Puna caparaÑ bhikkhave bhikkhu sabbaso ÈkÈsÈnaÒcÈyatanaÑ
samatikkamma “anantaÑ viÒÒÈÓan”ti viÒÒÈÓaÒcÈyatanaÑ upasampajja
viharati -pa-.
Puna caparaÑ bhikkhave sabbaso viÒÒÈÓaÒcÈyatanaÑ samatikkamma
“natthi kiÒcÊ”ti ÈkiÒcaÒÒÈyatanaÑ upasampajja viharati -pa-.
Puna caparaÑ bhikkhave sabbaso ÈkiÒcaÒÒÈyatanaÑ samatikkamma
nevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanaÑ upasampajja viharati -pa-.
Puna caparaÑ bhikkhave sabbaso nevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanaÑ
samatikkamma saÒÒÈvedayitanirodhaÑ upasampajja viharati. PaÒÒÈya cassa
disvÈ ÈsavÈ parikkhÊÓÈ honti. AyaÑ vuccati bhikkhave bhikkhu
andhamakÈsi mÈraÑ, apadaÑ vadhitvÈ mÈracakkhuÑ adassanaÑ gato
pÈpimato, tiÓÓo loke visattikan”ti. So vissattho gacchati, vissattho tiÔÔhati,
vissattho nisÊdati, vissattho seyyaÑ kappeti. TaÑ kissa hetu, anÈpÈthagato
bhikkhu pÈpimatoti maccurÈjÈ na passati. TenÈha BhagavÈ–
SuÒÒato lokaÑ avekkhassu, MogharÈja sadÈ sato.
AttÈnudiÔÔhiÑ |hacca, evaÑ maccutaro siyÈ.
EvaÑ lokaÑ avekkhantaÑ, maccurÈjÈ na passatÊti.
Saha gÈthÈpariyosÈnÈ -pa- “SatthÈ me bhante BhagavÈ,
sÈvakohamasmÊ”ti.
MogharÈjamÈÓavapucchÈniddeso pannarasamo.
_____
16. Pi~giyamÈÓavapucchÈniddesa
89. JiÓÓohamasmi abalo vÊtavaÓÓo1, (iccÈyasmÈ Pi~giyo,)
NettÈ na suddhÈ savanaÑ na phÈsu.
MÈhaÑ nassaÑ momuho antarÈva2,
Œcikkha dhammaÑ yamahaÑ vijaÒÒaÑ.
JÈtijarÈya idha vippahÈnaÑ.
(1)
______________________________________________________________
1. VivaÓÓo (SyÈ)
2. AntarÈya (SyÈ, Ka)
16. Pi~giyamÈÓavapucchÈniddesa
189
JiÓÓohamasmi abalo vÊtavaÓÓoti jiÓÓohamasmÊti jiÓÓo vuÉÉho
mahallako addhagato vayo-anuppatto vÊsavassasatiko jÈtiyo. Abaloti
dubbalo appabalo appathÈmo. VÊtavaÓÓoti vÊtavaÓÓo vigatavaÓÓo
vigacchitavaÓÓo, yÈ sÈ purimÈ subhÈ vaÓÓanibhÈ, sÈ antarahitÈ ÈdÊnavo
pÈtubh|toti jiÓÓohamasmi abalo vÊtavaÓÓo.
IccÈyasmÈ Pi~giyoti iccÈti padasaddhi -pa-. ŒyasmÈti piyavacanaÑ
-pa-. Pi~giyoti tassa brÈhmaÓassa nÈmaÑ -pa- abhilÈpoti iccÈyasmÈ
Pi~giyo.
NettÈ na suddhÈ savanaÑ na phÈs|ti nettÈ asuddhÈ avisuddhÈ
aparisuddhÈ avodÈtÈ, no tathÈ cakkhunÈ r|pe passÈmÊti nettÈ na suddhÈ.
SavanaÑ na phÈs|ti sotaÑ asuddhaÑ avisuddhaÑ aparisuddhaÑ avodÈtaÑ,
no tathÈ sotena saddaÑ suÓomÊti nettÈ na suddhÈ savanaÑ na phÈsu.
MÈhaÑ nassaÑ momuho antarÈvÈti mÈhaÑ nassanti mÈhaÑ nassaÑ
mÈhaÑ vinassaÑ mÈhaÑ panassaÑ. Momuhoti mohamuho avijjÈgato
aÒÒÈÓÊ avibhÈvÊ duppaÒÒo. AntarÈvÈti tuyhaÑ dhammaÑ diÔÔhiÑ paÔipadaÑ
maggaÑ anaÒÒÈya anadhigantvÈ aviditvÈ appaÔilabhitvÈ aphassayitvÈ
asacchikaritvÈ antarÈyeva kÈlaÑ kareyyanti mÈhaÑ nassaÑ momuho
antarÈva.
Œcikkha dhammaÑ yamahaÑ vijaÒÒanti dhammanti ÈdikalyÈÓaÑ
majjhekalyÈÓaÑ pariyosÈnakalyÈÓaÑ sÈtthaÑ sabyaÒjanaÑ
kevalaparipuÓÓaÑ parisuddhaÑ brahmacariyaÑ cattÈro satipaÔÔhÈne cattÈro
sammappad.hÈne cattÈro iddhipÈde paÒcindriyÈni paÒca balÈni satta
bojjha~ge ariyaÑ aÔÔha~gikaÑ maggaÑ nibbÈnaÒca nibbÈnagÈminiÒca
paÔipadaÑ ÈcikkhÈhi desehi paÒÒapehi paÔÔhapehi vivarÈhi vibhajÈhi
uttÈnÊkarohi pakÈsehÊti Ècikkha dhammaÑ. YamahaÑ vijaÒÒanti yamahaÑ
jÈneyyaÑ ÈjÈneyyaÑ vijÈneyyaÑ paÔivijÈneyyaÑ paÔivijjheyyaÑ
adhigaccheyyaÑ phasseyyaÑ sacchikareyyanti Ècikkha dhammaÑ yamahaÑ
vijaÒÒaÑ.
JÈtijarÈya idha vippahÈnanti idheva jÈtijarÈmaraÓassa pahÈnaÑ
v|pasamaÑ paÔinissaggaÑ paÔippassaddhiÑ amataÑ nibbÈnanti jÈtijarÈya
idha vippahÈnaÑ. TenÈha so brÈhmaÓo–
190
C|ÄaniddesapÈÄi
JiÓÓohamasmi abalo vÊtavaÓÓo, (iccÈyasmÈ Pi~giyo,)
NettÈ na suddhÈ savanaÑ na phÈsu.
MÈhaÑ nassaÑ momuho antarÈva,
Œcikkha dhammaÑ yamahaÑ vijaÒÒaÑ.
JÈtijarÈya idha vippahÈnanti.
90. DisvÈna r|pesu vihaÒÒamÈne, (Pi~giyÈti BhagavÈ,)
Ruppanti r|pesu janÈ pamattÈ.
TasmÈ tuvaÑ Pi~giya appamatto,
Jahassu r|paÑ apunabbhavÈya.
(2)
DisvÈna r|pesu vihaÒÒamÈneti r|panti cattÈro ca mahÈbh|tÈ
catunnaÒca mahÈbh|tÈnaÑ upÈdÈya r|paÑ, sattÈ r|pahetu r|pappaccayÈ
r|pakÈraÓÈ haÒÒanti vihaÒÒanti upahaÒÒanti upaghÈtiyanti1, r|pe sati
vividhakammakÈraÓÈ2 kÈrenti, kasÈhipi tÈÄenti, vettehipi tÈÄenti,
aÉÉhadaÓÉakehipi tÈÄenti, hatthampi chindanti, pÈdampi chindanti,
hatthapÈdampi chindanti, kaÓÓampi chindanti, nÈsampi chindanti,
kaÓÓanÈsampi chindanti, bila~gathÈlikampi karonti, sa~khamuÓÉikampi
karonti, rÈhumukhampi karonti, jotimÈlikampi karonti, hatthapajjotikampi
karonti, erakavattikampi karonti, cÊrakavÈsikampi karonti, eÓeyyakampi
karonti, baÄisamaÑsikampi karonti, kahÈpaÓikampi karonti,
khÈrÈpatacchikampi3 karonti, palighaparivattikampi karonti,
palÈlapÊÔhakampi karonti, tattenapi telena osiÒcanti, sunakhehipi khÈdÈpenti,
jÊvantampi s|le uttÈsenti, asinÈpi sÊsaÑ chindanti, evaÑ sattÈ r|pahetu
r|pappaccayÈ r|pakÈraÓÈ haÒÒanti vihaÒÒanti upahaÒÒanti upaghÈtiyanti.
EvaÑ haÒÒamÈne vihaÒÒamÈne upahaÒÒamÈne upaghÈtiyamÈne disvÈ
passitvÈ tulayitvÈ tÊrayitvÈ vibhÈvayitvÈ vibh|taÑ katvÈti disvÈna r|pesu
vihaÒÒamÈne.
Pi~giyÈti BhagavÈti Pi~giyÈti BhagavÈ taÑ brÈhmaÓaÑ nÈmena Èlapati.
BhagavÈti gÈravÈdhivacanametaÑ -pa- sacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ
BhagavÈti Pi~giyÈti BhagavÈ.
______________________________________________________________
1. UpaghÈtayanti (SyÈ, Ka)
3. KhÈrÈpaÔicchikampi (Ka)
2. VividhakammakaraÓÈni (Ka)
16. Pi~giyamÈÓavapucchÈniddesa
191
Ruppanti r|pesu janÈ pamattÈti ruppantÊti ruppanti kuppanti pÊÄayanti1
ghaÔÔayanti, byÈdhitÈ domanassitÈ honti. Cakkhurogena ruppanti kuppanti
pÊÄayanti ghaÔÔayanti, byÈdhitÈ domanassitÈ honti. Sotarogena -pa-.
KÈyarogena -pa-. aÑsamakasavÈtÈtapasarÊsapasamphassehi ruppanti
kuppanti pÊÄayanti ghaÔÔayanti, byÈdhitÈ domanassitÈ hontÊti ruppanti r|pesu.
Atha vÈ cakkhusmiÑ hÊyamÈne hÈyamÈne parihÈyamÈne vemÈne2
vigacchamÈne antÈradhÈyamÈne ruppanti -pa- domanassitÈ honti. SotasmiÑ.
GhÈnasmiÑ. JivhÈya. KÈyasmiÑ. R|pasmiÑ. SaddasmiÑ. GandhasmiÑ.
RasasmiÑ. PhoÔÔhabbasmiÑ. KulasmiÑ. GaÓasmiÑ. ŒvÈsasmiÑ.
LÈbhasmiÑ. YasasmiÑ. PasaÑsÈya. SukhasmiÑ. CÊvarasmiÑ.
PiÓÉapÈtasmiÑ. SenÈsanasmiÑ. GilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈrasmiÑ
hÊyamÈne hÈyamÈne parihÈyamÈne vemÈne vigacchamÈne antaradhÈyamÈne
ruppanti kuppanti pÊÄayanti ghaÔÔayanti, byÈdhitÈ domanassitÈ hontÊti evampi
ruppanti r|pesu.
JanÈti khattiyÈ ca brÈhmaÓÈ ca vessÈ ca suddÈ ca gahaÔÔhÈ ca pabbajitÈ
ca devÈ ca manussÈ ca. PamattÈti pamÈdo vattabbo kÈyaduccaritena vÈ
vacÊduccaritena vÈ manoduccaritena vÈ paÒcasu kÈmaguÓesu cittassa
vosaggo vosaggÈnuppadÈnaÑ kusalÈnaÑ vÈ dhammÈnaÑ bhÈvanÈya
asakkaccakiriyatÈ asÈtaccakiriyatÈ anaÔÔhitakiriyatÈ olÊnavuttitÈ
nikkhittacchandatÈ nikkhittadhuratÈ anÈsevanÈ abhÈvanÈ abahulÊkammaÑ3
anadhiÔÔhÈnaÑ ananuyogo pamÈdo, yo evar|po pamÈdo pamajjanÈ
pamajjitattaÑ, ayaÑ vuccati pamÈdo, iminÈ pamÈdena samannÈgatÈ janÈ
pamattÈti ruppanti r|pesu janÈ pamattÈ.
TasmÈ tuvaÑ Pi~giya appamattoti tasmÈti tasmÈ taÑkÈraÓÈ taÑhetu
tappaccayÈ taÑnidÈnaÑ evaÑ ÈdÊnavaÑ sampassamÈno r|pes|ti tasmÈ
tuvaÑ Pi~giya. Appamattoti sakkaccakÈrÊ sÈtaccakÈrÊ -pa- appamÈdo
kusalesu dhammes|ti tasmÈ tuvaÑ Pi~giya appamatto.
Jahassu r|paÑ apunabbhavÈyÈti r|panti cattÈro ca mahÈbh|tÈ
catunnaÒca mahÈbh|tÈnaÑ upÈdÈya r|paÑ. Jahassu r|panti jahassu r|paÑ,
pajahassu r|paÑ, vinodehi r|paÑ, byantÊkarohi r|paÑ, anabhÈvaÑ gamehi
r|paÑ. Apunabbha
______________________________________________________________
1. PÊÄiyanti (SyÈ, Ka)
2. VihÈyamÈne (Ka)
3. AbahulikammaÑ (Ka)
192
C|ÄaniddesapÈÄi
vÈyÈti yathÈ te r|paÑ idheva nirujjheyya, puna paÔisandhiko bhavo na
nibbatteyya kÈmadhÈtuyÈ vÈ r|padhÈtuyÈ vÈ ar|padhÈtuyÈ vÈ, kÈmabhave
vÈ r|pabhave vÈ ar|pabhave vÈ, saÒÒÈbhave vÈ asaÒÒÈbhave vÈ
nevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈbhave vÈ, ekavokÈrabhave vÈ catuvokÈrabhave vÈ
paÒcavokÈrabhave vÈ, puna gatiyÈ vÈ upapattiyÈ vÈ paÔisandhiyÈ vÈ bhave
vÈ saÑsÈre vÈ vaÔÔe vÈ na janeyya na saÒjaneyya na nibbatteyya
nÈbhinibbatteyya idheva nirujjheya v|pasameyya atthaÑ gaccheyya
paÔippassambheyyÈti jahassu r|paÑ apunabbhavÈya. TenÈha BhagavÈ–
DisvÈna r|pesu vihaÒÒamÈne, (Pi~giyÈti BhagavÈ,)
Ruppanti r|pesu janÈ pamattÈ.
TasmÈ tuvaÑ Pi~giya appamatto,
Jahassu r|paÑ apunabbhavÈyÈti.
91. DisÈ catasso vidisÈ catasso,
UddhaÑ adho dasa disÈ imÈyo.
Na tuyhaÑ adiÔÔhaÑ asutaÑ amutaÑ,
Atho aviÒÒÈtaÑ kiÒcanamatthi loke.
Œcikkha dhammaÑ yamahaÑ vijaÒÒaÑ,
JÈtijarÈya idha vippahÈnaÑ.
(3)
DisÈcatasso vidisÈ catasso, uddhaÑ adho dasa disÈ imÈyoti dasa disÈ.
Na tuyhaÑ adiÔÔhaÑ asutaÑ amutaÑ, atho aviÒÒÈtaÑ kiÒcanamatthi
loketi na tuyhaÑ adiÔÔhaÑ asutaÑ amutaÑ aviÒÒÈtaÑ kiÒci attattho vÈ
parattho vÈ ubhayattho vÈ diÔÔhadhammiko vÈ attho samparÈyiko vÈ attho
uttÈno vÈ attho gambhÊro vÈ attho g|Äho vÈ attho paÔicchanno vÈ attho
neyyo vÈ attho nÊto vÈ attho anavajjo vÈ attho nikkileso vÈ attho vodÈno vÈ
attho paramattho vÈ attho natthi na atthi na saÑvijjati nupalabbhatÊti na
tuyhaÑ adiÔÔhaÑ asutaÑ amutaÑ atho aviÒÒÈtaÑ kiÒcanamatthi loke.
Œcikkha dhammaÑ yamahaÑ vijaÒÒanti dhammanti ÈdikalyÈÓaÑ -panibbÈnaÒca nibbÈnagÈminiÒca paÔipadaÑ ÈcikkhÈhi desehi paÒÒapehi
paÔÔhapehi vivarÈhi vibhajÈhi
16. Pi~giyamÈÓavapucchÈniddesa
193
uttÈnÊkarohi pakÈsehi. YamahaÑ vijaÒÒanti yamahaÑ jÈneyyaÑ ÈjÈneyyaÑ
vijÈneyyaÑ paÔivijÈneyyaÑ paÔivijjheyyaÑ adhigaccheyyaÑ phasseyyaÑ
sacchikareyyanti Ècikkha dhammaÑ yamahaÑ vijaÒÒaÑ.
JÈtijarÈya idha vippahÈnanti idheva jÈtijarÈmaraÓassa pahÈnaÑ
v|pasamaÑ paÔinissaggaÑ paÔippassaddhiÑ amataÑ nibbÈnanti jÈtijarÈya
idha vippahÈnaÑ. TenÈha so brÈhmaÓo–
DisÈ catasso vidisÈ catasso,
UddhaÑ adho dasa disÈ imÈyo.
Na tuyhaÑ adiÔÔhaÑ asutaÑ amutaÑ,
Atho aviÒÒÈtaÑ kiÒcanamatthi loke.
Œcikkha dhammaÑ yamahaÑ vijaÒÒaÑ,
JÈtijarÈya idha vippahÈnanti.
92. TaÓhÈdhipanne manuje pekkhamÈno, (Pi~giyÈti BhagavÈ,)
SantÈpajÈte jarasÈ parete.
TasmÈ tuvaÑ Pi~giya appamatto,
Jahassu taÓhaÑ apunabbhavÈya.
(4)
TaÓÈdhipanne manuje pekkhamÈnoti taÓhÈti r|pataÓhÈ -padhammataÓhÈ. TaÓhÈdhipanneti taÓhÈdhipanne1 taÓhÈnuge taÓhÈnugate
taÓhÈnusaÔe taÓhÈya panne paÔipanne abhibh|te pariyÈdinnacitte. Manujeti
sattÈdhivacanaÑ. PekkhamÈnoti pekkhamÈno dakkhamÈno olokayamÈno
nijjhÈyamÈno upaparikkhamÈnoti taÓhÈdhipanne manuje pekkhamÈno.
Pi~giyÈti BhagavÈti Pi~giyÈti BhagavÈ taÑ brÈhmaÓaÑ nÈmena Èlapati.
BhagavÈti gÈravÈdhivacanametaÑ -pa- sacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ
BhagavÈti Pi~giyÈti BhagavÈ.
SantÈpajÈte jarasÈ pareteti santÈpajÈteti jÈtiyÈ santÈpajÈte, jarÈya
santÈpajÈte, byÈdhinÈ santÈpajÈte, maraÓena santÈpajÈte,
sokaparidevadukkhadomanassupÈyÈsehi santÈpajÈte, nerayikena dukkhena
santÈpajÈte -pa- diÔÔhibyasanena dukkhena santÈpajÈte
______________________________________________________________
1. TaÓhÈya adhipanne (Ka)
194
C|ÄaniddesapÈÄi
ÊtijÈte upaddavajÈte upasaggajÈteti santÈpajÈte. JarasÈ pareteti jarÈya phuÔÔhe
parete samohite samannÈgate. JÈtiyÈ anugate jarÈya anusaÔe byÈdhinÈ
abhibh|te maraÓena abbhÈhate atÈÓe aleÓe asaraÓe asaraÓÊbh|teti
santÈpajÈte jarasÈ parete.
TasmÈ tuvaÑ Pi~giya appamattoti tasmÈti tasmÈ taÑkÈraÓÈ taÑhetu
tappaccayÈ taÑnidÈnÈ evaÑ ÈdÊnavaÑ sampassamÈno taÓhÈyÈti tasmÈ
tuvaÑ Pi~giya. Appamattoti sakkaccakÈrÊ -pa- appamÈdo kusalesu
dhammes|ti tasmÈ tuvaÑ Pi~giya appamatto.
Jahassu taÓhaÑ apunabbhavÈyÈti taÓhÈti r|pataÓhÈ -pa- dhammataÓhÈ.
Jahassu taÓhanti jahassu taÓhaÑ, pajahassu taÓhaÑ, vinodehi taÓhaÑ,
byantÊkarohi taÓhaÑ, anabhÈvaÑ gamehi taÓhaÑ. ApunabbhavÈyÈti yathÈ te
-pa- punapaÔisandhiko bhavo na nibbatteyya kÈmadhÈtuyÈ vÈ r|padhÈtuyÈ
vÈ ar|padhÈtuyÈ vÈ kÈmabhave vÈ r|pabhave vÈ ar|pabhave vÈ saÒÒÈbhave
vÈ asaÒÒÈbhave vÈ nevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈbhave vÈ, ekavokÈrabhave vÈ
catuvokÈrabhave vÈ paÒcavokÈrabhave vÈ, punagatiyÈ vÈ upapattiyÈ vÈ
paÔisandhiyÈ vÈ bhave vÈ saÑsÈre vÈ vaÔÔe vÈ na janeyya na saÒjaneyya na
nibbatteyya nÈbhinibbatteyya idheva nirujjheyya v|pasameyya atthaÑ
gaccheyya paÔippassambheyyÈti jahassu taÓhaÑ apunabbhavÈya. TenÈha
BhagavÈ–
TaÓhÈdhipanne manuje pekkhamÈno, (Pi~giyÈti BhagavÈ,)
SantÈpajÈte jarasÈ parete.
TasmÈ tuvaÑ Pi~giya appamatto,
Jahassu taÓhaÑ apunabbhavÈyÈti.
Saha gÈthÈpariyosÈnÈ ye te brÈhmaÓena saddhiÑ ekacchandÈ
ekapayogÈ ekÈdhippÈyÈ ekavÈsanavÈsitÈ, tesaÑ anekapÈÓasahassÈnaÑ
virajaÑ vÊtamalaÑ dhammacakkhuÑ udapÈdi “yaÑ kiÒci
samudayadhammaÑ, sabbaÑ taÑ nirodhadhamman”ti. Tassa ca
brÈhmaÓassa virajaÑ vÊtamalaÑ dhammacakkhuÑ udapÈdi “yaÑ kiÒci
samudayadhammaÑ, sabbaÑ taÑ nirodhadhamman”ti, saha
dhammacakkhussa paÔilÈbhÈ ajinajaÔÈvÈkacÊratidaÓÉakamaÓÉalukesÈ ca
mass| ca antarahitÈ.
17. PÈrÈyanatthutigÈthÈniddesa
195
BhaÓÉukÈsÈyavatthavasano sa~ghÈÔipattacÊvaradharo anvatthapaÔipattiyÈ
paÒjaliko BhagavantaÑ namassamÈno nisinno hoti “SatthÈ me bhante
BhagavÈ, sÈvakohamasmÊ”ti.
Pi~giyamÈÓavapucchÈniddeso1 soÄasamo.
_____
17. PÈrÈyanatthutigÈthÈniddesa
93. Idamavoca BhagavÈ Magadhesu viharanto pÈsÈÓake cetiye,
paricÈrakasoÄasÈnaÑ2 brÈhmaÓÈnaÑ ajjhiÔÔho puÔÔho puÔÔho
paÒhaÑ byÈkÈsi.
Idamavoca BhagavÈti idaÑ pÈrÈyanaÑ avoca. BhagavÈti
gÈravÈdhivacanametaÑ -pa- sacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ BhagavÈti
idamavoca BhagavÈ. Magadhesu viharantoti MagadhanÈmake janapade
viharanto iriyato vattento pÈlento yapento yÈpento. PÈsÈÓake cetiyeti
pÈsÈÓakacetiyaÑ vuccati BuddhÈsananti Magadhesu viharanto pÈsÈÓake
cetiye. ParicÈrakasoÄasÈnaÑ brÈhmaÓÈnanti Pi~giyo3 brÈhmaÓo BÈvarissa
brÈhmaÓassa paddhopaddhacaro paricÈrako4 sisso, Pi~giyena5 te soÄasÈti
evampi paricÈrakasoÄasÈnaÑ brÈhmaÓÈnaÑ. Atha vÈ te soÄasa brÈhmaÓÈ
Buddhassa Bhagavato paddhÈ paddhacarÈ paricÈrakÈ sissÈti evampi
paricÈrakasoÄasÈnaÑ brÈhmaÓÈnaÑ.
AjjhiÔÔho puÔÔho puÔÔho paÒhaÑ byÈkÈsÊti ajjhiÔÔhoti ajjhiÔÔho ajjhesito.
PuÔÔho puÔÔhoti puÔÔho puÔÔho pucchito pucchito yÈcito yÈcito ajjhesito
ajjhesito pasÈdito pasÈdito. PaÒhaÑ byÈkÈsÊti paÒhaÑ byÈkÈsi Ècikkhi
desesi paÒÒapesi paÔÔhapesi vivari vibhaji uttÈnÊ-ÈkÈsi pakÈsesÊti ajjhiÔÔho
puÔÔho puÔÔho paÒhaÑ byÈkÈsi. TenetaÑ vuccati–
Idamavoca BhagavÈ Magadhesu viharanto pÈsÈÓake cetiye,
paricÈrakasoÄasÈnaÑ brÈhmaÓÈnaÑ ajjhiÔÔho puÔÔho puÔÔho paÒhaÑ
byÈkÈsÊti.
______________________________________________________________
1. Si~giyapaÒhaÑ (Ka)
4. ParicÈriko (SyÈ, Ka)
2. ParicÈrikasoÄasannaÑ (SyÈ, Ka)
3. Si~giyo (Ka)
5. Tena (Ka)
196
C|ÄaniddesapÈÄi
94. Ekamekassa cepi paÒhassa atthamaÒÒÈya dhammamaÒÒÈya
dhammÈnudhammaÑ paÔipajjeyya, gaccheyyeva jarÈmaraÓassa
pÈraÑ, pÈra~gamanÊyÈ ime dhammÈti, tasmÈ imassa
dhammapariyÈyassa pÈrÈyananteva adhivacanaÑ.
Ekamekassa cepi paÒhassÈti ekamekassa cepi AjitapaÒhassa
ekamekassa cepi TissametteyyapaÒhassa ekamekassa cepi PuÓÓakapaÒhassa
ekamekassa cepi Mettag|paÒhassa ekamekassa cepi DhotakapaÒhassa
ekamekassa cepi UpasÊvapaÒhassa ekamekassa cepi NandakapaÒhassa
ekamekassa cepi HemakapaÒhassa ekamekassa cepi TodeyyapaÒhassa
ekamekassa cepi KappapaÒhassa ekamekassa cepi JatukaÓÓikapaÒhassa
ekamekassa cepi BhadrÈvudhapaÒhassa ekamekassa cepi UdayapaÒhassa
ekamekassa cepi PosÈlapaÒhassa ekamekassa cepi MogharÈjapaÒhassa
ekamekassa cepi Pi~giyapaÒhassÈti ekamekassa cepi paÒhassa.
AtthamaÒÒÈya dhammamaÒÒÈyÈti sveva paÒho dhammo, visajjanaÑ1
atthoti atthaÑ aÒÒÈya jÈnitvÈ tulayitvÈ tÊrayitvÈ vibhÈvayitvÈ vibh|taÑ
katvÈti atthamaÒÒÈya. DhammamaÒÒÈyÈti dhammaÑ aÒÒÈya jÈnitvÈ
tulayitvÈ tÊrayitvÈ vibhÈvayitvÈ vibh|taÑ katvÈti dhammamaÒÒÈyÈti
atthamaÒÒÈya dhammamaÒÒÈya. DhammÈnudhammaÑ paÔipajjeyyÈti
sammÈpaÔipadaÑ anulomapaÔipadaÑ apaccanÊkapaÔipadaÑ
anvatthapaÔipadaÑ dhammÈnudhammapaÔipadaÑ paÔipajjeyyÈti
dhammÈnudhammaÑ paÔipajjeyya. Gaccheyyeva jarÈmaraÓassa pÈranti
jarÈmaraÓassa pÈraÑ vuccati amataÑ nibbÈnaÑ. Yo so
sabbasa~khÈrasamatho sabb|padhippaÔinissaggo taÓhakkhayo virÈgo
nirodho nibbÈnaÑ. Gaccheyyeva jarÈmaraÓassa pÈranti jarÈmaraÓassa
pÈraÑ gaccheyya, pÈraÑ adhigaccheyya, pÈraÑ adhiphasseyya, pÈraÑ
sacchikareyyÈti gaccheyyeva jarÈmaraÓassa pÈraÑ. PÈra~gamanÊyÈ ime
dhammÈti ime dhammÈ pÈra~gamanÊyÈ, pÈraÑ pÈpenti, pÈraÑ sampÈpenti,
pÈraÑ samanupÈpenti, jarÈmaraÓassa taraÓÈya2 saÑvattantÊti pÈra~gamanÊyÈ
ime dhammÈti.
TasmÈ imassa dhammapariyÈyassÈti tasmÈti tasmÈ taÑkÈraÓÈ taÑhetu
tappaccayÈ taÑnidÈnÈti tasmÈ. Imassa dhammapariyÈyassÈti
______________________________________________________________
1. VissajjanaÑ (Ka)
2. TÈraÓÈya (SyÈ)
17. PÈrÈyanatthutigÈthÈniddesa
197
imassa pÈrÈyanassÈti tasmÈ imassa dhammapariyÈyassa. PÈrÈyananteva
adhivacananti pÈraÑ vuccati amataÑ nibbÈnaÑ -pa- nirodho nibbÈnaÑ.
AyanaÑ vuccati maggo. SeyyathidaÑ, sammÈdiÔÔhi -pa- sammÈsamÈdhi.
Adhivacananti sa~khÈ samaÒÒÈ paÒÒatti vohÈro nÈmaÑ nÈmakammaÑ
nÈmadheyyaÑ nirutti byaÒjanaÑ abhilÈpoti pÈrÈyananteva adhivacanaÑ.
TenetaÑ vuccati–
Ekamekassa cepi paÒhassa, atthamaÒÒÈya dhammamaÒÒÈya
dhammÈnudhammaÑ paÔipajjeyya, gaccheyyeva jarÈmaraÓassa
pÈraÑ, pÈra~gamanÊyÈ ime dhammÈti, tasmÈ imassa
dhammapariyÈyassa pÈrÈyananteva adhivacananti.
95. Ajito Tissametteyyo, PuÓÓako atha Mettag|.
Dhotako UpasÊvo ca, Nando ca atha Hemako.
(1)
96. Todeyya-kappÈ Dubhayo, JatukaÓÓÊ ca paÓÉito.
BhadrÈvudho Udayo ca, PosÈlo cÈpi brÈhmaÓo.
MogharÈjÈ ca medhÈvÊ, Pi~giyo ca mahÈ-isi.
(2)
97. Ete BuddhaÑ upÈgacchuÑ, sampannacaraÓaÑ isiÑ.
PucchantÈ nipuÓe paÒhe, BuddhaseÔÔhaÑ upÈgamuÑ.
(3)
Ete BuddhaÑ upÈgacchunti eteti soÄasa pÈrÈyaniyÈ brÈhmaÓÈ. Buddhoti
yo so BhagavÈ Sayambh| anÈcariyako pubbe ananussutesu dhammesu
sÈmaÑ saccÈni abhisambujjhi, tattha ca sabbaÒÒutaÑ patto balesu ca
vasÊbhÈvaÑ. Buddhoti kenaÔÔhena Buddho, bujjhitÈ saccÈnÊti Buddho,
bodhetÈ pajÈyÈti Buddho, sabbaÒÒutÈya Buddho, sabbadassÈvitÈya Buddho,
abhiÒÒeyyatÈya Buddho, visavitÈya Buddho, khÊÓÈsavasa~khÈtena Buddho,
nirupakkilesasa~khÈtena Buddho, ekantavÊtarÈgoti Buddho, ekantavÊtadosoti
Buddho, ekantavÊtamohoti Buddho, ekantanikkilesoti Buddho,
ekÈyanamaggaÑ gatoti Buddho, eko anuttaraÑ sammÈsambodhiÑ
abhisambuddhoti Buddho, abuddhivihatattÈ buddhipaÔilÈbhÈti Buddho.
Buddhoti netaÑ nÈmaÑ mÈtarÈ kataÑ, na pitarÈ kataÑ, na bhÈtarÈ kataÑ,
na bhaginiyÈ kataÑ, na mittÈmaccehi kataÑ, na ÒÈtisÈlohitehi kataÑ, na
samaÓabrÈhmaÓehi kataÑ, na devatÈhi kataÑ, vimokkhantikametaÑ
BuddhÈnaÑ BhagavantÈnaÑ bodhiyÈ m|le saha sabbaÒÒutaÒÈÓassa
paÔilÈbhÈ sacchikÈ
198
C|ÄaniddesapÈÄi
paÒÒatti, yadidaÑ Buddhoti. Ete BuddhaÑ upÈgacchunti ete BuddhaÑ
upÈgamiÑsu upasa~kamiÑsu payirupÈsiÑsu paripucchiÑsu paripaÒhiÑs|ti
ete BuddhaÑ upÈgacchuÑ.
SampannacaraÓaÑ isinti caraÓaÑ vuccati sÊlÈcÈranibbatti.
SÊlasaÑvaropi caraÓaÑ, indriyasaÑvaropi caraÓaÑ, bhojane mattaÒÒutÈpi
caraÓaÑ, jÈgariyÈnuyogopi caraÓaÑ, sattapi saddhammÈ caraÓaÑ, cattÈripi
jhÈnÈni caraÓaÑ. SampannacaraÓanti sampannacaraÓaÑ seÔÔhacaraÓaÑ
viseÔÔhacaraÓaÑ1 pÈmokkhacaraÓaÑ uttamacaraÓaÑ pavaracaraÓaÑ. IsÊti
isi, BhagavÈ mahantaÑ sÊlakkhandhaÑ esÊ gavesÊ pariyesÊti isi -pamahesakkhehi vÈ sattehi esito gavesito pariyesito “kahaÑ Buddho kahaÑ
BhagavÈ kahaÑ Devadevo kahaÑ NarÈsabho”ti isÊti sampannacaraÓaÑ isiÑ.
PucchantÈ nipuÓe paÒheti pucchantÈti pucchantÈ yÈcantÈ ajjhesantÈ
pasÈdentÈ. NipuÓe paÒheti gambhÊre duddase duranubodhe sante paÓÊte
atakkÈvacare nipuÓe paÓÉitavedanÊye paÒheti pucchantÈ nipuÓe paÒhe.
BuddhaseÔÔhaÑ upÈgamunti Buddhoti yo so BhagavÈ -pa- sacchikÈ
paÒÒatti, yadidaÑ Buddhoti. SeÔÔhanti aggaÑ seÔÔhaÑ viseÔÔhaÑ pÈmokkhaÑ
uttamaÑ pavaraÑ BuddhaÑ upÈgamuÑ upÈgamiÑsu upasa~kamiÑsu
payirupÈsiÑsu paripucchiÑsu paripaÒhiÑs|ti BuddhaseÔÔhaÑ upÈgamuÑ.
TenetaÑ vuccati–
Ete BuddhaÑ upÈgacchuÑ, sampannacaraÓaÑ isiÑ.
PucchantÈ nipuÓe paÒhe, BuddhaseÔÔhaÑ upÈgamunti.
98. TesaÑ Buddho pabyÈkÈsi, paÒhaÑ puÔÔho yathÈtathaÑ.
PaÒhÈnaÑ veyyÈkaraÓena, tosesi brÈhmaÓe Muni.
(4)
TesaÑ Buddho pabyÈkÈsÊti tesanti soÄasÈnaÑ pÈrÈyaniyÈnaÑ
brÈhmaÓÈnaÑ. Buddhoti yo so BhagavÈ -pa- sacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ
Buddhoti. PabyÈkÈsÊti tesaÑ Buddho pabyÈkÈsi Ècikkhi desesi paÒÒapesi
paÔÔhapesi vivari vibhaji uttÈnÊ-akÈsi pakÈsesÊti tesaÑ Buddho pabyÈkÈsi.
PaÒhaÑ puÔÔho yathÈtathanti paÒhaÑ puÔÔhoti paÒhaÑ puÔÔho pucchito
yÈcito ajjhesito pasÈdito. YathÈtathanti yathÈ ÈcikkhitabbaÑ, tathÈ
______________________________________________________________
1. VisiÔÔhacaraÓaÑ (Ka)
17. PÈrÈyanatthutigÈthÈniddesa
199
Ècikkhi. YathÈ desitabbaÑ, tathÈ desesi. YathÈ paÒÒapetabbaÑ, tathÈ
paÒÒapesi. YathÈ paÔÔhapetabbaÑ, tathÈ paÔÔhapesi. YathÈ vivaritabbaÑ,
tathÈ vivari. YathÈ vibhajitabbaÑ, tathÈ vibhaji. YathÈ uttÈnÊkÈtabbaÑ, tathÈ
uttÈnÊ-akÈsi. YathÈ pakÈsitabbaÑ, tathÈ pakÈsesÊti paÒhaÑ puÔÔho
yathÈtathaÑ.
PaÒhÈnaÑ veyyÈkaraÓenÈti paÒhÈnaÑ veyyÈkaraÓena Ècikkhanena
desanena paÒÒapanena paÔÔhapanena vivaraÓena vibhajanena uttÈnÊkammena
pakÈsanenÈti paÒhÈnaÑ veyyÈkaraÓena.
Tosesi brÈhmaÓe munÊti tosesÊti tosesi vitosesi pasÈdesi ÈrÈdhesi
attamane akÈsi. BrÈhmaÓeti soÄasa pÈrÈyaniye brÈhmaÓe. MunÊti monaÑ
vuccati ÒÈÓaÑ -pa- sa~gajÈlamaticca so munÊti tosesi brÈhmaÓe Muni.
TenetaÑ vuccati–
TesaÑ Buddho pabyÈkÈsi, paÒhaÑ puÔÔho yathÈtathaÑ.
PaÒhÈnaÑ veyyÈkaraÓena, tosesi brÈhmaÓe MunÊti.
99. Te tositÈ CakkhumatÈ, BuddhenÈdiccabandhunÈ.
BrahmacariyamacariÑsu, varapaÒÒassa santike.
(5)
Te tositÈ CakkhumatÈti teti soÄasa pÈrÈyaniyÈ brÈhmaÓÈ. TositÈti tositÈ
vitositÈ pasÈditÈ ÈrÈdhitÈ attamanÈ katÈti te tositÈ. CakkhumatÈti BhagavÈ
paÒcahi cakkh|hi CakkhumÈ, maÑsacakkhunÈpi CakkhumÈ,
dibbacakkhunÈpi CakkhumÈ, paÒÒÈcakkhunÈpi CakkhumÈ,
BuddhacakkhunÈpi CakkhumÈ, SamantacakkhunÈpi CakkhumÈ. KathaÑ
BhagavÈ maÑsacakkhunÈpi CakkhumÈ -pa-. EvaÑ BhagavÈ
SamantacakkhunÈpi CakkhumÈti te tositÈ CakkhumatÈ.
BuddhenÈdiccabandhunÈti Buddhoti yo so BhagavÈ -pa- sacchikÈ
paÒÒatti, yadidaÑ Buddhoti. ŒdiccabandhunÈti Èdicco vuccati s|riyo, so
Gotamo gottena, BhagavÈpi Gotamo gottena, BhagavÈ s|riyassa gottaÒÈtako
gottabandhu, tasmÈ Buddho Œdiccabandh|ti BuddhenÈdiccabandhunÈ.
200
C|ÄaniddesapÈÄi
BrahmacariyamacariÑs|ti brahmacariyaÑ vuccati
asaddhammasamÈpattiyÈ Èrati virati paÔivirati veramaÓÊ viramaÓaÑ akiriyÈ
akaraÓaÑ anajjhÈpatti velÈ-anatikkamo setughÈto. Api ca nippariyÈyavasena
brahmacariyaÑ vuccati ariyo aÔÔha~giko maggo. SeyyathidaÑ, sammÈdiÔÔhi
sammÈsa~kappo sammÈvÈcÈ sammÈkammanto sammÈ-ÈjÊvo sammÈvÈyÈmo
sammÈsati sammÈsamÈdhi. BrahmacariyamacariÑs|ti brahmacariyaÑ
cariÑsu acariÑsu samÈdÈya vattiÑs|ti brahmacariyamacariÑsu.
VarapaÒÒassa santiketi varapaÒÒassa aggapaÒÒassa seÔÔhapaÒÒassa
viseÔÔhapaÒÒassa pÈmokkhapaÒÒassa uttamapaÒÒassa pavarapaÒÒassa.
Santiketi santike sÈmantÈ Èsanne avid|re upakaÔÔheti varapaÒÒassa santike.
TenetaÑ vuccati–
Te tositÈ CakkhumatÈ, BuddhenÈdiccabandhunÈ.
BrahmacariyamacariÑsu, varapaÒÒassa santiketi.
100. Ekamekassa paÒhassa, yathÈ Buddhena desitaÑ.
TathÈ yo paÔipajjeyya, gacche pÈraÑ apÈrato.
(6)
Ekamekassa paÒhassÈti ekamekassa AjitapaÒhassa ekamekassa
TissametteyyapaÒhassa -pa- ekamekassa Pi~giyapaÒhassÈti ekamekassa
paÒhassa.
YathÈ Buddhena desitanti Buddhoti yo so BhagavÈ Sayambh| -pasacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ Buddhoti. YathÈ Buddhena desitanti yathÈ
Buddhena ÈcikkhitaÑ desitaÑ paÒÒapitaÑ paÔÔhapitaÑ vivaritaÑ
vibhajitaÑ1 uttÈnÊkataÑ pakÈsitanti yathÈ Buddhena desitaÑ.
TathÈ yo paÔipajjeyyÈti sammÈpaÔipadaÑ anulomapaÔipadaÑ
apaccanÊkapaÔipadaÑ anvatthapaÔipadaÑ dhammÈnudhammapaÔipadaÑ
paÔipajjeyyÈti tathÈ yo paÔipajjeyya.
Gacche pÈraÑ apÈratoti pÈraÑ vuccati amataÑ nibbÈnaÑ -pa- nirodho
nibbÈnaÑ. ApÈraÑ vuccanti kilesÈ ca khandhÈ ca abhisa~khÈrÈ ca. Gacche
pÈraÑ
______________________________________________________________
1. VibhattaÑ (SyÈ)
17. PÈrÈyanatthutigÈthÈniddesa
201
ApÈratoti apÈrato pÈraÑ gaccheyya, pÈraÑ adhigaccheyya, pÈraÑ
phasseyya, pÈraÑ sacchikareyyÈti gacche pÈraÑ apÈrato. TenetaÑ vuccati–
Ekamekassa paÒhassa, yathÈ Buddhena desitaÑ.
TathÈ yo paÔipajjeyya, gacche pÈraÑ apÈratoti.
101. ApÈrÈ pÈraÑ gaccheyya, bhÈvento maggamuttamaÑ.
Maggo so pÈraÑ gamanÈya, tasmÈ pÈrÈyanaÑ iti.
(7)
ApÈrÈ pÈraÑ gaccheyyÈti apÈraÑ vuccanti kilesÈ ca khandhÈ ca
abhisa~khÈrÈ ca. PÈraÑ vuccati amataÑ nibbÈnaÑ -pa- taÓhakkhayo virÈgo
nirodho nibbÈnaÑ. ApÈrÈ pÈraÑ gaccheyyÈti apÈrÈ pÈraÑ gaccheyya pÈraÑ
adhigaccheyya, pÈraÑ phasseyya, pÈraÑ sacchikareyyÈti apÈrÈ pÈraÑ
gaccheyya.
BhÈvento maggamuttamanti maggamuttamaÑ vuccati ariyo aÔÔha~giko
maggo, seyyathidaÑ, sammÈdiÔÔhi -pa- sammÈsamÈdhi. Maggamuttamanti
maggaÑ aggaÑ seÔÔhaÑ viseÔÔhaÑ pÈmokkhaÑ uttamaÑ pavaraÑ.
BhÈventoti bhÈvento Èsevanto bahulÊkarontoti bhÈvento maggamuttamaÑ.
Maggo so pÈraÑ gamanÈyÈti–
Maggo pantho patho pajjo1, aÒjasaÑ vaÔumÈ’yanaÑ.
NÈvÈ uttarasetu ca, kullo ca bhisi sa~kamo2.
PÈraÑ gamanÈyÈti pÈraÑ gamanÈya pÈraÑ sampÈpanÈya pÈraÑ
samanupÈpanÈya jarÈmaraÓassa taraÓÈyÈti maggo so pÈraÑ gamanÈya.
TasmÈ pÈrÈyanaÑ itÊti tasmÈti tasmÈ taÑkÈraÓÈ taÑhetu tappaccayÈ
taÑnidÈnÈ. PÈraÑ vuccati amataÑ nibbÈnaÑ -pa- nirodho nibbÈnaÑ.
AyanaÑ vuccati maggo. ItÊti padasandhi -pa- padÈnupubbatÈpetaÑ itÊti
tasmÈ pÈrÈyanaÑ iti. TenetaÑ vuccati–
ApÈrÈ pÈraÑ gaccheyya, bhÈvento maggamuttamaÑ.
Maggo so pÈraÑ gamanÈya, tasmÈ pÈrÈyanaÑ itÊti.
PÈrÈyanatthutigÈthÈniddeso sattarasamo.
______________________________________________________________
1. Addho (Ka)
2. Sa~gamo (SyÈ, Ka) passa DhÈtumÈlÈyaÑ maggadhÈtuvaÓÓanÈyaÑ passitabbaÑ.
202
C|ÄaniddesapÈÄi
18. PÈrÈyanÈnugÊtigÈthÈniddesa
102. PÈrÈyanamanugÈyissaÑ, (iccÈyasmÈ Pi~giyo,)
YathÈ’ddakkhi tathÈ’kkhÈsi, vimalo Bh|rimedhaso.
NikkÈmo nibbano nÈgo, kissa hetu musÈ bhaÓe.
(1)
PÈrÈyanamanugÈyissanti gÊtamanugÈyissaÑ, kathitamanukathayissaÑ1,
bhaÓitamanubhaÓissaÑ, lapitamanulapissaÑ, bhÈsitamanubhÈsissanti
pÈrÈyanamanugÈyissaÑ. IccÈyasmÈ Pi~giyoti iccÈti padasandhi -papadÈnupubbatÈpetaÑ iccÈti. ÈyasmÈti piyavacanaÑ garuvacanaÑ
sagÈravasappatissÈdhivacanametaÑ ÈyasmÈti. Pi~giyoti tassa therassa
nÈmaÑ sa~khÈ samaÒÒÈ paÒÒatti vohÈro nÈmaÑ nÈmakammaÑ
nÈmadheyyaÑ nirutti byaÒjanaÑ abhilÈpoti iccÈyasmÈ Pi~giyo.
YathÈ’ddakkhi tathÈ’kkhÈsÊti yathÈ addakkhi, tathÈ akkhÈsi Ècikkhi
desesi paÒÒapesi paÔÔhapesi vivari vibhaji uttÈnÊ-akÈsi pakÈsesi. “Sabbe
sa~khÈrÈ aniccÈ”ti yathÈ addakkhi, tathÈ akkhÈsi Ècikkhi desesi paÒÒapesi
paÔÔhapesi vivari vibhaji uttÈnÊ-akÈsi pakÈsesi. “Sabbe sa~khÈrÈ dukkhÈ”ti
-pa-. “Sabbe dhammÈ anattÈ”ti. “YaÑ kiÒci samudayadhammaÑ, sabbaÑ
taÑ nirodhadhamman”ti yathÈ addakkhi, tathÈ akkhÈsi Ècikkhi desesi
paÒÒapesi paÔÔhapesi vivari vibhaji uttÈnÊ-akÈsi pakÈsesÊti yathÈ’ddakkhi
tathÈ’kkhÈsi.
Vimalo Bh|rimedhasoti vimaloti rÈgo malaÑ, doso malaÑ, moho
malaÑ, kodho, upanÈho -pa- sabbÈkusalÈbhisa~khÈrÈ malÈ. Te malÈ
Buddhassa Bhagavato pahÊnÈ ucchinnam|lÈ tÈlÈvatthukatÈ anabhÈvaÑkatÈ
ÈyatiÑ anuppÈdadhammÈ. Amalo Buddho vimalo nimmalo malÈpagato
malavippahÊno malavimutto sabbamalavÊtivatto, bh|ri vuccati pathavÊ.
BhagavÈ tÈya2 pathavisamÈya paÒÒÈya vipulÈya vitthatÈya samannÈgato,
medhÈ vuccati paÒÒÈ, yÈ paÒÒÈ pajÈnanÈ -pa- amoho dhammavicayo
sammÈdiÔÔhi. BhagavÈ imÈya medhÈya paÒÒÈya upeto
______________________________________________________________
1. KathitamanugÈyissaÑ (SyÈ) evaÑ sabbapadesu anugÈyissanti ÈgataÑ.
2. BhagavÈ imÈya (SyÈ)
18. PÈrÈyanÈnugÊtigÈthÈniddesa
203
samupeto upÈgato samupÈgato upapanno samupapanno samannÈgato, tasmÈ
Buddho sumedhasoti vimalo Bh|rimedhaso.
NikkÈmo nibbano nÈgoti kÈmÈti uddÈnato dve kÈmÈ vatthukÈmÈ ca
kilesakÈmÈ ca -pa-. Ime vuccanti vatthukÈmÈ -pa-. Ime vuccanti kilesakÈmÈ.
Buddhassa Bhagavato vatthukÈmÈ pariÒÒÈtÈ, kilesakÈmÈ pahÊnÈ.
VatthukÈmÈnaÑ pariÒÒÈtattÈ kilesakÈmÈnaÑ pahÊnattÈ BhagavÈ na kÈme
kÈmeti, na kÈme icchati, na kÈme pattheti, na kÈme piheti, na kÈme
abhijappati. Ye kÈme kÈmenti, kÈme icchanti, kÈme patthenti, kÈme pihenti,
kÈme abhijappanti, te kÈmakÈmino rÈgarÈgino saÒÒasaÒÒino. BhagavÈ na
kÈme kÈmeti, na kÈme icchati, na kÈme pattheti, na kÈme piheti, na kÈme
abhijappati. TasmÈ Buddho akÈmo nikkÈmo cattakÈmo vantakÈmo
muttakÈmo pahÊnakÈmo paÔinissaÔÔhakÈmo vÊtarÈgo vigatarÈgo cattarÈgo
vantarÈgo muttarÈgo pahÊnarÈgo paÔinissaÔÔharÈgo nicchÈto nibbuto sÊtibh|to
sukhappaÔisaÑvedÊ brahmabh|tena attanÈ viharatÊti nikkÈmo.
Nibbanoti rÈgo vanaÑ, doso vanaÑ, moho vanaÑ, kodho vanaÑ,
upanÈho vanaÑ -pa- sabbÈkusalÈbhisa~khÈrÈ vanÈ. Te vanÈ Buddhassa
Bhagavato pahÊnÈ ucchinnam|lÈ tÈlÈvatthukatÈ anabhÈvaÑkatÈ ÈyatiÑ
anuppÈdadhammÈ. TasmÈ Buddho avano vivano nibbano vanÈpagato
vanavippahÊno vanavimutto sabbavanavÊtivattoti nibbano. NÈgoti nÈgo,
BhagavÈ ÈguÑ na karotÊti nÈgo. Na gacchatÊti nÈgo. Na ÈgacchatÊti nÈgo
-pa-. EvaÑ BhagavÈ na ÈgacchatÊti nÈgoti nikkÈmo nibbano nÈgo.
Kissa hetu musÈ bhaÓeti kissa het|ti kissa hetu kiÑhetu kiÑkÈraÓÈ
kiÑnidÈnÈ kiÑpaccayÈti kissa hetu. MusÈ bhaÓeti musÈ bhaÓeyya katheyya
dÊpeyya vohareyya. MusÈ bhaÓeti mosavajjaÑ bhaÓeyya. MusÈvÈdaÑ
bhaÓeyya. AnariyavÈdaÑ bhaÓeyya. Idhekacco sabhÈgato1 vÈ parisÈgato2 vÈ
ÒÈtimajjhagato vÈ p|gamajjhagato vÈ rÈjakulamajjhagato vÈ abhinÊto
sakkhipuÔÔho “ehambho3 purisa yaÑ jÈnÈsi, taÑ vadehÊ”ti so ajÈnaÑ vÈ Èha
______________________________________________________________
1. Sabhaggato (SyÈ)
2. Parisaggato (SyÈ)
3. Ehi bho (SyÈ) passa Ma 3. 95 piÔÔhe.
204
C|ÄaniddesapÈÄi
“jÈnÈmÊ”ti, jÈnaÑ vÈ Èha “na jÈnÈmÊ”ti. ApassaÑ vÈ Èha “passÈmÊ”ti,
passaÑ vÈ Èha “na passÈmÊ”ti iti attahetu vÈ parahetu vÈ
ÈmisakiÒcikkhahetu vÈ sampajÈnamusÈ bhÈsati. IdaÑ vuccati mosavajjaÑ.
Api ca tÊhÈkÈrehi musÈvÈdo hoti, pubbevassa hoti “musÈ bhaÓissan”ti.
BhaÓantassa hoti “musÈ bhaÓÈmÊ”ti. BhaÓitassa hoti “musÈ mayÈ
bhaÓitan”ti. Imehi tÊhÈkÈrehi musÈvÈdo hoti. . Api ca cat|hÈkÈrehi
musÈvÈdo hoti pubbevassa hoti “musÈ bhaÓissan”ti. BhaÓantassa hoti “musÈ
bhaÓÈmÊ”ti. BhaÓitassa hoti “musÈ mayÈ bhaÓitan”ti vinidhÈya diÔÔhiÑ.
Imehi cat|hÈkÈrehi musÈvÈdo hoti. . Api ca paÒcahÈkÈrehi. ChahÈkÈrehi.
SattahÈkÈrehi. AÔÔhahÈkÈrehi musÈvÈdo hoti, pubbevassa hoti “musÈ
bhaÓissan”ti. BhaÓantassa hoti “musÈ bhaÓÈmÊ”ti. BhaÓitassa hoti “musÈ
mayÈ bhaÓitan”ti vinidhÈya diÔÔhiÑ, vinidhÈya khantiÑ, vinidhÈya ruciÑ,
vinidhÈya saÒÒaÑ, vinidhÈya bhÈvaÑ. Imehi aÔÔhahÈkÈrehi musÈvÈdo hoti.
MosavajjaÑ kissa hetu musÈ bhaÓeyya kathÈyya dÊpeyya vohareyyÈti kissa
hetu musÈ bhaÓe. TenÈha thero Pi~giyo–
PÈrÈyanamanugÈyissaÑ, (iccÈyasmÈ Pi~giyo,)
YathÈ’ddakkhi tathÈ’kkhÈsi, vimalo Bh|rimedhaso.
NikkÈmo nibbano nÈgo, kissa hetu musÈ bhaÓeti.
103. PahÊnamalamohassa, mÈnamakkhappahÈyino.
HandÈhaÑ kittayissÈmi, giraÑ vaÓÓ|pasaÑhitaÑ.
(2)
PahÊnamalamohassÈti malanti rÈgo malaÑ, doso malaÑ, moho malaÑ,
mÈno malaÑ, diÔÔhi malaÑ, kileso malaÑ, sabbaduccaritaÑ malaÑ,
sabbabhavagÈmikammaÑ malaÑ.
Mohoti yaÑ dukkhe aÒÒÈÓaÑ -pa- avijjÈla~gÊ moho akusalam|laÑ.
AyaÑ vuccati moho. MalaÒca moho ca Buddhassa Bhagavato pahÊnÈ
ucchinnam|lÈ tÈlÈvatthukatÈ anabhÈvaÑkatÈ
18. PÈrÈyanÈnugÊtigÈthÈniddesa
205
ÈyatiÑ anuppÈdadhammÈ. TasmÈ Buddho pahÊnamalamohoti
pahÊnamalamohassa.
MÈnamakkhappahÈyinoti mÈnoti ekavidhena mÈno, yÈ cittassa unnati1.
Duvidhena mÈno, attukkaÑsanamÈno, paravambhanamÈno. Tividhena
mÈno, “seyyohamasmÊ”ti mÈno, “sadisohamasmÊ”ti mÈno, “hÊnohamasmÊ”ti
mÈno. Catubbidhena mÈno, lÈbhena mÈnaÑ janeti, yasena mÈnaÑ janeti,
pasaÑsÈya mÈnaÑ janeti, sukhena mÈnaÑ janeti. PaÒcavidhena mÈno,
“lÈbhimhi manÈpikÈnaÑ r|pÈnan”ti mÈnaÑ janeti, “lÈbhimhi manÈpikÈnaÑ
saddÈnaÑ. GandhÈnaÑ. RasÈnaÑ. PhoÔÔhabbÈnan”ti mÈnaÑ janeti.
Chabbidhena mÈno, cakkhusampadÈya mÈnaÑ janeti, sotasampadÈya.
GhÈnasampadÈya. JivhÈsampadÈya. KÈyasampadÈya. ManosampadÈya
mÈnaÑ janeti. Sattavidhena mÈno, mÈno atimÈno mÈnÈtimÈno omÈno
avamÈno asmimÈno micchÈmÈno. AÔÔhavidhena mÈno, lÈbhena mÈnaÑ
janeti, alÈbhena omÈnaÑ janeti, yasena mÈnaÑ janeti, ayasena omÈnaÑ
janeti, pasaÑsÈya mÈnaÑ janeti, nindÈya omÈnaÑ janeti, sukhena mÈnaÑ
janeti, dukkhena omÈnaÑ janeti. Navavidhena mÈno, seyyassa
“seyyohamasmÊ”ti mÈno, seyyassa “sadisohamasmÊ”ti mÈno, seyyassa
“hÊnohamasmÊ”ti mÈno. Sadisassa “seyyohamasmÊ”ti mÈno, sadisassa
“sadisohamasmÊ”ti mÈno, sadisassa “hÊnohamasmÊ”ti mÈno. HÊnassa
“seyyohamasmÊ”ti mÈno. HÊnassa “sadisohamasmÊ”ti mÈno, hÊnassa
“hÊnohamasmÊ”ti mÈno. Dasavidhena mÈno, idhekacco mÈnaÑ janeti jÈtiyÈ
vÈ gottena vÈ kolaputtiyena vÈ vaÓÓapokkharatÈya vÈ dhanena vÈ ajjhenena
vÈ kammÈyatanena vÈ sippÈyatanena vÈ vijjÈÔÔhÈnena2 vÈ sutena vÈ
paÔibhÈnena vÈ aÒÒataraÒÒatarena vÈ vatthunÈ. Yo evar|po mÈno maÒÒanÈ
maÒÒitattaÑ unnati unnamo dhajo sampaggÈho ketukamyatÈ cittassa. AyaÑ
vuccati mÈno.
Makkhoti yo makkho makkhÈyanÈ makkhÈyitattaÑ niÔÔhuriyaÑ
niÔÔhuriyakammaÑ3. AyaÑ vuccati makkho. Buddhassa Bhagavato mÈno ca
makkho ca pahÊnÈ
______________________________________________________________
1. UÓÓati (SyÈ, Ka)
3. NitthuriyakammaÑ (Ka) passa Abhi 2. 371 piÔÔhe.
2. VijjÈÔhÈnena (Ka)
206
C|ÄaniddesapÈÄi
ucchinnam|lÈ tÈlÈvatthukatÈ anabhÈvaÑkatÈ ÈyatiÑ anuppÈdadhammÈ.
TasmÈ Buddho mÈnamakkhappahÈyÊti mÈnamakkhappahÈyino.
HandÈhaÑ kittayissÈmi, giraÑ vaÓÓ|pasaÒhitanti handÈhanti
padasandhi padasaÑsaggo padapÈrip|rÊ akkharasamavÈyo byaÒjanasiliÔÔhatÈ
padÈnupubbatÈpetaÑ handÈhanti. KittayissÈmi giraÑ vaÓÓ|pasaÑhitanti
vaÓÓena upetaÑ samupetaÑ upÈgataÑ samupÈgataÑ upapannaÑ
samupapannaÑ samannÈgataÑ vÈcaÑ giraÑ byappathaÑ udÊraÓaÑ1
kittayissÈmi desessÈmi paÒÒapessÈmi paÔÔhapessÈmi vivarissÈmi
vibhajissÈmi uttÈnÊkarissÈmi pakÈsessÈmÊti handÈhaÑ kittayissÈmi, giraÑ
vaÓÓ|pasaÑhitaÑ. TenÈha thero Pi~giyo–
PahÊnamalamohassa, mÈnamakkhappahÈyino.
HandÈhaÑ kittayissÈmi, giraÑ vaÓÓ|pasaÒhitanti.
104. Tamonudo Buddho Samantacakkhu,
Lokantag| sabbabhavÈtivatto.
AnÈsavo sabbadukkhappahÊno,
Saccavhayo brahme upÈsito me.
(3)
Tamonudo Buddho Samantacakkh|ti tamonudoti rÈgatamaÑ
dosatamaÑ mohatamaÑ mÈnatamaÑ diÔÔhitamaÑ kilesatamaÑ
duccaritatamaÑ andhakaraÓaÑ aÒÒÈÓakaraÓaÑ paÒÒÈnirodhikaÑ
vighÈtapakkhikaÑ anibbÈnasaÑvattanikaÑ nudi panudi pajahi vinodesi
byantÊ-akÈsi anabhÈvaÑ gamesi. Buddhoti yo so BhagavÈ -pa- sacchikÈ
paÒÒatti, yadidaÑ Buddhoti. Samantacakkhu vuccati sabbaÒÒutaÒÈÓaÑ -paTathÈgato tena Samantacakkh|ti tamonudo Buddho Samantacakkhu.
Lokantag| sabbabhavÈtivattoti lokoti eko loko, bhavaloko. Dve lokÈ,
bhavaloko ca sambhavaloko ca. Sampattibhavaloko ca
sampattisambhavaloko ca. Vipattibhavaloko ca vipattisambhavaloko ca2.
Tayo lokÈ. tisso vedanÈ. CattÈro lokÈ, cattÈro ÈhÈrÈ. PaÒca lokÈ,
paÒcupÈdÈnakkhandhÈ. Cha lokÈ, cha ajjhattikÈni ÈyatanÈni. Satta lokÈ,
______________________________________________________________
1. OdÊraÓaÑ (SyÈ)
2. Dve lokÈ sampatti ca bhavaloko vipatti ca bhavaloko (SyÈ)
18. PÈrÈyanÈnugÊtigÈthÈniddesa
207
sattaviÒÒÈÓaÔÔhitiyo. AÔÔha lokÈ, aÔÔha lokadhammÈ. Nava lokÈ, nava
sattÈvÈsÈ. Dasa lokÈ, dasa ÈyatanÈni. DvÈdasa lokÈ, dvÈdasÈyatanÈni.
AÔÔhÈrasa lokÈ, aÔÔhÈrasa dhÈtuyo. Lokantag|ti BhagavÈ lokassa antagato
antappatto koÔigato koÔippatto -pa- nibbÈnagato nibbÈnappatto. So
vutthavÈso ciÓÓacaraÓo -pa- jÈtimaraÓasaÑsÈro, natthi tassa punabbhavoti
lokantag|.
SabbabhavÈtivattoti bhavÈti dve bhavÈ kammabhavo ca paÔisandhiko ca
punabbhavo. Katamo kammabhavo. PuÒÒÈbhisa~khÈro apuÒÒÈbhisa~khÈro
ÈneÒjÈbhisa~khÈro, ayaÑ kammabhavo. Katamo paÔisandhiko punabbhavo.
PaÔisandhikÈ r|pÈ vedanÈ saÒÒÈ sa~khÈrÈ viÒÒÈÓaÑ, ayaÑ paÔisandhiko
punabbhavo. BhagavÈ kammabhavaÒca paÔisandhikaÒca punabbhavaÑ
ativatto1 atikkanto vÊtivattoti lokantag| sabbabhavÈtivatto.
AnÈsavo sabbadukkhappahÊnoti anÈsavoti cattÈro ÈsavÈ kÈmÈsavo
bhavÈsavo diÔÔhÈsavo avijjÈsavo. Te ÈsavÈ Buddhassa Bhagavato pahÊnÈ
ucchinnam|lÈ tÈlÈvatthukatÈ anabhÈvaÑkatÈ ÈyatiÑ anuppÈdadhammÈ.
TasmÈ Buddho anÈsavo. SabbadukkhappahÊnoti sabbaÑ tassa paÔisandhikaÑ
jÈtidukkhaÑ jarÈdukkhaÑ byÈdhidukkhaÑ maraÓadukkhaÑ
sokaparidevadukkhadomanassupÈyÈsadukkhaÑ -pa- diÔÔhibyasanadukkhaÑ
pahÊnaÑ samucchinnaÑ v|pasantaÑ paÔippassaddhaÑ abhabbuppattikaÑ
ÒÈÓagginÈ daÉÉhaÑ. TasmÈ Buddho sabbadukkhappahÊnoti anÈsavo
sabbadukkhappahÊno.
Saccavhayo brahme upÈsito meti saccavhayoti saccavhayo sadisanÈmo
sadisavhayo saccasadisavhayo. VipassÊ BhagavÈ SikhÊ BhagavÈ Vessabh|
BhagavÈ Kakusandho BhagavÈ KoÓÈgamano BhagavÈ Kassapo BhagavÈ. Te
BuddhÈ Bhagavanto sadisanÈmÈ sadisavhayÈ. BhagavÈpi Sakyamuni tesaÑ
BuddhÈnaÑ BhagavantÈnaÑ sadisanÈmo sadisavhayoti tasmÈ Buddho
saccavhayo.
Brahme upÈsito meti so mayÈ BhagavÈ Èsito upÈsito payirupÈsito
paripucchito paripaÒhitoti saccavhayo brahme upÈsito me. TenÈha thero
Pi~giyo–
______________________________________________________________
1. UpÈtivatto (Ka)
208
C|ÄaniddesapÈÄi
Tamonudo Buddho Samantacakkhu,
Lokantag| sabbabhavÈtivatto.
AnÈsavo sabbadukkhappahÊno,
Saccavhayo brahme upÈsito meti.
105. Dijo yathÈ kubbanakaÑ pahÈya,
BahupphalaÑ kÈnanamÈvaseyya.
EvamahaÑ appadasse pahÈya,
MahodadhiÑ haÑsoriva ajjhapatto1.
(4)
Dijo yathÈ kubbanakaÑ pahÈya, bahupphalaÑ kÈnanamÈvaseyyÈti dijo
vuccati pakkhÊ. KiÑkÈraÓÈ dijo vuccati pakkhÊ, dvikkhattuÑ jÈyatÊti dijo
mÈtukucchimhÈ ca aÓÉakosamhÈ ca. TaÑkÈraÓÈ dijo vuccati pakkhÊti dijo.
YathÈ kubbanakaÑ pahÈyÈti yathÈ dijo kubbanakaÑ parittavanakaÑ
appaphalaÑ appabhakkhaÑ appodakaÑ pahÈya jahitvÈ atikkamitvÈ
samatikkamitvÈ vÊtivattetvÈ aÒÒaÑ bahupphalaÑ bahubhakkhaÑ
bah|dakaÑ2 mahantaÑ kÈnanaÑ vanasaÓÉaÑ adhigaccheyya vindeyya
paÔilabheyya tasmiÑ ca vanasaÓÉe vÈsaÑ kappeyyÈti dijo yathÈ
kubbanakaÑ pahÈya, bahupphalaÑ kÈnanaÑ Èvaseyya.
EvamahaÑ appadasse pahÈya, mahodadhiÑ haÑsoriva ajjhapattoti
evanti opammasampaÔipÈdanaÑ. Appadasse pahÈyÈti yo ca BÈvarÊ
brÈhmaÓo ye caÒÒe tassa ÈcariyÈ BuddhaÑ BhagavantaÑ upÈdÈya
appadassÈ parittadassÈ thokadassÈ omakadassÈ lÈmakadassÈ chatukkadassÈ3
vÈ. Te appadasse parittadasse thokadasse omakadasse lÈmakadasse
chatukkadasse pahÈya pajahitvÈ atikkamitvÈ samatikkamitvÈ vÊtivattetvÈ
BuddhaÑ BhagavantaÑ AppamÈÓadassaÑ AggadassaÑ SeÔÔhadassaÑ
ViseÔÔhadassaÑ PÈmokkhadassaÑ UttamadassaÑ PavaradassaÑ AsamaÑ
AsamasamaÑ AppaÔisamaÑ AppaÔibhÈgaÑ AppaÔipuggalaÑ DevÈtidevaÑ
NarÈsabhaÑ PurisasÊhaÑ PurisanÈgaÑ PurisÈjaÒÒaÑ PurisanisabhaÑ
PurisadhorayhaÑ DasabaladhÈriÑ4 adhigacchiÑ vindiÑ paÔilabhiÑ. YathÈ
ca haÑso
______________________________________________________________
1. Ajja patto (Ka)
3. JatukkadassÈ (SyÈ), jatukadassÈ (SÊ-ÔÔha)
2. BahurukkhaÑ (SyÈ)
4. DasabalaÑ tÈdiÑ (SyÈ)
18. PÈrÈyanÈnugÊtigÈthÈniddesa
209
mahantaÑ mÈnasakaÑ1 vÈ saraÑ anotattaÑ vÈ dahaÑ mahÈsamuddaÑ vÈ
akkhobhaÑ amitodakaÑ jalarÈsiÑ adhigaccheyya vindeyya paÔilabheyya,
evameva BuddhaÑ BhagavantaÑ akkhobhaÑ amitatejaÑ pabhinnaÒÈÓaÑ
vivaÔacakkhuÑ paÒÒÈpabhedakusalaÑ adhigatapaÔisambhidaÑ
catuvesÈrajjappattaÑ suddhÈdhimuttaÑ setapaccattaÑ advayabhÈÓiÑ tÈdiÑ
tathÈpaÔiÒÒaÑ aparittaÑ mahantaÑ gambhÊraÑ appameyyaÑ
duppariyogÈhaÑ pah|taratanaÑ sÈgarasamaÑ chaÄa~gupekkhÈya
samannÈgataÑ atulaÑ vipulaÑ appameyyaÑ, taÑ tÈdisaÑ pavadataÑ
maggavÈdinaÑ2 merumiva nagÈnaÑ garuÄamiva dijÈnaÑ sÊhamiva migÈnaÑ
udadhimiva aÓÓavÈnaÑ adhigacchiÑ, taÑ satthÈraÑ jinapavaraÑ Mahesinti
evamahaÑ appadasse pahÈya, mahodadhiÑ haÑsoriva ajjhapatto. TenÈha
thero Pi~giyo–
Dijo yathÈ kubbanakaÑ pahÈya,
BahupphalaÑ kÈnanamÈvaseyya.
EvamahaÑ appadasse pahÈya,
MahodadhiÑ haÑsoriva ajjhapattoti.
106. Ye me pubbe viyÈkaÑsu,
HuraÑ GotamasÈsanÈ, “iccÈsi iti bhavissati.”
SabbaÑ taÑ itihÊtihaÑ, sabbaÑ taÑ takkavaÉÉhanaÑ.
(5)
Ye me pubbe viyÈkaÑs|ti yeti yo ca BÈvarÊ brÈhmaÓo ye caÒÒe tassa
ÈcariyÈ, te sakaÑ diÔÔhiÑ sakaÑ khantiÑ sakaÑ ruciÑ sakaÑ laddhiÑ
sakaÑ ajjhÈsayaÑ sakaÑ adhippÈyaÑ byÈkaÑsu ÈcikkhiÑsu desayiÑsu
paÒÒapiÑsu paÔÔhapiÑsu vivariÑsu vibhajiÑsu uttÈnÊ-akaÑsu pakÈsesunti
ye me pubbe viyÈkaÑsu.
HuraÑ GotamasÈsanÈti huraÑ GotamasÈsanÈ paraÑ GotamasÈsanÈ
pure GotamasÈsanÈ paÔhamataraÑ GotamasÈsanÈ BuddhasÈsanÈ JinasÈsanÈ
TathÈgatasÈsanÈ3 ArahantasÈsanÈti huraÑ GotamasÈsanÈ.
IccÈsi iti bhavissatÊti evaÑ kira Èsi, evaÑ kira bhavissatÊti iccÈsi iti
bhavissati.
______________________________________________________________
1. MÈnusakataÑ (SyÈ)
3. TathÈgatasÈsanÈ devasÈsanÈ (SyÈ, Ka)
2. PavaramaggavÈdinaÑ (Ka)
210
C|ÄaniddesapÈÄi
SabbaÑ taÑ itihÊtihanti sabbaÑ taÑ itihÊtihaÑ itikirÈya paramparÈya
piÔakasampadÈya takkahetu nayahetu ÈkÈraparivitakkena
diÔÔhinijjhÈnakkhantiyÈ na sÈmaÑ sayamabhiÒÒÈtaÑ na attapaccakkhaÑ
dhammaÑ yaÑ kathayiÑs|ti sabbaÑ taÑ itihÊtihaÑ.
SabbaÑ taÑ takkavaÉÉhananti sabbaÑ taÑ takkavaÉÉhanaÑ
vitakkavaÉÉhanaÑ sa~kappavaÉÉhanaÑ kÈmavitakkavaÉÉhanaÑ
byÈpÈdavitakkavaÉÉhanaÑ vihiÑsÈvitakkavaÉÉhanaÑ
ÒÈtivitakkavaÉÉhanaÑ janapadavitakkavaÉÉhanaÑ amarÈvitakkavaÉÉhanaÑ
parÈnudayatÈpaÔisaÑyuttavitakkavaÉÉhanaÑ lÈbhasakkÈrasilokapaÔisaÑyuttavitakkavaÉÉhanaÑ anavaÒÒattipaÔisaÑyuttavitakkavaÉÉhananti
sabbaÑ taÑ takkavaÉÉhanaÑ. TenÈha thero Pi~giyo–
Ye me pubbe viyÈkaÑsu,
HuraÑ GotamasÈsanÈ, “iccÈsi iti bhavissati.”
SabbaÑ taÑ itihÊtihaÑ, sabbaÑ taÑ takkavaÉÉhananti.
107. Eko tamonudÈsÊno, jutimÈ so pabha~karo.
Gotamo Bh|ripaÒÒÈÓo, Gotamo Bh|rimedhaso.
(6)
Eko tamonudÈsÊnoti ekoti BhagavÈ pabbajjasa~khÈtena eko,
adutiyaÔÔhena eko, taÓhÈya pahÈnaÔÔhena eko, ekantavÊtarÈgoti eko,
ekantavÊtadosoti eko, ekantavÊtamohoti eko, ekantanikkilesoti eko,
ekÈyanamaggaÑ gatoti eko, eko anuttaraÑ sammÈsambodhiÑ
abhisambuddhoti eko.
KathaÑ BhagavÈ pabbajjasa~khÈtena eko, BhagavÈ daharova samÈno
susu kÈÄakeso bhadrena yobbanena samannÈgato paÔhamena vayasÈ
akÈmakÈnaÑ mÈtÈpit|naÑ assumukhÈnaÑ rodantÈnaÑ vilapantÈnaÑ
ÒÈtisaÑghaÑsabbaÑ gharÈvÈsapalibodhaÑ chinditvÈ puttadÈrapalibodhaÑ
chinditvÈ ÒÈtipalibodhaÑ chinditvÈ mittÈmaccapalibodhaÑ chinditvÈ
sannidhipalibodhaÑ chinditvÈ kesamassuÑ ohÈretvÈ kÈsÈyÈni vatthÈni
acchÈdetvÈ agÈrasmÈ anagÈriyaÑ pabbajitvÈ akiÒcanabhÈvaÑ upagantvÈ
eko carati viharati iriyati vatteti pÈleti yapeti yÈpeti. EvaÑ BhagavÈ
pabbajjasa~khÈtena eko.
KathaÑ BhagavÈ adutiyaÔÔhena eko, evaÑ pabbajito samÈno eko
araÒÒavanapatthÈni pantÈni senÈsanÈni paÔisevati appasaddÈni
18. PÈrÈyanÈnugÊtigÈthÈniddesa
211
appanigghosÈni vijanavÈtÈni manussarÈhasseyyakÈni1 paÔisallÈnasÈruppÈni2,
so eko gacchati, eko tiÔÔhati, eko nisÊdati, eko seyyaÑ kappeti, eko gÈmaÑ
piÓÉÈya pavisati, eko abhikkamati, eko paÔikkamati, eko raho nisÊdati, eko
ca~kamaÑ adhiÔÔhÈti, eko carati viharati iriyati vatteti pÈleti yapeti yÈpeti
evaÑ BhagavÈ adutiyaÔÔhena eko.
KathaÑ BhagavÈ taÓhÈya pahÈnaÔÔhena eko, so evaÑ eko adutiyo
appamatto ÈtÈpÊ pahitatto viharanto najjÈ NeraÒjarÈya tÊre Bodhirukkham|le
mahÈpadhÈnaÑ padahanto mÈraÑ sasenaÑ kaÓhaÑ namuciÑ
pamattabandhuÑ vidhamitvÈ taÓhÈjÈliniÑ3 visaÔaÑ4 visattikaÑ pajahi
vinodesi byantÊ-akÈsi anabhÈvaÑ gamesi.
“TaÓhÈdutiyo puriso, dÊghamaddhÈna saÑsaraÑ.
ItthabhÈvaÒÒathÈbhÈvaÑ, saÑsÈraÑ nÈtivattati.
EtamÈdÊnavaÑ5 Òa tvÈ, taÓhaÑ6 dukkhassa sambhavaÑ.
VÊtataÓho anÈdÈno, sato bhikkhu paribbaje”ti.
EvaÑ BhagavÈ taÓhÈya pahÈnaÔÔhena eko.
KathaÑ BhagavÈ ekantavÊtarÈgoti eko, rÈgassa pahÊnattÈ
ekantavÊtarÈgoti eko, dosassa pahÊnattÈ ekantavÊtadosoti eko, mohassa
pahÊnattÈ ekantÈvÊtamohoti eko, kilesÈnaÑ pahÊnattÈ ekantanikkilesoti eko.
KathaÑ BhagavÈ ekÈyanamaggaÑ gatoti eko, ekÈyanamaggo vuccati
cattÈro satipaÔÔhÈnÈ -pa- ariyo aÔÔha~giko maggo.
______________________________________________________________
1. ManussarÈhaseyyakÈni (SyÈ, Ka)
2. PaÔisallÈÓasÈruppÈni (Ka)
3. TaÓhaÑ jÈliniÑ (SyÈ)
4. SaritaÑ (SyÈ) Khu 7. 362 piÔÔhepi.
5. EvamÈdÊnavaÑ (Ka) passa Khu 1. 201 piÔÔhe.
6. TaÓhÈ (SyÈ, Ka) Khu 7. 362 piÔÔhe.
212
C|ÄaniddesapÈÄi
“EkÈyanaÑ jÈtikhayantadassÊ,
MaggaÑ pajÈnÈti hitÈnukampÊ.
Etena maggena tariÑsu1 pubbe,
Tarissanti ye ca taranti oghan”ti.
EvaÑ BhagavÈ ekÈyanamaggaÑ gatoti eko.
KathaÑ BhagavÈ eko anuttaraÑ sammÈsambodhiÑ abhisambuddhoti
eko. Bodhi vuccati cat|su maggesu ÒÈÓaÑ, paÒÒÈ paÒÒindriyaÑ
paÒÒÈbalaÑ dhammavicayasambojjha~go vÊmaÑsÈ vipassanÈ sammÈdiÔÔhi,
BhagavÈ tena bodhiÒÈÓena “sabbe sa~khÈrÈ aniccÈ”ti bujjhi, “sabbe
sa~khÈrÈ dukkhÈ”ti bujjhi -pa- “sabbe dhammÈ anattÈ”ti bujjhi,. “YaÑ kiÒci
samudayadhammaÑ, sabbaÑ taÑ nirodhadhamman”ti bujjhi. Atha vÈ yaÑ
bujjhitabbaÑ anubujjhitabbaÑ paÔibujjhitabbaÑ sambujjhitabbaÑ
adhigantabbaÑ phassitabbaÑ sacchikÈtabbaÑ, sabbaÑ taÑ tena
bodhiÒÈÓena bujjhi anubujjhi paÔibujjhi sambujjhi adhigacchi phassesi
sacchÈkÈsi. EvaÑ BhagavÈ eko anuttaraÑ sammÈsambodhiÑ
abhisambuddhoti eko.
Tamonudoti BhagavÈ rÈgatamaÑ dosatamaÑ mohatamaÑ diÔÔhitamaÑ
kilesatamaÑ duccaritatamaÑ andhakaraÓaÑ acakkhukaraÓaÑ
aÒÒÈÓakaraÓaÑ paÒÒÈnirodhikaÑ vighÈtapakkhikaÑ
anibbÈnasaÑvattanikaÑ nudi panudi pajahi vinodesi byantÊ-akÈsi
anabhÈvaÑ gamesi. ŒsÊnoti nisinno BhagavÈ pÈsÈÓake cetiyeti ÈsÊno2.
Nagassa passe ÈsÊnaÑ, MuniÑ dukkhassa pÈraguÑ.
SÈvakÈ payirupÈsanti, tevijjÈ maccuhÈyinoti.
Evampi BhagavÈ ÈsÊno. . Atha vÈ BhagavÈ
sabbossukkapaÔippassaddhattÈ ÈsÊno, so vutthavÈso ciÓÓacaraÓo -pajÈtimaraÓasaÑsÈro, natthi tassa punabbhavoti. Evampi BhagavÈ ÈsÊnoti eko
tamonudÈsÊno.
JutimÈ so pabha~karoti jutimÈti jutimÈ matimÈ paÓÉito paÒÒavÈ
buddhimÈ ÒÈÓÊ vibhÈvÊ medhÈvi. Pabha~karoti pabha~karo Èlokakaro
obhÈsakaro dÊpa~karo padÊpakaro ujjotakaro pajjotakaroti jutimÈ so
pabha~karo.
______________________________________________________________
1. AtariÑsu (Ka) passa SaÑ 3. 162 piÔÔhe, Khu 7. 362 piÔÔhe ca.
2. Œsino (Ka)
18. PÈrÈyanÈnugÊtigÈthÈniddesa
213
Gotamo Bh|ripaÒÒÈÓoti Gotamo Bh|ripaÒÒÈÓo ÒÈÓapaÒÒÈÓo
paÒÒÈdhajo paÒÒÈketu paÒÒÈdhipateyyo vicayabahulo pavicayabahulo
okkhÈyanabahulo samokkhÈyanadhammo vibh|tavihÈrÊ taccarito tabbahulo
taggaruko tanninno tappoÓo tappabbhÈro tadadhimutto tadadhipateyyo.
Dhajo rathassa paÒÒÈÓaÑ, dh|mo1 paÒÒÈÓamaggino.
RÈjÈ raÔÔhassa paÒÒÈÓaÑ, bhattÈ paÒÒÈÓamitthiyÈti.
Evameva Gotamo Bh|ripaÒÒÈÓo ÒÈÓapaÒÒÈÓo paÒÒÈdhajo paÒÒÈketu
paÒÒÈdhipateyyo vicayabahulo pavicayabahulo okkhÈyanabahulo
samokkhÈyanadhammo vibh|tavihÈrÊ taccarito tabbahulo taggar|ko
tanninno tappoÓo tappabbhÈro tadadhimutto tadadhipateyyoti Gotamo
Bh|ripaÒÒÈÓo.
Gotamo Bh|rimedhasoti bh|ri vuccati pathavÊ, BhagavÈ tÈya
pathavisamÈya paÒÒÈya vipulÈya vitthatÈya samannÈgato. MedhÈ vuccati
paÒÒÈ, yÈ paÒÒÈ pajÈnanÈ -pa- amoho dhammavicayo sammÈdiÔÔhi. BhagavÈ
imÈya medhÈya upeto samupeto upÈgato samupÈgato upapanno
samupapanno samannÈgato, tasmÈ Buddho sumedhasoti2 Gotamo
Bh|rimedhaso. TenÈha thero Pi~giyo–
Eko tamonudÈsÊno, jutimÈ so pabha~karo.
Gotamo Bh|ripaÒÒÈÓo, Gotamo Bh|rimedhasoti.
108. Yo me dhammamadesesi, sandiÔÔhikamakÈlikaÑ.
TaÓhakkhayamanÊtikaÑ, yassa natthi upamÈ kvaci.
(7)
Yo me dhammamadesesÊti yoti yo so BhagavÈ Sayambh| anÈcariyako
pubbe ananussutesu dhammesu sÈmaÑ saccÈni abhisambujjhi, tattha ca
SabbaÒÒutaÑ patto balesu ca vasÊbhÈvaÑ. DhammamadesesÊti dhammanti
ÈdikalyÈÓaÑ majjhekalyÈÓaÑ pariyosÈnakalyÈÓaÑ sÈtthaÑ sabyaÒjanaÑ
kevalaparipuÓÓaÑ parisuddhaÑ brahmacariyaÑ cattÈro satipaÔÔhane -paariyaÑ aÔÔha~gikaÑ maggaÑ nibbÈnaÒca nibbÈnagÈminiÒca paÔipadaÑ
Ècikkhi desesi paÒÒapesi
______________________________________________________________
1. Dhumo (SyÈ)
2. Bh|rimedhasoti (SyÈ) evamuparipi.
214
C|ÄaniddesapÈÄi
paÔÔhapesi vivari vibhaji uttÈnÊ-akÈsi pakÈsesÊti yo me dhammamadesesi.
SandiÔÔhikamakÈlikanti sandiÔÔhikaÑ akÈlikaÑ ehipassikaÑ
opaneyyikaÑ paccattaÑ veditabbaÑ viÒÒ|hÊti evaÑ sandiÔÔhikaÑ. Atha vÈ
yo diÔÔheva dhamme ariyaÑ aÔÔha~gikaÑ maggaÑ bhÈveti, tassa maggassa
anantarÈ samanantarÈ adhigacchateva phalaÑ vindati paÔilabhatÊti evampi
sandiÔÔhikamakÈlikaÑ. YathÈ manussÈ kÈlikaÑ dhanaÑ datvÈ anantarÈ na
labhanti kÈlaÑ Ègamenti, nevÈyaÑ dhammo. Yo diÔÔheva dhamme ariyaÑ
aÔÔha~gikaÑ maggaÑ bhÈveti, tassa maggassa anantarÈ samanantarÈ
adhigacchateva phalaÑ vindati paÔilabhati, na parattha na paraloke, evaÑ
akÈlikanti sandiÔÔhikamakÈlikaÑ.
TaÓhakkhayamanÊtikanti taÓhÈti r|pataÓhÈ -pa- dhammataÓhÈ.
TaÓhakkhayanti taÓhakkhayaÑ rÈgakkhayaÑ dosakkhayaÑ mohakkhayaÑ
gatikkhayaÑ upapattikkhayaÑ paÔisandhikkhayaÑ bhavakkhayaÑ
saÑsÈrakkhayaÑ vaÔÔakkhayaÑ. AnÊtikanti Êtivuccanti kilesÈ ca khandhÈ ca
abhisa~khÈrÈ ca. ¢tippahÈnaÑ Êtiv|pasamaÑ ÊtipaÔinissaggaÑ
ÊtipaÔippassaddhiÑ amataÑ nibbÈnanti taÓhakkhayamanÊtikaÑ.
Yassa natthi upamÈ kvacÊti yassÈti nibbÈnassa. Natthi upamÈti upamÈ
natthi, upanidhÈ natthi, sadisaÑ natthi, paÔibhÈgo natthi na atthi na
saÑvijjati nupalabbhati. KvacÊti kvaci kimhici katthaci ajjhattaÑ vÈ
bahiddhÈ vÈ ajjhattabahiddhÈ vÈti yassa natthi upamÈ kvaci. TenÈha thero
Pi~giyo–
Yo me dhammamadesesi, sandiÔÔhikamakÈlikaÑ.
TaÓhakkhayamanÊtikaÑ, yassa natthi upamÈ kvacÊti.
109. KiÑ nu tamhÈ vippavasasi, muhuttamapi Pi~giya.
GotamÈ Bh|ripaÒÒÈÓÈ, GotamÈ Bh|rimeso.
(8)
KiÑnu tamhÈ vippavasasÊti kiÑnu BuddhamhÈ vippavasasi apesi
apagacchasi1 vinÈ hosÊti kiÑnu tamhÈ vippavasasi.
Muhuttamapi Pi~giyÈti muhuttampi khaÓampi layampi vayampi
addhampÊti muhuttamapi. Pi~giyÈti BÈvarÊ taÑ nattÈraÑ nÈmena Èlapati.
______________________________________________________________
1. Apagacchi (SÊ)
18. PÈrÈyanÈnugÊtigÈthÈniddesa
215
GotamÈ Bh|ripaÒÒÈÓÈti GotamÈ Bh|ripaÒÒÈÓÈ ÒÈÓapaÒÒÈÓÈ
paÒÒÈdhajÈ paÒÒÈketumhÈ paÒÒÈdhipateyyamhÈ vicayabahulÈ
pavicayabahulÈ okkhÈyanabahulÈ samokkhÈyanadhammÈ vibh|tavihÈrimhÈ
taccaritÈ tabbahulÈ taggarukÈ tanninnÈ tappoÓÈ tappabbhÈrÈ tadadhimuttÈ
tadadhipateyyamhÈti GotamÈ Bh|ripaÒÒÈÓÈ.
GotamÈ Bh|rimedhasati bh|ri vuccati pathavÊ, BhagavÈ tÈya
pathavisamÈya paÒÒÈya vipulÈya vitthatÈya samannÈgato. MedhÈ vuccati
paÒÒÈ, yÈ paÒÒÈ pajÈnanÈ -pa- amoho dhammavicayo sammÈdiÔÔhi. BhagavÈ
imÈya medhÈya paÒÒÈya upeto samupeto upÈgato samupÈgato upapanno
samupapanno samannÈgato, tasmÈ Buddho Sumedhasoti GotamÈ
Bh|rimedhasa. TenÈha so brÈhmaÓo–
KiÑnu tamhÈ vippavasi, muhuttamapi Pi~giya.
GotamÈ Bh|ripaÒÒÈÓÈ, GotamÈ Bh|rimedhasÈti.
110. Yo te dhammamadesesi, sandiÔÔhikamakÈlikaÑ.
TaÓhakkhayamanÊtikaÑ, yassa natthi upamÈ kvaci.
(9)
Yo te dhammamadesesÊti yo so BhagavÈ -pa- tattha ca SabbaÒÒutaÑ
patto balesu ca vasÊbhÈvaÑ. DhammamadesesÊti dhammanti ÈdikalyÈÓaÑ
majjhekalyÈÓaÑ -pa- nibbÈnaÒca nibbÈnagÈminiÒca paÔipadaÑ Ècikkhi
desesi paÒÒapesi paÔÔhapesi vivari vibhaji uttÈnÊ-akÈsi pakÈsesÊti yo te
dhammamadesesi.
SandiÔÔhikamakÈlikanti sandiÔÔhikaÑ akÈlikaÑ ehipassikaÑ
opaneyyikaÑ paccattaÑ veditabbaÑ viÒÒ|hÊti evaÑ sandiÔÔhikaÑ. Atha vÈ
yo diÔÔheva dhamme ariyaÑ aÔÔha~gikaÑ maggaÑ bhÈveti, tassa maggassa
anantarÈ samanantarÈ adhigacchateva phalaÑ vindati paÔilabhatÊti evampi
sandiÔÔhikaÑ. AkÈlikanti yathÈ manussÈ kÈlikaÑ dhanaÑ datvÈ anantarÈ na
labhanti, kÈlaÑ Ègamenti, nevÈyaÑ dhammo. Yo diÔÔheva dhamme ariyaÑ
aÔÔha~gikaÑ maggaÑ bhÈveti. Tassa maggassa anantarÈ samanantarÈ
adhigacchateva phalaÑ vindati paÔilabhati, na parattha na paraloke, evaÑ
akÈlikanti sandiÔÔhikamakÈlikaÑ.
216
C|ÄaniddesapÈÄi
TaÓhakkhayamanÊtikanti taÓhÈti r|pataÓhÈ -pa- dhammataÓhÈ.
TaÓhakkhayanti taÓhakkhayaÑ rÈgakkhayaÑ dosakkhayaÑ mohakkhayaÑ
gatikkhayaÑ upapattikkhayaÑ paÔisandhikkhayaÑ bhavakkhayaÑ
saÑsÈrakkhayaÑ vaÔÔakkhayaÑ. AnÊtikanti Êti vuccanti kilesÈ ca khandhÈ ca
abhisa~khÈrÈ ca. ¢tippahÈnaÑ Êtiv|pasamaÑ ÊtipaÔinissaggaÑ
ÊtipaÔippassaddhiÑ amataÑ nibbÈnanti taÓhakkhayamanÊtikaÑ.
Yassa natthi upamÈ kvacÊti yassÈti nibbÈnassa. Natthi upamÈti upamÈ
natthi, upanidhÈ natthi, sadisaÑ natthi, paÔibhÈgo natthi na sati na saÑvijjati
nupalabbhati. KvacÊti kvaci kimhici katthaci ajjhattaÑ vÈ bahiddhÈ vÈ
ajjhattabahiddhÈ vÈti yassa natthi upamÈ kvaci. TenÈha so brÈhmaÓo–
Yo te dhammamadesesi, sandiÔÔhikamakÈlikaÑ.
TaÓhakkhayamanÊtikaÑ, yassa natthi upamÈ kvacÊti.
111. NÈhaÑ tamhÈ vippavasÈmi, muhuttamapi brÈhmaÓa.
GotamÈ Bh|ripaÒÒÈÓÈ, GotamÈ Bh|rimedhasÈ.
(10)
NÈhaÑ tamhÈ vippavasÈmÊti nÈhaÑ BuddhamhÈ vippavasÈmi apemi
apagacchÈmi vinÈ homÊti nÈhaÑ tamhÈ vippavasÈmi.
Muhuttamapi brÈhmaÓÈti muhuttampi khaÓampi layampi vayampi
addhampÊti muhuttamapi. BrÈhmaÓÈti gÈravena mÈtulaÑ Èlapati.
GotamÈ Bh|ripaÒÒÈÓÈti GotamÈ Bh|ripaÒÒÈÓÈ ÒÈÓapaÒÒÈÓÈ
paÒÒÈdhajÈ paÒÒÈketumhÈ paÒÒÈdhipateyyamhÈ vicayabahulÈ
pavicayabahulÈ okkhÈyanabahulÈ samokkhÈyanadhammÈ vibh|tavihÈrimhÈ
taccaritÈ tabbahulÈ taggarukÈ tanninnÈ tappoÓÈ tappabbhÈrÈ tadadhimuttÈ
tadadhipateyyamhÈti GotamÈ Bh|ripaÒÒÈÓÈ.
GotamÈ Bh|rimedhasÈti bh|ri vuccati pathavÊ, BhagavÈ tÈya
pathavisamÈya paÒÒÈya vipulÈya vitthatÈya samannÈgato. MedhÈ vuccati
paÒÒÈ, yÈ paÒÒÈ pajÈnanÈ -pa- amoho dhammavicayo sammÈdiÔÔhi. BhagavÈ
imÈya medhÈya paÒÒÈya upeto samupeto upÈgato samupÈgato upapanno
samupapanno samannÈgato, tasmÈ Buddho Sumedhasoti GotamÈ
Bh|rimedhasÈ. TenÈha thero Pi~giyo–
18. PÈrÈyanÈnugÊtigÈthÈniddesa
217
NÈhaÑ tamhÈ vippavasÈmi, muhuttamapi brÈhmaÓa.
GotamÈ Bh|ripaÒÒÈÓÈ, GotamÈ Bh|rimedhasÈti.
112. Yo me dhammamadesesi, sandiÔÔhikamakÈlikaÑ.
TaÓhakkhayamanÊtikaÑ, yassa natthi upamÈ kvaci.
(11)
Yo me dhammamadesesÊti yo so BhagavÈ Sayambh| anÈcariyako
pubbe ananussutesu dhammesu sÈmaÑ saccÈni abhisambujjhi, tattha ca
SabbaÒÒutaÑ patto balesu ca vasÊbhÈvaÑ. DhammamadesesÊti dhammanti
ÈdikalyÈÓaÑ majjhekalyÈÓaÑ pariyosÈnakalyÈÓaÑ sÈtthaÑ sabyaÒjanaÑ
kevalaparipuÓÓaÑ parisuddhaÑ brahmacariyaÑ cattÈro satipaÔÔhÈne cattÈro
sammappadhÈne cattÈro iddhipÈde paÒcindriyÈni paÒca balÈni satta
bojjha~ge ariyaÑ aÔÔha~gikaÑ maggaÑ nibbÈnaÒca nibbÈnagÈminiÒca
paÔipadaÑ Ècikkhi desesi paÒÒapesi paÔÔhapesi vivari vibhaji uttÈnÊ-akÈsi
pakÈsesÊti yo me dhammamadesesi.
SandiÔÔhikamakÈlikanti sandiÔÔhikaÑ akÈlikaÑ ehipassikaÑ
opaneyyikaÑ paccattaÑ veditabbaÑ viÒÒ|hÊti evaÑ sandiÔÔhikaÑ. Atha vÈ
yo diÔÔheva dhamme ariyaÑ aÔÔha~gikaÑ maggaÑ bhÈveti, tassa maggassa
anantarÈ samanantarÈ adhigacchateva phalaÑ vindati paÔilabhatÊti evampi
sandiÔÔhikaÑ. AkÈlikanti yathÈ manussÈ kÈlikaÑ dhanaÑ datvÈ anantarÈ na
labhanti, kÈlaÑ Ègamenti, nevÈyaÑ dhammo. Yo diÔÔheva dhamme ariyaÑ
aÔÔha~gikaÑ maggaÑ bhÈveti, tassa maggassa anantarÈ samanantarÈ
adhigacchateva phalaÑ vindati paÔilabhati, na parattha na paraloke, evaÑ
akÈlikanti sandiÔÔhikamakÈlikaÑ.
TaÓhakkhayamanÊtikanti taÓhÈti r|pataÓhÈ -pa- dhammataÓhÈ.
TaÓhakkhayanti taÓhakkhayaÑ rÈgakkhayaÑ dosakkhayaÑ mohakkhayaÑ
gatikkhayaÑ upapattikkhayaÑ paÔisandhikkhayaÑ bhavakkhayaÑ
saÑsÈrakkhayaÑ vaÔÔakkhayaÑ. AnÊtikanti Êti vuccanti kilesÈ ca khandhÈ ca
abhisa~khÈrÈ ca. ¢tippahÈnaÑ Êtiv|pasamaÑ ÊtipaÔippassaddhiÑ amataÑ
nibbÈnanti taÓhakkhayamanÊtikaÑ.
Yassa natthi upamÈ kvacÊti yassÈti nibbÈnassa. Natthi upamÈti upamÈ
natthi, upanidhÈ natthi, sadisaÑ natthi, paÔibhÈgo natthi na sati na saÑvijjati
nupalabbhati. KvacÊti kvaci kimhici katthaci ajjhattaÑ vÈ bahiddhÈ vÈ
ajjhattabahiddhÈ vÈti yassa natthi upamÈ kvaci. TenÈha thero Pi~giyo–
218
C|ÄaniddesapÈÄi
Yo me dhammamadesesi, sandiÔÔhikamakÈlikaÑ.
TaÓhakkhayamanÊtikaÑ, yassa natthi upamÈ kvacÊti.
113. PassÈmi naÑ manasÈ cakkhunÈva,
RattindivaÑ brÈhmaÓa appamatto.
NamassamÈno vivasemi1 rattiÑ,
Teneva maÒÒÈmi avippavÈsaÑ.
(12)
PassÈmi naÑ manasÈ cakkhunÈvÈti yathÈ CakkhumÈ puriso Èloke
r|pagatÈni passeyya dakkheyya olokeyya nijjhÈyeyya upaparikkheyya,
evamevÈhaÑ BuddhaÑ BhagavantaÑ manasÈ passÈmi dakkhÈmi olokemi
nijjhÈyÈmi upaparikkhÈmÊti passÈmi naÑ manasÈ cakkhunÈva.
RattindivaÑ brÈhmaÓa appamattoti rattiÒca divÈ ca BuddhÈnussatiÑ
manasÈ bhÈvento appamattoti rattindivaÑ brÈhmaÓa appamatto.
NamassamÈno vivasemi rattinti namassamÈnoti kÈyena vÈ
namassamÈno, vÈcÈya vÈ namassamÈno, cittena vÈ namassamÈno,
anvatthapaÔipattiyÈ vÈ namassamÈno, dhammÈnudhammapaÔipattiyÈ vÈ
namassamÈno sakkÈramÈno garukÈramÈno mÈnayamÈno p|jayamÈno
rattindivaÑ vivasemi atinÈmemi atikkamemÊti namassamÈno vivasemi
rattiÑ.
Teneva maÒÒÈmi avippavÈsanti tÈya BuddhÈnussatiyÈ bhÈvento
avippavÈsoti taÑ maÒÒÈmi, avippavuÔÔhoti taÑ maÒÒÈmi jÈnÈmi, evaÑ
jÈnÈmi evaÑ ÈjÈnÈmi evaÑ vijÈnÈmi evaÑ paÔivijÈnÈmi evaÑ paÔivijjhÈmÊti
teneva maÒÒÈmi avippavÈsaÑ. TenÈha thero Pi~giyo–
PassÈmi naÑ manasÈ cakkhunÈva,
RattindivaÑ brÈhmaÓa appamatto.
NamassamÈno vivasemi rattiÑ,
Teneva maÒÒÈmi avippavÈsanti.
______________________________________________________________
1. NamassamÈnova vasemi (SÊ-®Ôha) ...vivasÈmi (SyÈ)
18. PÈrÈyanÈnugÊtigÈthÈniddesa
219
114. SaddhÈ ca pÊti ca mano sati ca,
NÈ’penti’me GotamasÈsanamhÈ.
YaÑ yaÑ disaÑ vajati Bh|ripaÒÒo,
Sa tena teneva natohamasmi.
(13)
SaddhÈ ca pÊti ca mano sati cÈti saddhÈti yÈ ca BhagavantaÑ Èrabbha
saddhÈ saddahanÈ1 okappanÈ abhippasÈdo saddhÈ saddhindriyaÑ
saddhÈbalaÑ. PÊtÊti yÈ BhagavantaÑ Èrabbha pÊti pÈmojjaÑ2 modanÈ
ÈmodanÈ pamodanÈ hÈso pahÈso vitti tuÔÔhi odagyaÑ attamanatÈ cittassa.
Manoti yaÒca BhagavantaÑ Èrabbha cittaÑ mano mÈnasaÑ hadayaÑ
paÓÉaraÑ mano manÈyatanaÑ manindriyaÑ viÒÒÈÓaÑ viÒÒÈÓakkhandho
tajjÈ manoviÒÒÈÓadhÈtu. SatÊti yÈ BhagavantaÑ Èrabbha sati anussati
sammÈsatÊti saddhÈ ca pÊti ca mano sati ca.
NÈ’penti’me GotamasÈsanamhÈti ime cattÈro dhammÈ GotamasÈsanÈ
BuddhasÈsanÈ JinasÈsanÈ TathÈgatasÈsanÈ ArahantasÈsanÈ nÈpenti na
gacchanti na vijahanti na vinÈsentÊti nÈpentime GotamasÈsanamhÈ.
YaÑ yaÑ disaÑ vajati Bh|ripaÒÒoti yaÑ yaÑ disanti puratthimaÑ vÈ
disaÑ pacchimaÑ vÈ disaÑ dakkhiÓaÑ vÈ disaÑ uttaraÑ vÈ disaÑ vajati
gacchati kamati abhikkamati. Bh|ripaÒÒoti Bh|ripaÒÒo mahÈpaÒÒo
tikkhapaÒÒo puthupaÒÒo hÈsapaÒÒo javanapaÒÒo nibbedhikapaÒÒo. Bh|ri
vuccati pathavÊ, BhagavÈ tÈya pathavisamÈya paÒÒÈya vipulÈya vitthatÈya
samannÈgatoti yaÑ yaÑ disaÑ vajati Bh|ripaÒÒo.
Sa tena teneva natohamasmÊti so yena Buddho tena teneva nato
tanninno tappoÓo tappabbhÈro tadadhimutto tadadhipateyyoti sa tena teneva
natohamasmi. TenÈha thero Pi~giyo–
______________________________________________________________
1. SaddhahanÈ (Ka)
2. PÈmujjaÑ (SyÈ)
220
C|ÄaniddesapÈÄi
SaddhÈ ca pÊti ca mano sati ca,
NÈ’penti’me GotamasÈsanamhÈ.
YaÑ yaÑ disaÑ vajati Bh|ripaÒÒo,
Sa tena teneva natohamasmÊti.
115. JiÓÓassa me dubbalathÈmakassa,
Teneva kÈyo na paleti tattha.
Sa~kappayantÈya vajÈmi niccaÑ,
Mano hi me brÈhmaÓa tena yutto.
(14)
JiÓÓassa me dubbalathÈmakassÈti jiÓÓassa vuÉÉhassa mahallakassa
addhagatassa vayo-anuppattassa. DubbalathÈmakassÈti dubbalathÈmakassa
appathÈmakassa parittathÈmakassÈti jiÓÓassa me dubbalathÈmakassa.
Teneva kÈyo na paleti tatthÈti kÈyo yena Buddho, tena na paleti na
vajati na gacchati nÈtikkamatÊti teneva kÈyo na paleti tattha.
Sa~kappayantÈya vajÈmi niccanti sa~kappagamanena vitakkagamanena
ÒÈÓagamanena paÒÒÈgamanena buddhigamanena vajÈmi gacchÈmi
atikkamÈmÊti sa~kappayantÈya vajÈmi niccaÑ.
Mano hi me brÈhmaÓa tena yuttoti manoti yaÑ cittaÑ mano mÈnasaÑ
-pa- tajjÈ manoviÒÒÈÓadhÈtu. Mano hi me brÈhmaÓa tena yuttoti mano yena
Buddho tena yutto payutto saÑyuttoti mano hi me brÈhmaÓa tena yutto.
TenÈha thero Pi~giyo–
JiÓÓassa me dubbalathÈmakassa,
Teneva kÈyo na paleti tattha.
Sa~kappayantÈya vajÈmi niccaÑ,
Mano hi me brÈhmaÓa tena yuttoti.
116. Pa~ke sayÈno pariphandamÈno, dÊpÈ dÊpaÑ upallaviÑ.
AthaddasÈsiÑ SambuddhaÑ, oghatiÓÓamanÈsavaÑ.
(15)
18. PÈrÈyanÈnugÊtigÈthÈniddesa
221
Pa~ke sayÈno pariphandamÈnoti pa~ke sayÈnoti kÈmapa~ke
kÈmakaddame kÈmakilese kÈmabaÄise kÈmapariÄÈhe kÈmapalibodhe semÈno
sayamÈno vasamÈno ÈvasamÈno parivasamÈno1ti pa~ke sayÈno.
PariphandamÈnoti taÓhÈphandanÈya phandamÈno, diÔÔhiphandanÈya
phandamÈno, kilesaphandanÈya phandamÈno, payogaphandanÈya
phandamÈno, vipÈkaphandanÈya phandamÈno, manoduccaritaphandanÈya
phandamÈno, ratto rÈgena phandamÈno, duÔÔho dosena phandamÈno, m|Äho
mohena phandamÈno, vinibandho mÈnena phandamÈno, parÈmaÔÔho diÔÔhiyÈ
phandamÈno, vikkhepagato uddhaccena phandamÈno, aniÔÔha~gato
vicikicchÈya phandamÈno, thÈmagato anusayehi phandamÈno, lÈbhena
phandamÈno, alÈbhena phandamÈno, yasena phandamÈno, ayasena
phandamÈno, pasaÑsÈya phandamÈno, nindÈya phandamÈno, sukhena
phandamÈno, dukkhena phandamÈno, jÈtiyÈ phandamÈno, jarÈya
phandamÈno, byÈdhinÈ phandamÈno, maraÓena phandamÈno,
sokaparidevadukkhadomanassupÈyÈsehi phandamÈno, nerayikena dukkhena
phandamÈno, tiracchÈnayonikena dukkhena phandamÈno, pettivisayikena
dukkhena phandamÈno, mÈnusikena dukkhena. Gabbhokkantim|lakena
dukkhena. GabbhaÔÔhitim|lakena dukkhena. GabbhavuÔÔhÈnam|lakena
dukkhena. JÈtass|panibandhakena dukkhena. JÈtassa parÈdheyyakena
dukkhena. Att|pakkamena dukkhena. Par|pakkamena dukkhena.
Sa~khÈradukkhena. VipariÓÈmadukkhena. Cakkhurogena dukkhena.
Sotarogena dukkhena. GhÈnarogena dukkhena. JivhÈrogena dukkhena.
KÈyarogena dukkhena. SÊsarogena dukkhena. KaÓÓarogena dukkhena.
Mukharogena dukkhena. Dantarogena dukkhena. OÔÔharogena dukkhena.
KÈsena. SÈsena. PinÈsena. Èhena2. Jarena. Kucchirogena. MucchÈya.
PakkhandikÈya. S|lÈya. Vis|cikÈya. KuÔÔhena. GaÓÉena. KilÈsena. Sosena.
ApamÈrena. DadduyÈ. KaÓÉuyÈ. KacchuyÈ. RakhasÈya. VitacchikÈya.
Lohitapittena3. Madhumehena. AÑsÈya. PiÄakÈya. BhagandalÈya4.
PittasamuÔÔhÈnena ÈbÈdhena. SemhasamuÔÔhÈnena ÈbÈdhena.
VÈtasamuÔÔhÈnena ÈbÈdhena. SannipÈtikena ÈbÈdhena. UtupariÓÈmajena
ÈbÈdhena. VisamaparihÈrajena ÈbÈdhena. Opakkamikena ÈbÈdhena.
KammavipÈkajena ÈbÈdhena. SÊtena. UÓhena.
______________________________________________________________
1. AvasemÈno parisemÈno (SyÈ)
3. Lohitena. Pittena (SyÈ, Ka)
2. DÈhena (Ka) Khu 7. 35 piÔÔhepi.
4. BhagandalÈya (SyÈ)
222
C|ÄaniddesapÈÄi
JighacchÈya. PipÈsÈya. UccÈrena. PassÈvena.
aÑsamakasavÈtÈtapasarÊsapasamphassena dukkhena. MÈtumaraÓena
dukkhena. PitumaraÓena dukkhena. PuttamaraÓena dukkhena.
DhÊtumaraÓena dukkhena. ©Ètibyasanena dukkhena. Bhogabyasanena
dukkhena. Rogabyasanena dukkhena. SÊlabyasanena dukkhena.
DiÔÔhibyanena dukkhena phandamÈno pariphandamÈno pavedhamÈno
sampavedhamÈnoti pa~ke sayÈno pariphandamÈno.
DÊpÈ dÊpaÑ upallavinti SatthÈrato SatthÈraÑ dhammakkhÈnato
dhammakkhÈnaÑ gaÓato gaÓaÑ diÔÔhiyÈ diÔÔhiÑ paÔipadÈya paÔipadaÑ
maggato maggaÑ pallaviÑ upallaviÑ sampallavinti dÊpÈ dÊpaÑ upallaviÑ.
AthaddasÈsiÑ Sambuddhanti athÈti padasandhi padasaÑsaggo
padapÈrip|rÊ akkharasamavÈyo byaÒjanasiliÔÔhatÈ padÈnupubbatÈpetaÑ
athÈti. AddasÈsinti addasaÑ addakkhiÑ apassiÑ paÔivijjhiÑ. Buddhoti yo so
BhagavÈ Sayambh| anÈcariyako -pa- sacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ Buddhoti
athaddasÈsiÑ SambuddhaÑ.
OghatiÓÓamanÈsavanti oghatiÓÓanti BhagavÈ kÈmoghaÑ tiÓÓo,
bhavoghaÑ tiÓÓo, diÔÔhoghaÑ tiÓÓo, avijjoghaÑ tiÓÓo, sabbasaÑsÈrapathaÑ
tiÓÓo uttiÓÓo nitthiÓÓo atikkanto samatikkanto vÊtivatto, so vutthavÈso
ciÓÓacaraÓo -pa- jÈtimaraÓasaÑsÈro, natthi tassa punabbhavoti oghatiÓÓaÑ.
AnÈsavanti cattÈro ÈsavÈ kÈmÈsavo bhavÈsavo diÔÔhÈsavo avijjÈsavo, te
ÈsavÈ Buddhassa Bhagavato pahÊnÈ ucchinnam|lÈ tÈlÈvatthukatÈ
anabhÈvaÑkatÈ ÈyatiÑ anuppÈdadhammÈ, tasmÈ Buddho anÈsavoti
oghatiÓÓamanÈsavaÑ. TenÈha thero Pi~giyo–
Pa~ke sayÈno pariphandamÈno, dÊpÈ dÊpaÑ upallaviÑ.
AthaddasÈsiÑ SambuddhaÑ, oghatiÓÓamanÈsavanti.
117. YathÈ ah| Vakkali muttasaddho,
BhadrÈvudho ŒÄavigotamo ca.
Evameva tvampi pamuÒcassu saddhaÑ,
Gamissasi tvaÑ Pi~giya maccudheyyassa pÈraÑ.
(16)
18. PÈrÈyanÈnugÊtigÈthÈniddesa
223
YathÈ ah| Vakkali muttasaddho, BhadrÈvudho ŒÄavigotamo cÈti yathÈ
Vakkalitthero1 saddho saddhÈgaruko saddhÈpubba~gamo saddhÈdhimutto
saddhÈdhipateyyo arahattappatto, yathÈ BhadrÈvudho thero saddho
saddhÈgaruko saddhÈpubba~gamo saddhÈdhimutto saddhÈdhipateyyo
arahattappatto, yathÈ ŒÄavigotamo thero saddho saddhÈgaruko
saddhÈpubba~gamo saddhÈdhimutto saddhÈdhipateyyo arahattappattoti
yathÈ ah| Vakkali muttasaddho, BhadrÈvudho ŒÄavigotamo ca.
Evameva tvampi pamuÒcassu saddhanti evameva tvaÑ saddhaÑ
muÒcassu pamuÒcassu sampamuÒcassu adhimuÒcassu okappehi. “Sabbe
sa~khÈrÈ aniccÈ”ti saddhaÑ muÒcassu pamuÒcassu sampamuÒcassu
adhimuÒcassu okappehi. “Sabbe sa~khÈrÈ dukkhÈ”ti. “Sabbe dhammÈ
anattÈ”ti saddhaÑ muÒcassu pamuÒcassu sampamuÒcassu adhimuÒcassu
okappehi -pa-. “YaÑ kiÒci samudayadhammaÑ, sabbaÑ taÑ
nirodhadhamman”ti saddhaÑ muÒcassu pamuÒcassu sampamuÒcassu
adhimuÒcassu okappehÊti evameva tvampi pamuÒcassu saddhaÑ.
Gamissasi tvaÑ Pi~giya maccudheyyassa pÈranti maccudheyyaÑ
vuccanti kilesÈ ca khandhÈ ca abhisa~khÈrÈ ca. Maccudheyyassa pÈraÑ
vuccati amataÑ nibbÈnaÑ, yo so sabbasa~khÈrasamatho
sabb|padhipaÔinissaggo taÓhakkhayo virÈgo nirodho nibbÈnaÑ. Gamissasi
tvaÑ Pi~giya maccudheyyassa pÈranti tvaÑ pÈraÑ gamissasi, pÈraÑ
adhigamissasi, pÈraÑ phassissasi, pÈraÑ sacchikarissasÊti gamissasi tvaÑ
Pi~giya maccudheyyassa pÈraÑ. TenÈha BhagavÈ–
YathÈ ah| Vakkali muttasaddho,
BhadrÈvudho ŒÄavigotamo ca.
Evameva tvampi pamuÒcassu saddhaÑ,
Gamissasi tvaÑ Pi~giya maccudheyyassa pÈranti.
118. Esa bhiyyo pasÊdÈmi, sutvÈna Munino vaco.
VivaÔÔacchado2 Sambuddho, akhilo paÔibhÈnavÈ3.
(17)
Esa bhiyyo pasÊdÈmÊti esa bhiyyo pasÊdÈmi, bhiyyo bhiyyo saddahÈmi,
bhiyyo bhiyyo okappemi, bhiyyo bhiyyo adhimuccÈmi, “sabbe sa~khÈrÈ
aniccÈ”ti bhiyyo bhiyyo pasÊdÈmi, bhiyyo bhiyyo
______________________________________________________________
1. Vakkali (SyÈ)
3. PaÔibhÈÓavÈ (SyÈ)
2. VivaÔacchadano (Ka) saddanÊtipadamÈlÈ oloketabbÈ.
224
C|ÄaniddesapÈÄi
saddahÈmi, bhiyyo bhiyyo okappemi, bhiyyo bhiyyo adhimuccÈmi, “sabbe
sa~khÈrÈ dukkhÈ”ti bhiyyo bhiyyo pasÊdÈmi -pa- “sabbe dhammÈ anattÈ”ti
bhiyyo bhiyyo pasÊdÈmi -pa-. “YaÑ kiÒci samudayadhammaÑ, sabbaÑ taÑ
nirodhadhamman”ti bhiyyo bhiyyo pasÊdÈmi, bhiyyo bhiyyo saddahÈmi,
bhiyyo bhiyyo okappemi, bhiyyo bhiyyo adhimuccÈmÊti esa bhiyyo
pasÊdÈmi.
SutvÈna Munino vacoti MunÊti monaÑ vuccati ÒÈÓaÑ -pasa~gajÈlamaticca so Muni. SutvÈna Munino vacoti tuyhaÑ vacanaÑ
byappathaÑ desanaÑ anusÈsanaÑ anusiÔÔhaÑ sutvÈna uggahetvÈna
upadhÈrayitvÈna upalakkhayitvÈnÈti sutvÈna Munino vaco.
VivaÔÔacchado Sambuddhoti chadananti paÒca chadanÈni
taÓhÈchadanaÑ diÔÔhichadanaÑ kilesachadanaÑ duccaritachadanaÑ
avijjÈchadanaÑ, tÈni chadanÈni Buddhassa Bhagavato vivaÔÈni
viddhaÑsitÈni samugghÈÔitÈni pahÊnÈni samucchinnÈni v|pasantÈni
paÔippassaddhÈni abhabbuppattikÈni ÒÈÓagginÈ daÉÉhÈni, tasmÈ Buddho
vivaÔÔacchado. Buddhoti yo so BhagavÈ -pa- sacchikÈ paÒÒatti, yadidaÑ
Buddhoti vivaÔÔacchado Sambuddho.
Akhilo paÔibhÈnavÈti akhiloti rÈgo khilo, doso khilo, moho khilo,
kodho khilo, upanÈho -pa- sabbÈkusalÈbhisa~khÈrÈ khilÈ, te khilÈ Buddhassa
Bhagavato pahÊnÈ ucchinnam|lÈ tÈlÈvatthukatÈ anabhÈvaÑkatÈ ÈyatiÑ
anuppÈdadhammÈ, tasmÈ Buddho akhilo.
PaÔibhÈnavÈti tayo paÔibhÈnavanto pariyatti paÔibhÈnavÈ
paripucchÈpaÔibhÈnavÈ adhigamapaÔibhÈnavÈ. Katamo pariyattipaÔibhÈnavÈ,
idhekaccassa BuddhavacanaÑ1 pariyÈputaÑ2 hoti SuttaÑ GeyyaÑ
VeyyÈkaraÓaÑ GÈthÈ UdÈnaÑ ItivuttakaÑ JÈtakaÑ AbbhutadhammaÑ
VedallaÑ, tassa pariyattiÑ nissÈya paÔibhÈti3, ayaÑ pariyattipaÔibhÈnavÈ.
Katamo paripucchÈpaÔibhÈnavÈ, idhekacco paripucchitÈ hoti atthe ca
ÒÈye ca lakkhaÓe ca kÈraÓe ca ÔhÈnÈÔhÈne ca, tassa paripucchaÑ nissÈya
paÔibhÈti, ayaÑ paripucchÈpaÔibhÈnavÈ.
______________________________________________________________
1. PakatiyÈ (Ka)
2. PariyÈpuÔaÑ (SyÈ, Ka)
3. PaÔibhÈyati (Ka)
18. PÈrÈyanÈnugÊtigÈthÈniddesa
225
Katamo adhigamapaÔibhÈnavÈ, idhekaccassa adhigatÈ honti cattÈro
satipaÔÔhÈnÈ cattÈro sammappadhÈnÈ cattÈro iddhipÈdÈ paÒcindriyÈni paÒca
balÈni satta bojjha~gÈ ariyo aÔÔha~giko maggo cattÈro ariyamaggÈ cattÈri
sÈmaÒÒaphalÈni catasso paÔisambhidÈyo cha abhiÒÒÈyo, tassa attho ÒÈto
dhammo ÒÈto nirutti ÒÈtÈ, atthe ÒÈte attho paÔibhÈti, dhamme ÒÈte dhammo
paÔibhÈti, niruttiyÈ ÒÈtÈya nirutti paÔibhÈti, imesu tÊsu ÒÈÓesu ÒÈÓaÑ
paÔibhÈnapaÔisambhidÈ. BhagavÈ imÈya paÔibhÈnapaÔisambhidÈya upeto
samupeto upÈgato samupÈgato upapanno samupapanno samannÈgato, tasmÈ
Buddho paÔibhÈnavÈ. Yassa pariyatti natthi, paripucchÈ natthi, adhigamo
natthi, kiÑ tassa paÔibhÈyissatÊti akhilo paÔibhÈnavÈ. TenÈha thero
Pi~giyo–
Esa bhiyyo pasÊdÈmi, sutvÈna Munino vaco.
VivaÔÔacchado Sambuddho, akhilo paÔibhÈnavÈti.
119. Adhideve1 abhiÒÒÈya, sabbaÑ vedi paroparaÑ2.
PaÒhÈnantakaro SatthÈ, ka~khÊnaÑ paÔijÈnataÑ.
(18)
Adhideve abhiÒÒÈyÈti devÈti tayo devÈ sammutidevÈ3 upapattidevÈ
visuddhidevÈ. Katame sammutidevÈ, sammutidevÈ vuccanti rÈjÈno4 ca
rÈjakumÈrÈ ca deviyo ca, ime vuccanti sammutidevÈ. Katame upapattidevÈ,
upapattidevÈ vuccanti CÈtumahÈrÈjikÈ devÈ TÈvatiÑsÈ devÈ -pabrahmakÈyikÈ devÈ, ye ca devÈ taduttari, ime vuccanti upapattidevÈ. Katame
visuddhidevÈ, visuddhidevÈ vuccanti TathÈgatÈ TathÈgatasÈvakÈ arahanto
khÊÓÈsavÈ, ye ca PaccekasambuddhÈ, ime vuccanti visuddhidevÈ. BhagavÈ
sammutideve adhidevÈti abhiÒÒÈya, upapattideve adhidevÈti abhiÒÒÈya,
visuddhideve adhidevÈti abhiÒÒÈya jÈnitvÈ tulayitvÈ tÊrayitvÈ vibhÈvayitvÈ
vibh|taÑ katvÈti adhideve abhiÒÒÈya.
______________________________________________________________
1. Atideve (Ka)
2. ParovaraÑ (SÊ-®Ôha)
3. SammatidevÈ (SyÈ) 85 piÔÔhepi.
4. Katame sammatidevÈ rÈjÈno (SyÈ) evamuparipi.
226
C|ÄaniddesapÈÄi
SabbaÑ vedi paroparanti BhagavÈ attano ca paresaÒca adhidevakare
dhamme vedi aÒÒÈsi aphassi paÔivijjhi. Katame attano adhidevakarÈ
dhammÈ, sammÈpaÔipadÈ anulomapaÔipadÈ apaccanÊkapaÔipadÈ
anvatthapaÔipadÈ dhammÈnudhammapaÔipadÈ sÊlesu parip|rakÈritÈ indriyesu
guttadvÈratÈ bhojane mattaÒÒutÈ jÈgariyÈnuyogo satisampajaÒÒaÑ cattÈro
satipaÔÔhÈnÈ -pa- ariyo aÔÔha~giko maggo, ime vuccanti attano adhidevakarÈ
dhammÈ.
Katame paresaÑ adhidevakarÈ dhammÈ, sammÈpaÔipadÈ -pa- ariyo
aÔÔha~giko maggo, ime vuccanti paresaÑ adhidevakarÈ dhammÈ. EvaÑ
BhagavÈ attano ca paresaÒca adhidevakare dhamme vedi aÒÒÈsi aphassi
paÔivijjhÊti sabbaÑ vedi paroparaÑ.
PaÒhÈnantakaro SatthÈti BhagavÈ PÈrÈyanikapaÒhÈnaÑ antakaro
pariyantakaro paricchedakaro parivaÔumakaro. SabhiyapaÒhÈnaÑ1 antakaro
pariyantakaro paricchedakaro parivaÔumakaro. SakkapaÒhÈnaÑ.
SuyÈmapaÒhÈnaÑ. BhikkhupaÒhÈnaÑ. BhikkhunÊpaÒhÈnaÑ.
UpÈsakapaÒhÈnaÑ. UpÈsikÈpaÒhÈnaÑ. RÈjapaÒhÈnaÑ. KhattiyapaÒhÈnaÑ.
BrÈhmaÓapaÒhÈnaÑ. VessapaÒhÈnaÑ. SuddapaÒhÈnaÑ. DevapaÒhÈnaÑ.
BrahmapaÒhÈnaÑ antakaro pariyantakaro paricchedakaro parivaÔumakaroti
paÒhÈnantakaro. SatthÈti BhagavÈ satthavÈho. YathÈ satthavÈho satthe
kantÈraÑ tÈreti, corakantÈraÑ tÈreti, vÈÄakantÈraÑ tÈreti,
dubbhikkhakantÈraÑ tÈreti, nirudakakantÈraÑ tÈreti uttÈreti nittÈreti2
patÈreti, khemantabh|miÑ sampÈpeti. Evameva BhagavÈ satthavÈho satte
kantÈraÑ tÈreti. JÈtikantÈraÑ tÈreti. JarÈkantÈraÑ. ByÈdhikantÈraÑ.
MaraÓakantÈraÑ. SokaparidevadukkhadomanassupÈyÈsakantÈraÑ tÈreti,
rÈgakantÈraÑ tÈreti, dosakantÈraÑ. MohakantÈraÑ. MÈnakantÈraÑ.
DiÔÔhikantÈraÑ. KilesakantÈraÑ. DuccaritakantÈraÑ tÈreti, rÈgagahanaÑ
tÈreti, dosagahanaÑ. MohagahanaÑ. DiÔÔhigahanaÑ. KilesagahanaÑ.
DuccaritagahanaÑ tÈreti uttÈreti nittÈreti patÈreti, khemantaÑ amataÑ
nibbÈnaÑ sampÈpetÊti evampi BhagavÈ satthavÈho.
Atha vÈ BhagavÈ netÈ vinetÈ anunetÈ paÒÒÈpetÈ nijjhÈpetÈ pekkhatÈ
pasÈdetÈti evaÑ BhagavÈ satthavÈho. . Atha vÈ BhagavÈ
______________________________________________________________
1. ParisapaÒhÈnaÑ (SyÈ), Pi~giyapaÒhÈnaÑ (Ka)
2. NitthÈreti (SyÈ, Ka)
18. PÈrÈyanÈnugÊtigÈthÈniddesa
227
anuppannassa maggassa uppÈdetÈ, asaÒjÈtassa maggassa saÒjanetÈ,
anakkhÈtassa maggassa akkhÈtÈ, maggaÒÒ| maggavid| maggakovido
maggÈnugÈ ca pana etarahi sÈvakÈ viharanti pacchÈ samannÈgatÈti evampi
BhagavÈ satthavÈhoti paÒhÈnantakaro satthÈ.
Ka~khÊnaÑ paÔijÈnatanti saka~khÈ ÈgantvÈ nikka~khÈ sampajjanti,
sallekhÈ ÈgantvÈ nillekhÈ sampajjanti, sadveÄhakÈ ÈgantvÈ nidveÄhakÈ
sampajjanti, savicikicchÈ ÈgantvÈ nibbicikicchÈ sampajjanti, sarÈgÈ ÈgantvÈ
vÊtarÈgÈ sampajjanti, sadosÈ ÈgantvÈ vÊtadosÈ sampajjanti, samohÈ ÈgantvÈ
vÊtamohÈ sampajjanti, sakilesÈ ÈgantvÈ nikkilesÈ sampajjantÊti ka~khÊnaÑ
paÔijÈnataÑ. TenÈha thero Pi~giyo–
Adhideve abhiÒÒÈya, sabbaÑ vedi paroparaÑ.
PaÒhÈnantakaro satthÈ, ka~khÊnaÑ paÔijÈnatanti.
120. AsaÑhÊraÑ asaÑkuppaÑ,
Yassa natthi upamÈ kvaci.
AddhÈ gamissÈmi na mettha ka~khÈ,
EvaÑ maÑ dhÈrehi adhimuttacittaÑ.
(19)
AsaÑhÊraÑ asaÑkuppanti asaÑhÊraÑ vuccati amataÑ nibbÈnaÑ. Yo so
sabbasa~khÈrasamatho sabb|padhipaÔinissaggo taÓhakkhayo virÈgo nirodho
nibbÈnaÑ. AsaÑhÊranti rÈgena dosena mohena kodhena upanÈhena
makkhena paÄÈsena issÈya macchariyena mÈyÈya sÈÔheyyena thambhena
sÈrambhena mÈnena atimÈnena madena pamÈdena sabbakilesehi
sabbaduccaritehi sabbapariÄÈhehi sabbÈsavehi sabbadarathehi
sabbasantÈpehi sabbÈkusalÈbhisa~khÈrehi asaÑhÈriyaÑ nibbÈnaÑ niccaÑ
dhuvaÑ sassataÑ avipariÓÈmadhammanti asaÑhÊraÑ.
AsaÑkuppanti asaÑkuppaÑ vuccati amataÑ nibbÈnaÑ. Yo so
sabbasa~khÈrasamatho -pa- nirodho nibbÈnaÑ. NibbÈnassa1 na uppÈdo
paÒÒÈyati, vayo natthi, na tassa aÒÒathattaÑ2 paÒÒÈyati, nibbÈnaÑ niccaÑ
dhuvaÑ sassataÑ avipariÓÈmadhammanti asaÑhÊraÑ asaÑkuppaÑ.
______________________________________________________________
1. Yassa (SyÈ)
2. Tassa aÒÒadatthu (SyÈ)
228
C|ÄaniddesapÈÄi
Yassa natthi upamÈ kvacÊti yassÈti nibbÈnassa. Natthi upamÈti upamÈ
natthi, upanidhÈ natthi, sadisaÑ natthi, paÔibhÈgo natthi na sati na saÑvijjati
nupalabbhati. KvacÊti kvaci kimhici katthaci ajjhattaÑ vÈ bahiddhÈ vÈ
ajjhattabahiddhÈ vÈti yassa natthi upamÈ kvaci.
AddhÈ gamissÈmi na mettha ka~khÈti addhÈti ekaÑsavacanaÑ
nissaÑsayavacanaÑ nikka~khavacanaÑ advejjhavacanaÑ
adveÄhakavacanaÑ niyogavacanaÑ apaÓÓakavacanaÑ aviraddhavacanaÑ
avatthÈpanavacanametaÑ addhÈti. GamissÈmÊti gamissÈmi adhigamissÈmi
phassissÈmi sacchikarissÈmÊti addhÈ gamissÈmi. Na mettha ka~khÈti etthÈti
nibbÈne ka~khÈ natthi, vicikicchÈ natthi, dveÄhakaÑ natthi, saÑsayo natthi
na atthi na saÑvijjati nupalabbhati, pahÊno samucchinno v|pasanto
paÔippassaddho abhabbuppattiko ÒÈÓagginÈ daÉÉhoti addhÈ gamissÈmi na
mettha ka~khÈ.
EvaÑ maÑ dhÈrehi adhimuttacittanti evaÑ maÑ dhÈrehÊti evaÑ maÑ
upalakkhehi. Adhimuttacittanti nibbÈnaninnaÑ nibbÈnapoÓaÑ
nibbÈnapabbhÈraÑ NibbÈnÈdhimuttanti evaÑ maÑ dhÈrehi
adhimuttacittanti. TenÈha thero Pi~giyo–
AsaÑhÊraÑ asaÑkuppaÑ,
Yassa natthi upamÈ kvaci.
AddhÈ gamissÈmi na mettha ka~khÈ,
EvaÑ maÑ dhÈrehi adhimuttacittanti.
PÈrÈyanÈnugÊtigÈthÈniddeso aÔÔhÈrasamo.
PÈrÈyanavaggo samatto.
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
PaÔhamavagga
211. Sabbesu bh|tesu nidhÈya daÓÉaÑ,
AviheÔhayaÑ aÒÒatarampi tesaÑ.
Na puttamiccheyya kuto sahÈyaÑ,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(1)
Sabbesu bh|tesu nidhÈya daÓÉanti sabbes|ti sabbena sabbaÑ sabbathÈ
sabbaÑ asesaÑ nissesaÑ pariyÈdiyanavacanametaÑ sabbes|ti. Bh|tes|ti
bh|tÈ vuccanti tasÈ ca thÈvarÈ ca. TasÈti yesaÑ tasitataÓhÈ appahÊnÈ,
yesaÒca bhayabheravÈ appahÊnÈ. KiÑkÈraÓÈ vuccanti tasÈ, te tasanti
uttasanti paritasanti bhÈyanti santÈsaÑ Èpajjanti, taÑkÈraÓÈ vuccanti tasÈ.
ThÈvarÈti yesaÑ tasitataÓhÈ pahÊnÈ, yesaÒca bhayabheravÈ pahÊnÈ.
KiÑkÈraÓÈ vuccanti thÈvarÈ, te na tasanti na uttasanti na paritasanti na
bhÈyanti na santÈsaÑ Èpajjanti, taÑkÈraÓÈ vuccanti thÈvarÈ. DaÓÉanti tayo
daÓÉÈ kÈyadaÓÉo vacÊdaÓÉo manodaÓÉo. TividhaÑ kÈyaduccaritaÑ
kÈyadaÓÉo, catubbidhaÑ vacÊduccaritaÑ vacÊdaÓÉo, tividhaÑ
manoduccaritaÑ manodaÓÉo. Sabbesu bh|tesu nidhÈya daÓÉanti sabbesu
bh|tesu daÓÉaÑ nidhÈya nidahitvÈ oropayitvÈ samoropayitvÈ nikkhipitvÈ
paÔippassambhitvÈti sabbesu bh|tesu nidhÈya daÓÉaÑ.
AviheÔhayaÑ aÒÒatarampi tesanti ekamekampi sattaÑ pÈÓinÈ vÈ
leÉÉunÈ vÈ daÓÉena vÈ satthena vÈ anduyÈ1 vÈ rajjuyÈ vÈ aviheÔhayanto,
sabbepi satte pÈÓinÈ vÈ leÉÉunÈ vÈ daÓÉena vÈ satthena vÈ anduyÈ vÈ
rajjuyÈ vÈ aviheÔhayantoti aviheÔhayaÑ aÒÒatarampi tesaÑ.
Na puttamiccheyya kuto sahÈyanti nÈti paÔikkhepo. PuttÈti cattÈro puttÈ
atrajo putto khettajo putto dinnako putto antevÈsiko putto. SahÈyanti sahÈyÈ
vuccanti yehi saha ÈgamanaÑ phÈsu, gamanaÑ phÈsu, gamanÈgamanaÑ
phÈsu, ÔhÈnaÑ phÈsu, nisajjanaÑ phÈsu, sayanaÑ2 phÈsu, ÈlapanaÑ phÈsu,
sallapanaÑ phÈsu, ullapanaÑ phÈsu, samullapanaÑ
______________________________________________________________
1. AruyÈ (SyÈ), adduyÈ (Ka)
2. NipajjanaÑ (SyÈ)
230
C|ÄaniddesapÈÄi
phÈsu. Na puttamiccheyya kuto sahÈyanti puttampi na iccheyya na
sÈdiyeyya na patthayeyya na pihayeyya nÈbhijappeyya, kuto mittaÑ vÈ
sandiÔÔhaÑ vÈ sambhattaÑ vÈ sahÈyaÑ vÈ iccheyya1 sÈdiyeyya patthayeyya
pihayeyya abhijappeyyÈti na puttamiccheyya kuto sahÈyaÑ.
Eko care khaggavisÈÓakappoti ekoti so Paccekasambuddho
pabbajjÈsa~khÈtena eko, adutiyaÔÔhena eko, taÓhÈya pahÈnaÔÔhena2 eko,
ekantavÊtarÈgoti eko, ekantavÊtadosoti eko, ekantavÊtamohoti eko,
ekantanikkilesoti eko, ekÈyanamaggaÑ gatoti eko, eko anuttaraÑ
paccekasambodhiÑ abhisambuddhoti eko.
KathaÑ so Paccekasambuddho pabbajjÈsa~khÈtena eko, so
Paccekasambuddho sabbaÑ gharÈvÈsapalibodhaÑ chinditvÈ
puttadÈrapalibodhaÑ chinditvÈ ÒÈtibalibodhaÑ chinditvÈ
sannidhipalibodhaÑ chinditvÈ kesamassuÑ ohÈretvÈ kÈsÈyÈni vatthÈni
acchÈdetvÈ agÈrasmÈ anagÈriyaÑ pabbajitvÈ akiÒcanabhÈvaÑ upagantvÈ
eko carati viharati iriyati vatteti pÈleti yapeti yÈpetÊti evaÑ so
Paccekasambuddho pabbajjÈsa~khÈtena eko.
KathaÑ so Paccekasambuddho adutiyaÔÔhena eko, so evaÑ pabbajito
samÈno eko araÒÒavanapatthÈni pantÈni senÈsanÈni paÔisevati appasaddÈni
appanigghosÈni vijanavÈtÈni manussarÈhasseyyakÈni paÔisallÈnasÈruppÈni,
so eko gacchati, eko tiÔÔhati, eko nisÊdati, eko seyyaÑ kappeti, eko gÈmaÑ
piÓÉÈya pavisati, eko abhikkamati, eko paÔikkamati, eko raho nisÊdati, eko
ca~kamaÑ adhiÔÔhÈti, eko carati viharati iriyati vatteti pÈleti yapeti yÈpetÊti
evaÑ so Paccekasambuddho adutiyaÔÔhena eko.
KathaÑ so Paccekasambuddho taÓhÈya pahÈnaÔÔhena eko, so evaÑ eko
adutiyo appamatto ÈtÈpÊ pahitatto viharanto mahÈpadhÈnaÑ padahanto
mÈraÑ sasenakaÑ namuciÑ kaÓhaÑ pamattabandhuÑ vidhametvÈ ca
taÓhÈjÈliniÑ visaritaÑ visattikaÑ pajahi vinodesi byantÊ-akÈsi
anabhÈvaÑgamesi.
______________________________________________________________
1. Icchissati (SyÈ) evamÊdisesu padesu anÈgatavibhattiyÈ.
2. TaÓhÈpahÈnaÔÔhena (SyÈ) Khu 7. 361 piÔÔhe.
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
231
“TaÓhÈdutiyo puriso, dÊghamaddhÈna saÑsaraÑ.
ItthabhÈvaÒÒathÈbhÈvaÑ, saÑsÈraÑ nÈtivattati.
EtamÈdÊnavaÑ Òa tvÈ, taÓhaÑ dukkhassa sambhavaÑ.
VÊtataÓho anÈdÈno, sato bhikkhu paribbaje”ti.
EvaÑ so Paccekasambuddho taÓhÈya pahÈnaÔÔhena eko.
KathaÑ so Paccekasambuddho ekantavÊtarÈgoti eko, rÈgassa pahÊnattÈ
ekantavÊtarÈgoti eko, dosassa pahÊnattÈ ekantavÊtadosoti eko, mohassa
pahÊnattÈ ekantavÊtamohoti eko, kilesÈnaÑ pahÊnattÈ ekantanikkilesoti eko,
evaÑ so Paccekasambuddho ekantavÊtarÈgoti eko.
KathaÑ so Paccekasambuddho ekÈyanamaggaÑ gatoti eko,
ekÈyanamaggo vuccati cattÈro satipaÔÔhÈnÈ cattÈro sammappadhÈnÈ cattÈro
iddhipÈdÈ paÒcindriyÈni paÒca balÈni satta bojjha~gÈ ariyo aÔÔha~giko
maggo.
“EkÈyanaÑ jÈtikhayantadassÊ,
MaggaÑ pajÈnÈti hitÈnukampÊ.
Etena maggena tariÑsu pubbe,
Tarissanti ye ca taranti oghan”ti.
EvaÑ so Paccekasambuddho ekÈyanamaggaÑ gatoti eko.
KathaÑ so Paccekasambuddho eko anuttaraÑ paccekasambodhiÑ
abhisambuddhoti eko, bodhi vuccati cat|su maggesu ÒÈÓaÑ. PaÒÒÈ
paÒÒindriyaÑ paÒÒÈbalaÑ dhammavicayasambojjha~go vÊmaÑsÈ vipassanÈ
sammÈdiÔÔhi. So Paccekasambuddho maggapaccekasambuddho
ÒÈÓapaccekasambuddho “sabbe sa~khÈrÈ aniccÈ”ti bujjhi, “sabbe sa~khÈrÈ
dukkhÈ”ti bujjhi, “sabbe dhammÈ anattÈ”ti bujjhi. “AvijjÈpaccayÈ
sa~khÈrÈ”ti bujjhi, “sa~khÈrapaccayÈ viÒÒÈÓan”ti bujjhi, “viÒÒÈÓapaccayÈ
nÈmar|pan”ti bujjhi, “nÈmar|papaccayÈ saÄÈyatanan”ti bujjhi,
“saÄÈyatanapaccayÈ phasso”ti bujjhi, “phassapaccayÈ vedanÈ”ti bujjhi,
“vedanÈpaccayÈ taÓhÈ”ti bujjhi, “taÓhÈpaccayÈ upÈdÈnan”ti bujjhi,
“upÈdÈnapaccayÈ bhavo”ti bujjhi, “bhavapaccayÈ jÈtÊ”ti bujjhi,
232
C|ÄaniddesapÈÄi
“jÈtipaccayÈ jarÈmaraÓan”ti bujjhi. “AvijjÈnirodhÈ sa~khÈranirodho”ti
bujjhi, “sa~khÈranirodhÈ viÒÒÈÓanirodho”ti bujjhi, “viÒÒÈÓanirodhÈ
nÈmar|panirodho”ti bujjhi, “nÈmar|panirodhÈ saÄÈyatananirodho”ti bujjhi,
“saÄÈyatananirodhÈ phassanirodho”ti bujjhi, “phassanirodhÈ
vedanÈnirodho”ti bujjhi, “vedanÈnirodhÈ taÓhÈnirodho”ti bujjhi,
“taÓhÈnirodhÈ upÈdÈnanirodho”ti bujjhi, “upÈdÈnanirodhÈ bhavanirodho”ti
bujjhi, “bhavanirodhÈ jÈtinirodho”ti bujjhi, “jÈtinirodhÈ
jarÈmaraÓanirodho”ti bujjhi. “IdaÑ dukkhan”ti bujjhi, “ayaÑ
dukkhasamudayo”ti bujjhi, “ayaÑ dukkhanirodho”ti bujjhi, “ayaÑ
dukkhanirodhagÈminÊ paÔipadÈ”ti bujjhi. “Ime ÈsavÈ”ti bujjhi, “ayaÑ
Èsavasamudayo”ti bujjhi -pa- “ayaÑ ÈsavanirodhagÈminÊ paÔipadÈ”ti bujjhi.
“Ime dhammÈ abhiÒÒeyyÈ”ti bujjhi, “ime dhammÈ pahÈtabbÈ”ti bujjhi, “ime
dhammÈ sacchikÈtabbÈ”ti bujjhi, “ime dhammÈ bhÈvetabbÈ”ti bujjhi.
ChannaÑ phassÈyatanÈnaÑ samudayaÒca attha~gamaÒca assÈdaÒca
ÈdÊnavaÒca nissaraÓaÒca bujjhi, paÒcannaÑ upÈdÈnakkhandhÈnaÑ
samudayaÒca -pa- nissaraÓaÒca bujjhi, catunnaÑ mahÈbh|tÈnaÑ
samudayaÒca attha~gamaÒca assÈdaÒca ÈdÊnavaÒca nissaraÓaÒca bujjhi,
“yaÑ kiÒci samudayadhammaÑ, sabbaÑ taÑ nirodhadhamman”ti bujjhi.
Atha vÈ yaÑ bujjhitabbaÑ anubujjhitabbaÑ paÔibujjhitabbaÑ
sambujjhitabbaÑ adhigantabbaÑ phassitabbaÑ sacchikÈtabbaÑ, sabbaÑ taÑ
tena paccekabodhiÒÈÓena bujjhi anubujjhi paÔibujjhi sambujjhi adhigacchi
phassesi sacchÈkÈsÊti evaÑ so Paccekasambuddho eko anuttaraÑ
paccekasambodhiÑ abhisambuddhoti eko.
Careti aÔÔha cariyÈyo iriyÈpathacariyÈ ÈyatanacariyÈ saticariyÈ
samÈdhicariyÈ ÒÈÓacariyÈ maggacariyÈ patticariyÈ lokatthacariyÈ.
IriyÈpathacariyÈti cat|su iriyÈpathesu. ŒyatanacariyÈti chasu
ajjhattikabÈhiresu Èyatanesu. SaticariyÈti cat|su satipaÔÔhÈnesu.
SamÈdhicariyÈti cat|su jhÈnesu. ©ÈÓacariyÈti cat|su ariyasaccesu.
MaggacariyÈti cat|su ariyamaggesu. PatticariyÈti cat|su sÈmaÒÒaphalesu.
LokatthacariyÈti TathÈgatesu Arahantesu SammÈsambuddhesu padesato
Paccekasambuddhesu padesato sÈvakesu. IriyÈpathacariyÈ ca
paÓidhisampannÈnaÑ, ÈyatanacariyÈ ca indriyesu
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
233
guttadvÈrÈnaÑ, saticariyÈ ca appamÈdavihÈrÊnaÑ, samÈdhicariyÈ ca
adhicittamanuyuttÈnaÑ, ÒÈÓacariyÈ ca buddhisampannÈnaÑ, maggacariyÈ ca
sammÈpaÔipannÈnaÑ, patticariyÈ ca adhigataphalÈnaÑ, lokatthacariyÈ ca
TathÈgatÈnaÑ ArahantÈnaÑ SammÈsambuddhÈnaÑ padesato
PaccekabuddhÈnaÑ padesato sÈvakÈnaÑ, imÈ aÔÔha cariyÈyo. AparÈpi aÔÔha
cariyÈyo adhimuccanto saddhÈya carati, paggaÓhanto vÊriyena carati,
upaÔÔhÈpento satiyÈ carati, avikkhepaÑ karonto samÈdhinÈ carati, pajÈnanto
paÒÒÈya carati, vijÈnanto viÒÒÈÓacariyÈya carati. “EvaÑ paÔipannassa kusalÈ
dhammÈ ÈyÈpentÊ”ti ÈyatanacariyÈya carati. “EvaÑ paÔipanno
visesamadhigacchatÊ”ti visesacariyÈya carati. ImÈ aÔÔha cariyÈyo.
AparÈpi aÔÔha cariyÈyo dassanacariyÈ ca sammÈdiÔÔhiyÈ,
abhiniropanacariyÈ ca sammÈsa~kappassa, pariggahacariyÈ ca
sammÈvÈcÈya, samuÔÔhÈnacariyÈ ca sammÈkammantassa, vodÈnacariyÈ ca
sammÈ-ÈjÊvassa, paggahacariyÈ ca sammÈvÈyÈmassa, upaÔÔhÈnacariyÈ ca
sammÈsatiyÈ, avikkhepacariyÈ ca sammÈsamÈdhissa, imÈ aÔÔha cariyÈyo.
KhaggavisÈÓakappoti yathÈ khaggassa nÈma visÈÓaÑ ekaÑ hoti
adutiyaÑ, evameva so Paccekasambuddho takkappo tassadiso tappaÔibhÈgo.
YathÈ atiloÓaÑ vuccati loÓakappo, atitittakaÑ vuccati tittakappo,
atimadhuraÑ vuccati madhurakappo, ati-uÓhaÑ vuccati aggikappo,
atisÊtalaÑ vuccati himakappo, mahÈ-udakakkhandho vuccati samuddakappo,
mahÈbhiÒÒÈbalappatto sÈvako vuccati satthukappoti. Evameva so
Paccekasambuddho tattha takkappo tassadiso tappaÔibhÈgo eko adutiyo
muttabandhano sammÈ loke carati viharati iriyati vatteti pÈleti yapeti
yÈpetÊti eko care khaggavisÈÓakappo. TenÈha so Paccekasambuddho–
Sabbesu bh|tesu nidhÈya daÓÉaÑ,
AviheÔhayaÑ aÒÒatarampi tesaÑ.
Na puttamiccheyya kuto sahÈyaÑ,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
234
C|ÄaniddesapÈÄi
122. SaÑsaggajÈtassa bhavanti snehÈ,
SnehanvayaÑ dukkhamidaÑ pahoti.
ŒdÊnavaÑ snehajaÑ pekkhamÈno,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(2)
SaÑsaggajÈtassa bhavanti snehÈti saÑsaggÈti dve saÑsaggÈ
dassanasaÑsaggo ca savanasaÑsaggo ca. Katamo dassanasaÑsaggo,
idhekacco passati itthiÑ vÈ kumÈriÑ vÈ abhir|paÑ dassanÊyaÑ pÈsÈdikaÑ
paramÈya vaÓÓapokkharatÈya samannÈgataÑ, disvÈ passitvÈ anubyaÒjanaso
nimittaÑ gaÓhÈti kesÈ vÈ sobhanÈ1, mukhaÑ vÈ sobhanaÑ, akkhÊ vÈ
sobhanÈ, kaÓÓÈ vÈ sobhanÈ, nÈsÈ vÈ sobhanÈ, oÔÔhÈ vÈ sobhanÈ, dantÈ vÈ
sobhanÈ, mukhaÑ vÈ sobhanaÑ, gÊvÈ vÈ sobhanÈ, thanÈ vÈ sobhanÈ, uraÑ
vÈ sobhanaÑ, udaraÑ vÈ sobhanaÑ, kaÔi vÈ sobhanÈ, |r| vÈ sobhanÈ,
ja~ghÈ vÈ sobhanÈ, hatthÈ vÈ sobhanÈ, pÈdÈ vÈ sobhanÈ, a~guliyo vÈ
sobhanÈ, nakhÈ vÈ sobhanÈti disvÈ passitvÈ abhinandati abhivadati
abhipattheti anuppÈdeti2 anubandhati rÈgabandhanaÑ, ayaÑ
dassanasaÑsaggo.
Katamo savanasaÑsaggo, idhekacco suÓÈti “asukasmiÑ nÈma gÈme vÈ
nigame vÈ itthÊ vÈ kumÈrÊ vÈ abhir|pÈ dassanÊyÈ pÈsÈdikÈ paramÈya
vaÓÓapokkharatÈya samannÈgatÈ”ti sutvÈ suÓitvÈ abhinandati abhivadati
abhipattheti anuppÈdeti anubandhati rÈgabandhanaÑ, ayaÑ
savanasaÑsaggo.
SnehÈti dve snehÈ taÓhÈsneho ca diÔÔhisneho ca. Katamo taÓhÈsneho,
yÈvatÈ taÓhÈsa~khÈtena sÊmakataÑ mariyÈdikataÑ odhikataÑ
pariyantakataÑ pariggahitaÑ mamÈyitaÑ, idaÑ mama, etaÑ mama, ettakaÑ
mama, ettÈvatÈ mama, mama r|pÈ saddÈ gandhÈ rasÈ phoÔÔhabbÈ attharaÓÈ
pÈvuraÓÈ dÈsidÈsÈ ajeÄakÈ kukkuÔas|karÈ hatthigavÈssavaÄavÈ khettaÑ
vatthu hiraÒÒaÑ suvaÓÓaÑ gÈmanigamarÈjadhÈniyo raÔÔhaÒca janapado ca
koso ca koÔÔhÈgÈraÒca kevalampi mahÈpathaviÑ taÓhÈvasena mamÈyati,
yÈvatÈ aÔÔhasataÑ taÓhÈvicaritaÑ, ayaÑ taÓhÈsneho.
______________________________________________________________
1. SobhaÓÈ (SyÈ)
2. Anussarati (Ka)
3. SÊmikataÑ mariyadikataÑ (SyÈ)
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
235
Katamo diÔÔhisneho, vÊsativatthukÈ sakkÈyadiÔÔhi, dasavatthukÈ
micchÈdiÔÔhi, dasavatthukÈ antaggÈhikÈ diÔÔhi. YÈ evar|pÈ diÔÔhi diÔÔhigataÑ
diÔÔhigahanaÑ diÔÔhikantÈro diÔÔhivis|kÈyikaÑ diÔÔhivipphanditaÑ
diÔÔhisaÑyojanaÑ gÈho paÔiggÈho1 abhiniveso parÈmÈso kummaggo
micchÈpatho micchattaÑ titthÈyatanaÑ vipariyÈsaggÈho viparÊtaggÈho
vipallÈsaggÈho micchÈgÈho ayÈthÈvakasmiÑ “yÈthÈvakan”ti gÈho yÈvatÈ
dvÈsaÔÔhi diÔÔhigatÈni. AyaÑ diÔÔhisneho.
SaÑsaggajÈtassa bhavanti snehÈti dassanasaÑsaggapaccayÈ ca
savanasaÑsaggapaccayÈ ca taÓhÈsneho ca diÔÔhisneho ca bhavanti
sambhavanti jÈyanti saÒjÈyanti nibbattanti abhinibbattanti pÈtubhavantÊti
saÑsaggajÈtassa bhavanti snehÈ.
SnehanvayaÑ dukkhamidaÑ pahotÊti snehoti dve snehÈ taÓhÈsneyo ca
diÔÔhisneho ca -pa- ayaÑ taÓhÈsneho -pa- ayaÑ diÔÔhisneho. DukkhamidaÑ
pahotÊti idhekacco kÈyena duccaritaÑ carati, vÈcÈya duccaritaÑ carati,
manasÈ duccaritaÑ carati, pÈÓampi hanati, adinnampi Èdiyati, sandhimpi
chindati, nillopampi2 harati, ekÈgÈrikampi karoti, paripanthepi tiÔÔhati,
paradÈrampi gacchati, musÈpi bhaÓati, tamenaÑ gahetvÈ raÒÒo dassenti
“ayaÑ deva coro ÈgucÈrÊ, imassa yaÑ icchasi, taÑ daÓÉaÑ paÓehÊ”ti.
TamenaÑ rÈjÈ taÑ paribhÈsati, so paribhÈsapaccayÈpi dukkhaÑ
domanassaÑ3 paÔisaÑvedeti. EtaÑ bhayaÑ dukkhaÑ domanassaÑ kuto
jÈtaÑ, tassa snehapaccayÈ ca nandipaccayÈ ca rÈgapaccayÈ ca
nandirÈgapaccayÈ ca jÈtaÑ.
Ettakenapi rÈjÈ na tussati, tamenaÑ rÈjÈ bandhÈpeti andubandhanena vÈ
rajjubandhanena vÈ sa~khÈlikabandhanena vÈ vettabandhanena vÈ
latÈbandhanena vÈ pakkhepabandhanena vÈ parikkhepabandhanena vÈ
gÈmabandhanena vÈ nigamabandhanena vÈ raÔÔhabandhanena vÈ
janapadabandhanena vÈ antamaso savacanÊyampi karoti “na te labbhÈ ito
pakkamitun”ti, so bandhanapaccayÈpi dukkhaÑ domanassaÑ paÔisaÑvedeti.
EtaÑ bhayaÑ dukkhaÑ domanassaÑ kuto jÈtaÑ, tassa snehapaccayÈ ca
nandipaccayÈ ca rÈgapaccayÈ ca nandirÈgapaccayÈ ca jÈtaÑ.
______________________________________________________________
1. PatiÔÔhÈho (Ka)
3. DukkhadomanassaÑ (SyÈ)
2. Vilopampi (SyÈ) passa Khu 7. 315 piÔÔhe.
236
C|ÄaniddesapÈÄi
Ettakenapi rÈjÈ na tussati, tamenaÑ rÈjÈ tasseva1 dhanaÑ ÈharÈpeti
sataÑ vÈ sahassaÑ vÈ satasahassaÑ vÈ, so dhanajÈnipaccayÈpi dukkhaÑ
domanassaÑ paÔisaÑvedeti. EtaÑ bhayaÑ dukkhaÑ domanassaÑ
kutojÈtaÑ, tassa snehapaccayÈ ca nandipaccayÈ ca rÈgapaccayÈ ca
nandirÈgapaccayÈ ca jÈtaÑ.
Ettakenapi rÈjÈ na tussati, tamenaÑ rÈjÈ vividhÈ kammakÈraÓÈ2
kÈrÈpeti, kasÈhipi tÈÄeti, vettehipi tÈÄeti, aÉÉhadaÓÉehipi tÈÄeti, hatthampi
chindati, pÈdampi chindati, hatthapÈdampi chindati, kaÓÓampi chindati,
nÈsampi chindati, kaÓÓanÈsampi chindati, bila~gathÈlikampi karoti,
sa~khamuÓÉikampi karoti, rÈhumukhampi karoti, jotimÈlikampi karoti,
hatthapajjotikampi karoti, erakavattikampi3 karoti, cÊrakavÈsikampi karoti,
eÓeyyakampi karoti, baÄisamaÑsikampi karoti, kahÈpaÓikampi karoti,
khÈrÈpatacchikampi4 karoti, palighaparivattikampi karoti, palÈlapÊÔhakampi
karoti, tattenapi telena osiÒcati, sunakhehipi khÈdÈpeti, jÊvantampi s|le
uttÈseti, asinÈpi sÊsaÑ chindati, so kammakÈraÓapaccayÈpi dukkhaÑ
domanassaÑ paÔisaÑvedeti. EtaÑ bhayaÑ dukkhaÑ domanassaÑ kuto
jÈtaÑ, tassa snehapaccayÈ ca nandipaccayÈ ca rÈgapaccayÈ ca
nandirÈgapaccayÈ ca jÈtaÑ. RÈjÈ imesaÑ catunnaÑ daÓÉÈnaÑ issaro.
So sakena kammena kÈyassa bhedÈ paraÑ maraÓÈ apÈyaÑ duggatiÑ
vinipÈtaÑ nirayaÑ upapajjati. TamenaÑ nirayapÈlÈ paÒcavidhabandhanaÑ
nÈma kammakÈraÓaÑ karonti5, tattaÑ ayokhilaÑ hatthe gamenti, tattaÑ
ayokhilaÑ dutiye hatthe gamenti, tattaÑ ayokhilaÑ pÈde gamenti, tattaÑ
ayokhilaÑ dutiye pÈde gamenti, tattaÑ ayokhilaÑ majjhe urasmiÑ gamenti.
So tattha dukkhÈ tibbÈ6 kharÈ kaÔukÈ vedanÈ vedeti, na ca tÈva kÈlaÑ karoti,
yÈva na taÑ pÈpakammaÑ byantÊhoti. EtaÑ bhayaÑ dukkhaÑ domanassaÑ
kuto jÈtaÑ, tassa snehapaccayÈ ca nandipaccayÈ ca rÈgapaccayÈ ca
nandirÈgapaccayÈ ca jÈtaÑ.
______________________________________________________________
1. Tassa (SyÈ)
2. VividhÈni kammakaraÓÈni (Ka)
3. ErakavaÔÔikampi (SyÈ, Ka) passa Ma 1. 122 piÔÔhe.
4. KhÈrÈpaÔicchikampi (Ka) heÔÔhÈ 190 piÔÔhe.
5. KÈrenti (SyÈ, Ka) passa Ma 3. 221 piÔÔhe.
6. TippÈ (SyÈ)
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
237
TamenaÑ nirayapÈlÈ saÑvesetvÈ1 kuÔhÈrÊhi2 tacchanti -pa-. TamenaÑ
nirayapÈlÈ uddhaÑpÈdaÑ adhosiraÑ gahetvÈ vÈsÊhi tacchanti. TamenaÑ
nirayapÈlÈ rathe yojetvÈ ÈdittÈya pathaviyÈ sampajjalitÈya sajotibh|tÈya3
sÈrentipi paccÈsÈrentipi. TamenaÑ nirayapÈlÈ mahantaÑ a~gÈrapabbataÑ
ÈdittaÑ sampajjalitaÑ sajotibh|taÑ Èropentipi oropentipi. TamenaÑ
nirayapÈlÈ uddhaÑpÈdaÑ adhosiraÑ gahetvÈ tattÈya lohakumbhiyÈ
pakkhipanti ÈdittÈya sampajjalitÈya sajotibh|tÈya, so tattha pheÓuddehakaÑ
paccati, so tattha pheÓuddehakaÑ paccamÈno sakimpi uddhaÑ gacchati,
sakimpi adho gacchati, sakimpi tiriyaÑ gacchati. So tattha dukkhÈ tibbÈ
kharÈ kaÔukÈ vedanÈ vedeti, na ca tÈva kÈlaÑ karoti, yÈva na taÑ
pÈpakammaÑ byantÊhoti. EtaÑ bhayaÑ dukkhaÑ domanassaÑ kuto jÈtaÑ,
tassa snehapaccayÈ ca nandipaccayÈ ca rÈgapaccayÈ ca nandirÈgapaccayÈ ca
jÈtaÑ.
TamenaÑ nirayapÈlÈ mahÈniraye pakkhipanti, so kho pana
mahÈnirayo–
CatukkaÓÓo catudvÈro, vibhatto bhÈgaso mito.
AyopÈkÈrapariyanto, ayasÈ paÔikujjito.
Tassa ayomayÈ bh|mi, jalitÈ tejasÈ yutÈ.
SamantÈ yojanasataÑ, pharitvÈ tiÔÔhati sabbadÈ.
KadariyÈtapanÈ4 ghorÈ, accimanto durÈsadÈ.
LomahaÑsanar|pÈ ca, bhesmÈ paÔibhayÈ dukhÈ.
PuratthimÈya ca bhittiyÈ, accikkhandho samuÔÔhito.
ahanto pÈpakammante, pacchimÈya paÔihaÒÒati.
PacchimÈya ca bhittiyÈ, accikkhandho samuÔÔhito.
ahanto pÈpakammante, purimÈya paÔihaÒÒati.
DakkhiÓÈya ca bhittiyÈ, accikkhandho samuÔÔhito.
ahanto pÈpakammante, uttarÈya paÔihaÒÒati.
______________________________________________________________
1. SaÑvesitvÈ (SyÈ, Ka) passa Ma 3. 221 piÔÔhe.
3. SaÒjotibh|tÈya (SyÈ)
4. KadariyÈ tÈpanÈ (Ka) Khu 7. 317 piÔÔhepi.
2. KudhÈrÊhi (SyÈ, Ka)
238
C|ÄaniddesapÈÄi
UttarÈya ca bhittiyÈ, accikkhandho samuÔÔhito.
ahanto pÈpakammante, dakkhiÓÈya paÔihaÒÒati.
HeÔÔhato ca samuÔÔhÈya, accikkhandho bhayÈnako.
ahanto pÈpakammante, chadanasmiÑ paÔihaÒÒati.
ChadanamhÈ samuÔÔhÈya, accikkhandho bhayÈnako.
ahanto pÈpakammante, bh|miyaÑ paÔihaÒÒati.
AyokapÈlamÈdittaÑ, santattaÑ jalitaÑ yathÈ.
EvaÑ avÊcinirayo, heÔÔhÈ upari passato.
Tattha sattÈ mahÈluddÈ, mahÈkibbisakÈrino.
AccantapÈpakammantÈ, paccanti na ca miyyare1.
JÈtavedasamo kÈyo, tesaÑ nirayavÈsinaÑ.
Passa kammÈnaÑ daÄhattaÑ, na bhasmÈ hoti napi masi.
Puratthimenapi dhÈvanti, tato dhÈvanti pacchimaÑ.
Uttarenapi dhÈvanti, tato dhÈvanti dakkhiÓaÑ.
YaÑ yaÑ disaÑ padhÈvanti, taÑ taÑ dvÈraÑ pidhÊyati.
AbhinikkhamitÈsÈ te, sattÈ mokkhagavesino.
Na te tato nikkhamituÑ, labhanti kammapaccayÈ.
TesaÒca pÈpakammantaÑ, avipakkaÑ kataÑ bahunti.
EtaÑ bhayaÑ dukkhaÑ domanassaÑ kuto jÈtaÑ, tassa snehapaccayÈ ca
nandipaccayÈ ca rÈgapaccayÈ ca nandirÈgapaccayÈ ca jÈtaÑ.
YÈni ca nerayikÈni dukkhÈni yÈni ca tiracchÈnayonikÈni dukkhÈni yÈni
ca pettivisayikÈni dukkhÈni yÈni ca mÈnusikÈni dukkhÈni, tÈni kuto jÈtÈni
kuto saÒjÈtÈni kuto nibbattÈni kuto abhinibbattÈni kuto pÈtubh|tÈni. Tassa
snehapaccayÈ ca nandipaccayÈ ca rÈgapaccayÈ ca nandirÈgapaccayÈ ca
bhavanti sambhavanti jÈyanti saÒjÈyanti nibbattanti abhinibbattanti
pÈtubhavantÊti snehanvayaÑ dukkhamidaÑ pahoti.
______________________________________________________________
1. MÊyare (Ka)
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
239
ŒdÊnavaÑ snehajaÑ pekkhamÈnoti snehoti dve snehÈ taÓhÈsneho ca
diÔÔhisneho ca -pa- ayaÑ taÓhÈsneho -pa- ayaÑ diÔÔhisneho. ŒdÊnavaÑ
snehajaÑ pekkhamÈnoti taÓhÈsneho ca diÔÔhisneho ca ÈdÊnavaÑ snehajaÑ
pekkhamÈno dakkhamÈno olokayamÈno nijjhÈyamÈno upaparikkhamÈnoti
ÈdÊnavaÑ snehajaÑ pekkhamÈno, eko care khaggavisÈÓakappo. TenÈha so
Paccekasambuddho–
SaÑsaggajÈtassa bhavanti snehÈ,
SnehanvayaÑ dukkhamidaÑ pahoti.
ŒdÊnavaÑ snehajaÑ pekkhamÈno,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
123. Mitte suhajje anukampamÈno,
HÈpeti atthaÑ paÔibaddhacitto1.
EtaÑ bhayaÑ santhave2 pekkhamÈno,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(3)
Mitte suhajje anukampamÈno, hÈpeti atthaÑ paÔibaddhacittoti mittÈti
dve mittÈ agÈrikamitto ca anÈgÈrikamitto3 ca. Katamo agÈrikamitto,
idhekacco duddadaÑ dadÈti, duccajaÑ cajati, dukkaraÑ karoti, dukkhamaÑ
khamati, guyhamassa Ècikkhati, guyhamassa parig|hati4, ÈpadÈsu na
vijahati, jÊvitampissa atthÈya pariccattaÑ hoti, khÊÓe nÈtimaÒÒati. AyaÑ
agÈrikamitto.
Katamo anÈgÈrikamitto, idha bhikkhu piyo ca hoti manÈpo ca garu ca
bhÈvanÊyo ca vattÈ ca vacanakkhamo ca gambhÊraÒca kathaÑ kattÈ no ca
aÔÔhÈne niyojeti, adhisÊle samÈdapeti, catunnaÑ satipaÔÔhÈnÈnaÑ
bhÈvanÈnuyoge samÈdapeti, catunnaÑ sammappadhÈnÈnaÑ -pa- catunnaÑ
iddhipÈdÈnaÑ. PaÒcannaÑ indriyÈnaÑ. PaÒcannaÑ balÈnaÑ. SattannaÑ
bojjha~gÈnaÑ. Ariyassa aÔÔha~gikassa maggassa bhÈvanÈnuyoge
samÈdapeti. AyaÑ anÈgÈrikamitto.
______________________________________________________________
1. PaÔibandhacitto (Ka)
3. Pabbajitamitto (Ka) evamuparipi.
2. Sandhave (Ka)
4. Pariguyhati (SyÈ, Ka)
240
C|ÄaniddesapÈÄi
SuhajjÈ vuccanti yehi saha ÈgamanaÑ phÈsu, gamanaÑ phÈsu, ÔhÈnaÑ
phÈsu, nisajjanaÑ1 phÈsu, sayanaÑ phÈsu, ÈlapanaÑ phÈsu, sallapanaÑ
phÈsu, ullapanaÑ phÈsu, samullapanaÑ phÈsu. Mitte suhajje
anukampamÈno hÈpeti atthanti mitte ca suhajje ca sandiÔÔhe ca sambhatte ca
sahÈye ca anukampamÈno anupekkhamÈno anugayhamÈno attatthampi
paratthampi ubhayatthampi hÈpeti, diÔÔhadhammikampi atthaÑ hÈpeti,
samparÈyikampi atthaÑ hÈpeti, paramatthampi hÈpeti pahÈpeti parihÈpeti
paridhaÑseti parivajjeti2 antaradhÈpetÊti mitte suhajje anukampamÈno hÈpeti
atthaÑ.
PaÔibaddhacittoti dvÊhi kÈraÓehi paÔibaddhacitto hoti attÈnaÑ vÈ nÊcaÑ
Ôhapento paraÑ uccaÑ Ôhapento paÔibaddhacitto hoti, attÈnaÑ vÈ uccaÑ
Ôhapento paraÑ nÊcaÑ Ôhapento paÔibaddhacitto hoti. KathaÑ attÈnaÑ nÊcaÑ
Ôhapento paraÑ uccaÑ Ôhapento paÔibaddhacitto hoti, tumhe me bah|pakÈrÈ,
ahaÑ tumhe nissÈya labhÈmi cÊvara piÓÉapÈta senÈsanagilÈna paccaya
bhesajja parikkhÈraÑ, yampi3 me aÒÒe dÈtuÑ vÈ kÈtuÑ vÈ maÒÒanti tumhe
nissÈya tumhe sampassantÈ, yampi me porÈÓaÑ mÈtÈpettikaÑ nÈmagottaÑ,
tampi me antarahitaÑ, tumhehi ahaÑ ÒÈyÈmi “asukassa kulupako asukÈya
kulupako”ti. EvaÑ attÈnaÑ nÊcaÑ Ôhapento paraÑ uccaÑ Ôhapento
paÔibaddhacitto hoti.
KathaÑ attÈnaÑ uccaÑ Ôhapento paraÑ nÊcaÑ Ôhapento paÔibaddhacitto
hoti, ahaÑ tumhÈkaÑ bah|pakÈro, tumhe maÑ Ègamma BuddhaÑ saraÓaÑ
gatÈ, dhammaÑ saraÓaÑ gatÈ, SaÑghaÑ saraÓaÑ gatÈ, pÈÓÈtipÈtÈ paÔiviratÈ,
adinnÈdÈnÈ paÔiviratÈ, kÈmesumicchÈcÈrÈ paÔiviratÈ, musÈvÈdÈ paÔiviratÈ,
surÈmerayamajjapamÈdaÔÔhÈnÈ paÔiviratÈ, ahaÑ tumhÈkaÑ uddesaÑ demi,
paripucchaÑ demi, uposathaÑ ÈcikkhÈmi, navakammaÑ adhiÔÔhÈmi, atha
pana tumhe maÑ ujjhitvÈ4 aÒÒe sakkarotha garuÑ karotha mÈnetha
p|jethÈti evaÑ attÈnaÑ uccaÑ Ôhapento paraÑ nÊcaÑ Ôhapento
paÔibaddhacitto hotÊti mitte suhajje anukampamÈno, hÈpeti atthaÑ
paÔibaddhacitto.
EtaÑ bhayaÑ santhave pekkhamÈnoti bhayanti jÈtibhayaÑ jarÈbhayaÑ
byÈdhibhayaÑ maraÓabhayaÑ rÈjabhayaÑ corabhayaÑ aggibhayaÑ
udakabhayaÑ
______________________________________________________________
1. NisajjÈ (Ka)
3. Yepi (Ka) evaÑ 293 piÔÔhepi.
2. Parisajjeti (SyÈ)
4. PariccajitvÈ (SyÈ)
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
241
attÈnuvÈdabhayaÑ parÈnuvÈdabhayaÑ daÓÉabhayaÑ duggatibhayaÑ
|mibhayaÑ kumbhilabhayaÑ ÈvaÔÔabhayaÑ susumÈrabhayaÑ1
ÈjÊvikabhayaÑ asilokabhayaÑ parisasÈrajjabhayaÑ madanabhayaÑ
bhayÈnakaÑ chambhitattaÑ lomahaÑso cetaso ubbego utrÈso. Santhaveti
dve santhavÈ taÓhÈsanthavo ca diÔÔhisanthavo ca -pa- ayaÑ taÓhÈsanthavo
-pa- ayaÑ diÔÔhisanthavo. EtaÑ bhayaÑ santhave pekkhamÈnoti etaÑ
bhayaÑ santhave pekkhamÈno dakkhamÈno olokayamÈno nijjhÈyamÈno
upaparikkhamÈnoti etaÑ bhayaÑ santhave pekkhamÈno, eko care
khaggavisÈÓakappo. TenÈha so Paccekasambuddho–
Mitte suhajje anukampamÈno,
HÈpeti atthaÑ paÔibaddhacitto.
EtaÑ bhayaÑ santhave pekkhamÈno,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
124. VaÑso visÈlova yathÈ visatto,
Puttesu dÈresu ca yÈ apekkhÈ.
VaÑsakkaÄÊrova2 asajjamÈno,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(4)
VaÑso visÈlova yathÈ visattoti vaÑso vuccati veÄugumbo. YathÈ
veÄugumbasmiÑ porÈÓakÈ vaÑsÈ sattÈ3 visattÈ ÈsattÈ laggÈ laggitÈ
palibuddhÈ, evameva visattikÈ vuccati taÓhÈ. Yo rÈgo sÈrÈgo anunayo
anurodho nandÊ nandirÈgo cittassa sÈrÈgo icchÈ mucchÈ ajjhosÈnaÑ gedho
paligedho sa~go pa~ko ejÈ mÈyÈ janikÈ saÒjananÊ sibbinÊ jÈlinÊ saritÈ
visattikÈ suttaÑ visaÔÈ Èy|hanÊ dutiyÈ paÓidhi bhavanetti vanaÑ vanatho
santhavo sineho apekkhÈ paÔibandhu ÈsÈ ÈsÊsanÈ ÈsÊsitattaÑ r|pÈsÈ saddÈsÈ
gandhÈsÈ rasÈsÈ phoÔÔhabbÈsÈ lÈbhÈsÈ dhanÈsÈ puttÈsÈ jÊvitÈsÈ jappÈ pajappÈ
abhijappÈ jappanÈ jappitattaÑ loluppaÑ loluppÈyanÈ loluppÈyitattaÑ
pucchaÒjikatÈ sÈdhukamyatÈ adhammarÈgo visamalobho nikanti nikÈmanÈ
patthanÈ pihanÈ sampatthanÈ kÈmataÓhÈ
______________________________________________________________
1. SuÑsumÈrabhayaÑ (SyÈ)
3. VeÄugumbasmiÑ kaÓÔakÈ jaÔitÈ saÑsibbitÈ (SyÈ)
2. VaÑse kaÄÊrova (Ka)
242
C|ÄaniddesapÈÄi
bhavataÓhÈ vibhavataÓhÈ r|pataÓhÈ ar|pataÓhÈ nirodhataÓhÈ r|pataÓhÈ
saddataÓhÈ gandhataÓhÈ rasataÓhÈ phoÔÔhabbataÓhÈ dhammataÓhÈ ogho
yogo gantho upÈdÈnaÑ ÈvaraÓaÑ nÊvaraÓaÑ chadanaÑ bandhanaÑ
upakkileso anusayo pariyuÔÔhÈnaÑ latÈ vevicchaÑ dukkham|laÑ
dukkhanidÈnaÑ dukkhappabhavo mÈrapÈso mÈrabaÄisaÑ mÈravisayo
mÈranivÈso mÈrabandhanaÑ taÓhÈnadÊ taÓhÈjÈlaÑ taÓhÈgaddulaÑ
taÓhÈsamuddo abhijjhÈ lobho akusalam|laÑ.
VisattikÈti kenaÔÔhena visattikÈ, visÈlÈti visattikÈ, visatÈti visattikÈ,
visaÔÈti visattikÈ, visamÈti visattikÈ, visakkatÊti visattikÈ, visaÑharatÊti
visattikÈ, visaÑvÈdikÈti visattikÈ, visam|lÈti visattikÈ, visaphalÈti visattikÈ,
visaparibhogÈti visattikÈ, visÈlÈ vÈ pana taÓhÈ r|pe sadde gandhe rase
phoÔÔhabbe kule gaÓe ÈvÈse lÈbhe yase pasaÑsÈya sukhe cÊvare piÓÉapÈte
senÈsane gilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈre kÈmadhÈtuyÈ r|padhÈtuyÈ
ar|padhÈtuyÈ kÈmabhave r|pabhave ar|pabhave saÒÒÈbhave asaÒÒÈbhave
nevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈbhave ekavokÈrabhave catuvokÈrabhave
paÒcavokÈrabhave atÊte anÈgate paccuppanne diÔÔhasutamutaviÒÒÈtabbesu
dhammesu visatÈ vitthatÈti visattikÈti vaÑso visÈlova yathÈ visatto.
Puttesu dÈresu ca yÈ apekkhÈti puttÈti cattÈro puttÈ atrajo putto khettajo
putto dinnako putto antevÈsiko putto. DÈrÈ vuccanti bhariyÈyo. ApekkhÈ
vuccanti taÓhÈ. Yo rÈgo sÈrÈgo -pa- abhijjhÈ lobho akusalam|lanti puttesu
dÈresu ca yÈ apekkhÈ.
VaÑsakkaÄÊrova asajjamÈnoti vaÑso vuccati veÄugumbo. YathÈ
veÄugumbasmiÑ taruÓakÈ kaÄÊrakÈ1 asattÈ alaggÈ agadhitÈ2 apalibuddhÈ
nikkhantÈ nissaÔÈ vippamuttÈ evameva. SajjÈti dve sajjanÈ taÓhÈsajjanÈ ca
diÔÔhisajjanÈ ca -pa- ayaÑ taÓhÈsajjanÈ -pa- ayaÑ diÔÔhisajjanÈ. Tassa
______________________________________________________________
1. TaruÓakaÄÊrÈ (SyÈ)
2. ApaliveÔÔhitÈ (SyÈ)
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
243
Paccekasambuddhassa taÓhÈsajjanÈ pahÊnÈ, diÔÔhisajjanÈ paÔinissaÔÔhÈ.
TaÓhÈsajjanÈya pahÊnattÈ diÔÔhisajjanÈya paÔinissaÔÔhattÈ so
Paccekasambuddho r|pe na sajjati. Sadde na sajjati. Gandhe na sajjati. Rase
na sajjati. PhoÔÔhabbe na sajjati. Kule. GaÓe. ŒvÈse. LÈbhe. Yase.
PasaÑsÈya. Sukhe. CÊvare. PiÓÉapÈte. SenÈsane.
GilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈre. KÈmadhÈtuyÈ. R|padhÈtuyÈ.
Ar|padhÈtuyÈ. KÈmabhave. R|pabhave. Ar|pabhave. SaÒÒÈbhave.
AsaÒÒÈbhave. NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈbhave. EkavokÈrabhave. CatuvokÈrabhave.
PaÒcavokÈrabhave. AtÊte. AnÈgate. Paccuppanne.
DiÔÔhasutamutaviÒÒÈtabbesu dhammesu na sajjati na gaÓhÈti na bajjhati na
palibajjhati na mucchati nikkhanto nissaÔo vippamutto visaÒÒutto
vimariyÈdikatena cetasÈ viharatÊti vaÑsakkaÄÊrova asajjamÈno, eko care
khaggavisÈÓakappo. TenÈha so Paccekasambuddho–
VaÑso visÈlova yathÈ visatto,
Puttesu dÈresu ca yÈ apekkhÈ.
VaÑsakkaÄÊrova asajjamÈno,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
125. Migo araÒÒamhi yathÈ abaddho1,
YenicchakaÑ gacchati gocarÈya.
ViÒÒ| naro seritaÑ pekkhamÈno.
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(5)
Migo araÒÒamhi yathÈ abaddho, yenicchakaÑ gacchati gocarÈyÈti
migoti dve migÈ eÓimigo ca pasadamigo ca. YathÈ ÈraÒÒiko2 migo araÒÒe
pavane caramÈno3 vissattho gacchati, vissattho tiÔÔhati, vissattho nisÊdati,
vissattho seyyaÑ kappeti.
VuttaÑhetaÑ BhagavatÈ–seyyathÈpi bhikkhave ÈraÒÒiko migo araÒÒe
pavane caramÈno vissattho gacchati, vissattho tiÔÔhati, vissattho nisÊdati,
vissattho seyyaÑ kappeti. TaÑ kissa hetu, anÈpÈthagato bhikkhave luddassa.
Evameva kho bhikkhave bhikkhu
______________________________________________________________
1. Abandho (SyÈ, Ka)
2. ŒraÒÒako (SyÈ, Ka)
3. AraÒÒe vasamÈno (SyÈ)
244
C|ÄaniddesapÈÄi
vivicceva kÈmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaÑ savicÈraÑ
vivekajaÑ pÊtisukhaÑ paÔhamaÑ jhÈnaÑ upasampajja viharati. AyaÑ
vuccati bhikkhave bhikkhu andhamakÈsi mÈraÑ, apadaÑ1 vadhitvÈ
mÈracakkhuÑ adassanaÑ gato pÈpimato.
Puna caparaÑ bhikkhave bhikkhu vitakkavicÈrÈnaÑ v|pasamÈ
ajjhattaÑ sampasÈdanaÑ cetaso ekodibhÈvaÑ avitakkaÑ avicÈraÑ
samÈdhijaÑ pÊtisukhaÑ dutiyaÑ jhÈnaÑ upasampajja viharati. AyaÑ
vuccati bhikkhave bhikkhu andhamakÈsi mÈraÑ, apadaÑ vadhitvÈ
mÈracakkhuÑ adassanaÑ gato pÈpimato.
Puna caparaÑ bhikkhave bhikkhu pÊtiyÈ ca virÈgÈ upekkhako ca
viharati, sato ca sampajÈno sukhaÒca kÈyena paÔisaÑvedeti. YaÑ taÑ ariyÈ
Ècikkhanti “upekkhako satimÈ sukhavihÈrÊ”ti tatiyaÑ jhÈnaÑ upasampajja
viharati, ayaÑ vuccati bhikkhave bhikkhu andhamakÈsi mÈraÑ, apadaÑ
vadhitvÈ mÈracakkhuÑ adassanaÑ gato pÈpimato.
Puna caparaÑ bhikkhave bhikkhu sukhassa ca pahÈnÈ dukkhassa ca
pahÈnÈ pubbeva somanassadomanassÈnaÑ attha~gamÈ adukkhamasukhaÑ
upekkhÈsatipÈrisuddhiÑ catutthaÑ jhÈnaÑ upasampajja viharati, ayaÑ
vuccati bhikkhave bhikkhu andhamakÈsi mÈraÑ, apadaÑ vadhitvÈ
mÈracakkhuÑ adassanaÑ gato pÈpimato.
Puna caparaÑ bhikkhave bhikkhu sabbaso r|pasaÒÒÈnaÑ samatikkamÈ
paÔighasaÒÒÈnaÑ attha~gamÈ nÈnattasaÒÒÈnaÑ amanasikÈrÈ “ananto
ÈkÈso”ti ÈkÈsÈnaÒcÈyatanaÑ upasampajja viharati, ayaÑ vuccati bhikkhave
bhikkhu andhamakÈsi mÈraÑ, apadaÑ vadhitvÈ mÈracakkhuÑ adassanaÑ
gato pÈpimato.
Puna caparaÑ bhikkhave bhikkhu sabbaso ÈkÈsÈnaÒcÈyatanaÑ
samatikkamma “anantaÑ viÒÒÈÓan”ti viÒÒÈÓaÒcÈyatanaÑ upasampajja
viharati -pa-.
Puna caparaÑ bhikkhave sabbaso viÒÒÈÓaÒcÈyatanaÑ samatikkamma
“natthi kiÒcÊ”ti ÈkiÒcaÒÒÈyatanaÑ upasampajja viharati -pa-.
Puna caparaÑ bhikkhave sabbaso ÈkiÒcaÒÒÈyatanaÑ samatikkamma
nevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanaÑ upasampajja viharati -pa-.
______________________________________________________________
1. ParaÑ (Ka) Ma 1. 214 piÔÔhe.
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
245
Puna caparaÑ bhikkhave sabbaso nevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanaÑ
samatikkamma saÒÒÈvedayitanirodhaÑ upasampajja viharati. PaÒÒÈya cassa
disvÈ ÈsavÈ parikkhÊÓÈ honti. AyaÑ vuccati bhikkhave bhikkhu
andhamakÈsi mÈraÑ, apadaÑ vadhitvÈ mÈracakkhuÑ adassanaÑ gato
pÈpimato, tiÓÓo loke visattikaÑ, so vissattho gacchati, vissattho tiÔÔhati,
vissattho nisÊdati, vissattho seyyaÑ kappeti. TaÑ kissa hetu, anÈpÈthagato
bhikkhave pÈpimatoti migo araÒÒamhi yathÈ abaddho, yenicchakaÑ
gacchati gocarÈya.
ViÒÒ| naro seritaÑ pekkhamÈnoti viÒÒ|ti paÓÉito paÒÒavÈ buddhimÈ
ÒÈÓÊ vibhÈvÊ medhÈvÊ. Naroti satto mÈnavo poso puggalo jÊvo jÈgu jantu
indagu manujo. SerÊti dve serÊ dhammopi serÊ puggalopi serÊ. Katamo
dhammo serÊ, cattÈro satipaÔÔhÈnÈ cattÈro sammappadhÈnÈ cattÈro iddhipÈdÈ
paÒcindriyÈni paÒca balÈni satta bojjha~gÈ ariyo aÔÔha~giko maggo. AyaÑ
dhammo serÊ. Katamo puggalo serÊ. Yo iminÈ serinÈ dhammena
samannÈgato. So vuccati puggalo serÊ. VÊÒÒ| naro seritaÑ pekkhamÈnoti
viÒÒ| naro seritaÑ dhammaÑ pekkhamÈno dakkhamÈno olokayamÈno
nijjhÈyamÈno upaparikkhamÈnoti viÒÒ| naro seritaÑ pekkhamÈno, eko care
khaggavisÈÓakappo. TenÈha so Paccekasambuddho–
Migo araÒÒamhi yathÈ abaddho,
YenicchakaÑ gacchati gocarÈya.
ViÒÒ| naro seritaÑ pekkhamÈno,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
126. ŒmantanÈ hoti sahÈyamajjhe,
VÈse ÔhÈne gamane cÈrikÈya.
AnabhijjhitaÑ seritaÑ pekkhamÈno,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(6)
ŒmantanÈ hoti sahÈyamajjhe, vÈse ÔhÈne gamane cÈrikÈyÈti sahÈyÈ
vuccanti yehi saha ÈgamanaÑ phÈsu, gamanaÑ phÈsu, gamanÈgamanaÑ
phÈsu, ÔhÈnaÑ phÈsu, nisajjanaÑ phÈsu, sayanaÑ phÈsu, ÈlapanaÑ
246
C|ÄaniddesapÈÄi
phÈsu, sallapanaÑ phÈsu, ullapanaÑ phÈsu, samullapanaÑ phÈsu. ŒmantanÈ
hoti sahÈyamajjhe, vÈse ÔhÈne gamane cÈrikÈyÈti sahÈyamajjhe vÈsepi
ÔhÈnepi gamanepi cÈrikÈyapi attatthamantanÈ paratthamantanÈ
ubhayatthamantanÈ diÔÔhadhammikatthamantanÈ samparÈyikatthamantanÈ
paramatthamantanÈ1ti ÈmantanÈ hoti sahÈyamajjhe, vÈse ÔhÈne gamane
cÈrikÈya.
AnabhijjhitaÑ seritaÑ pekkhamÈnoti anabhijjhitaÑ etaÑ vatthu
bÈlÈnaÑ asappurisÈnaÑ titthiyÈnaÑ titthiyasÈvakÈnaÑ, yadidaÑ
bhaÓÉukÈsÈyavatthavasanatÈ. AbhijjhitaÑ etaÑ vatthu paÓÉitÈnaÑ
sappurisÈnaÑ BuddhasÈvakÈnaÑ PaccekabuddhÈnaÑ, yadidaÑ
bhaÓÉukÈsÈyavatthavasanatÈ. SerÊti dve serÊ dhammopi serÊ puggalopi serÊ.
Katamo dhammo serÊ. CattÈro satipaÔÔhÈnÈ -pa- ariyo aÔÔha~giko maggo,
ayaÑ dhammo serÊ. Katamo puggalo serÊ. Yo iminÈ serinÈ dhammena
samannÈgato, so vuccati puggalo serÊ. AnabhijjhitaÑ seritaÑ pekkhamÈnoti
seritaÑ dhammaÑ pekkhamÈno dakkhamÈno olokayamÈno nijjhÈyamÈno
upaparikkhamÈnoti anabhijjhitaÑ seritaÑ pekkhamÈno, eko care
khaggavisÈÓakappo. TenÈha so Paccekasambuddho–
ŒmantanÈ hoti sahÈyamajjhe,
VÈse ÔhÈne gamane cÈrikÈya.
AnabhijjhitaÑ seritaÑ pekkhamÈno,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
127. KhiÉÉÈ2 ratÊ hoti sahÈyamajjhe,
Puttesu ca vipulaÑ hoti pemaÑ.
PiyavippayogaÑ3 vijigucchamÈno,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(7)
KhiÉÉÈ ratÊ hoti sahÈyamajjheti khiÉÉÈti dve khiÉÉÈ kÈyikÈ ca khiÔÔÈ
vÈcasikÈ ca khiÉÉÈ. KatamÈ kÈyikÈ khiÉÉÈ. HatthÊhipi kÊÄanti, assehipi
kÊÄanti, rathehipi kÊÄanti, dhanuhipi kÊÄanti, thar|hipi kÊÄanti, aÔÔhapadehipi
kÊÄanti, dasapadehipi kÊÄanti, ÈkÈsepi kÊÄanti, parihÈrapathepi kÊÄanti,
santikÈyapi kÊÄanti, khalikÈyapi kÊÄanti,
______________________________________________________________
1. UbhayatthamantanÈ (Ka)
2. KhiÔÔÈ (Ka)
3. Vippayogampi (Ka)
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
247
ghaÔikÈyapi kÊÄanti, salÈkahatthenapi kÊÄanti, akkhenapi kÊÄanti,
pa~gacÊrenapi kÊÄanti, va~kakenapi kÊÄanti, mokkhacikÈyapi kÊÄanti,
ci~gulakenapi kÊÄanti, pattÈÄhakenapi kÊÄanti, rathakenapi kÊÄanti,
dhanukenapi kÊÄanti, akkharikÈyapi kÊÄanti, manesikÈyapi kÊÄanti,
yathÈvajjenapi kÊÄanti, ayaÑ kÈyikÈ khiÉÉÈ.
KatamÈ vÈcasikÈ khiÉÉÈ. MukhabherikaÑ mukhÈlambaraÑ
mukhaÉiÓÉimakaÑ1 mukhacalimakaÑ mukhakerakaÑ2 mukhadaddarikaÑ
nÈÔakaÑ lÈsaÑ gÊtaÑ davakammaÑ. AyaÑ vÈcasikÈ khiÉÉÈ.
RatÊti anukkaÓÔhitÈdhivacanametaÑ ratÊti. SahÈyÈ vuccanti yehi saha
ÈgamanaÑ phÈsu, gamanaÑ phÈsu, gamanÈgamanaÑ phÈsu, ÔhÈnaÑ phÈsu,
nisajjanaÑ phÈsu, sayanaÑ phÈsu, ÈlapanaÑ phÈsu, sallapanaÑ phÈsu,
ullapanaÑ phÈsu, samullapanaÑ phÈsu. KhiÉÉÈ ratÊ hoti sahÈyamajjheti
khiÉÉÈ ca rati ca sahÈyamajjhe hotÊti khiÉÉÈ ratÊ hoti sahÈyamajjhe.
Puttesu ca vipulaÑ hoti pemanti puttÈti cattÈro puttÈ atrajo putto
khettajo putto dinnako putto antevÈsiko putto. Puttesu ca vipulaÑ hoti
pemanti puttesu ca adhimattaÑ hoti pemanti puttesu ca vipulaÑ hoti
pemaÑ.
PiyavippayogaÑ vijigucchamÈnoti dve piyÈ sattÈ vÈ sa~khÈrÈ vÈ.
Katame sattÈ piyÈ. Idha ya’ssa te honti atthakÈmÈ hitakÈmÈ phÈsukÈmÈ
yogakkhemakÈmÈ mÈtÈ vÈ pitÈ vÈ bhÈtÈ vÈ bhaginÊ vÈ putto vÈ dhÊtÈ vÈ
mittÈ vÈ amaccÈ vÈ ÒÈtÊ vÈ sÈlohitÈ vÈ. Ime sattÈ piyÈ.
Katame sa~khÈrÈ piyÈ. ManÈpikÈ r|pÈ manÈpikÈ saddÈ manÈpikÈ
gandhÈ manÈpikÈ rasÈ manÈpikÈ phoÔÔhabbÈ. Ime sa~khÈrÈ piyÈ.
PiyavippayogaÑ vijigucchamÈnoti piyÈnaÑ vippayogaÑ vijigucchamÈno
aÔÔiyamÈno harÈyamÈnoti piyavippayogaÑ vijigucchamÈno, eko care
khaggavisÈÓakappo. TenÈha so Paccekasambuddho–
______________________________________________________________
1. MukhadeÓÉimakaÑ (SyÈ), mukhadindimakaÑ (Ka)
2. MukhabherukaÑ (SyÈ)
248
C|ÄaniddesapÈÄi
KhiÉÉÈ ratÊ hoti sahÈyamajjhe,
Puttesu ca vipulaÑ hoti pemaÑ.
PiyavippayogaÑ vijigucchamÈno,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
128. CÈtuddiso appaÔigho ca hoti,
SantussamÈno itarÊtarena.
ParissayÈnaÑ sahitÈ achambhÊ,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(8)
CÈtuddiso appaÔigho ca hotÊti cÈtuddisoti so Paccekasambuddho
mettÈsahagatena cetasÈ ekaÑ disaÑ pharitvÈ viharati. TathÈ dutiyaÑ. TathÈ
tatiyaÑ. TathÈ catutthaÑ. Iti uddhamadho tiriyaÑ sabbadhi sabbattatÈya
sabbÈvantaÑ lokaÑ mettÈsahagatena cetasÈ vipulena mahaggatena
appamÈÓena averena abyÈpajjena1 pharitvÈ viharati. KaruÓÈsahagatena -pa-.
MuditÈsahagatena -pa-. UpekkhÈsahagatena cetasÈ ekaÑ disaÑ pharitvÈ
viharati. TathÈ dutiyaÑ. TathÈ tatiyaÑ -pa- abyÈpajjena pharitvÈ viharati.
CÈtuddiso appaÔigho ca hotÊti mettÈya bhÈvitattÈ ye puratthimÈya disÈya
sattÈ, te appaÔik|lÈ2 honti, ye dakkhiÓÈya disÈya sattÈ, te appaÔik|lÈ honti.
Ye pacchimÈya disÈya sattÈ, te appaÔik|lÈ honti. Ye uttarÈya disÈya sattÈ, te
appaÔik|lÈ honti. Ye puratthimÈya anudisÈya sattÈ, te appaÔik|lÈ honti. Ye
dakkhiÓÈya anudisÈya sattÈ, te appaÔik|lÈ honti. Ye pacchimÈya anudisÈya
sattÈ, te appaÔik|lÈ honti. Ye uttarÈya anudisÈya sattÈ, te appaÔik|lÈ honti.
Ye heÔÔhimÈya disÈya sattÈ, te appaÔik|lÈ honti. Ye uparimÈya disÈya sattÈ,
te appaÔik|lÈ honti. Ye disÈsu vidisÈsu sattÈ, te appaÔik|lÈ honti. KaruÓÈya
bhÈvitattÈ. MuditÈya bhÈvitattÈ. UpekkhÈya bhÈvitattÈ ye puratthimÈya
disÈya sattÈ, te appaÔik|lÈ honti -pa-. Ye disÈsu vidisÈsu sattÈ, te appaÔik|lÈ
hontÊti cÈtuddiso appaÔigho ca hoti.
______________________________________________________________
1. AbyÈpajjhena (SyÈ) passa DÊ 3. 187 piÔÔhe.
2. AppaÔikulÈ (bah|su)
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
249
SantussamÈno itarÊtarenÈti so Paccekasambuddho santuÔÔho hoti
itarÊtarena cÊvarena, itarÊtaracÊvarasantuÔÔhiyÈ ca vaÓÓavÈdÊ, na ca cÊvarahetu
anesanaÑ appatir|paÑ1 Èpajjati. AladdhÈ ca cÊvaraÑ na paritassati, laddhÈ
ca cÊvaraÑ agadhito amucchito anajjhosanno2 ÈdÊnavadassÈvÊ
nissaraÓapaÒÒo paribhuÒjati. TÈya ca pana itarÊtaracÊvarasantuÔÔhiyÈ
nevattÈnukkaÑseti, na paraÑ vambheti, yo hi tattha dakkho analaso
sampajÈno patissato. AyaÑ vuccati Paccekasambuddho porÈÓe aggaÒÒe
ariyavaÑse Ôhito. SantuÔÔho hoti itarÊtarena piÓÉapÈtena -pa-. SantuÔÔho hoti
itarÊtarena senÈsanena -pa-. SantuÔÔho hoti itarÊtarena
gilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈrena. ItarÊtaragilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈrasantuÔÔhiyÈ ca vaÓÓavÈdÊ, na ca gilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈrahetu anesanaÑ appatir|paÑ Èpajjati. AladdhÈ ca
gilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈrÈnaÑ na paritassati, laddhÈ ca
gilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ agadhito amucchito anajjhosanno
ÈdÊnavadassÈvÊ nissaraÓapaÒÒo paribhuÒjati. TÈya ca
itarÊtaragilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈrasantuÔÔhiyÈ nevattÈnukkaÑseti, na
paraÑ vambheti, yo hi tattha dakkho analaso sampajÈno patissato. AyaÑ
vuccati Paccekasambuddho porÈÓe aggaÒÒe ariyavaÑse Ôhitoti
santussamÈno itarÊtarena.
ParissayÈnaÑ sahitÈ achambhÊti parissayÈti dve parissayÈ
pÈkaÔaparissayÈ ca paÔicchannaparissayÈ ca. Katame pÈkaÔaparissayÈ. SÊhÈ
byagghÈdÊpÊ acchÈ taracchÈ kokÈ mahiÑsÈ3 hatthÊ ahÊ vicchikÈ satapadÊ corÈ
vÈ assu mÈnavÈ vÈ katakammÈ vÈ akatakammÈ vÈ, cakkhurogo sotarogo
ghÈnarogo jivhÈrogo kÈyarogo sÊsarogo kaÓÓarogo mukharogo dantarogo
kÈso sÈso pinÈso ÉÈho jaro kucchirogo mucchÈ pakkhandikÈ s|lÈ vis|cikÈ
kuÔÔhaÑ gaÓÉo kilÈso soso apamÈro daddu kaÓÉu kacchu rakhasÈ vitacchikÈ
lohitapittaÑ madhumeho aÑsÈ piÄakÈ bhagandalÈ pittasamuÔÔhÈnÈ ÈbÈdhÈ,
semhasamuÔÔhÈnÈ ÈbÈdhÈ, vÈtasamuÔÔhÈnÈ ÈbÈdhÈ, sannipÈtikÈ ÈbÈdhÈ,
utupariÓÈmajÈ ÈbÈdhÈ,
______________________________________________________________
1. AppaÔir|paÑ (SyÈ)
3. GomahisÈ (SyÈ) Khu 7. 10 piÔÔhesupi.
2. Anajjhopanno (SyÈ)
250
C|ÄaniddesapÈÄi
visamaparihÈrajÈ ÈbÈdhÈ, opakkamikÈ ÈbÈdhÈ kammavipÈkajÈ ÈbÈdhÈ, sÊtaÑ
uÓhaÑ jighacchÈ pipÈsÈ uccÈro passÈvo
ÉaÑsamakasavÈtÈtapasarÊsapasamphassÈ iti vÈ, ime vuccanti
pÈkaÔaparissÈya.
Katame paÔicchannaparissayÈ. KÈyaduccaritaÑ vacÊduccaritaÑ
manoduccaritaÑ kÈmacchandanÊvaraÓaÑ byÈpÈdanÊvaraÓaÑ
thinamiddhanÊvaraÓaÑ uddhaccakukkuccanÊvaraÓaÑ vicikicchÈnÊvaraÓaÑ
rÈgo doso moho kodho upanÈho makkho paÄÈso issÈ macchariyaÑ mÈyÈ
sÈÔheyyaÑ thambho sÈrambho mÈno atimÈno mado pamÈdo sabbe kilesÈ
sabbe duccaritÈ sabbe darathÈ sabbe pariÄÈhÈ sabbe santÈpÈ
sabbÈkusalÈbhisa~khÈrÈ, ime vuccanti paÔicchannaparissayÈ.
ParissayÈti kenaÔÔhena parissayÈ, parisahantÊti parissayÈ, parihÈnÈya
saÑvattantÊti parissayÈ, tatrÈsayÈti parissayÈ. KathaÑ parisahantÊti
parissayÈ, te parissayÈ taÑ puggalaÑ sahanti parisahanti abhibhavanti
ajjhottharanti pariyÈdiyanti maddanti, evaÑ parisahantÊti parissayÈ.
KathaÑ parihÈnÈya saÑvattantÊti parissayÈ, te parissayÈ kusalÈnaÑ
dhammÈnaÑ antarÈyÈya parihÈnÈya saÑvattanti, katamesaÑ kusalÈnaÑ
dhammÈnaÑ, sammÈpaÔipadÈya anulomapaÔipadÈya apaccanÊkapaÔÊpadÈya
anvatthapaÔipadÈya dhammÈnudhammapaÔipadÈya sÊlesu parip|rakÈritÈya
indriyesu guttadvÈratÈya bhojane mattaÒÒutÈya jÈgariyÈnuyogassa
satisampajaÒÒassa catunnaÑ satipaÔÔhÈnÈnaÑ bhÈvanÈnuyogassa catunnaÑ
sammappadhÈnÈnaÑ. CatunnaÑ iddhipÈdÈnaÑ. PaÒcannaÑ indriyÈnaÑ.
PaÒcannaÑ balÈnaÑ. SattannaÑ bojjha~gÈnaÑ. Ariyassa aÔÔha~gikassa
maggassa bhÈvanÈnuyogassa imesaÑ kusalÈnaÑ dhammÈnaÑ antarÈyÈya
parihÈnÈya saÑvattanti, evaÑ parihÈnÈya saÑvattantÊti parissayÈ.
KathaÑ tatrÈsayÈti parissayÈ, tatthete1 pÈpakÈ akusalÈ dhammÈ
uppajjanti attabhÈvasannissayÈ, yathÈ bile bilÈsayÈ pÈÓÈ sayanti, dake
dakÈsayÈ2 pÈÓÈ sayanti, vane vanÈsayÈ pÈÓÈ sayanti, rukkhe rukkhÈsayÈ
pÈÓÈ sayanti. Evameva tatthete pÈpakÈ akusalÈ dhammÈ uppajjanti
attabhÈvasannissayÈti, evampi tatrasayÈti parissayÈ.
______________________________________________________________
1. Tatra te (Ka)
2. Udake udakÈsayÈ (SyÈ)
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
251
vuttaÑhetaÑ BhagavatÈ–sÈntevÈsiko bhikkhave bhikkhu sÈcariyako
dukkhaÑ na phÈsu viharati. KathaÒca bhikkhave bhikkhu sÈntevÈsiko
sÈcariyako dukkhaÑ na phÈsu viharati. Idha bhikkhave cakkhunÈ r|paÑ
disvÈ uppajjanti ye pÈpakÈ akusalÈ dhammÈ sarasa~kappÈ saÒÒojanÊyÈ1,
tyassa anto vasanti anvÈssavanti pÈpakÈ akusalÈ dhammÈti tasmÈ
sÈntevÈsiko vuccati, tena samudÈcarena samudÈcaranti naÑ “pÈpakÈ akusalÈ
dhammÈ”ti tasmÈ “sÈcariyako”ti vuccati.
Puna caparaÑ bhikkhave bhikkhuno sotena saddaÑ sutvÈ -pa- ghÈnena
gandhaÑ ghÈyitvÈ -pa- jivhÈya rasaÑ sÈyitvÈ -pa- kÈyena phoÔÔhabbaÑ
phusitvÈ -pa- manasÈ dhammaÑ viÒÒÈya uppajjanti ye pÈpakÈ akusalÈ
dhammÈ sarasa~kappÈ saÒÒojanÊyÈ. Tyassa anto vasanti anvÈssavanti
pÈpakÈ akusalÈ dhammÈti tasmÈ “sÈntevÈsiko”ti vuccati. Tena
samudÈcarena samudÈcaranti naÑ “pÈpakÈ akusalÈ dhammÈ”ti tasmÈ
“sÈcariyako”ti vuccati. EvaÑ kho bhikkhave bhikkhu sÈntevÈsiko
sÈcariyako dukkhaÑ na phÈsu viharatÊti. Evampi tatrÈsayÈti parissayÈ.
VuttaÑ hetaÑ BhagavatÈ–tayome bhikkhave antarÈmalÈ antarÈ-amittÈ
antarÈsapattÈ antarÈvadhakÈ antarÈpaccatthikÈ. Katame tayo. Lobho
bhikkhave antarÈmalo2 antarÈ-amitto antarÈsapatto antarÈvadhako
antarÈpaccatthiko, doso bhikkhave -pa- moho bhikkhave antarÈmalo antarÈamitto antarÈsapatto antarÈvadhako antarÈpaccatthiko. Ime kho bhikkhave
tayo antarÈmalÈ antarÈ-amittÈ antÈrÈsapattÈ antarÈvadhakÈ
antarÈpaccatthikÈti.
Anatthajanano lobho, lobho cittappakopano.
Bhayamantarato jÈtaÑ, taÑ jano nÈvabujjhati.
Luddho atthaÑ na jÈnÈti, luddho dhammaÑ na passati.
AndhatamaÑ tadÈ hoti, yaÑ lobho sahate naraÑ.
Anatthajanano doso, doso cittappakopano.
Bhayamantarato jÈtaÑ, taÑ jano nÈvabujjhati.
______________________________________________________________
1. SaÒÒojanikÈ (Ka)
2. AntarÈmalaÑ (SyÈ, Ka) passa Khu 1. 252 piÔÔhe.
252
C|ÄaniddesapÈÄi
DuÔÔho atthaÑ na jÈnÈti, duÔÔho dhammaÑ na passati.
AndhatamaÑ tadÈ hoti, yaÑ doso sahate naraÑ.
Anatthajanano moho, moho cittappakopano.
Bhayamantarato jÈtaÑ, taÑ jano nÈvabujjhati.
M|Äho atthaÑ na jÈnÈti, m|Äho dhammaÑ na passati.
AndhatamaÑ tadÈ hoti, yaÑ moho sahate naranti.
Evampi tatrÈsayÈti parissayÈ.
VuttaÒhetaÑ BhagavatÈ–tayo kho mahÈrÈja purisassa dhammÈ
ajjhattaÑ uppajjamÈnÈ uppajjanti ahitÈya dukkhÈya aphÈsuvihÈrÈya. Katame
tayo, lobho kho mahÈrÈja purisassa dhammo ajjhattaÑ uppajjamÈno
uppajjati ahitÈya dukkhÈya aphÈsuvihÈrÈya, doso kho mahÈrÈja -pa- moho
kho mahÈrÈja purisassa dhammo ajjhattaÑ uppajjamÈno uppajjati ahitÈya
dukkhÈya aphÈsuvihÈrÈya, ime kho mahÈrÈja tayo purisassa dhammÈ
ajjhattaÑ uppajjamÈnÈ uppajjanti ahitÈya dukkhÈya aphÈsuvihÈrÈya.
Lobho doso ca moho ca, purisaÑ pÈpacetasaÑ.
HiÑsanti attasambh|tÈ, tacasÈraÑva samphalanti1.
Evampi tatrÈsayÈti parissayÈ.
VuttaÒhetaÑ BhagavatÈ–
RÈgo ca doso ca itonidÈnÈ,
AratÊ ratÊ lomahaÑso itojÈ.
Ito samuÔÔhÈya manovitakkÈ,
KumÈrakÈ dha~kamivossajantÊti2.
Evampi tatrÈsayÈti parissayÈ.
ParissayÈnaÑ sahitÈti parissaye sahitÈ ÈrÈdhitÈ ajjhottharitÈ pariyÈditÈ
paÔinissatÈti parissayÈnaÑ sahitÈ. AchambhÊti so
______________________________________________________________
1. Saphalanti (Ka) Khu 1. 226 piÔÔhe.
2. Dha~kamivossajjantÊti (SyÈ, Ka) passa Khu 1. 320 piÔÔhe.
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
253
Paccekasambuddho abhÊr| acchambhÊ anutrÈsÊ apalÈyÊ pahÊnabhayabheravo
vigatalomahaÑso viharatÊti parissayÈnaÑ sahitÈ achambhÊ, eko care
khaggavisÈÓakappo. TenÈha so Paccekasambuddho–
CÈtuddiso appaÔigho ca hoti,
SantussamÈno itarÊtarena.
ParissayÈnaÑ sahitÈ achambhÊ,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
129. Dussa~gahÈ pabbajitÈpi eke,
Atho gahaÔÔhÈ gharamÈvasantÈ.
Appossukko paraputtesu hutvÈ,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(9)
Dussa~gahÈ pabbajitÈpi eketi pabbajitÈpi idhekacce nissayepi
diyyamÈne uddesepi diyyamÈne paripucchÈyapi1 diyyamÈne cÊvarepi
diyyamÈne pattepi diyyamÈne lohathÈlakepi diyyamÈne dhammakaraÓepi2
diyyamÈne parissÈvanepi diyyamÈne thavikepi diyyamÈne upÈhanepi
diyyamÈne kÈyabandhanepi diyyamÈne na suÓanti, na sotaÑ odahanti, na
aÒÒÈ cittaÑ upaÔÔhapenti, anassavÈ avacanakarÈ paÔilomavuttino aÒÒeneva
mukhaÑ karontÊti dussa~gahÈ pabbajitÈpi eke.
Atho gahaÔÔhÈ gharamÈvasantÈti gahaÔÔhÈpi idhekacce hatthimhipi
diyyamÈne -pa-. Rathepi. Khettepi. Vatthumhipi. HiraÒÒepi. SuvaÓÓepi
diyyamÈne gÈmepi. Nigamepi. Nagarepi. RaÔÔhepi. Janapadepi diyyamÈne
na suÓanti na sotaÑ odahanti, na aÒÒÈcittaÑ upaÔÔhapenti, anassavÈ
avacanakarÈ paÔilomavuttino aÒÒeneva mukhaÑ karontÊti atho gahaÔÔhÈ
gharamÈvasantÈ.
Appossukko paraputtesu hutvÈti attÈnaÑ ÔhapetvÈ sabbe imasmiÑ atthe
paraputtÈ tesu paraputtesu appossukko hutvÈ abyÈvaÔo hutvÈ anapekkho
hutvÈti appossukko paraputtesu hutvÈ, eko care khaggavisÈÓakappo. TenÈha
so Paccekasambuddho–
______________________________________________________________
1. Paripucchepi (Ka)
2. Dhammakarakepi (SyÈ)
254
C|ÄaniddesapÈÄi
Dussa~gahÈ pabbajitÈpi eke,
Atho gahaÔÔhÈ gharamÈvasantÈ.
Appossukko paraputtesu hutvÈ,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
130. OropayitvÈ1 gihibyaÒjanÈni,
SaÒchinnapatto2 yathÈ koviÄÈro.
ChetvÈna vÊro gihibandhanÈni,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(10)
OropayitvÈ gihibyaÒjanÈnÊti gihibyaÒjanÈni vuccanti kesÈ ca mass| ca
mÈlÈ ca gandhaÒca vilepanaÒca ÈbharaÓaÒca pilandhanaÒca vatthaÒca
pÈrupanaÒca veÔhanaÒca ucchÈdanaÑ parimaddanaÑ nhÈpanaÑ3
sambÈhanaÑ ÈdÈsaÑ aÒjanaÑ mÈlÈgandhavilepanaÑ mukhacuÓÓaÑ
mukhalepanaÑ hatthabandhaÑ sikhÈbandhaÑ daÓÉaÑ nÈÄikaÑ4 khaggaÑ
chattaÑ citr|pÈhanaÑ uÓhÊsaÑ maÓiÑ vÈlabÊjaniÑ odÈtÈni vatthÈni
dÊghadasÈni5 iti vÈ. OropayitvÈ gihibyaÒjanÈnÊti gihibyaÒjanÈni oropayitvÈ
samoropayitvÈ nikkhipitvÈ paÔipassambhayitvÈti oropayitvÈ gihibyaÒjanÈni.
SaÒchinnapatto yathÈ koviÄÈroti yathÈ koviÄÈrassa pattÈni chinnÈni
saÒchinnÈni patitÈni paripatitÈni, evameva tassa Paccekasambuddhassa
gihibyaÒjanÈni chinnÈni saÒchinnÈni patitÈnÊti saÒchinnapatto yathÈ
koviÄÈro.
ChetvÈna vÊro gihibandhanÈnÊti vÊroti vÊriyavÈti vÊro, pah|ti vÊro,
visavÊti vÊro, alamattoti vÊro, s|roti vÊro, vikkanto abhir| acchambhÊ
anutrÈsÊ apalÈyÊ pahÊnabhayabheravoti vÊro, vigatalomahaÑsoti vÊro.
Virato idha6 sabbapÈkehi,
NirayadukkhaÑ aticca vÊriyavÈso.
So vÊriyavÈ padhÈnavÈ,
DhÊro7 tÈdi pavuccate tathattÈ.
______________________________________________________________
1. VoropayitvÈ (SyÈ)
2. SaÑsÊnapatto (SÊ-®Ôha)
3. NahÈpanaÑ (SyÈ)
4. NÈlikaÑ (Ka) passa DÊ 1. 7 piÔÔhe.
5. DÊgharassÈni (SyÈ)
6. Œrato idheva (SyÈ) passa Khu 1. 360 piÔÔhe.
7. VÊro (SyÈ, Ka) passa Khu 1. 360 piÔÔhe.
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
255
GihibandhanÈni vuccanti puttÈ ca bhariyÈ ca dÈsÈ ca dÈsÊ ca ajeÄakÈ ca
kukkuÔas|karÈ ca hatthigavÈssavaÄavÈ ca khettaÒca vatthu ca hiraÒÒaÒca
suvaÓÓaÒca gÈmanigamarÈjadhÈniyo ca raÔÔhaÒca janapado ca koso ca
koÔÔhÈgÈraÒca yaÑ kiÒci rajanÊyavatthu.
ChetvÈna vÊro gihibandhanÈnÊti so Paccekasambuddho vÊro
gihibandhanÈni chinditvÈ samucchinditvÈ jahitvÈ vinodetvÈ byantÊkaritvÈ
anabhÈvaÑ gametvÈti chetvÈna vÊro gihibandhanÈni, eko care
khaggavisÈÓakappo. TenÈha so Paccekasambuddho–
OropayitvÈ gihibyaÒjanÈni,
SaÒchinnapatto yathÈ koviÄÈro.
ChetvÈna vÊro gihibandhanÈni,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
PaÔhamo vaggo.
_____
Dutiyavagga
131. Sace labhetha nipakaÑ sahÈyaÑ,
SaddhiÑ caraÑ sÈdhuvihÈri dhÊraÑ.
Abhibhuyya sabbÈni parissayÈni,
Careyya tena’ttamano satÊmÈ.
(1)
Sace labhetha nipakaÑ sahÈyanti sace nipakaÑ paÓÉitaÑ paÒÒavantaÑ
buddhimantaÑ ÒÈÓiÑ vibhÈviÑ medhÈviÑ sahÈyaÑ labheyya paÔilabheyya
adhigaccheyya vindeyyÈti sace labhetha nipakaÑ sahÈyaÑ.
SaddhiÑcaraÑ sÈdhuvihÈri dhÊranti saddhiÑcaranti ekato caraÑ.
SÈdhuvihÈrinti paÔhamenapi jhÈnena sÈdhuvihÈriÑ. Dutiyenapi jhÈnena.
Tatiyenapi jhÈnena. Catutthenapi jhÈnena sÈdhuvihÈriÑ. MettÈyapi
cetovimuttiyÈ sÈdhuvihÈriÑ. KaruÓÈyapi. MuditÈyapi. UpekkhÈyapi
cetovimuttiyÈ sÈdhuvihÈriÑ. ŒkÈsÈnaÒcÈyatanasamÈpattiyÈpi sÈdhuvihÈriÑ.
ViÒÒÈÓaÒcÈyatanasamÈpattiyÈpi -pa-. ŒkiÒcaÒÒÈyatanasamÈpattiyÈpi -pa-.
256
C|ÄaniddesapÈÄi
NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanasamÈpattiyÈpi sÈdhuvihÈriÑ nirodhasamÈpattiyÈpi
sÈdhuvihÈriÑ. PhalasamÈpattiyÈpi sÈdhuvihÈriÑ. DhÊranti dhÊraÑ paÓÉitaÑ
paÒÒavantaÑ buddhimantaÑ ÒÈÓiÑ vibhÈviÑ medhÈvinti saddhiÑcaraÑ
sÈdhuvihÈri dhÊraÑ.
Abhibhuyya sabbÈni parissayÈnÊti parissayÈti dve parissayÈ
pÈkaÔaparissayÈ ca paÔicchannaparissayÈ ca -pa- ime vuccanti
pÈkaÔaparissayÈ -pa- ime vuccanti paÔicchannaparissayÈ -pa-. Evampi
tatrÈsayÈti parissayÈ. Abhibhuyya sabbÈni parissayÈnÊti sabbe parissaye
abhibhuyya abhibhavitvÈ ajjhottharitvÈ pariyÈdiyitvÈ madditvÈti abhibhuyya
sabbÈni parissayÈni.
Careyya tena’ttamano satÊmÈti so Paccekasambuddho tena nipakena
paÓÉitena paÒÒavantena buddhimantena ÒÈÓinÈ vibhÈvinÈ medhÈvinÈ
sahÈyena saddhiÑ attamano tuÔÔhamano haÔÔhamano pahaÔÔhamano
udaggamano muditamano careyya vihareyya iriyeyya vatteyya pÈleyya
yapeyya yÈpeyyÈti careyya tenattamano. SatÊmÈti so Paccekasambuddho
satimÈ hoti paramena satinepakkena samannÈgato cirakatampi
cirabhÈsitampi saritÈ anussaritÈti careyya tena’ttamano satÊmÈ. TenÈha so
Paccekasambuddho–
Sace labhetha nipakaÑ sahÈyaÑ,
SaddhiÑcaraÑ sÈdhuvihÈri dhÊraÑ.
Abhibhuyya sabbÈni parissayÈni,
Careyya tenattamano satÊmÈti.
132. No ce labhetha nipakaÑ sahÈyaÑ,
SaddhiÑcaraÑ sÈdhuvihÈri dhÊraÑ.
RÈjÈva raÔÔhaÑ vijitaÑ pahÈya,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(2)
No ce labhetha nipakaÑ sahÈyanti no ce nipakaÑ paÓÉitaÑ
paÒÒavantaÑ buddhimantaÑ ÒÈÓiÑ vibhÈviÑ medhÈviÑ sahÈyaÑ labheyya
paÔilabheyya adhigaccheyya vindeyyÈti no ce labhetha nipakaÑ sahÈyaÑ.
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
257
SaddhiÑcaraÑ sÈdhuvihÈri dhÊranti saddhiÑcaranti ekato caraÑ.
SÈdhuvihÈrinti paÔhamenapi jhÈnena sÈdhuvihÈriÑ -panirodhasamÈpattiyÈpi sÈdhuvihÈriÑ phalasamÈpattiyÈpi sÈdhuvihÈriÑ.
DhÊranti dhÊraÑ paÓÉitaÑ paÒÒavantaÑ buddhimantaÑ ÒÈÓiÑ vibhÈviÑ
medhÈvinti saddhiÑcaraÑ sÈdhuvihÈri dhÊraÑ.
RÈjÈva raÔÔhaÑ vijitaÑ pahÈyÈti rÈjÈ khattiyo muddhÈbhisitto
vijitasa~gÈmo nihatapaccÈmitto laddhÈdhippÈyo paripuÓÓakosakoÔÔhÈgÈro
raÔÔhaÒca janapadaÒca kosaÒca koÔÔhÈgÈraÒca pah|tahiraÒÒasuvaÓÓaÑ
nagaraÒca pariccajitvÈ kesamassuÑ ohÈretvÈ kÈsÈyÈni vatthÈni acchÈdetvÈ
agÈrasmÈ anagÈriyaÑ pabbajitvÈ akiÒcanabhÈvaÑ upagantvÈ eko carati
viharati iriyati vatteti pÈleti yapeti yÈpeti. EvaÑ Paccekasambuddhopi
sabbaÑ gharÈvÈsapalibodhaÑ chinditvÈ puttadÈrapalibodhaÑ chinditvÈ
ÒÈtipalibodhaÑ chinditvÈ mittÈmaccapalibodhaÑ chinditvÈ kesamassuÑ
ohÈretvÈ kÈsÈyÈni vatthÈni acchÈdetvÈ agÈrasmÈ anagÈriyaÑ pabbajitvÈ
akiÒcanabhÈvaÑ upagantvÈ eko carati viharati iriyati vatteti pÈleti yapeti
yÈpetÊti rÈjÈva raÔÔhaÑ vijitaÑ pahÈya, eko care khaggavisÈÓakappo. TenÈha
so Paccekasambuddho–
No ce labhetha nipakaÑ sahÈyaÑ,
SaddhiÑcaraÑ sÈdhuvihÈri dhÊraÑ.
RÈjÈva raÔÔhaÑ vijitaÑ pahÈya,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
133. AddhÈ pasaÑsÈma sahÈyasampadaÑ,
SeÔÔhÈ samÈ sevitabbÈ sahÈyÈ.
Ete aladdhÈ anavajjabhojÊ,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(3)
AddhÈ pasaÑsÈma sahÈyasampadanti addhÈti ekaÑsavacanaÑ
nissaÑsayavacanaÑ nikka~khavacanaÑ advejjhavacanaÑ
adveÄhakavacanaÑ niyogavacanaÑ apaÓÓakavacanaÑ aviraddhavacanaÑ
avatthÈpanavacanametaÑ addhÈti. SahÈyasampadanti sahÈyasampadÈ
vuccati yo so sahÈyo asekkhena sÊlakkhandhena samannÈgato hoti.
Asekkhena samÈdhikkhandhena. Asekkhena
258
C|ÄaniddesapÈÄi
paÒÒÈkkhandhena. Asekkhena vimuttikkhandhena. Asekkhena
vimuttiÒÈÓadassanakkhandhena samannÈgato hoti. AddhÈ pasaÑsÈma
sahÈyasampadanti sahÈyasampadaÑ pasaÑsÈma thomema kittema
vaÓÓemÈti addhÈ pasaÑsÈma sahÈyasampadaÑ.
SeÔÔhÈ samÈ sevitabbÈ sahÈyÈti seÔÔhÈ honti sahÈyÈ sÊlena samÈdhinÈ
paÒÒÈya vimuttiyÈ vimuttiÒÈÓadassanena, samÈ sadisÈ honti sahÈya sÊlena
samÈdhinÈ paÒÒÈya vimuttiyÈ vimuttiÒÈÓadassanena, seÔÔhÈ vÈ sahÈyÈ sadisÈ
vÈ sahÈyÈ sevitabbÈ bhajitabbÈ payirupÈsitabbÈ paripucchitabbÈ
paripaÒhitabbÈti seÔÔhÈ samÈ sevitabbÈ sahÈyÈ.
Ete aladdhÈ anavajjabhojÊti atthi puggalo sÈvajjabhojÊ atthi puggalo
anavajjabhojÊti. Katamo ca puggalo sÈvajjabhojÊ. Idhekacco puggalo
kuhanÈya lapanÈya nemittikatÈya nippesikatÈya lÈbhena lÈbhaÑ
nijigÊsanatÈya1 dÈrudÈnena veÄudÈnena pattadÈnena pupphadÈnena
phaladÈnena sinÈnadÈnena cuÓÓadÈnena mattikÈdÈnena dantakaÔÔhadÈnena
mukhodakadÈnena cÈÔukamyatÈya2 muggas|pyatÈya3 pÈribhaÔyatÈya
pÊÔhamaddikatÈya vatthuvijjÈya tiracchÈnavijjÈya a~gavijjÈya
nakkhattavijjÈya d|tagamanena pahiÓagamanena ja~ghapesaniyena
vejjakammena navakammena4 piÓÉapaÔipiÓÉakena dÈnÈnuppadÈnena
adhammena visamena laddhÈ labhitvÈ adhigantvÈ vinditvÈ paÔilabhitvÈ
jÊvikaÑ5 kappeti. AyaÑ vuccati puggalo sÈvajjabhojÊ.
Katamo ca puggalo anavajjabhojÊ. Idhekacco puggalo na kuhanÈya na
lapanÈya na nemittikatÈya na nippesikatÈya na lÈbhena lÈbhaÑ
nijigÊsanatÈya na dÈrudÈnena na veÄudÈnena na pattadÈnena na
pupphadÈnena na phaladÈnena na sinÈnadÈnena na cuÓÓadÈnena na
mattikÈdÈnena na dantakaÔÔhadÈnena na mukhodakadÈnena na
cÈÔukamyatÈya na muggas|pyatÈya na pÈribhaÔyatÈya na pÊÔhamaddikatÈya
na vatthuvijjÈya na tiracchÈnavijjÈya
______________________________________________________________
1. NijigiÑsanatÈya (SyÈ)
3. Muggas|patÈya (SyÈ)
5. JÊvitaÑ (Ka)
2. PÈtukamyatÈya (SyÈ) Khu 7. 290 piÔÔhepi.
4. D|takammena (SyÈ, Ka) Khu 7. 290 piÔÔhe.
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
259
na a~gavijjÈya na nakkhattavijjÈya na d|tagamanena na pahiÓagamanena na
ja~ghapesaniyena na vejjakammena na navakammena na piÓÉapaÔipiÓÉakena
na dÈnÈnuppadÈnena dhammena samena laddhÈ labhitvÈ adhigantvÈ vinditvÈ
paÔilabhitvÈ jÊvikaÑ kappeti. AyaÑ vuccati puggalo anavajjabhojÊ.
Ete aladdhÈ anavajjabhojÊti ete anavajjabhojÊ aladdhÈ alabhitvÈ
anadhigantvÈ avinditvÈ appaÔilabhitvÈti ete aladdhÈ anavajjabhojÊ, eko care
khaggavisÈÓakappo. TenÈha so Paccekasambuddho–
AddhÈ pasaÑsÈma sahÈyasampadaÑ,
SeÔÔhÈ samÈ sevitabbÈ sahÈyÈ.
Ete aladdhÈ anavajjabhojÊ,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
134. DisvÈ suvaÓÓassa pabhassarÈni,
KammÈraputtena suniÔÔhitÈni.
SaÑghaÔÔayantÈni1 duve bhujasmiÑ,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(4)
DisvÈ suvaÓÓassa pabhassarÈnÊti disvÈ passitvÈ tulayitvÈ tÊrayitvÈ
vibhÈvayitvÈ vibh|taÑ katvÈ. SuvaÓÓassÈti jÈtar|passa. PabhassarÈnÊti
parisuddhÈni pariyodÈtÈnÊti disvÈ suvaÓÓassa pabhassarÈni.
KammÈraputtena suniÔÔhitÈnÊti kammÈraputto vuccati suvaÓÓakÈro.
KammÈraputtena suniÔÔhitÈnÊti kammÈraputtena suniÔÔhitÈni sukatÈni
suparikammakatÈnÊti kammÈraputtena suniÔÔhitÈni.
SaÑghaÔÔayantÈni duve bhujasminti bhujo vuccati hattho. YathÈ
ekasmiÑ hatthe dve n|purÈni2 ghaÔÔenti3, evameva sattÈ taÓhÈvasena
diÔÔhivasena niraye ghaÔÔenti, tiracchÈnayoniyaÑ ghaÔÔenti, pettivisaye
ghaÔÔenti, manussÈloke ghaÔÔenti, devaloke ghaÔÔenti, gatiyÈ gatiÑ
______________________________________________________________
1. SaÑghaÔÔamÈnÈni (Khu 1. 286 piÔÔhe.)
2. DhuvarÈni (SyÈ)
3. GhaÔenti (SyÈ)
260
C|ÄaniddesapÈÄi
upapattiyÈ upapattiÑ paÔisandhiyÈ paÔisandhiÑ bhavena bhavaÑ saÑsÈrena
saÑsÈraÑ vaÔÔena vaÔÔaÑ ghaÔÔenti saÑghaÔÔenti saÑghaÔÔentÈ caranti
viharanti iriyanti vattenti pÈlenti yapenti yÈpentÊti saÑghaÔÔayantÈni duve
bhujasmiÑ, eko care khaggavisÈÓakappo. TenÈha so Paccekasambuddho–
DisvÈ suvaÓÓassa pabhassarÈni,
KammÈraputtena suniÔÔhitÈni.
SaÑghaÔÔayantÈni duve bhujasmiÑ,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
135. EvaÑ dutÊyena saha mamassa,
VÈcÈbhilÈpo abhisajjanÈ vÈ.
EtaÑ bhayaÑ ÈyatiÑ pekkhamÈno,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(5)
EvaÑ dutÊyena saha mamassÈti taÓhÈdutiyo vÈ hoti puggaladutiyo vÈ.
KathaÑ taÓhÈdutiyo hoti, taÓhÈti r|pataÓhÈ -pa- dhammataÓhÈ. YassesÈ
taÓhÈ appahÊnÈ, so vuccati taÓhÈdutiyo.
TaÓhÈdutiyo puriso, dÊghamaddhÈna saÑsaraÑ.
ItthabhÈvaÒÒathÈbhÈvaÑ, saÑsÈraÑ nÈtivattatÊti.
EvaÑ taÓhÈdutiyo vÈ hoti.
KathaÑ puggaladutiyo hoti, idhekacco na atthahetu1 na kÈraÓahetu
uddhato av|pasantacitto ekassa vÈ dutiyo hoti dvinnaÑ vÈ tatiyo hoti,
tiÓÓaÑ vÈ catuttho hoti. Tattha bahuÑ samphappalÈpaÑ palapati.
SeyyathidaÑ, rÈjakathaÑ corakathaÑ mahÈmattakathaÑ senÈkathaÑ
bhayakathaÑ yuddhakathaÑ annakathaÑ pÈnakathaÑ vatthakathaÑ
sayanakathaÑ mÈlÈkathaÑ gandhakathaÑ ÒÈtikathaÑ yÈnakathaÑ
gÈmakathaÑ nigamakathaÑ nagarakathaÑ janapadakathaÑ itthikathaÑ2
s|rakathaÑ visikhÈkathaÑ kumbhaÔÔhÈnakathaÑ pubbapetakathaÑ
______________________________________________________________
1. Attahetu (SyÈ)
2. ItthikathaÑ purisakathaÑ (SyÈ, Ka) DÊ 1. 7, 62 piÔÔhe; SaÑ 3. 368 piÔÔhe ca
passitabbaÑ.
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
261
nÈnattakathaÑ lokakkhÈyikaÑ samuddakkhÈyikaÑ itibhavÈbhavakathaÑ
katheti. EvaÑ puggaladutiyo hotÊti evaÑ dutÊyena saha mamassa.
VÈcÈbhilÈpo abhisajjanÈ vÈti vÈcÈbhilÈpo vuccati
bÈttiÑsatiracchÈnakathÈ. SeyyathidaÑ, rÈjakathaÑ -paitibhavÈbhavakathaÑ. AbhisajjanÈ vÈti dve sajjanÈ, taÓhÈsajjanÈ ca
diÔÔhisajjanÈ ca -pa- ayaÑ taÓhÈsajjanÈ -pa- ayaÑ diÔÔhisajjanÈti vÈcÈbhilÈpo
abhisajjanÈ vÈ.
EtaÑ bhayaÑ ÈyatiÑ pekkhamÈnoti bhayanti jÈtibhayaÑ jarÈbhayaÑ
byÈdhibhayaÑ maraÓabhayaÑ rÈjabhayaÑ corabhayaÑ aggibhayaÑ
udakabhayaÑ attÈnuvÈdabhayaÑ parÈnuvÈdabhayaÑ daÓÉabhayaÑ
duggatibhayaÑ |mibhayaÑ kumbhilabhayaÑ ÈvaÔÔabhayaÑ
susumÈrabhayaÑ ÈjÊvikabhayaÑ asilokabhayaÑ parisasÈrajjabhayaÑ
madanabhayaÑ bhayÈnakaÑ chambhitattaÑ lomahaÑso cetaso ubbego
utrÈso. . EtaÑ bhayaÑ ÈyatiÑ pekkhamÈnoti etaÑ bhayaÑ ÈyatiÑ
pekkhamÈno dakkhamÈno olokayamÈno nijjhÈyamÈno upaparikkhamÈnoti
etaÑ bhayaÑ ÈyatiÑ pekkhamÈno, eko care khaggavisÈÓakappo. TenÈha so
Paccekasambuddho–
EvaÑ dutÊyena saha mamassa,
VÈcÈbhilÈpo abhisajjanÈ vÈ.
EtaÑ bhayaÑ ÈyatiÑ pekkhamÈno,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
136. KÈmÈ hi citrÈ madhurÈ manoramÈ,
Vir|par|pena mathenti cittaÑ.
ŒdÊnavaÑ kÈmaguÓesu disvÈ,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(6)
KÈmÈ hi citrÈ madhurÈ manoramÈti kÈmÈti uddÈnato dve kÈmÈ
vatthukÈmÈ ca kilesakÈmÈ ca -pa-. Ime vuccanti vatthukÈmÈ -pa-. Ime
vuccanti kilesakÈmÈ. CitrÈti nÈnÈvaÓÓÈ r|pÈ nÈnÈvaÓÓÈ saddÈ nÈnÈvaÓÓÈ
gandhÈ nÈnÈvaÓÓÈ rasÈ nÈnÈvaÓÓÈ phoÔÔhabbÈ iÔÔhÈ kantÈ manÈpÈ piyar|pÈ
kÈm|pasaÑhitÈ rajanÊyÈ. MadhurÈti vuttaÑ hetaÑ BhagavatÈ1
______________________________________________________________
1. Ma 1. 120 piÔÔhe; Ma 3. 276 piÔÔhe ca passitabbaÑ.
262
C|ÄaniddesapÈÄi
paÒcime bhikkhave kÈmaguÓÈ. Katame paÒca, cakkhuviÒÒeyyÈ r|pÈ iÔÔhÈ
kantÈ manÈpÈ piyar|pÈ kÈm|pasaÑhitÈ rajanÊyÈ. SotaviÒÒeyyÈ saddÈ -pa-.
GhÈnaviÒÒeyyÈ gandhÈ. JivhÈviÒÒeyyÈ rasÈ. KÈyaviÒÒeyyÈ phoÔÔhabbÈ iÔÔhÈ
kantÈ manÈpÈ piyar|pÈ kÈm|pasaÑhitÈ rajanÊyÈ. Ime kho bhikkhave paÒca
kÈmaguÓÈ. YaÑ kho bhikkhave ime paÒca kÈmaguÓe paÔicca uppajjati
sukhaÑ somanassaÑ, idaÑ vuccati kÈmasukhaÑ miÄhasukhaÑ1
puthujjanasukhaÑ anariyasukhaÑ “na sevitabbaÑ na bhÈvetabbaÑ na
bahulÊkÈtabbaÑ bhÈyitabbaÑ etassa sukhassÈ”ti vadÈmÊti kÈmÈ hi citrÈ
madhurÈ. ManoramÈti manoti yaÑ cittaÑ -pa- tajjÈ manoviÒÒÈÓadhÈtu,
mano ramenti thomenti tosenti pahÈsentÊti kÈmÈ hi citrÈ madhurÈ
manoramÈ.
Vir|par|pena mathenti cittanti nÈnÈvaÓÓehi r|pehi -pa- nÈnÈvaÓÓehi
phoÔÔhabbehi cittaÑ mathenti tosenti pahÈsentÊti vir|par|pena mathenti
cittaÑ.
ŒdÊnavaÑ kÈmaguÓesu disvÈti vuttaÑ hetaÑ BhagavatÈ–ko ca
bhikkhave kÈmÈnaÑ ÈdÊnavo. Idha bhikkhave kulaputto yena sippaÔÔhÈnena
jÊvikaÑ kappeti, yadi muddÈya, yadi gaÓanÈya, yadi sa~khÈnena, yadi
kasiyÈ, yadi vaÓijjÈya, yadi gorakkhena, yadi issatthena,2 yadi rÈjaporisena,
yadi sippaÒÒatarena, sÊtassa purakkhato uÓhassa purakkhato
ÉaÑsamakasavÈtÈtapasarÊsapasamphassehi samphassamÈno3 khuppipÈsÈya
mÊyamÈno, ayaÑ bhikkhave kÈmÈnaÑ ÈdÊnavo sandiÔÔhiko dukkhakkhandho
kÈmahetu kÈmanidÈnaÑ kÈmÈdhikaraÓaÑ kÈmÈnameva hetu.
Tassa ce bhikkhave kulaputtassa evaÑ uÔÔhahato ghaÔato vÈyamato te
bhogÈ nÈbhinipphajjanti, so socati kilamati paridevati, urattÈÄiÑ kandati,
sammohaÑ Èpajjati “moghaÑ vata me uÔÔhÈnaÑ, aphalo vata me vÈyÈmo”ti,
ayampi bhikkhave kÈmÈnaÑ ÈdÊnavo sandiÔÔhiko dukkhakkhandho
kÈmahetu kÈmanidÈnaÑ kÈmÈdhikaraÓaÑ kÈmÈnameva hetu.
______________________________________________________________
1. MÊÄhasukhaÑ (passa-Ma 3. 276 piÔÔhe.)
2. IssaÔÔhena (SyÈ), issattena (Ka) passa Ma 1. 120 piÔÔhe.
3. RissamÈno (Ma 1. 120 piÔÔhe.)
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
263
Tassa ce bhikkhave kulaputtassa evaÑ uÔÔhahato ghaÔato vÈyamato te
bhogÈ abhinipphajjanti, so tesaÑ bhogÈnaÑ ÈrakkhÈdhikaraÓaÑ dukkhaÑ
domanassaÑ1 paÔisaÑvedeti “kinti me bhoge neva rÈjÈno hareyyuÑ, na corÈ
hareyyuÑ, na aggi Éaheyya, na udakaÑ vaheyya, na appiyÈ dÈyÈdÈ
hareyyun”ti. Tassa evaÑ Èrakkhato gopayato te bhoge rÈjÈno vÈ haranti,
corÈ vÈ haranti, aggi vÈ Éahati, udakaÑ vÈ vahati, appiyÈ vÈ dÈyÈdÈ haranti,
so socati -pa- sammohaÑ Èpajjati “yampi me ahosi, tampi no natthÊ”ti.
Ayampi bhikkhave kÈmÈnaÑ ÈdÊnavo sandiÔÔhiko dukkhakkhandho
kÈmahetu kÈmanidÈnaÑ kÈmÈdhikaraÓaÑ kÈmanameva hetu.
Puna caparaÑ bhikkhave kÈmahetu kÈmanidÈnaÑ kÈmÈdhikaraÓaÑ
kÈmÈnameva hetu rÈjÈnopi rÈj|hi vivadanti, khattiyÈpi khattiyehi vivadanti,
brÈhmaÓÈpi brÈhmaÓehi vivadanti, gahapatÊpi gahapatÊhi vivadanti, mÈtÈpi
puttena vivadati, puttopi mÈtarÈ vivadati, pitÈpi puttena vivadati, puttopi
pitarÈ vivadati, bhÈtÈpi bhaginiyÈ vivadati, bhaginÊpi bhÈtarÈ vivadati,
sahÈyopi sahÈyena vivadati. Te tattha kalahaviggahavivÈdÈpannÈ
aÒÒamaÒÒaÑ pÈÓÊhipi upakkamanti, leÉÉ|hipi upakkamanti, daÓÉehipi
upakkamanti, satthehipi upakkamanti, te tattha maraÓampi nigacchanti
maraÓamattampi dukkhaÑ. Ayampi bhikkhave kÈmÈnaÑ ÈdÊnavo
sandiÔÔhiko dukkhakkhandho kÈmahetu kÈmanidÈnaÑ kÈmÈdhikaraÓaÑ
kÈmÈnameva hetu.
Puna caparaÑ bhikkhave kÈmahetu kÈmanidÈnaÑ kÈmÈdhikaraÓaÑ
kÈmÈnameva hetu asicammaÑ gahetvÈ dhanukalÈpaÑ sannayhitvÈ
ubhatoby|ÄhaÑ2 sa~gÈmaÑ pakkhandanti us|supi khippamÈnesu sattÊsupi
khippamÈnÈsu asÊsupi vijjotalantesu, te tattha us|hipi vijjhanti, sattÊhipi3
vijjhanti, asinÈpi sÊsaÑ chindanti. Te tattha maraÓampi nigacchanti
maraÓamattampi dukkhaÑ. Ayampi bhikkhave kÈmÈnaÑ ÈdÊnavo
sandiÔÔhiko dukkhakkhandho kÈmahetu kÈmanidÈnaÑ kÈmÈdhikaraÓaÑ
kÈmÈnameva hetu.
Puna caparaÑ bhikkhave kÈmahetu kÈmanidÈnaÑ kÈmÈdhikaraÓaÑ
kÈmÈnameva hetu asicammaÑ gahetvÈ dhanukalÈpaÑ sannayhitvÈ
addÈvalepanÈ4
______________________________________________________________
1. DukkhadomanassaÑ (SyÈ, Ka)
2. Ubhatoviy|ÄhaÑ (SyÈ) passa Ma 1. 121 piÔÔhe.
3. SattiyÈpi (Ma 1. 121, 128 piÔÔhe.)
4. AddhÈvalepanÈ (SyÈ)
264
C|ÄaniddesapÈÄi
upakÈriyo pakkhandanti us|supi khippamÈnesu sattÊsupi khippamÈnÈsu
asÊsupi vijjotalantesu. Te tattha us|hipi vijjhanti, sattÊhipi vijjhanti,
chakaÓakÈyapi1 osiÒcanti. Abhivaggenapi omaddanti, asinÈpi sÊsaÑ
chindanti. Te tattha maraÓampi nigacchanti maraÓamattampi dukkhaÑ.
Ayampi bhikkhave kÈmÈnaÑ ÈdÊnavo sandiÔÔhiko dukkhakkhandho
kÈmahetu kÈmanidÈnaÑ kÈmÈdhikaraÓaÑ kÈmÈnameva hetu.
Puna caparaÑ bhikkhave kÈmahetu kÈmanidÈnaÑ kÈmÈdhikaraÓaÑ
kÈmÈnameva hetu sandhimpi chindanti, nillopampi haranti, ekÈgÈrikampi
karonti, paripanthepi tiÔÔhanti, paradÈrampi gacchanti. TamenaÑ rÈjÈno
gahetvÈ vividhÈ kammakÈraÓÈ kÈrenti, kasÈhipi tÈÄenti, vattehipi tÈÄenti,
aÉÉhadaÓÉakehipi tÈÄenti, hatthampi chindanti -pa- asinÈpi sÊsaÑ chindanti.
Te tattha maraÓampi nigacchanti maraÓamattampi dukkhaÑ. Ayampi
bhikkhave kÈmÈnaÑ ÈdÊnavo sandiÔÔhiko dukkhakkhandho kÈmahetu
kÈmanidÈnaÑ kÈmÈdhikaraÓaÑ kÈmÈnameva hetu.
Puna caparaÑ bhikkhave kÈmahetu kÈmanidÈnaÑ kÈmÈdhikaraÓaÑ
kÈmÈnameva hetu kÈyena duccaritaÑ caranti, vÈcÈya duccaritaÑ caranti,
manasÈ duccaritaÑ caranti. Te kÈyena duccaritaÑ caritvÈ vÈcÈya
duccaritaÑ caritvÈ manasÈ duccaritaÑ caritvÈ kÈyassa bhedÈ paraÑ maraÓÈ
apÈyaÑ duggatiÑ vinipÈtaÑ nirayaÑ upapajjanti. Ayampi bhikkhave
kÈmÈnaÑ ÈdÊnavo samparÈyiko dukkhakkhandho kÈmahetu kÈmanidÈnaÑ
kÈmÈdhikaraÓaÑ kÈmÈnameva hetu.
ŒdÊnavaÑ kÈmaguÓesu disvÈti kÈmaguÓesu ÈdÊnavaÑ disvÈ passitvÈ
tulayitvÈ tÊrayitvÈ vibhÈvayitvÈ vibh|taÑ katvÈti ÈdÊnavaÑ kÈmaguÓesu
disvÈ, eko care khaggavisÈÓakappo. TenÈha so Paccekasambuddho–
KÈmÈ hi citrÈ madhurÈ manoramÈ,
Vir|par|pena mathenti cittaÑ.
ŒdÊnavaÑ kÈmaguÓesu disvÈ,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
______________________________________________________________
1. ChakaÓaÔiyÈpi (SyÈ), pakkaÔÔhiyÈ (SÊ-®Ôha) passa Ma 1. 121 piÔÔhe.
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
137. ¢tÊ ca gaÓÉo ca upaddavo ca,
Rogo ca sallaÒca bhayaÒca metaÑ.
EtaÑ bhayaÑ kÈmaguÓesu disvÈ,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
265
(7)
¢tÊ ca gaÓÉo ca upaddavo ca, rogo ca sallaÒca bhayaÒca metanti vuttaÑ
hetaÑ BhagavatÈ– “bhayan”ti bhikkhave kÈmÈnametaÑ adhivacanaÑ,
“dukkhan”ti bhikkhave kÈmÈnametaÑ adhivacanaÑ, “rogo”ti bhikkhave
kÈmÈnametaÑ adhivacanaÑ, “gaÓÉo”ti bhikkhave kÈmÈnametaÑ
adhivacanaÑ. “Sallan”ti bhikkhave kÈmÈnametaÑ adhivacanaÑ, “sa~go”ti
bhikkhave kÈmÈnametaÑ adhivacanaÑ, “pa~ko”ti bhikkhave kÈmÈnametaÑ
adhivacanaÑ, “gabbho”ti bhikkhave kÈmÈnametaÑ adhivacanaÑ. KasmÈ ca
bhikkhave “bhayan”ti kÈmÈnametaÑ adhivacanaÑ. YasmÈ ca
kÈmarÈgarattÈyaÑ bhikkhave chandarÈgavinibaddho1 diÔÔhadhammikÈpi
bhayÈ na parimuccati, samparÈyikÈpi bhayÈ na parimuccati, tasmÈ
“bhayan”ti kÈmÈnametaÑ adhivacanaÑ. KasmÈ ca bhikkhave “dukkhan”ti.
“Rogo”ti. “GaÓÉo”ti. “Sallan”ti. “Sa~go”ti. “Pa~ko”ti. “Gabbho”ti
kÈmÈnametaÑ adhivacanaÑ. YasmÈ ca kÈmarÈgarattÈyaÑ bhikkhave
chandarÈgavinibaddho diÔÔhadhammikÈpi gabbhÈ na parimuccati,
samparÈyikÈpi gabbhÈ na parimuccati, tasmÈ “gabbho”ti kÈmÈnametaÑ
adhivacananti.
BhayaÑ dukkhaÒca rogo ca, gaÓÉo sallaÒca sa~go ca.
Pa~ko gabbho ca ubhayaÑ, ete kÈmÈ pavuccanti.
Yattha satto puthujjano.
OtiÓÓo sÈtar|pena, puna gabbhÈya gacchati.
Yato ca bhikkhu ÈtÈpÊ, sampajaÒÒaÑ na riccati2.
So imaÑ palipathaÑ duggaÑ, atikkamma tathÈvidho.
PajaÑ jÈtijar|petaÑ, phandamÈnaÑ avekkhatÊti–
¢tÊ ca gaÓÉo ca upaddavo ca,
Rogo ca sallaÒca bhayaÒca metaÑ.
______________________________________________________________
1. ChandarÈgavinibandho (SyÈ, Ka) passa AÑ 3. 114 piÔÔhe.
2. Na riÒcati (SyÈ, Ka) SaÑ 2. 408 piÔÔhepi.
266
C|ÄaniddesapÈÄi
EtaÑ bhayaÑ kÈmaguÓesu disvÈti etaÑ bhayaÑ kÈmaguÓesu disvÈ
passitvÈ tulayitvÈ tÊrayitvÈ vibhÈvayitvÈ vibh|taÑ katvÈti etaÑ bhayaÑ
kÈmaguÓesu disvÈ, eko care khaggavisÈÓakappo. TenÈha so
Paccekasambuddho–
¢tÊ ca gaÓÉo ca upaddavo ca,
Rogo ca sallaÒca bhayaÒca metaÑ.
EtaÑ bhayaÑ kÈmaguÓesu disvÈ,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
138. SÊtaÒca uÓhaÒca khudaÑ pipÈsaÑ,
VÈtÈtape ÉaÑsasarÊsape1 ca.
SabbÈnipe’tÈni abhisambhavitvÈ,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(8)
SÊtaÒca uÓhaÒca khudaÑ pipÈsanti sÊtanti dvÊhi kÈraÓehi sÊtaÑ hoti,
abbhantaradhÈtuppakopavasena vÈ sÊtaÑ hoti, bahiddhÈ utuvasena vÈ sÊtaÑ
hoti. UÓhanti dvÊhi kÈraÓehi uÓhaÑ hoti, abbhantaradhÈtuppakopavasena vÈ
uÓhaÑ hoti, bahiddhÈ utuvasena vÈ uÓhaÑ hoti. KhudÈ2 vuccati chÈtako.
PipÈsÈ vuccati udakapipÈsÈti sÊtaÒca uÓhaÒca khudaÑ pipÈsaÑ.
VÈtÈtape ÉaÑsasarÊsape cÈti vÈtÈti puratthimÈ vÈtÈ pacchimÈ vÈtÈ uttarÈ
vÈtÈ dakkhiÓÈ vÈtÈ sarajÈ vÈtÈ arajÈ vÈtÈ sÊtÈ vÈtÈ uÓhÈ vÈtÈ parittÈ vÈtÈ
adhimattÈ vÈtÈ verambhavÈtÈ pakkhavÈtÈ supaÓÓavÈtÈ tÈlapaÓÓavÈtÈ3
vidh|panavÈtÈ. Œtapo vuccati s|riyasantÈpo. aÑsÈ vuccanti
pi~galamakkhikÈ. SarÊsapÈ vuccanti ahÊti vÈtÈtape ÉaÑsasarÊsape ca.
SabbÈnipe’tÈni abhisambhavitvÈti abhibhavitvÈ ajjhottharitvÈ
pariyÈdiyitvÈ madditvÈti sabbÈnipe’tÈni abhisambhavitvÈ, eko care
khaggavisÈÓakappo. TenÈha so Paccekasambuddho–
______________________________________________________________
1. aÑsasiriÑsape (SyÈ), ÉaÑsamakasasarÊsape (Ka)
3. TÈlavaÓÉavÈtÈ (Ka) 109 piÔÔhe natthi pÈÔhanÈnattaÑ.
2. KhuddÈ (SyÈ, Ka)
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
267
SÊtaÒca uÓhaÒca khudaÑ pipÈsaÑ,
VÈtÈtape ÉaÑsasarÊsape ca.
SabbÈnipe’tÈni abhisambhavitvÈ,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
139. NÈgova y|thÈni vivajjayitvÈ,
SaÒjÈtakhandho padumÊ uÄÈro.
YathÈbhirantaÑ vihare1 araÒÒe,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(9)
NÈgova y|thÈni vivajjayitvÈti nÈgo vuccati hatthinÈgo,
Paccekasambuddhopi nÈgo. KiÑkÈraÓÈ Paccekasambuddho nÈgo. ŒguÑ na
karotÊti nÈgo. Na gacchatÊti nÈgo. Na ÈgacchatÊti nÈgo. KathaÑ so
Paccekasambuddho ÈguÑ na karotÊti nÈgo. Œgu vuccati pÈpakÈ akusalÈ
dhammÈ saÑkilesikÈ ponobhavikÈ sadarÈ dukkhavipÈkÈ ÈyatiÑ
jÈtijarÈmaraÓiyÈ.
ŒguÑ na karoti kiÒci loke,
SabbasaÑyoge visajja bandhanÈni.
Sabbattha na sajjatÊ vimutto,
NÈgo tÈdi pavuccate tathattÈ.
EvaÑ so Paccekasambuddho ÈguÑ na karotÊti nÈgo.
KathaÑ so Paccekasambuddho na gacchatÊti nÈgo, so
Paccekasambuddho na chandÈgatiÑ gacchati, na dosÈgatiÑ gacchati, na
mohÈgatiÑ gacchati, na bhayÈgatiÑ gacchati, na rÈgavasena gacchati, na
dosavasena gacchati, na mohavasena gacchati, na mÈnavasena gacchati, na
diÔÔhivasena gacchati, na uddhaccavasena gacchati, na vicikicchÈvasena
gacchati, na anusayavasena gacchati, na vaggehi kappehi yÈyati nÊyati2
vuyhati saÑharÊyati. EvaÑ so Paccekasambuddho na gacchatÊti nÈgo.
______________________________________________________________
1. VÊharaÑ (Khu 1. 287 piÔÔhe.)
2. Niyyati (SyÈ, Ka)
268
C|ÄaniddesapÈÄi
KathaÑ so Paccekasambuddho na ÈgacchatÊti nÈgo, sotÈpatti maggena
ye kilesÈ pahÊnÈ, te kilese na puneti na pacceti na paccÈgacchati.
SakadÈgÈmimaggena -pa- anÈgÈmimaggena -pa- arahattamaggena ye kilesÈ
pahÊnÈ, te kilese na puneti na pacceti na paccÈgacchati. EvaÑ so
Paccekasambuddho na ÈgacchatÊti nÈgo.
NÈgova y|thÈni vivajjayitvÈti yathÈ so hatthinÈgo y|thÈni vivajjetvÈ
parivajjetvÈ abhinivajjetvÈ ekova araÒÒavanamajjhogÈhetvÈ1 carati viharati
iriyati vatteti pÈleti yapeti yÈpeti. Paccekasambuddhopi gaÓaÑ vivajjetvÈ
parivajjetvÈ abhivajjetvÈ eko2 araÒÒavanapatthÈni pantÈni senÈsanÈni
paÔisevati appasaddÈni appanigghosÈni vijanavÈtÈni manussarÈhasseyyakÈni
paÔisallÈnasÈruppÈni. So eko gacchati, eko tiÔÔhati, eko nisÊdati, eko seyyaÑ
kappeti, eko gÈmaÑ piÓÉÈya pavisati, eko paÔikkamati, eko raho nisÊdati,
eko ca~kamaÑ adhiÔÔhÈti, eko carati viharati iriyati vatteti pÈleti yapeti
yÈpetÊti nÈgova y|thÈni vivajjayitvÈ.
SaÒjÈtakhandho padumÊ uÄÈroti yathÈ so hatthinÈgo saÒjÈtakkhandho
sattaratano vÈ hoti aÔÔharatano vÈ. Paccekasambuddhopi saÒjÈtakkhandho
asekkhena sÊlakkhandhena, asekkhena samÈdhikkhandhena, asekkhena
paÒÒÈkkhandhena, asekkhena vimuttikkhandhena, asekkhena
vimuttiÒÈÓadassanakkhandhena. YathÈ so hatthinÈgo padumÊ,
Paccekasambuddhopi sattahi bojjha~gapupphehi padumÊ
satisambojjha~gapupphena dhammavicayasambojjha~gapupphena
vÊriyasambojjha~gapupphena pÊtisambojjha~gapupphena
passaddhisambojjha~gapupphena samÈdhisambojjha~gapupphena
upekkhÈsambojjha~gapupphena. YathÈ so hatthinÈgo uÄÈro thÈmena balena
javena s|rena, Paccekasambuddhopi uÄÈro sÊlena samÈdhinÈ paÒÒÈya
vimuttiyÈ vimuttiÒÈÓadassanenÈti saÒjÈtakhandho padumÊ uÄÈro.
YathÈbhirantaÑ vihare araÒÒeti yathÈ so hatthinÈgo yathÈbhirantaÑ
araÒÒe viharati. Paccekasambuddhopi yathÈbhirantaÑ araÒÒe viharati.
______________________________________________________________
1. AraÒÒe vanamajjhassa ajjhogÈhetvÈ (SyÈ)
2. Eko care khaggavisÈÓakappo (SyÈ)
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
269
PaÔhamenapi jhÈnena yathÈbhirantaÑ araÒÒe viharati. Dutiyenapi jhÈnena.
Tatiyenapi jhÈnena. Catutthenapi jhÈnena yathÈbhirantaÑ araÒÒe viharati.
MettÈyapi cetovimuttiyÈ yathÈbhirantaÑ araÒÒe viharati. KaruÓÈyapi
cetovimuttiyÈ. MuditÈyapi cetovimuttiyÈ. UpekkhÈyapi cetovimuttiyÈ
yathÈbhirantaÑ araÒÒe viharati. ŒkÈsÈnaÒcÈyatanamÈpattiyÈpi
yathÈbhirantaÑ araÒÒe viharati. ViÒÒÈÓaÒcÈyatanasamÈpattiyÈpi.
ŒkiÒcaÒÒÈyatanasamÈpattiyÈpi. NevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanasamÈpattiyÈpi.
NirodhasamÈpattiyÈpi. PhalasamÈpattiyÈpi yathÈbhirantaÑ araÒÒe viharatÊti
yathÈbhirantaÑ vihare araÒÒe, eko care khaggavisÈÓakappo. TenÈha so
Paccekasambuddho–
NÈgova y|thÈni vivajjayitvÈ,
SaÒjÈtakhandho padumÊ uÄÈro.
YathÈbhirantaÑ vihare araÒÒe,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
140. AÔÔhÈna’taÑ sa~gaÓikÈratassa,
YaÑ phassaye1 sÈmayikaÑ2 vimuttiÑ.
Œdiccabandhussa vaco nisamma,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(10)
AÔÔhÈna’taÑ sa~gaÓikÈratassa, yaÑ phassaye sÈmayikaÑ vimuttinti
vuttaÑ hetaÑ BhagavatÈ–yÈvatÈnanda3 bhikkhu sa~gaÓikÈrÈmo
sa~gaÓikarato sa~gaÓikÈrÈmataÑ anuyutto gaÓÈrÈmo gaÓarato
gaÓasammudito (gaÓÈrÈmataÑ anuyutto)4, yaÑ taÑ nekkhammasukhaÑ
pavivekasukhaÑ upasamasukhaÑ sambodhisukhaÑ, tassa sukhassa
nikÈmalÈbhÊ bhavissati akicchalÈbhÊ akasiralÈbhÊti netaÑ ÔhÈnaÑ vijjati. Yo
ca kho so Ènanda bhikkhu eko gaÓasmÈ v|pakaÔÔho viharati, tassetaÑ
bhikkhuno pÈÔika~khaÑ. YaÑ taÑ nekkhammasukhaÑ pavivekasukhaÑ
upasamasukhaÑ sambodhisukhaÑ, tassa sukhassa nikÈmalÈbhÊ bhavissati
akicchalÈbhÊ akasiralÈbhÊti ÔhÈnametaÑ vijjati. YÈvatÈnanda bhikkhu
sa~gaÓikÈrÈmo sa~gaÓikarato
______________________________________________________________
1. Phussaye (SyÈ, Ka)
3. So vatÈnanda (Ma 3. 152 piÔÔhe.)
2. ŒsÈmÈyikaÑ (Ka)
4. ( ) Natthi Ma 3. 152 piÔÔhe.
270
C|ÄaniddesapÈÄi
sa~gaÓikÈrÈmataÑ anuyutto gaÓÈrÈmo gaÓarato gaÓasammudito
(gaÓÈrÈmataÑ anuyutto,) sÈmÈyikaÑ1 vÈ kantaÑ cetovimuttiÑ upasampajja
viharissati, asÈmÈyikaÑ vÈ akuppanti netaÑ ÔhÈnaÑ vijjati. Yo ca kho so
Œnanda bhikkhu eko gaÓasmÈ v|pakaÔÔho viharati, tassetaÑ bhikkhuno
pÈÔika~khaÑ sÈmÈyikaÑ vÈ kantaÑ cetovimuttiÑ upasampajja viharissati,
asÈmÈyikaÑ vÈ akuppanti ÔhÈnametaÑ vijjatÊti aÔÔhÈna’taÑ
sa~gaÓikÈratassa, yaÑ phassaye sÈmayikaÑ vimuttiÑ.
Œdiccabandhussa vaco nisammÈti Èdicco vuccati s|riyo, so Gotamo
gottena. Paccekasambuddhopi Gotamo gottena. So Paccekasambuddho
s|riyassa gottaÒÈtako gottabandhu, tasmÈ Paccekasambuddho Èdiccabandhu.
Œdiccabandhussa vaco nisammÈti Èdiccabandhussa vacanaÑ byappathaÑ
desanaÑ anusÈsanaÑ anusiÔÔhaÑ sutvÈ suÓitvÈ uggahetvÈ upadhÈrayitvÈ
upalakkhayitvÈti Èdiccabandhussa vaco nisamma, eko care
khaggavisÈÓakappo. TenÈha so Paccekasambuddho–
AÔÔhÈna’taÑ sa~gaÓikÈratassa,
YaÑ phassaye sÈmayikaÑ vimuttiÑ.
Œdiccabandhussa vaco nisamma,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
Dutiyo vaggo.
_____
Tatiyavagga
141. DiÔÔhÊvis|kÈni upÈtivatto,
Patto niyÈmaÑ paÔiladdhamaggo.
UppannaÒÈÓomhi anaÒÒaneyyo,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(1)
DiÔÔhÊvis|kÈni upÈtivattoti diÔÔhivis|kÈni vuccanti vÊsati vatthukÈ
sakkÈyadiÔÔhÊ. Idha assutavÈ puthujjano ariyÈnaÑ adassÈvÊ ariyadhammassa
______________________________________________________________
1. SÈmayikaÑ (SyÈ, Ka)
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
271
akovido ariyadhamme avinÊto sappurisÈnaÑ adassÈvÊ sappurisadhammassa
akovido sappurisadhamme avinÊto r|paÑ attato samanupassati r|pavantaÑ
vÈ attÈnaÑ, attani vÈ r|paÑ, r|pasmiÑ vÈ attÈnaÑ. VedanaÑ. SaÒÒaÑ.
Sa~khÈre. ViÒÒÈÓaÑ attato samanupassati, viÒÒÈÓavantaÑ vÈ attÈnaÑ, attani
vÈ viÒÒÈÓaÑ, viÒÒÈÓasmiÑ vÈ attanaÑ. YÈ evar|pÈ diÔÔhi diÔÔhigataÑ
diÔÔhigahanaÑ diÔÔhikantÈro diÔÔhivis|kÈyikaÑ diÔÔhivipphanditaÑ
diÔÔhisaÑyojanaÑ gÈho paÔiggÈho abhiniveso parÈmÈso kummaggo
micchÈpatho micchattaÑ titthÈyatanaÑ vipariyesaggÈho viparÊtaggÈho
vipallÈsaggÈho micchÈgÈho ayÈthÈvakasmiÑ “yÈthÈvakan”ti gÈho, yÈvatÈ
dvÈsaÔÔhi diÔÔhigatÈni, imÈni diÔÔhivis|kÈni. DiÔÔhÊvis|kÈni upÈtivattoti
diÔÔhivis|kÈni upÈtivatto atikkanto samatikkanto vÊtivattoti diÔÔhÊvis|kÈni
upÈtivatto.
Patto niyÈmaÑ paÔiladdhamaggoti niyÈmÈ vuccanti cattÈro maggÈ.
Ariyo aÔÔha~giko maggo. SeyyathidaÑ, sammÈdiÔÔhisammÈsa~kappo
sammÈvÈcÈ sammÈkammanto sammÈ-ÈjÊvo sammÈvÈyÈmo sammÈsati
sammÈsamÈdhi. Cat|hi ariyamaggehi samannÈgato niyÈmaÑ patto sampatto
adhigato phassito sacchikatoti patto niyÈmaÑ. PaÔiladdhamaggoti
laddhamaggo paÔiladdhamaggo adhigatamaggo phassitamaggo
sacchikatamaggoti patto niyÈmaÑ paÔiladdhamaggo.
UppannaÒÈÓomhi anaÒÒaneyyoti tassa Paccekasambuddhassa ÒÈÓaÑ
uppannaÑ samuppannaÑ nibbattaÑ abhinibbattaÑ pÈtubh|taÑ “sabbe
sa~khÈrÈ aniccÈ”ti ÒÈÓaÑ uppannaÑ samuppannaÑ nibbattaÑ
abhinibbattaÑ pÈtubh|taÑ. “Sabbe sa~khÈrÈ dukkhÈ”ti -pa-. “Sabbe
dhammÈ anattÈ”ti -pa-. “YaÑ kiÒci samudayadhammaÑ, sabbaÑ taÑ
nirodhadhamman”ti ÒÈÓaÑ uppannaÑ samuppannaÑ nibbattaÑ
abhinibbattaÑ pÈtubh|tanti uppannaÒÈÓomhi. AnaÒÒaneyyoti so
Paccekasambuddho na paraneyyo na parappattiyo na parappaccayo na
parapaÔibaddhag|, yathÈbh|taÑ1 jÈnÈti passati asamm|Äho sampajÈno
paÔissato. “Sabbe sa~khÈrÈ aniccÈ”ti na paraneyyo na parappattiyo na
parappaccayo na parapaÔibaddhag|, yathÈbh|taÑ1 jÈnÈti passati asamm|Äho
sampajÈno paÔissato. “Sabbe sa~khÈrÈ dukkhÈ”ti -pa-. “Sabbe dhammÈ
anattÈ”ti -pa-. “YaÑ kiÒci samudayadhammaÑ, sabbaÑ taÑ
nirodhadhamman”ti na paraneyyo
______________________________________________________________
1. TaÑ (Ka)
272
C|ÄaniddesapÈÄi
na parappattiyo na parappaccayo na parapaÔibaddhag|, yathÈbh|taÑ1 jÈnÈti
passati asamm|Äho sampajÈno paÔissatoti uppannaÒÈÓomhi anaÒÒaneyyo,
eko care khaggavisÈÓakappo. TenÈha so Paccekasambuddho–
DÊÔÔhÊvis|kÈni upÈtivatto,
Patto niyÈmaÑ paÔiladdhamaggo.
UppannaÒÈÓomhi anaÒÒaneyyo,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
142. Nillolupo nikkuho nippipÈso,
Nimmakkho niddhantakasÈvamoho.
NirÈsaso1 sabbaloke bhavitvÈ,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(2)
Nillolupo nikkuho nippipÈsoti loluppaÑ vuccati taÓhÈ. Yo rÈgo sÈrÈgo
-pa- abhijjhÈ lobho akusalam|laÑ. SÈ loluppÈ taÓhÈ tassa
Paccekasambuddhassa pahÊnÈ ucchinnam|lÈ tÈlÈvatthukatÈ anabhÈvaÑkatÈ
ÈyatiÑ anuppÈdadhammÈ. TasmÈ Paccekasambuddho nillolupo.
Nikkuhoti tÊÓi kuhanavatth|ni paccayapaÔisevanasa~khÈtaÑ
kuhanavatthu iriyÈpathasa~khÈtaÑ kuhanavatthu sÈmantajappanasa~khÈtaÑ
kuhanavatthu.
KatamaÑ paccayapaÔisevanasa~khÈtaÑ kuhanavatthu, idha gahapatikÈ
bhikkhuÑ2 nimantenti cÊvarapiÓÉapÈtasenÈsanagilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈrehi, so pÈpiccho icchÈpakato atthiko
cÊvarapiÓÉapÈtasenÈsanagilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈrÈnaÑ
bhiyyokamyataÑ upÈdÈya cÊvaraÑ paccakkhÈti, piÓÉapÈtaÑ paccakkhÈti,
senÈsanaÑ paccakkhÈti, gilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ paccakkhÈti, so
evamÈha “kiÑ samaÓassa mahagghena cÊvarena, etaÑ sÈruppaÑ, yaÑ
samaÓo susÈnÈ vÈ sa~kÈrak|ÔÈ vÈ pÈpaÓikÈ vÈ nantakÈni uccinitvÈ
sa~ghÈÔikaÑ karitvÈ dhÈreyya. KiÑ samaÓassa mahagghena piÓÉapÈtena,
etaÑ sÈruppaÑ yaÑ samaÓo uÒchÈcariyÈya piÓÉiyÈlopena jÊvikaÑ
kappeyya. KiÑ samaÓassa mahagghena senÈsanena, etaÑ sÈruppaÑ, yaÑ
samaÓo
______________________________________________________________
1. NirÈsayo (SÊ-®Ôha) Khu 1. 288 piÔÔhepi.
2. Bhikkh| (Ka) Khu 7. 172 piÔÔhe.
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
273
rukkham|liko vÈ assa sosÈniko vÈ abbhokÈsiko vÈ, kiÑ samaÓassa
mahagghena gilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈrena, etaÑ sÈruppaÑ, yaÑ
samaÓo p|timuttena vÈ haritakÊkhaÓÉena vÈ osadhaÑ kareyyÈ”ti.
TadupÈdÈya l|khaÑ cÊvaraÑ dhÈreti, l|khaÑ piÓÉapÈtaÑ paribhuÒjati,
l|khaÑ senÈsanaÑ paÔisevati, l|khaÑ gilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ
paÔisevati. TamenaÑ gahapatikÈ evaÑ jÈnanti “ayaÑ samaÓo appiccho
santuÔÔho pavivitto asaÑsaÔÔho ÈraddhavÊriyo dhutavÈdo”ti bhiyyo bhiyyo
nimantenti cÊvarapiÓÉapÈtasenÈsanagilÈna paccaya bhesajja parikkhÈrehi, so
evamÈha “tiÓÓaÑ sammukhÊbhÈvÈ saddho kulaputto bahuÑ puÒÒaÑ
pasavati, saddhÈya sammukhÊbhÈvÈ saddho kulaputto bahuÑ puÒÒaÑ
pasavati, deyyadhammassa sammukhÊbhÈvÈ saddho kulaputto bahuÑ
puÒÒaÑ pasavati, dakkhiÓeyyÈnaÑ sammukhÊbhÈvÈ saddho kulaputto
bahuÑ puÒÒaÑ pasavati. TumhÈkaÒcevÈyaÑ saddhÈ atthi, deyyadhammo ca
saÑvijjati, ahaÒca paÔiggÈhako. SacehaÑ na paÔiggahessÈmi, evaÑ tumhe
puÒÒena paribÈhirÈ bhavissatha1, na mayhaÑ iminÈ attho, api ca
tumhÈkaÑyeva anukampÈya paÔiggaÓhÈmÊ”ti tadupÈdÈya bahumpi cÊvaraÑ
paÔiggaÓhÈti, bahumpi piÓÉapÈtaÑ paÔiggaÓhÈti, bahumpi senÈsanaÑ
paÔiggaÓhÈti, bahumpi gilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ paÔiggaÓhÈti. YÈ
evar|pÈ bhÈkuÔikÈ bhÈkuÔiyaÑ kuhanÈ kuhÈyanÈ kuhitattaÑ, idaÑ
paccayapaÔisevanasa~khÈtaÑ kuhanavatthu.
KatamaÑ iriyÈpathasa~khÈtaÑ kuhanavatthu, idhekacco pÈpiccho
icchÈpakato sambhÈvanÈdhippÈyo “evaÑ maÑ jano sambhÈvessatÊ”ti
gamanaÑ saÓÔhapeti, ÔhÈnaÑ saÓÔhapeti, nisajjaÑ2 saÓÔhapeti, sayanaÑ
saÓÔhapeti. PaÓidhÈya gacchati, paÓidhÈya tiÔÔhati, paÓidhÈya nisÊdati,
paÓidhÈya seyyaÑ kappeti. SamÈhito viya gacchati, samÈhito viya tiÔÔhati,
samÈhito viya nisÊdati, samÈhito viya seyyaÑ kappeti. ŒpÈthakajjhÈyÊva3
hoti. YÈ evar|pÈ iriyÈpathassa ÈÔhapanÈ ÔhapanÈ saÓÔhapanÈ bhÈkuÔikÈ
bhÈkuÔiyaÑ kuhanÈ kuhÈyanÈ kuhitattaÑ4. IdaÑ iriyÈpathasa~khÈtaÑ
kuhanavatthu.
______________________________________________________________
1. Bhavissanti (Khu 7. 173 piÔÔhe)
2. NisajjanaÑ (Ka)
3. ŒpÈtakajhÈyÊ ca (Ka)
4. KuhÈyitattaÑ (SyÈ, Ka), VisuddhimaggaÔÔhakathÈ oloketabbÈ.
274
C|ÄaniddesapÈÄi
KatamaÑ sÈmantajappanasa~khÈtaÑ kuhanavatthu, idhekacco pÈpiccho
icchÈpakato sambhÈvanÈdhippÈyo “evaÑ maÑ jano sambhÈvessatÊ”ti
ariyadhamme sannissitavÈcaÑ bhÈsati, “yo evar|paÑ cÊvaraÑ dhÈreti, so
samaÓo mahesakkho”ti bhaÓati, “yo evar|paÑ pattaÑ dhÈreti, lohathÈlakaÑ
dhÈreti, dhammakaraÓaÑ dhÈreti. ParissÈvanaÑ dhÈreti, kuÒcikaÑ dhÈreti,
upÈhanaÑ dhÈreti, kÈyabandhanaÑ dhÈreti, ÈyogaÑ1 dhÈreti, so samaÓo
mahesakkho”ti bhaÓati. “Yassa evar|po upajjhÈyo, so samaÓo
mahesakkho”ti bhaÓati. “Yassa evar|po Ècariyo. Evar|pÈ
samÈnupajjhÈyakÈ. SamÈnÈcariyakÈ. MittÈ. SandiÔÔhÈ. SambhattÈ. SahÈyÈ, so
samaÓo mahesakkho”ti bhaÓati. “Yo evar|pe vihÈre vasati. AÉÉhayoge
vasati. PÈsÈde vasati. Hammiye vasati. GuhÈyaÑ vasati. LeÓe vasati.
KuÔiyaÑ vasati. K|ÔÈgÈre vasati. AÔÔe vasati. MÈÄe vasati. UddaÓÉe2 vasati.
UpaÔÔhÈnasÈlÈyaÑ vasati. MaÓÉape vasati. Rukkham|le vasati. So samaÓo
mahesakkho”ti bhaÓati.
Atha vÈ korajikakorajiko bhÈkuÔikabhÈkuÔiko kuhakakuhako
lapakalapako mukhasambhÈviko “ayaÑ samaÓo imÈsaÑ evar|pÈnaÑ
santÈnaÑ vihÈrasamÈpattÊnaÑ lÈbhÊ”ti tÈdisaÑ gambhÊraÑ g|ÄhaÑ nipuÓaÑ
paÔicchannaÑ lokuttaraÑ suÒÒatÈpaÔisaÒÒuttaÑ kathaÑ katheti. YÈ evar|pÈ
bhÈkuÔikÈ bhÈkuÔiyaÑ kuhanÈ kuhÈyanÈ kuhitattaÑ, idaÑ
sÈmantajappanasa~khÈtaÑ kuhanavatthu. Tassa Paccekasambuddhassa imÈni
tÊÓi kuhanavatthuni pahÊnÈni samucchinnÈni v|pasantÈni paÔippassaddhÈni
abhabbuppattikÈni ÒÈÓagginÈ daÉÉhÈni. TasmÈ so Paccekasambuddho
nikkuho.
NippipÈsoti pipÈsÈ vuccati taÓhÈ. Yo rÈgo sÈrÈgo -pa- abhijjhÈ lobho
akusalam|laÑ. SÈ pipÈsÈ taÓhÈ tassa Paccekasambuddhassa pahÊnÈ
ucchinnam|lÈ tÈlÈvatthukatÈ anabhÈvaÑkatÈ ÈyatiÑ anuppÈdadhammÈ.
TasmÈ Paccekasambuddho nippipÈsoti nillolupo nikkuho nippipÈso.
______________________________________________________________
1. ŒyogabandhanaÑ (SyÈ, Ka) passa Khu 7. 173 piÔÔhe.
2. UÔÔaÓÉe (Ka)
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
275
Nimmakkho niddhantakasÈvamohoti makkhoti yo makkho
makkhÈyanÈ1 makkhÈyitattaÑ niÔÔhuriyaÑ niÔÔhuriyakammaÑ. KasÈvoti
rÈgo kasÈvo, doso kasÈvo, moho kasÈvo, kodho. UpanÈho. Makkho. PaÄÈso
-pa- sabbÈkusalÈbhisa~khÈrÈ kasÈvÈ. Mohoti dukkhe aÒÒÈÓaÑ,
dukkhasamudaye aÒÒÈÓaÑ, dukkhanirodhe aÒÒÈÓaÑ,
dukkhanirodhagÈminiyÈ paÔipadÈya aÒÒÈÓaÑ, pubbante aÒÒÈÓaÑ, aparante
aÒÒÈÓaÑ, pubbantÈparante aÒÒÈÓaÑ. IdappaccayatÈpaÔiccasamuppanneyu
dhammesu aÒÒÈÓaÑ. YaÑ evar|paÑ aÒÒÈÓaÑ adassanaÑ anabhisamayo
ananubodho appaÔivedho asaÑgÈhanÈ apariyogÈhanÈ asamapekkhanÈ
apaccavekkhaÓÈ apaccakkhakammaÑ dummejjhaÑ bÈlyaÑ asampajaÒÒaÑ
moho pamoho sammoho avijjÈ avijjogho avijjÈyogo avijjÈnusayo
avijjÈpariyuÔÔhÈnaÑ avijjÈla~gÊ moho akusalam|laÑ. Tassa
Paccekasambuddhassa makkho ca kasÈvo ca moho ca vantÈ saÑvantÈ
niddhantÈ pahÊnÈ samucchinnÈ v|pasantÈ paÔippassaddhÈ abhabbuppattikÈ
ÒÈÓagginÈ daÉÉhÈti so Paccekasambuddho nimmakkho
niddhantakasÈvamoho.
NirÈsaso sabbaloke bhavitvÈti ÈsÈ vuccati taÓhÈ. Yo rÈgo sÈrÈgo -paabhijjhÈ lobho akusalam|laÑ. Sabbaloketi sabba-apÈyaloke
sabbamanussaloke sabbadevaloke sabbakhandhaloke sabbadhÈtuloke sabbaÈyatanaloke. NirÈsaso sabbaloke bhavitvÈti sabbaloke nirÈsaso bhavitvÈ
nittaÓho bhavitvÈ nippipÈso bhavitvÈti nirÈsaso sabbaloke bhavitvÈ, eko care
khaggavisÈÓakappo. TenÈha so Paccekasambuddho–
Nillolupo nikkuho nippipÈso,
Nimmakkho niddhantakasÈvamoho.
NirÈsaso sabbaloke bhavitvÈ,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
143. PÈpaÑ sahÈyaÑ parivajjayetha,
AnatthadassiÑ visame niviÔÔhaÑ.
SayaÑ na seve pasutaÑ pamattaÑ,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(3)
______________________________________________________________
1. MakkhiyanÈ (Ka) passa Abhi 2. 371 piÔÔhe.
276
C|ÄaniddesapÈÄi
PÈpaÑ sahÈyaÑ parivajjayethÈti pÈpasahÈyo vuccati yo so sahÈyo
dasavatthukÈya micchÈdiÔÔhiyÈ samannÈgato “natthi dinnaÑ, natthi yiÔÔhaÑ,
natthi hutaÑ, natthi sukatadukkaÔÈnaÑ kammÈnaÑ phalaÑ vipÈko, natthi
ayaÑ loko, natthi paro loko, natthi mÈtÈ, natthi pitÈ, natthi sattÈ opapÈtikÈ,
natthi loke samaÓabrÈhmaÓÈ sammaggatÈ sammÈpaÔipannÈ. Ye imaÒca
lokaÑ paraÒca lokaÑ sayaÑ abhiÒÒÈ sacchikatvÈ pavedentÊ”ti. AyaÑ
pÈpasahÈyo, pÈpaÑ sahayaÑ parivajjayethÈti pÈpaÑ sahÈyaÑ vajjeyya
parivajjeyyÈti pÈpaÑ sahÈyaÑ parivajjayetha.
AnatthadassiÑ visame niviÔÔhanti anatthadassÊ vuccati yo so sahÈyo
dasavatthukÈya micchÈdiÔÔhiyÈ samannÈgato “natthi dinnaÑ, natthi yiÔÔhaÑ
-pa-. Ye imaÒca lokaÑ paraÒca lokaÑ sayaÑ abhiÒÒÈ sacchikatvÈ
pavedentÊ”ti. Visame niviÔÔhanti visame kÈyakamme niviÔÔhaÑ. Visame
vacÊkamme niviÔÔhaÑ. Visame manokamme niviÔÔhaÑ. Visame pÈÓÈtipÈte
niviÔÔhaÑ. Visame adinnÈdÈne niviÔÔhaÑ. Visame kÈmesumicchÈcÈre
niviÔÔhaÑ. Visame musÈvÈde niviÔÔhaÑ. VisamÈya pisuÓÈya vÈcÈya1
niviÔÔhaÑ. VisamÈya pharusÈya vÈcÈya2 niviÔÔhaÑ. Visame samphappalÈpe
niviÔÔhaÑ. VisamÈya abhijjhÈya niviÔÔhaÑ. Visame byÈpÈde niviÔÔhaÑ.
VisamÈya micchÈdiÔÔhiyÈ niviÔÔhaÑ. Visamesu sa~khÈresu niviÔÔhaÑ.
Visamesu paÒcasu kÈmaguÓesu niviÔÔhaÑ. Visamesu paÒcasu nÊvaraÓesu
niviÔÔhaÑ viniviÔÔhaÑ sattaÑ allÊnaÑ upagataÑ ajjhositaÑ adhimuttanti
anatthadassiÑ visame niviÔÔhaÑ.
SayaÑ na seve pasutaÑ pamattanti pasutanti yopi kÈme esati gavesati
pariyesati taccarito tabbahulo taggaruko tanninno tappoÓo tappabbhÈro
tadadhimutto tadadhipateyyo, sopi kÈmappasuto. Yopi taÓhÈvasena r|pe
pariyesati, sadde. Gandhe. Rase. PhoÔÔhabbe pariyesati taccarito tabbahulo
taggaruko tanninno tappoÓo tappabbhÈro tadadhimutto tadadhipateyyo, sopi
kÈmappasuto. Yopi taÓhÈvasena r|pe paÔilabhati, sadde. Gandhe. Rase.
PhoÔÔhabbe paÔilabhati taccarito tabbahulo taggaruko tanninno tappoÓo
tappabbhÈro tadadhimutto tadadhipateyyo, sopi kÈmappasuto. Yopi
taÓhÈvasena r|pe paribhuÒjati, sadde. Gandhe. Rase.
______________________________________________________________
1. PisuÓavÈcÈya (Ka)
2. PharusavÈcÈya (Ka)
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
277
PhoÔÔhabbe paribhuÒjati taccarito tabbahulo taggaruko tanninno tappoÓo
tappabbhÈro tadadhimutto tadadhipateyyo, sopi kÈmappasuto. YathÈ
kalahakÈrako kalahappasuto kammakÈrako kammappasuto gocare caranto
gocarappasuto jhÈyÊ jhÈnappasuto, evameva yo kÈme esati gavesati
pariyesati taccarito tabbahulo taggaruko tanninno tappoÓo tappabbhÈro
tadadhimutto tadadhipateyyo, sopi kÈmappasuto. Yopi taÓhÈvasena r|pe
pariyesati -pa-. Yopi taÓhÈvasena r|pe paÔilabhati -pa-. Yopi taÓhÈvasena
r|pe paribhuÒjati, sadde. Gandhe. Rase. PhoÔÔhabbe paribhuÒjati taccarito
tabbahulo taggaruko tanninno tappoÓo tappabbhÈro tadadhimutto
tadadhipateyyo, sopi kÈmappasuto. Pamattanti pamÈdo vattabbo
kÈyaduccarite vÈ vacÊduccarite vÈ manoduccarite vÈ paÒcasu kÈmaguÓesu
vÈ cittassa vosaggo vosaggÈnuppadÈnaÑ kusalÈnaÑ dhammÈnaÑ bhÈvanÈya
asakkaccakiriyatÈ asÈtaccakiriyatÈ anaÔÔhitakiriyatÈ olÊnavuttitÈ
nikkhittacchandatÈ nikkhittadhuratÈ anÈsevanÈ abhÈvanÈ abahulÊkammaÑ
anadhiÔÔhÈnaÑ ananuyogo, yo evar|po mÈdo pamajjanÈ pamajjitattaÑ, ayaÑ
vuccati pamÈdo.
SayaÑ na seve pasutaÑ pamattanti pasutaÑ na seveyya pamattaÒca
sayaÑ na seveyya sÈmaÑ na seveyya na niseveyya na saÑseveyya na
parisaÑseveyya na Ècareyya na samÈcareyya na samÈdÈya vatteyyÈti sayaÑ
na seve pasutaÑ pamattaÑ, eko care khaggavisÈÓakappo. TenÈha so
Paccekasambuddho–
PÈpaÑ sahÈyaÑ parivajjayetha,
AnatthadassiÑ visame niviÔÔhaÑ.
SayaÑ na seve pasutaÑ pamattaÑ,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
144. BahussutaÑ dhammadharaÑ bhajetha,
MittaÑ uÄÈraÑ paÔibhÈnavantaÑ.
AÒÒÈya atthÈni vineyya ka~khaÑ,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(4)
278
C|ÄaniddesapÈÄi
BahussutaÑ dhammadharaÑ bhajethÈti bahussuto hoti mitto sutadharo
sutasannicayo, ye te dhammÈ ÈdikalyÈÓÈ majjhekalyÈÓÈ pariyosÈnakalyÈÓÈ
sÈtthaÑ sabyaÒjanaÑ1 kevalaparipuÓÓaÑ parisuddhaÑ brahmacariyaÑ
abhivadanti, tathÈr|pÈssa dhammÈ bahussutÈ honti dhÈtÈ2 vacasÈ paricitÈ
manasÈnupekkhitÈ diÔÔhiyÈ suppaÔividdhÈ. Dhammadharanti dhammaÑ
dhÈrentaÑ3 SuttaÑ GeyyaÑ VeyyÈkaraÓaÑ GÈthaÑ UdÈnaÑ ItivuttakaÑ
JÈtakaÑ AbbhutadhammaÑ VedallaÑ. BahussutaÑ
dhammadharaÑbhajethÈti bahussutaÒca dhammadharaÒca mittaÑ bhajeyya
saÑbhajeyya seveyya niseveyya saÑseveyya paÔiseveyyÈti bahussutaÑ
dhammadharaÑ bhajetha.
MittaÑ uÄÈraÑ paÔibhÈnavantanti uÄÈro hoti mitto sÊlena samÈdhinÈ
paÒÒÈya vimuttiyÈ vimuttiÒÈÓadassanena. PaÔibhÈnavantanti tayo
paÔibhÈnavanto pariyattipaÔibhÈnavÈ paripucchÈpaÔibhÈnavÈ
adhigamapaÔibhÈnavÈ. Katamo pariyattipaÔibhÈnavÈ, idhekaccassa
BuddhavacanaÑ pariyÈputaÑ4 hoti SuttaÑ GeyyaÑ VeyyÈkaraÓaÑ GÈthÈ
UdÈnaÑ ItivuttakaÑ JÈtakaÑ AbbhutadhammaÑ VedallaÑ, tassa pariyattiÑ
nissÈya paÔibhÈti, ayaÑ pariyattipaÔibhÈnavÈ.
Katamo paripucchÈpaÔibhÈnavÈ, idhekacco paripucchitopi hoti atthe ca
ÒÈye ca lakkhaÓe ca kÈraÓe ca ÔhÈnÈÔÔhÈne ca, tassa paripucchaÑ nissÈya
paÔibhÈti, ayaÑ paripucchÈpaÔibhÈnavÈ.
Katamo adhigamapaÔibhÈnavÈ, idhekaccassa adhigatÈ honti cattÈro
satipaÔÔhÈnÈ cattÈro sammappadhÈnÈ cattÈro iddhipÈdÈ paÒcindriyÈni paÒca
balÈni satta bojjha~gÈ ariyo aÔÔha~giko maggo cattÈro ariyamaggÈ cattÈri
sÈmaÒÒaphalÈni catasso paÔisambhi dÈyo cha abhiÒÒÈyo5. Tassa attho ÒÈto,
dhammo ÒÈto, nirutti ÒÈtÈ. Atthe ÒÈte attho paÔibhÈti, dhamme ÒÈte dhammo
paÔibhÈti, niruttiyÈ ÒÈtÈya nirutti paÔibhÈti, imesu tÊsu ÒÈÓaÑ
paÔibhÈnapaÔisambhidÈ. So Paccekasambuddho imÈya
paÔibhÈnapaÔisambhidÈya upeto samupeto upÈgato samupÈgato upapanno
samupapanno samannÈgato, tasmÈ Paccekasambuddho
______________________________________________________________
1. SatthÈ sabyaÒjanÈ (SyÈ) passa Ma 3. 62 piÔÔhe.
4. PariyÈpuÔaÑ (SyÈ, Ka) passa DÊ 3. 164piÔÔhe.
5. ChaÄabhiÒÒÈyo (SyÈ)
2. DhatÈ (SyÈ)
3. DhÈreti (Ka)
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
279
paÔibhÈnavÈ. Yassa pariyatti natthi paripucchÈ natthi adhigamo natthi, kiÑ
tassa paÔibhÈyissatÊti mittaÑ uÄÈraÑ paÔibhÈnavantaÑ.
AÒÒÈya atthÈni vineyya ka~khanti attatthaÑ aÒÒÈya paratthaÑ aÒÒÈya
ubhayatthaÑ aÒÒÈya diÔÔhadhammikatthaÑ aÒÒÈya samparÈyikatthaÑ
aÒÒÈya paramatthaÑ aÒÒÈya abhiÒÒÈya jÈnitvÈ tulayitvÈ tÊrayitvÈ
vibhÈvayitvÈ vibh|taÑ katvÈ ka~khaÑ vineyya paÔivineyya pajaheyya
vinodeyya byantÊkareyya anabhÈvaÑ gameyyÈti aÒÒÈya atthÈni vineyya
ka~khaÑ, eko care khaggavisÈÓakappo. TenÈha so Paccekasambuddho–
BahussutaÑ dhammadharaÑ bhajetha,
MittaÑ uÄÈraÑ paÔibhÈnavantaÑ.
AÒÒÈya atthÈni vineyya ka~khaÑ,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
145. KhiÉÉaÑ ratiÑ1 kÈmasukhaÒca loke,
Anala~karitvÈ anapekkhamÈno.
Vibh|saÔÔhÈnÈ2 virato saccavÈdÊ,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(5)
KhiÉÉaÑratiÑ kÈmasukhaÒca loketi khiÉÉÈti dve khiÉÉÈ, kÈyikÈ khiÉÉÈ
ca vÈcasikÈ khiÉÉÈ ca -pa- ayaÑ kÈyikÈ khiÉÉÈ -pa- ayaÑ vÈcasikÈ khiÉÉÈ.
RatÊti anukkaÓÔhitÈdhivacanametaÑ ratÊti. KÈmasukhanti vuttaÑ hetaÑ
BhagavatÈ3–paÒcime bhikkhave kÈmaguÓÈ. Katame paÒca,
cakkhuviÒÒeyyÈ r|pÈ iÔÔhÈ kantÈ manÈpÈ piyar|pÈ kÈm|pasaÑhitÈ rajanÊyÈ,
sotaviÒÒeyyÈ saddÈ -pa- ghÈnaviÒÒeyyÈ gandhÈ. JivhÈviÒÒeyyÈ rasÈ.
KÈyaviÒÒeyyÈ phoÔÔhabbÈ iÔÔhÈ kantÈ manÈpÈ piyar|pÈ kÈm|pasaÑhitÈ
rajanÊyÈ, ime kho bhikkhave paÒca kÈmaguÓÈ. YaÑ kho bhikkhave ime
paÒca kÈmaguÓe paÔicca uppajjati sukhaÑ somanassaÑ, idaÑ vuccati
kÈmasukhaÑ. Loketi manussaloketi khiÉÉaÑ ratiÑ kÈmasukhaÒca loke.
______________________________________________________________
1. RatÊ (SyÈ)
2. Vibh|sanaÔÔhÈnÈ (SyÈ, Ka), vibh|saÓaÔÔhÈnÈ (SÊ-®Ôha)
3. Passa Ma 2. 233 piÔÔhe.
280
C|ÄaniddesapÈÄi
Anala~karitvÈ anapekkhamÈnoti khiÉÉaÒca ratiÒca kÈmasukhaÒca loke
anala~karitvÈ anapekkho hutvÈ pajahitvÈ vinodetvÈ byantÊkaritvÈ
anabhÈvaÑ gametvÈti anala~karitvÈ anapekkhamÈno.
Vibh|saÔÔhÈnÈ virato saccavÈdÊti vibh|sÈti dve vibh|sÈ, atthi
agÈrikavibh|sÈ1, atthi anÈgÈrikavibh|sÈ. KatamÈ agÈrikavibh|sÈ, kesÈ ca
mass| ca mÈlÈgandhaÒca vilepanaÒca ÈbharaÓaÒca pilandhanaÒca vatthaÒca
pÈrupanaÒca2 veÔhanaÒca ucchÈdanaÑ parimaddanaÑ nhÈpanaÑ
sambÈhanaÑ ÈdÈsaÑ aÒjanaÑ mÈlÈgandhavilepanaÑ mukhacuÓÓaÑ
mukhalepanaÑ hatthabandhaÑ sikhÈbandhaÑ daÓÉaÑ nÈÄikaÑ khaggaÑ
chattaÑ citrupÈhanaÑ uÓhÊsaÑ maÓiÑ vÈÄabÊjaniÑ odÈtÈni vatthÈni
dÊghadasÈni iti vÈ, ayaÑ agÈrikavibh|sÈ.
KatamÈ anÈgÈrikavibh|sÈ, cÊvaramaÓÉanÈ pattamaÓÉanÈ
senÈsanamaÓÉanÈ imassa vÈ p|tikÈyassa bÈhirÈnaÑ vÈ parikkhÈrÈnaÑ
maÓÉanÈ vibh|sanÈ keÄanÈ parikeÄanÈ gaddhikatÈ gaddhikattaÑ3 capalatÈ4
cÈpalyaÑ, ayaÑ anÈgÈrikavibh|sÈ.
SaccavÈdÊti so Paccekasambuddho saccavÈdÊ saccasandho theto
paccayiko avisaÑvÈdako lokassa vibh|saÔÔhÈnÈ Èrato virato paÔivirato
nikkhanto nissaÔo vippamutto visaÒÒutto vimariyÈdikatena cetasÈ viharatÊti
vibh|saÔÔhÈnÈ virato saccavÈdÊ, eko care khaggavisÈÓakappo. TenÈha so
Paccekasambuddho–
KhiÉÉaÑ ratiÑ kÈmasukhaÒca loke,
Anala~karitvÈ anapekkhamÈno.
Vibh|saÔÔhÈnÈ virato saccavÈdÊ,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
146. PuttaÒca dÈraÑ pitaraÒca mÈtaraÑ,
DhanÈni dhaÒÒÈni ca bandhavÈni.
HitvÈna kÈmÈni yathodhikÈni,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(6)
______________________________________________________________
1. AgÈrikassa vibh|sÈ (Ka) evamuparipi.
2. PasÈdhanaÒca (SyÈ), sayanÈsanaÒca (Ka) 254 piÔÔhe natthi pÈÔhanÈnattaÑ.
3. GedhikatÈ gedhikattaÑ (SyÈ) passa Abhi 2. 365 piÔÔhe.
4. CapalanÈ (SyÈ)
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
281
PuttaÒca dÈraÑ pitaraÒca mÈtaranti puttÈti cattÈro puttÈ atrajo putto
khettajo1 putto dinnako putto antevÈsiko putto. DÈrÈ vuccanti bhariyÈyo.
PitÈti yo so janako. MÈtÈti yÈ sÈ janikÈti puttaÒca dÈraÑ pitaraÒca mÈtaraÑ.
DhanÈni dhaÒÒÈni ca bandhavÈnÊti dhanÈni vuccanti hiraÒÒaÑ
suvaÓÓaÑ muttÈ maÓi veÄuriyo sa~kho silÈ pavÈÄaÑ rajataÑ jÈtar|paÑ
lohita~go2 masÈragallaÑ. DhaÒÒÈni vuccanti pubbaÓÓaÑ aparaÓÓaÑ.
PubbaÓÓaÑ nÈma sÈli vÊhi yavo godhumo ka~gu varako kudr|sako3.
AparaÓÓaÑ nÈma s|peyyaÑ. BandhavÈnÊti cattÈro bandhavÈ ÒÈtibandhavÈpi
bandhu gottabandhavÈpi bandhu mittabandhavÈpi bandhu sippabandhavÈpi
bandh|ti dhanÈni dhaÒÒÈni ca bandhavÈni.
HitvÈna kÈmÈni yathodhikÈnÊti kÈmÈti uddÈnato dve kÈmÈ vatthukÈmÈ
ca kilesakÈmÈ ca -pa-. Ime vuccanti vatthukÈmÈ -pa-. Ime vuccanti
kilesakÈmÈ. HitvÈna kÈmÈnÊti vatthukÈme parijÈnitvÈ kilesakÈme pahÈyÈ
pajahitvÈ vinodetvÈ byantÊkaritvÈ anabhÈvaÑ gametvÈ. HitvÈna kÈmÈni
yathodhikÈnÊti sotÈpattimaggena ye kilesÈ pahÊnÈ, te kilese na puneti na
pacceti na paccÈgacchati. SakadÈgÈmimaggena ye kilesÈ pahÊnÈ.
AnÈgÈmimaggena ye kilesÈ pahÊnÈ. Arahattamaggena ye kilesÈ pahÊnÈ, te
kilese na puneti na pacceti na paccÈgacchatÊti hitvÈna kÈmÈni yathodhikÈni,
eko care khaggavisÈÓakappo. TenÈha so Paccekasambuddho–
PuttaÒca dÈraÑ pitaraÒca mÈtaraÑ,
DhanÈni dhaÒÒÈni ca bandhavÈni.
HitvÈna kÈmÈni yathodhikÈni,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
______________________________________________________________
1. Khetrajo (SyÈ, Ka)
2. Lohitako (?)
3. Kudrusako (SyÈ)
282
C|ÄaniddesapÈÄi
147. Sa~go eso parittamettha sokhyaÑ,
AppassÈdo dukkhamettha bhiyyo.
GaÄo eso iti Òa tvÈ matimÈ1,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(7)
Sa~go eso parittamettha sokhyanti sa~goti vÈ baÄisanti vÈ Èmisanti vÈ
laggananti vÈ palibodhoti vÈ paÒcannetaÑ kÈmaguÓÈnaÑ adhivacanaÑ.
Parittamettha sokhyanti vuttaÑ hetaÑ BhagavatÈ–“paÒcime bhikkhave
kÈmaguÓÈ. Katame paÒca, cakkhuviÒÒeyyÈ r|pÈ iÔÔhÈ kantÈ manÈpÈ
piyar|pÈ kÈm|pasaÑhitÈ rajanÊyÈ -pa- kÈyaviÒÒeyyÈ phoÔÔhabbÈ iÔÔhÈ kantÈ
manÈpÈ piyar|pÈ kÈm|pasaÑhitÈ rajanÊyÈ, ime kho bhikkhave paÒca
kÈmaguÓÈ. YaÑ kho bhikkhave ime paÒca kÈmaguÓe paÔicca uppajjati
sukhaÑ somanassaÑ, idaÑ vuccati kÈmasukhaÑ. AppakaÑ etaÑ sukhaÑ,
parittakaÑ etaÑ sukhaÑ, thokakaÑ etaÑ sukhaÑ, omakaÑ etaÑ sukhaÑ,
lÈmakaÑ etaÑ sukhaÑ, chatukkaÑ etaÑ sukhan”ti sa~go eso parittamettha
sokhyaÑ.
AppassÈdo dukkhamettha bhiyyoti appassÈdÈ kÈmÈ vuttÈ BhagavatÈ2
bahudukkhÈ bahupÈyÈsÈ3, ÈdÊnavo ettha bhiyyo. AÔÔhika~kal|pamÈ kÈmÈ
vuttÈ BhagavatÈ. MaÑsapes|pamÈ kÈmÈ vuttÈ BhagavatÈ. TiÓukk|pamÈ
kÈmÈ vuttÈ BhagavatÈ. A~gÈrakÈs|pamÈ kÈmÈ vuttÈ BhagavatÈ.
Supinak|pamÈ kÈmÈ vuttÈ BhagavatÈ. YÈcitak|pamÈ kÈmÈ vuttÈ BhagavatÈ.
Rukkhaphal|pamÈ kÈmÈ vuttÈ BhagavatÈ. Asis|n|pamÈ kÈmÈ vuttÈ
BhagavatÈ, sattis|l|pamÈ kÈmÈ vuttÈ BhagavatÈ. Sappasir|pamÈ kÈmÈ vuttÈ
BhagavatÈ bahudukkhÈ bahupÈyÈsÈ. ŒdÊnavo ettha bhiyyoti appassÈdo
dukkhamettha bhiyyo.
GaÄo eso iti Òa tvÈ matimÈti gaÄoti vÈ baÄisanti vÈ Èmisanti vÈ
laggananti vÈ bandhananti vÈ palibodhoti vÈ paÒcannetaÑ kÈmaguÓÈnaÑ
adhivacanaÑ. ItÊti padasandhi padasaÑsaggo padapÈrip|rÊ akkharasamavÈyo
byaÒjanasiliÔÔhatÈ padÈnupubbatÈpetaÑ itÊti. MatimÈti paÓÉito paÒÒavÈ
buddhimÈ ÒÈÓÊ vibhÈvÊ medhÈvÊ. GaÄo eso iti Òa tvÈ matimÈti matimÈ gaÄoti
Òa tvÈ baÄisanti Òa tvÈ Èmisanti
______________________________________________________________
1. MutÊmÈ (Khu 1. 288 piÔÔhe).
2. Passa Ma 1. 185 piÔÔhe.
3. Bah|pÈyÈsÈ (SyÈ)
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
283
ÒatvÈ laggananti Òa tvÈ bandhananti Òa tvÈ palibodhoti Òa tvÈ jÈnitvÈ
tulayitvÈ tÊrayitvÈ vibhÈvayitvÈ vibh|taÑ katvÈti gaÄo eso iti Òa tvÈ matimÈ,
eko care khaggavisÈÓakappo. TenÈha so Paccekasambuddho–
Sa~go eso parittamettha sokhyaÑ,
AppassÈdo dukkhamettha bhiyyo.
GaÄo eso iti ÒatvÈ matimÈ,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
148. SandÈlayitvÈna saÒÒojanÈni,
JÈlaÑva bhetvÈ salilambucÈrÊ.
AggÊva daÉÉhaÑ anivattamÈno,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(8)
SandÈlayitvÈna saÒÒojanÈnÊti dasa saÒÒojanÈni, kÈmarÈgasaÒÒojanaÑ
paÔighasaÒÒojanaÑ mÈnasaÒÒojanaÑ diÔÔhisaÒÒojanaÑ
vicikicchÈsaÒÒojanaÑ sÊlabbataparÈmÈsasaÒÒojanaÑ bhavarÈgasaÒÒojanaÑ
issÈsaÒÒojanaÑ macchariyasaÒÒojanaÑ avijjÈsaÒÒojanaÑ. SandÈlayitvÈna
saÒÒojanÈnÊti dasa saÒÒojanÈni dÈlayitvÈ sandÈlayitvÈ pajahitvÈ vinodetvÈ
byantÊkaritvÈ anabhÈvaÑ gametvÈti sandÈlayitvÈna saÒÒojanÈni.
JÈlaÑva bhetvÈ salilambucÈrÊti jÈlaÑ vuccati suttajÈlaÑ. SalilaÑ
vuccati udakaÑ, ambucÈrÊ vuccati maccho, yathÈ maccho jÈlaÑ bhinditvÈ
pabhinditvÈ dÈlayitvÈ padÈlayitvÈ sampadÈlayitvÈ carati viharati iriyati
vatteti pÈleti yapeti yÈpeti, evameva dve jÈlÈ taÓhÈjÈlaÒca diÔÔhijÈlaÒca -paidaÑ taÓhÈjÈlaÑ -pa- idaÑ diÔÔhijÈlaÑ. Tassa Paccekasambuddhassa
taÓhÈjÈlaÑ pahÊnaÑ, diÔÔhijÈlaÑ paÔinissaÔÔhaÑ. TaÓhÈjÈlassa pahÊnattÈ
diÔÔhijÈlassa paÔinissaÔÔhattÈ so Paccekasambuddho r|pe na sajjati, sadde na
sajjati, gandhe na sajjati -pa- diÔÔhasutamutaviÒÒÈtabbesu dhammesu na
sajjati na gaÓhÈti na bajjhati na palibajjhati nikkhanto nissaÔo vippamutto
visaÒÒutto vimariyÈdikatena cetasÈ viharatÊti jÈlaÑva bhetvÈ salilambucÈrÊ.
284
C|ÄaniddesapÈÄi
AggÊva daÉÉhaÑ anivattamÈnoti yathÈ aggi tiÓakaÔÔhupÈdÈnaÑ dahanto
gacchati anivattanto, evameva tassa Paccekasambuddhassa sotÈpattimaggena
ye kilesÈ pahÊnÈ, te kilese na puneti na pacceti na paccÈgacchati.
SakadÈgÈmimaggena. AnÈgÈmimaggena. Arahattamaggena ye kilesÈ pahÊnÈ,
te kilese na puneti na pacceti na paccÈgacchatÊti aggÊva daÉÉhaÑ
anivattamÈno, eko care khaggavisÈÓakappo. TenÈha so
Paccekasambuddho–
SandÈlayitvÈna saÒÒojanÈni,
JÈlaÑva bhetvÈ salilambucÈrÊ.
AggÊva daÉÉhaÑ anivattamÈno,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
149. Okkhittacakkhu na ca pÈdalolo,
Guttindriyo rakkhitamÈnasÈno.
Anavassuto apariÉayhamÈno1,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(9)
Okkhittacakkhu na ca pÈdaloloti kathaÑ khittacakkhu hoti. Idhekacco
bhikkhu2 cakkhulolo cakkhuloliyena samannÈgato hoti, “adiÔÔhaÑ
dakkhitabbaÑ, diÔÔhaÑ samatikkamitabban”ti ÈrÈmena ÈrÈmaÑ uyyÈnena
uyyÈnaÑ gÈmena gÈmaÑ nigamena nigamaÑ nagarena nagaraÑ raÔÔhena
raÔÔhaÑ janapadena janapadaÑ dÊghacÈrikaÑ anavaÔÔhitacÈrikaÑ3 anuyutto
hoti r|padassanÈya, evaÑ khittacakkhu hoti.
Atha vÈ bhikkhu antaragharaÑ paviÔÔho vÊthiÑ paÔipanno asaÑvuto
gacchati, hatthiÑ olokento assaÑ olokento rathaÑ olokento pattiÑ olokento
kumÈrake olokento kumÈrikÈyo olokento itthiyo olokento purise olokento
antarÈpaÓaÑ olokento gharamukhÈni olokento uddhaÑ olokento adho
olokento disÈvidisaÑ vipekkhamÈno4 gacchati, evampi khittacakkhu hoti.
______________________________________________________________
1. AparidayhamÈno (Ka)
3. AnavatthacÈrikaÑ (SyÈ)
2. Natthi SyÈ-potthake, Khu 7. 285 piÔÔhe ca.
4. PekkhamÈno (SyÈ, Ka)
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
285
Atha vÈ bhikkhu cakkhunÈ r|paÑ disvÈ nimittaggÈhÊ hoti
anubyaÒjanaggÈhÊ, yatvÈdhikaraÓamenaÑ cakkhundriyaÑ asaÑvutaÑ
viharantaÑ abhijjhÈdomanassÈ pÈpakÈ akusalÈ dhammÈ anvÈssaveyyuÑ,
tassa saÑvarÈya na paÔipajjati, na rakkhati cakkhundriyaÑ, cakkhundriye na
saÑvaraÑ Èpajjati, evampi khittacakkhu hoti.
YathÈ vÈ paneke bhonto samaÓabrÈhmaÓÈ saddhÈdeyyÈni bhojanÈni
bhuÒjitvÈ te evar|paÑ vis|kadassanaÑ anuyuttÈ viharanti. SeyyathidaÑ,
naccaÑ gÊtaÑ vÈditaÑ pekkhaÑ akkhÈnaÑ pÈÓissaraÑ vetÈÄaÑ
kumbhath|ÓaÑ sobhanakaÑ1 caÓÉÈlaÑ vaÑsaÑ dhovanaÑ hatthiyuddhaÑ
assayuddhaÑ mahiÑsayuddhaÑ2 usabhayuddhaÑ ajayuddhaÑ
meÓÉayuddhaÑ kukkuÔayuddhaÑ vaÔÔakayuddhaÑ daÓÉayuddhaÑ
muÔÔhiyuddhaÑ nibbuddhaÑ uyyodhikaÑ balaggaÑ senÈby|haÑ
anÊkadassanaÑ iti vÈ, iti evar|paÑ vis|kadassanaÑ anuyutto hoti, evampi
khittacakkhu hoti.
KathaÑ okkhittacakkhu hoti. Idhekacco bhikkhu na cakkhulolo na
cakkhuloliyena samannÈgato hoti, “adiÔÔhaÑ dakkhitabbaÑ, diÔÔhaÑ
samatikkamitabban”ti na ÈrÈmena ÈrÈmaÑ na uyyÈnena uyyÈnaÑ na
gÈmena gÈmaÑ na nigamena nigamaÑ na nagarena nagaraÑ na raÔÔhena
raÔÔhaÑ na janapadena janapadaÑ dÊghacÈrikaÑ anavaÔÔhitacÈrÊkaÑ
anuyutto hoti r|padassanÈya, evaÑ okkhittacakkhu hoti.
Atha vÈ bhikkhu antaragharaÑ paviÔÔho vÊthiÑ paÔipanno saÑvuto
gacchati, na hatthiÑ olokento na assaÑ olokento na rathaÑ olokento na
pattiÑ olokento na kumÈrake olokento na kumÈrikÈyo olokento na itthiyo
olokento na purise olokento na antarÈpaÓaÑ olokento na gharamukhÈni
olokento na uddhaÑ olokento na adho olokento na disÈvidisaÑ
vipekkhamÈno gacchati, evampi okkhittacakkhu hoti.
Atha vÈ bhikkhu cakkhunÈ r|paÑ disvÈ na nimittaggÈhÊ hoti
nÈnubyaÒjanaggÈhÊ, yatvÈdhikaraÓamenaÑ cakkhundriyaÑ asaÑvutaÑ
viharantaÑ abhijjhÈdomanassÈ pÈpakÈ akusalÈ dhammÈ anvÈssaveyyuÑ,
tassa saÑvarÈya paÔipajjati, rakkhati cakkhundriyaÑ, cakkhundriye
saÑvaraÑ Èpajjati, evampi okkhittacakkhu hoti.
______________________________________________________________
1. SobhanagarakaÑ (SyÈ), sobhanakaraÓaÑ (Ka)
2. MahisayuddhaÑ (SyÈ)
286
C|ÄaniddesapÈÄi
YathÈ vÈ paneke bhonto samaÓabrÈhmaÓÈ saddhÈdeyyÈni bhojanÈni
bhuÒjitvÈ te evar|paÑ vis|kadassanaÑ anuyuttÈ viharanti. SeyyathidaÑ,
naccaÑ gÊtaÑ vÈditaÑ -pa- anÊkadassanaÑ iti vÈ, iti evar|pÈ vis|kadassanÈ
paÔivirato, evampi okkhittacakkhu hoti.
Na ca pÈdaloloti kathaÑ pÈdalolo hoti. Idhekacco bhikkhu pÈdalolo
pÈdaloliyena samannÈgato hoti, ÈrÈmena ÈrÈmaÑ uyyÈnena uyyÈnaÑ
gÈmena gÈmaÑ nigamena nigamaÑ nagarena nagaraÑ raÔÔhena raÔÔhaÑ
janapadena janapadaÑ dÊghacÈrikaÑ anavaÔÔhitacÈrikaÑ anuyutto hoti,
evampi pÈdalolo hoti.
Atha vÈ bhikkhu antosaÑghÈrÈme1 pÈdalolo pÈdaloliyena samannÈgato
hoti, na atthahetu na kÈraÓahetu uddhato av|pasantacitto pariveÓato
pariveÓaÑ gacchati, vihÈrato vihÈraÑ gacchati, aÉÉhayogato aÉÉhayogaÑ
gacchati, pÈsÈdato pÈsÈdaÑ gacchati, hammiyato hammiyaÑ gacchati,
guhato guhaÑ gacchati, leÓato leÓaÑ gacchati, kuÔiyÈ kuÔiÑ gacchati,
k|ÔÈgÈrato k|ÔÈgÈraÑ gacchati, aÔÔato aÔÔaÑ gacchati, mÈÄato mÈÄaÑ
gacchati, uddaÓÉato uddaÓÉaÑ gacchati2, upaÔÔhÈnasÈlato upaÔÔhÈnasÈlaÑ
gacchati, maÓÉapato maÓÉapaÑ gacchati, rukkham|lato rukkham|laÑ
gacchati. Yattha vÈ pana bhikkh| nisÊdanti vÈ gacchanti vÈ, tattha ekassa vÈ
dutiyo hoti, dvinnaÑ vÈ tatiyo hoti, tiÓÓaÑ vÈ catuttho hoti, tattha bahuÑ
samphappalÈpaÑ palapati. SeyyathidaÑ, rÈjakathaÑ corakathaÑ -paitibhavÈbhavakathaÑ katheti, evampi pÈdalolo hoti.
Na ca pÈdaloloti so Paccekasambuddho pÈdaloliyÈ Èrato virato
paÔivirato nikkhanto nissaÔo vippamutto visaÒÒutto vimariyÈdikatena cetasÈ,
paÔisallÈnÈrÈmo hoti paÔisallÈnarato ajjhattaÑ cetosamathamanuyutto
anirÈkatajjhÈno vipassanÈya samannÈgato br|hetÈ suÒÒÈgÈraÑ jhÈyÊ
jhÈnarato ekattamanuyutto sadatthagarukoti okkhittacakkhu na ca pÈdalolo.
______________________________________________________________
1. Antopi saÑghÈrÈme (Ka)
2. UddaÓÉaÑ gacchati, uddhositato uddhositaÑ gacchati (SyÈ) passa Khu 7. 51 piÔÔhe.
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
287
Guttindriyo rakkhitamÈnasÈnoti guttindriyoti so Paccekasambuddho
cakkhunÈ r|paÑ disvÈ na nimittaggÈhÊ hoti nÈnubyaÒjanaggÈhÊ,
yatvÈdhikaraÓamenaÑ cakkhundriyaÑ asaÑvutaÑ viharantaÑ
abhijjhÈdomanassÈ pÈpakÈ akusalÈ dhammÈ anvÈssaveyyuÑ, tassa
saÑvarÈya paÔipajjati, rakkhati cakkhundriyaÑ, cakkhundriye saÑvaraÑ
Èpajjati, sotena saddaÑ sutvÈ -pa- ghÈnena gandhaÑ ghÈyitvÈ. JivhÈya
rasaÑ sÈyitvÈ. KÈyena phoÔÔhabbaÑ phusitvÈ. ManasÈ dhammaÑ viÒÒÈya
na nimittaggÈhÊ hoti nÈnubyaÒjanaggÈhÊ, yatvÈdhikaraÓamenaÑ
manindriyaÑ asaÑvutaÑ viharantaÑ abhijjhÈdomanassÈ pÈpakÈ akusalÈ
dhammÈ anvÈssaveyyuÑ, tassa saÑvarÈya paÔipajjati, rakkhati
manindriyaÑ, manindriye saÑvaraÑ ÈpajjatÊti guttindriyo.
RakkhitamÈnasÈnoti gopitamÈnasÈnoti guttindriyo rakkhitamÈnasÈno.
Anavassuto pariÉayhamÈnoti vuttaÑ hetaÑ ÈyasmatÈ
MahÈmoggallÈnena–avassutapariyÈyaÒca1 vo Èvuso desessÈmi
anavassutapariyÈyaÒca, taÑ suÓÈtha sÈdhukaÑ manasikarotha, bhÈsissÈmÊti.
“EvamÈvuso”ti kho te bhikkh| Èyasmato mahÈmoggallÈnassa paccassosuÑ.
ŒyasmÈ MahÈmoggallÈno2 etadavoca–
KathaÒcÈvuso avassuto hoti, idhÈvuso bhikkhu cakkhunÈ r|paÑ disvÈ
piyar|pe r|pe adhimuccati, appiyar|pe r|pe byÈpajjati,
anupaÔÔhitakÈyassati3 ca viharati parittacetaso, taÒca cetovimuttiÑ
paÒÒÈvimuttiÑ yathÈbh|taÑ nappajÈnÈti, yatthassa4 te uppannÈ pÈpakÈ
akusalÈ dhammÈ aparisesÈ nirujjhanti. Sotena saddaÑ sutvÈ -pa-. ManasÈ
dhammaÑ viÒÒÈya piyar|pe dhamme adhimuccati, appiyar|pe dhamme
byÈpajjati, anupaÔÔhitakÈyassati ca viharati parittacetaso, taÒca cetovimuttiÑ
paÒÒÈvimuttiÑ yathÈbh|taÑ nappajÈnÈti, yatthassa te uppannÈ pÈpakÈ
akusalÈ dhammÈ aparisesÈ nirujjhanti. AyaÑ vuccatÈvuso bhikkhu avassuto
cakkhuviÒÒeyyesu r|pesu -pa- avassuto manoviÒÒeyyesu dhammesu
evaÑvihÈriÑ cÈvuso bhikkhuÑ cakkhuto cepi naÑ mÈro upasa~kamati,
labhetheva5 mÈro
______________________________________________________________
1. Passa SaÑ 2. 390 piÔÔhe.
3. AnupaÔÔhitakÈyasati (SyÈ, Ka)
5. Labhateva (SyÈ, Ka) evamuparipi.
2. MahÈmoggalÈno (Ka)
4. Tattha ye (Ka) SaÑ 2. 390 piÔÔhe.
288
C|ÄaniddesapÈÄi
otÈraÑ, labhetha1 mÈro ÈrammaÓaÑ. Sotato cepi naÑ -pa-. Manato cepi
naÑ mÈro upasa~kamati, labhetheva mÈro otÈraÑ, labhetha mÈro
ÈrammaÓaÑ.
SeyyathÈpi Èvuso naÄÈgÈraÑ vÈ tiÓÈgÈraÑ vÈ sukkhaÑ koÄÈpaÑ2
terovassikaÑ. PuratthimÈya cepi naÑ disÈya puriso ÈdittÈya tiÓukkÈya
upasa~kameyya, labhetheva aggi otÈraÑ, lebhetha aggi ÈrammaÓaÑ.
PacchimÈya cepi naÑ disÈya -pa-. UttarÈya cepi naÑ disÈya. DakkhiÓÈya
cepi naÑ disÈya. HeÔÔhimato3 cepi naÑ disÈya. Uparimato4 cepi naÑ
disÈya. Yato kutoci cepi naÑ puriso ÈdittÈya tiÓukkÈya upasa~kameyya,
labhetheva aggi otÈraÑ. Labhetha aggi ÈrammaÓaÑ. Evameva kho Èvuso
evaÑvihÈriÑ bhikkhuÑ cakkhuto cepi naÑ mÈro upasa~kamati. Labhetheva
mÈro otÈraÑ, labhetha mÈro ÈrammaÓaÑ. Sotato cepi naÑ -pa-. Manato
cepi naÑ mÈro upasa~kamati, labhetheva mÈro otÈraÑ, labhetha mÈro
ÈrammaÓaÑ.
EvaÑvihÈriÑ cÈvuso bhikkhuÑ r|pÈ adhibhaÑsu5, na bhikkhu r|pe
adhibhosi. SaddÈ bhikkhuÑ adhibhaÑsu, na bhikkhu sadde adhibhosi.
GandhÈ bhikkhuÑ adhibhaÑsu, na bhikkhu gandhe adhibhosi. RasÈ
bhikkhuÑ adhibhaÑsu, na bhikkhu rase adhibhosi. PhoÔÔhabbÈ bhikkhuÑ
adhibhaÑsu, na bhikkhu phoÔÔhabbe adhibhosi. DhammÈ bhikkhuÑ
adhibhaÑsu, na bhikkhu dhamme adhibhosi. AyaÑ vuccatÈvuso bhikkhu
r|pÈdhibh|to saddÈdhibh|to gandhÈdhibh|to rasÈdhibh|to
phoÔÔhabbÈdhibh|to dhammÈdhibh|to adhibh|to anadhibh|, adhibhaÑsu
naÑ pÈpakÈ akusalÈ dhammÈ saÑkilesikÈ ponobhavikÈ sadarÈ dukkhavipÈkÈ
ÈyatiÑ jÈtijarÈmaraÓiyÈ, evaÑ kho Èvuso avassuto hoti.
KathaÒcÈvuso anavassuto hoti. IdhÈvuso bhikkhu cakkhunÈ r|paÑ
disvÈ piyar|pe r|pe nÈdhimuccati, appiyar|pe r|pe na byÈpajjati,
upaÔÔhitakÈyassati ca viharati appamÈÓacetaso. TaÒca cetovimuttiÑ
______________________________________________________________
1. Labhati (SyÈ, Ka) evamuparipi.
2. KolÈpaÑ (SyÈ) SaÑ 2. 391 piÔÔhepi.
3. Pacchato (SyÈ), heÔÔhimÈya (Ka)
4. Uparito (SyÈ), uparimÈya (Ka)
5. AbhibhaviÑsu (SyÈ), abhibhaÑsu (Ka) evamuparipi.
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
289
paÒÒÈvimuttiÑ yathÈbh|taÑ pajÈnÈti, yatthassa te uppannÈ pÈpakÈ akusalÈ
dhammÈ aparisesÈ nirujjhanti. Sotena saddaÑ sutvÈ -pa-. ManasÈ dhammaÑ
viÒÒÈya piyar|pe dhamme nÈdhimuccati, appiyar|pe dhamme na byÈpajjati,
upaÔÔhitakÈyassati ca viharati appamÈÓacetaso. TaÒca cetovimuttiÑ
paÒÒÈvimuttiÑ yathÈbh|taÑ pajÈnÈti. Yatthassa te uppannÈ pÈpakÈ akusalÈ
dhammÈ aparisesÈ nirujjhanti. AyaÑ vuccatÈvuso bhikkhu anavassuto
cakkhuviÒÒeyyesu r|pesu -pa- anavassuto manoviÒÒeyyesu dhammesu.
EvaÑvihÈriÑ cÈvuso bhikkhuÑ cakkhuto cepi naÑ mÈro upasa~kamati,
neva labhetha mÈro otÈraÑ, na labhetha mÈro ÈrammaÓaÑ. Sotato cepi naÑ
-pa-. Manato cepi naÑ mÈro upasa~kamati, neva labhetha mÈro otÈraÑ, na
labhetha mÈro ÈrammaÓaÑ.
SeyyathÈpi Èvuso k|ÔÈgÈrÈ vÈ k|ÔÈgÈrasÈlÈ1 vÈ bahalamattikÈ
addÈvalepanÈ2. PuratthimÈya cepi naÑ disÈya puriso ÈdittÈya tiÓukkÈya
upasa~kameyya, neva labhetha aggi otÈraÑ, na labhetha aggi ÈrammaÓaÑ.
PacchimÈya cepi naÑ disÈya. UttarÈya cepi naÑ disÈya. DakkhiÓÈya cepi
naÑ disÈya. HeÔÔhimato cepi naÑ disÈya. Uparimato cepi naÑ disÈya. Yato
kutoci cepi naÑ puriso ÈdittÈya tiÓukkÈya upasa~kameyya, neva labhetha
aggi otÈraÑ, na labhetha aggi ÈrammaÓaÑ. Evameva kho Èvuso
evaÑvihÈriÑ bhikkhuÑ cakkhuto cepi naÑ mÈro upasa~kamati, neva
labhetha mÈro otÈraÑ, na labhetha mÈro ÈrammaÓaÑ. Sotato cepi naÑ -pa-.
Manato cepi naÑ mÈro upasa~kamati, neva labhetha mÈro otÈraÑ, na
labhetha mÈro ÈrammaÓaÑ.
EvaÑvihÈrÊ cÈvuso bhikkhu r|pe adhibhosi3, na r|pÈ bhikkhuÑ
adhibhaÑsu. Sadde bhikkhu adhibhosi, na saddÈ bhikkhuÑ adhibhaÑsu.
Gandhe bhikkhu adhibhosi, na gandhÈ bhikkhuÑ adhibhaÑsu. Rase bhikkhu
adhibhosi, na rasÈ bhikkhuÑ adhibhaÑsu. PhoÔÔhabbe bhikkhu adhibhosi, na
phoÔÔhabbÈ bhikkhuÑ adhibhaÑsu. Dhamme bhikkhu adhibhosi, na dhammÈ
bhikkhuÑ adhibhaÑsu. AyaÑ
______________________________________________________________
1. SanthÈgÈrasÈlÈ (SyÈ) passa SaÑ 2. 392 piÔÔhe.
2. AllÈvalepanÈ (SyÈ)
3. AbhibhaviÑsu (SyÈ), abhibhosi (Ka) passa SaÑ 2. 392 piÔÔhe.
290
C|ÄaniddesapÈÄi
vuccatÈvuso bhikkhu r|pÈdhibh| saddÈdhibh| gandhÈdhibh| rasÈdhibh|
phoÔÔhabbÈdhibh| dhammÈdhibh| adhibh| anadhibh|to1 adhibhosi te
pÈpake akusale dhamme saÑkilesike ponobhavike sadare dukkhavipÈke
ÈyatiÑ jÈtijarÈmaraÓiye. EvaÑ kho Èvuso anavassuto hotÊti anavassuto.
ApariÉayhamÈnoti rÈgajena pariÄÈhena apariÉayhamÈno, dosajena
pariÄÈhena apariÉayhamÈno, mohajena pariÄÈhena apariÉayhamÈnoti
anavassuto apariÉayhamÈno, eko care khaggavisÈÓakappo. TenÈha so
Paccekasambuddho–
Okkhittacakkhu na ca pÈdalolo,
Guttindriyo rakkhitamÈnasÈno.
Anavassuto apariÉayhamÈno,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
150. OhÈrayitvÈ gihibyaÒjanÈni,
SaÒchannapatto yathÈ pÈrichattako.
KÈsÈyavattho abhinikkhamitvÈ,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(10)
OhÈrayitvÈ gihibyaÒjanÈnÊti gihibyaÒjanÈni vuccanti kesÈ ca mass| ca
-pa- dÊghadasÈni iti vÈ. OhÈrayitvÈ gihibyaÒjanÈnÊti gihibyaÒjanÈni
oropayitvÈ samoropayitvÈ nikkhipitvÈ paÔippassambhitvÈti ohÈrayitvÈ
gihibyaÒjanÈni.
SaÒchannapatto yathÈ pÈrichattakoti yathÈ so pÈricchattako koviÄÈro
bahalapattapalÈso2 sandacchÈyo3. Evameva so Paccekasambuddho
paripuÓÓapattacÊvaradharoti saÒchannapatto yathÈ pÈrichattako.
______________________________________________________________
1. Anabhibh|to kehi ci kilesehi (Ka) passa SaÑ 2. 392 piÔÔhe.
2. SÈkhapattapalÈso (Ka)
3. SaÓÉacchÈyo (SyÈ), santacchÈyo (Ka) passa Ma 1. 108 piÔÔhe.
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
291
KÈsÈyavattho abhinikkhamitvÈti so Paccekasambuddho sabbaÑ
gharÈvÈsapalibodhaÑ chinditvÈ puttadÈrapalibodhaÑ chinditvÈ
ÒÈtipalibodhaÑ chinditvÈ mittÈmaccapalibodhaÑ chinditvÈ
sannidhipalibodhaÑ chinditvÈ kesamassuÑ ohÈretvÈ1 kÈsÈyÈni vatthÈni
acchÈdetvÈ agÈrasmÈ anagÈriyaÑ pabbajitvÈ akiÒcanabhÈvaÑ upagantvÈ
eko carati viharati iriyati vatteti pÈleti yapeti yÈpetÊti kÈsÈyavattho
abhinikkhamitvÈ, eko care khaggavisÈÓakappo. TenÈha so
Paccekasambuddho–
OhÈrayitvÈ gihibyaÒjanÈni,
SaÒchannapatto yathÈ pÈrichattako.
KÈsÈyavattho abhinikkhamitvÈ,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
151. Rasesu gedhaÑ akaraÑ alolo,
AnaÒÒaposÊ sapadÈnacÈrÊ.
Kule kule appaÔibaddhacitto,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(11)
Rasesu gedhaÑ akaraÑ aloloti rasoti m|laraso khandharaso tacaraso
pattaraso puppharaso phalaraso ambilaÑ madhuraÑ tittakaÑ kaÔukaÑ
loÓikaÑ khÈrikaÑ lambikaÑ2 kasÈvo sÈdu asÈdu sÊtaÑ uÓhaÑ. Santeke
samaÓabrÈhmaÓÈ rasagiddhÈ, te jivhaggena rasaggÈni pariyesantÈ ÈhiÓÉanti,
te ambilaÑ labhitvÈ anambilaÑ pariyesanti, anambilaÑ labhitvÈ ambilaÑ
pariyesanti, madhuraÑ labhitvÈ amadhuraÑ pariyesanti, amadhuraÑ
labhitvÈ madhuraÑ pariyesanti, tittakaÑ labhitvÈ atittakaÑ pariyesanti,
atikkakaÑ labhitvÈ tittakaÑ pariyesanti, kaÔukaÑ labhitvÈ akaÔukaÑ
pariyesanti, akaÔukaÑ labhitvÈ kaÔukaÑ pariyesanti, loÓikaÑ labhitvÈ
aloÓikaÑ pariyesanti, aloÓikaÑ labhitvÈ loÓikaÑ pariyesanti, khÈrikaÑ
labhitvÈ akhÈrikaÑ pariyesanti, akhÈrikaÑ labhitvÈ khÈrikaÑ pariyesanti,
kasÈvaÑ labhitvÈ akasÈvaÑ pariyesanti, akasÈvaÑ labhitvÈ kasÈvaÑ
pariyesanti, lambikaÑ labhitvÈ alambikaÑ pariyesanti, alambikaÑ labhitvÈ
lambikaÑ pariyesanti, sÈdhuÑ labhitvÈ asÈduÑ pariyesanti, asÈduÑ
______________________________________________________________
1. OhÈrayitvÈ (SyÈ, Ka)
2. LambilaÑ (SyÈ, Ka) passa Œyatanavibha~ge 73 piÔÔhe.
292
C|ÄaniddesapÈÄi
labhitvÈ sÈduÑ pariyesanti, sÊtaÑ labhitvÈ uÓhaÑ pariyesanti, uÓhaÑ
labhitvÈ sÊtaÑ pariyesanti. Te yaÑ yaÑ labhanti tena tena na tussanti,
aparÈparaÑ pariyesanti manÈpikesu rasesu rattÈ giddhÈ gathitÈ mucchitÈ
ajjhosannÈ laggÈ laggitÈ palibuddhÈ. SÈ rasataÓhÈ tassa
Paccekasambuddhassa pahÊnÈ ucchinnam|lÈ tÈlÈvatthukatÈ anabhÈvaÑkatÈ
ÈyatiÑ anuppÈdammo, tasmÈ so Paccekasambuddho paÔisa~khÈ yoniso
ÈhÈraÑ ÈhÈreti “neva davÈya, na madÈya, na maÓÉanÈya, na vibh|sanÈya,
yÈvadeva imassa kÈyassa ÔhitiyÈ, yÈpanÈya, vihiÑs|paratiyÈ,
brahmacariyÈnuggahÈya, iti purÈÓaÒca vedanaÑ paÔiha~khÈmi, navaÒca
vedanaÑ na uppÈdessÈmi, yÈtrÈ ca me bhavissati anavajjatÈ ca phÈsuvihÈro
cȔti.
YathÈ vaÓaÑ Èlimpeyya yÈvadeva ÈruhaÓatthÈya1, yathÈ vÈ akkhaÑ
abbhaÒjeyya yÈvadeva bhÈrassa nittharaÓatthÈya, yathÈ puttamaÑsaÑ
ÈhÈraÑ ÈhÈreyya yÈvadeva kantÈrassa nittharaÓatthÈya. Evameva so
Paccekasambuddho paÔisa~khÈ yoniso ÈhÈraÑ ÈhÈreti “neva davÈya, na
madÈya, na maÓÉanÈya, na vibh|sanÈya, yÈvadeva imassa kÈyassa ÔhitiyÈ,
yÈpanÈya, vihiÑs|paratiyÈ, brahmacariyÈnuggahÈya, iti purÈÓaÒca vedanaÑ
paÔiha~khÈmi, navaÒca vedanaÑ na uppÈdessÈmi, yÈtrÈ ca me bhavissati
anavajjatÈ ca phÈsuvihÈro cÈ”ti. RasataÓhÈya Èrato virato paÔivirato
nikkhanto nissaÔo vippamutto visaÒÒutto vimariyÈdikatena cetasÈ viharatÊti
rasesu gedhaÑ akaraÑ.
Aloloti loluppaÑ vuccati taÓhÈ, yo rÈgo sÈrÈgo -pa- abhijjhÈ lobho
akusalam|laÑ. SÈ loluppÈ taÓhÈ tassa Paccekasambuddhassa pahÊnÈ
ucchinnam|lÈ tÈlÈvatthukatÈ anabhÈvaÑkatÈ ÈyatiÑ anuppÈdadhammÈ,
tasmÈ Paccekasambuddho aloloti rasesu gedhaÑ akaraÑ alolo.
AnaÒÒaposÊ sapadÈnacÈrÊti anaÒÒaposÊti so Paccekasambuddho
attÈnaÒÒeva poseti na paranti.
______________________________________________________________
1. RopanatthÈya (SyÈ)
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
293
AnaÒÒaposi’maÒÒÈtaÑ, dantaÑ sÈre patiÔÔhitaÑ1.
KhÊÓÈsavaÑ vantadosaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓanti.
AnaÒÒaposÊ sapadÈnacÈrÊti so Paccekasambuddho pubbaÓhasamayaÑ2
nivÈsetvÈ pattacÊvaramÈdÈya gÈmaÑ vÈ nigamaÑ vÈ piÓÉÈya pavisati,
rakkhiteneva kÈyena rakkhitÈya vÈcÈya rakkhitena cittena upaÔÔhitÈya satiyÈ
saÑvutehi indriyehi okkhittacakkhu iriyÈpathasampanno kulÈ kulaÑ
anatikkamanto piÓÉÈya caratÊti anaÒÒaposÊ sapadÈnacÈrÊ.
Kule kule appaÔibaddhacittoti dvÊhi kÈraÓehi paÔibaddhacitto hoti,
attÈnaÑ vÈ nÊcaÑ Ôhapento paraÑ uccaÑ Ôhapento paÔibaddhacitto hoti,
attÈnaÑ vÈ uccaÑ Ôhapento paraÑ nÊcaÑ Ôhapento paÔibaddhacitto hoti.
KathaÑ attÈnaÑ nÊcaÑ Ôhapento paraÑ uccaÑ Ôhapento paÔibaddhacitto
hoti, tumhe me bah|pakÈrÈ, ahaÑ tumhe nissÈya labhÈmi
cÊvarapiÓÉapÈtasenÈsanagilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈraÑ. Yampi me aÒÒe
dÈtuÑ vÈ kÈtuÑ vÈ maÒÒanti tumhe nissÈya tumhe passantÈ. Yampi me
porÈÓaÑ mÈtÈpettikaÑ nÈmagottaÑ, tampi me antarahitaÑ tumhehi ahaÑ
ÒÈyÈmi “asukassa kulupako, asukÈya kulupako”ti, evaÑ attÈnaÑ nÊcaÑ
Ôhapento paraÑ uccaÑ Ôhapento paÔibaddhacitto hoti.
KathaÑ attÈnaÑ uccaÑ Ôhapento paraÑ nÊcaÑ Ôhapento paÔibaddhacitto
hoti, ahaÑ tumhÈkaÑ bah|pakÈro, tumhe maÑ Ègamma BuddhaÑ saraÓaÑ
gatÈ, dhammaÑ saraÓaÑ gatÈ, saÑghaÑ saraÓaÑ gatÈ, pÈÓÈtipÈtÈ paÔiviratÈ,
adinnÈdÈnÈ paÔiviratÈ, kÈmesumicchÈcÈrÈ paÔiviratÈ, musÈvÈdÈ paÔiviratÈ,
surÈmerayamajjapamÈdaÔÔhÈnÈ paÔiviratÈ. TumhÈkaÑ ahaÑ uddesaÑ demi,
paripucchaÑ demi, uposathaÑ ÈcikkhÈmi, navakammaÑ adhiÔÔhÈmi. Atha
ca pana tumhe maÑ ujjhitvÈ aÒÒe sakkarotha garuÑ karotha mÈnetha
p|jethÈti evaÑ attÈnaÑ uccaÑ Ôhapento paraÑ nÊcaÑ Ôhapento
paÔibaddhacitto hoti.
Kule kule appaÔibaddhacittoti so Paccekasambuddho kulapalibodhena
appaÔibaddhacitto hoti, gaÓapalibodhena appaÔibaddhacitto hoti,
ÈvÈsapalibodhena appaÔibaddhacitto hoti, cÊvarapalibodhena
appaÔibaddhacitto hoti, piÓÉapÈtapalibodhena appaÔibaddhacitto hoti,
______________________________________________________________
1. SÈresu supatiÔÔhitaÑ (SyÈ, Ka) passa Khu 1. 81 piÔÔhe.
2. PubbanhasamayaÑ (Ka)
294
C|ÄaniddesapÈÄi
senÈsanapalibodhena appaÔibaddhacitto hoti,
gilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈrapalibodhena appaÔibaddhacitto hotÊti kule
kule appaÔibaddhacitto hoti, eko care khaggavisÈÓakappo. TenÈha so
Paccekasambuddho–
Rasesu gedhaÑ akaraÑ alolo,
AnaÒÒaposÊ sapadÈnacÈrÊ.
Kule kule appaÔibaddhacitto,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
Tatiyo vaggo.
_____
Catutthavagga
152. PahÈya paÒcÈvaraÓÈni cetaso,
Upakkilese byapanujja sabbe.
Anissito chetva1 sinehadosaÑ2,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(1)
PahÈya paÒcÈvaraÓÈni cetasoti so Paccekasambuddho
kÈmacchandanÊvaraÓaÑ pahÈya pajahitvÈ vinodetvÈ byantÊkaritvÈ
anabhÈvaÑ gametvÈ, byÈpÈdanÊvaraÓaÑ. ThinamiddhanÊvaraÓaÑ.
UddhaccakukkuccanÊvaraÓaÑ. VicikicchÈnÊvaraÓaÑ pahÈya pajahitvÈ
vinodetvÈ byantÊkaritvÈ anabhÈvaÑ gametvÈ, vivicceva kÈmehi, vivicca
akusalehi dhammehi savitakkaÑ savicÈraÑ vivekajaÑ pÊtisukhaÑ
paÔhamaÑ jhÈnaÑ upasampajja viharatÊti pahÈya paÒcÈvaraÓÈni cetaso.
Upakkilese byapanujja sabbeti rÈgo cittassa upakkileso, doso cittassa
upakkileso, moho cittassa upakkileso, kodho. UpanÈho -paSabbÈkusalÈbhisa~khÈrÈ cittassa upakkilesÈ. Upakkilese byapanujja sabbeti
sabbe cittassa upakkilese byapanujja panuditvÈ pajahitvÈ vinodetvÈ
byantÊkaritvÈ anabhÈvaÑ gametvÈti upakkilese byapanujja sabbe.
______________________________________________________________
1. ChetvÈ (SyÈ, Ka)
2. SnehadosaÑ (SyÈ, Ka)
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
295
Anissito chetva sinehadosanti anissitoti dve nissayÈ taÓhÈnissayo ca
diÔÔhinissayo ca -pa- ayaÑ taÓhÈnissayo -pa- ayaÑ diÔÔhinissayo. Sinehoti
dve snehÈ taÓhÈsneho ca diÔÔhisneho ca -pa- ayaÑ taÓhÈsneho -pa- ayaÑ
diÔÔhisneho. Dosoti yo cittassa ÈghÈto paÔighÈto paÔighaÑ paÔivirodho kopo
pakopo sampakopo doso padoso sampadoso cittassa byÈpatti manopadoso
kodho kujjhanÈ kujjhitattaÑ doso dussanÈ dussitattaÑ byÈpatti byÈpajjanÈ
byÈpajjitattaÑ caÓÉikkaÑ asuropo anattamanatÈ cittassa. Anissito chetva
sinehadosanti so Paccekasambuddho taÓhÈsnehaÒca diÔÔhisnehaÒca dosaÒca
chetvÈ ucchinditvÈ samucchinditvÈ pajahitvÈ vinodetvÈ byantÊkaritvÈ
anabhÈvaÑ gametvÈ cakkhuÑ anissito, sotaÑ anissito -pa-.
diÔÔhasutamutaviÒÒÈtabbe dhamme anissito anallÊno anupagato anajjhosito
anadhimutto nikkhanto nissaÔo vippamutto visaÒÒutto vimariyÈdikatena
cetasÈ viharatÊti anissito chetva sinehadosaÑ, eko care khaggavisÈÓakappo.
TenÈha so Paccekasambuddho–
PahÈya paÒcÈvaraÓÈni cetaso,
Upakkilese byapanujja sabbe.
Anissito chetva sinehadosaÑ,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
153. VipiÔÔhikatvÈna sukhaÑ dukhaÒca,
Pubbeva ca somanassadomanassaÑ.
LaddhÈnupekkhaÑ samathaÑ visuddhaÑ,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(2)
VipiÔÔhikatvÈna sukhaÑ dukhaÒca, pubbeva ca somanassadomanassanti
so Paccekasambuddho sukhassa ca pahÈnÈ dukkhassa ca pahÈnÈ pubbeva
somanassadomanassÈnaÑ attha~gamÈ adukkhamasukhaÑ
upekkhÈsatipÈrisuddhiÑ catutthaÑ jhÈnaÑ upasampajja viharatÊti
vipiÔÔhikatvÈna sukhaÑ dukhaÒca, pubbeva ca somanassadomanassaÑ.
296
C|ÄaniddesapÈÄi
LaddhÈnupekkhaÑ samathaÑ visuddhanti upekkhÈti yÈ catutthajjhÈne
upekkhÈ upekkhanÈ ajjhupekkhanÈ cittasamatÈ cittappassaddhatÈ1
majjhattatÈ cittassa. Samathoti yÈ cittassa Ôhiti saÓÔhiti avaÔÔhiti avisÈhÈro2
avikkhepo avisÈhaÔamÈnasatÈ3 samatho samÈdhindriyaÑ samÈdhibalaÑ
sammÈsamÈdhi, catutthajjhÈne upekkhÈ ca samatho ca suddhÈ honti
visuddhÈ pariyodÈtÈ ana~gaÓÈ vigat|pakkilesÈ mudubh|tÈ kammaniyÈ ÔhitÈ
ÈneÒjappattÈ. LaddhÈnupekkhaÑ samathaÑ visuddhanti catutthajjhÈnaÑ
upekkhaÒca samathaÒca laddhÈ labhitvÈ vinditvÈ paÔilabhitvÈti
laddhÈnupekkhaÑ samathaÑ visuddhaÑ, eko care khaggavisÈÓakappo.
TenÈha so Paccekasambuddho–
VipiÔÔhikatvÈna sukhaÑ dukhaÒca,
Pubbeva ca somanassadomanassaÑ.
LaddhÈnupekkhaÑ samathaÑ visuddhaÑ,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
154. Œraddhaviriyo paramatthapattiyÈ,
AlÊnacitto akusÊtavutti.
DaÄhanikkamo thÈmabal|papanno,
Eko care khaggavisÈÓakappo.(3)
Œraddhaviriyo paramattapattiyÈti paramatthaÑ vuccati amataÑ
nibbÈnaÑ. Yo so sabbasa~khÈrasamatho sabb|padhipaÔinissaggo
taÓhakkhayo virÈgo nirodho nibbÈnaÑ. Paramatthassa pattiyÈ lÈbhÈya
paÔilÈbhÈya adhigamÈya phassanÈya sacchikiriyÈya ÈraddhavÊriyo viharati,
akusalÈnaÑ dhammÈnaÑ pahÈnÈya kusalÈnaÑ dhammÈnaÑ sampadÈya
thÈmavÈ4 daÄhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammes|ti
Èraddhaviriyo paramatthapattiyÈ.
AlÊnacitto akusÊtavuttÊti so Paccekasambuddho anuppannÈnaÑ
pÈpakÈnaÑ akusalÈnaÑ dhammÈnaÑ anuppÈdÈya chandaÑ janeti vÈyamati,
vÊriyaÑ Èrabhati, cittaÑ paggaÓhÈti padahati. UppannÈnaÑ pÈpakÈnaÑ
akusalÈnaÑ dhammÈnaÑ pahÈnÈya -pa-. AnuppannÈnaÑ kusalÈnaÑ
dhammÈnaÑ uppÈdÈya -pa-. UppannÈnaÑ
______________________________________________________________
1. CittavisaÔatÈ (Ka) passa Khu 7. 402 piÔÔhe.
2. AvisaÑhÈro (Ka) passa Abhi 1. 19 piÔÔhe.
4. ThÈmasÈ (Ka)
3. AvisaÑhaÔamÈnasatÈ (Ka)
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
297
kusalÈnaÑ dhammÈnaÑ ÔhitiyÈ asammosÈya bhiyyobhÈvÈya vepullÈya
bhÈvanÈya pÈrip|riyÈ1 chandaÑ janeti vÈyamati, vÊriyaÑ Èrabhati, cittaÑ
paggaÓhÈti padahatÊti, evaÑ alÊnacitto akusÊtavutti.
Atha vÈ “kÈmaÑ taco ca nhÈru ca aÔÔhi ca avasissatu2, sarÊre upasussatu
maÑsalohitaÑ. YaÑ taÑ purisathÈmena purisabalena purisavÊriyena
purisaparakkamena pattabbaÑ, na taÑ apÈpuÓitvÈ vÊriyassa saÓÔhÈnaÑ3
bhavissatÊ”ti cittaÑ paggaÓhÈti padahati, evampi alÊnacitto akusÊtavutti.
“NÈsissaÑ na pivissÈmi, vihÈrato na nikkhame.
Napi passaÑ nipÈtessaÑ, taÓhÈsalle an|hate”ti.
CittaÑ paggaÓhÈti padahati, evampi alÊnacitto akusÊtavutti.
“Na tÈvÈhaÑ imaÑ palla~kaÑ bhindissÈmi, yÈva me na anupÈdÈya
Èsavehi cittaÑ vimuccissatÊ”ti cittaÑ paggaÓhÈti padahati, evampi alÊnacitto
akusÊtavutti.a tÈvÈhaÑ imamhÈ ÈsanÈ vuÔÔhahissÈmi, yÈva me na anupÈdÈya
Èsavehi cittaÑ vimuccissÈtÊ”ti cittaÑ paggaÓhÈti padahati, evampi alÊnacitto
akusÊtavutti.
“Na tÈvÈhaÑ imamhÈ ca~kamÈ orohissÈmi. VihÈrÈ nikkhamissÈmi.
AÉÉhayogÈ nikkhamissÈmi. PÈsÈdÈ nikkhamissÈmi. HammiyÈ
nikkhamissÈmi. GuhÈya nikkhamissÈmi. LeÓÈ nikkhamissÈmi. KuÔiyÈ
nikkhamissÈmi. K|ÔÈgÈrÈ nikkhamissÈmi. AÔÔÈ nikkhamissÈmi. MÈÄÈ
nikkhamissÈmi. UddaÓÉÈ nikkhamissÈmi. UpaÔÔhÈnasÈlÈya nikkhamissÈmi.
MaÓÉapÈ nikkhamissÈmi. Rukkham|lÈ nikkhamissÈmi, yÈva me na
anupÈdÈya Èsavehi cittaÑ vimuccissatÊ”ti cittaÑ paggaÓhÈti padahati,
evampi alÊnacitto akusÊtavutti.
“ImasmiÑ yeva pubbaÓhasamaye4 ariyadhammaÑ ÈharissÈmi
samÈharissÈmi adhigacchissÈmi phassayissÈmi sacchikarissÈmÊti cittaÑ
paggaÓhÈti padahati, evampi alÊnacitto akusÊtavutti. ImasmiÑ yeva
majjhanhikasamaye -pa-.
______________________________________________________________
1. BhÈvanÈpÈrip|riyÈ (SyÈ)
2. Avasussatu (SyÈ) Ma 2. 146 piÔÔhe; SaÑ 1. 267 piÔÔhe ca passitabbaÑ.
3. Viriyassa ÔhÈnaÑ (SyÈ)
4. PubbaÓhasamayaÑ (Ka) Khu 7. 51 piÔÔhepi.
298
C|ÄaniddesapÈÄi
SÈyanhasamaye. PurebhattaÑ. PacchÈbhattaÑ. PurimayÈmaÑ.
MajjhimayÈmaÑ. PacchimayÈmaÑ. KÈÄe. JuÓhe. Vasse. Hemante. Gimhe.
Purime vayokhandhe. Majjhime vayokhandhe. Pacchime vayokhandhe
ariyadhammaÑ ÈharissÈmi samÈharissÈmi adhigacchissÈmi phassayissÈmi
sacchikarissÈmÊ”ti cittaÑ paggaÓhÈti padahati, evampi alÊnacitto
akusÊtavutti.
DaÄhanikkamo thÈmabal|papannoti so Paccekasambuddho
daÄhasamÈdÈno ahosi kusalesu dhammesu avaÔÔhitasamÈdÈno kÈyasucarite
vacÊsucarite manosucarite dÈnasaÑvibhÈge sÊlasamÈdÈne uposathupavÈse
matteyyatÈya1 petteyyatÈya sÈmaÒÒatÈya brahmaÒÒatÈya
kulejeÔÔhÈpacÈyitÈya aÒÒataraÒÒataresu adhikusalesu dhammes|ti
daÄhanikkamo. ThÈmabal|papannoti so Paccekasambuddho thÈmena ca
balena ca vÊriyena ca parakkamena ca paÒÒÈya ca upeto hoti samupeto
upÈgato samupÈgato upapanno samupapanno samannÈgatoti daÄhanikkamo
thÈmabal|papanno, eko care khaggavisÈÓakappo. TenÈha so
Paccekasambuddho–
Œraddhaviriyo paramatthapattiyÈ,
AlÊnacitto akusÊtavutti.
DaÄhanikkamo thÈmabal|papanno,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
155. PaÔisallÈnaÑ jhÈnamariÒcamÈno,
Dhammesu niccaÑ anudhammacÈrÊ.
ŒdÊnavaÑ sammasitÈ bhavesu,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(4)
PaÔisallÈnaÑ jhÈnamariÒcamÈnoti so Paccekasambuddho
paÔisallÈnÈrÈmo hoti paÔisallÈnarato ajjhattaÑ cetosamathamanuyutto
anirÈkatajjhÈno vipassanÈya samannÈgato br|hetÈ suÒÒÈgÈraÑ jhÈyÊ
jhÈnarato ekattamanuyutto sadatthagarukoti paÔisallÈnaÑ.
JhÈnamariÒcamÈnoti so Paccekasambuddho dvÊhi kÈraÓehi jhÈnaÑ na
riÒcati anuppannassa vÈ paÔhamassa jhÈnassa uppÈdÈya yutto payutto
______________________________________________________________
1. MetteyyatÈya (SyÈ, Ka) MoggallÈnabyÈkaraÓe 4. 39 suttaÑ oloketabbaÑ.
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
299
saÑyutto Èyutto samÈyutto, anuppannassa vÈ dutiyassa jhÈnassa.
Anuppannassa vÈ tatiyassa jhÈnassa. Anuppannassa vÈ catutthassa jhÈnassa
uppÈdÈya yutto payutto saÑyutto Èyutto samÈyuttoti evampi jhÈnaÑ na
riÒcati.
Atha vÈ uppannaÑ vÈ paÔhamaÑ jhÈnaÑ Èsevati bhÈveti bahulÊkaroti,
uppannaÑ vÈ dutiyaÑ jhÈnaÑ. UppannaÑ vÈ tatiyaÑ jhÈnaÑ. UppannaÑ vÈ
catutthaÑ jhÈnaÑ Èsevati bhÈveti bahulÊkaroti, evampi jhÈnaÑ na riÒcatÊti
paÔisallÈnaÑ jhÈnamariÒcamÈno.
Dhammesu niccaÑ anudhammacÈrÊti dhammÈ vuccanti cattÈro
satipaÔÔhÈnÈ -pa- ariyo aÔÔha~giko maggo. Katame anudhammÈ,
sammÈpaÔipadÈ apaccanÊkapaÔipadÈ anvatthapaÔipadÈ
dhammÈnudhammapaÔipadÈ sÊlesu parip|rakÈritÈ indriyesu guttadvÈratÈ
bhojane mattaÒÒutÈ jÈgariyÈnuyogo satisampajaÒÒaÑ, ime vuccanti
anudhammÈ. Dhammesu niccaÑ anudhammacÈrÊti dhammesu niccakÈlaÑ
dhuvakÈlaÑ satataÑ samitaÑ avokiÓÓaÑ po~khÈnupo~khaÑ
udak|mikajÈtaÑ1 avÊci santati sahitaÑ phassitaÑ purebhattaÑ
pacchÈbhattaÑ purimayÈmaÑ majjhimayÈmaÑ pacchimayÈmaÑ kÈÄe juÓhe
vasse hemante gimhe purime vayokhandhe majjhime vayokhandhe
pacchime vayokhandhe carati viharati iriyati vatteti pÈleti yapeti yÈpetÊti
dhammesu niccaÑ anudhammacÈrÊ.
ŒdÊnavaÑ sammasitÈ bhaves|ti “sabbe sa~khÈrÈ aniccÈ”ti ÈdÊnavaÑ
sammasitÈ bhavesu, “sabbe sa~khÈrÈ dukkhÈ”ti. “Sabbe dhammÈ anattÈ”ti
-pa-. “YaÑ kiÒci samudayadhammaÑ, sabbaÑ taÑ nirodhadhamman”ti
ÈdÊnavaÑ sammasitÈ bhaves|ti ÈdÊnavaÑ sammasitÈ bhavesu, eko care
khaggavisÈÓakappo. TenÈha so Paccekasambuddho–
PaÔisallÈnaÑ jhÈnamariÒcamÈno,
Dhammesu niccaÑ anudhammacÈrÊ.
ŒdÊnavaÑ sammasitÈ bhavesu,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
______________________________________________________________
1. UdakummijÈtaÑ (SyÈ), udakummikajÈtaÑ (Ka) 43 piÔÔhepi.
300
C|ÄaniddesapÈÄi
156. TaÓhakkhayaÑ patthayamappamatto,
AneÄam|go1 sutavÈ satÊmÈ.
Sa~khÈtadhammo niyato padhÈnavÈ,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(5)
TaÓhakkhayaÑ patthayamappamattoti taÓhÈti r|pataÓhÈ -padhammataÓhÈ. TaÓhakkhayanti rÈgakkhayaÑ dosakkhayaÑ mohakkhayaÑ
gatikkhayaÑ upapattikkhayaÑ paÔisandhikkhayaÑ bhavakkhayaÑ
saÑsÈrakkhayaÑ vaÔÔakkhayaÑ patthayanto icchanto sÈdiyanto pihayanto
abhijappantoti taÓhakkhayaÑ patthayaÑ. Appamattoti so
Paccekasambuddho sakkaccakÈrÊ sÈtaccakÈrÊ -pa- appamÈdo kusalesu
dhammes|ti taÓhakkhayaÑ patthayamappamatto.
AneÄam|go sutavÈ satÊmÈti aneÄam|goti so Paccekasambuddho paÓÉito
paÒÒavÈ buddhimÈ ÒÈÓÊ vibhÈvÊ medhÈvÊ. SutavÈti so Paccekasambuddho
bahussuto hoti sutadharo sutasanniccayo, ye te dhammÈ ÈdikalyÈÓÈ
majjhekalyÈÓÈ pariyosÈnakalyÈÓÈ sÈtthaÑ sabyaÒjanaÑ kevalaparipuÓÓaÑ
parisuddhaÑ brahmacariyaÑ abhivadanti, tathÈr|pÈssa dhammÈ bahussutÈ
honti dhÈtÈ vacasÈ paricitÈ manasÈnupekkhitÈ diÔÔhiyÈ suppaÔividdhÈ.
SatÊmÈti so Paccekasambuddho satimÈ hoti paramena satinepakkena
samannÈgatattÈ cirakatampi cirabhÈsitampi saritÈ anussaritÈti aneÄam|go
sutavÈ satÊmÈ.
Sa~khÈtadhammo niyato padhÈnavÈti sa~khÈtadhammo vuccati ÒÈÓaÑ.
YÈ paÒÒÈ pajÈnanÈ -pa- amoho dhammavicayo sammÈdiÔÔhi.
Sa~khÈtadhammoti so Paccekasambuddho sa~khÈtadhammo ÒÈtadhammo
tulitadhammo tÊritadhammo vibh|tadhammo vibhÈvitadhammo “sabbe
sa~khÈrÈ aniccÈ”ti sa~khÈtadhammo -pa-. “YaÑ kiÒci samudayadhammaÑ,
sabbaÑ taÑ nirodhadhamman”ti sa~khÈtadhammo ÒÈtadhammo
tulitadhammo tÊritadhammo vibh|tadhammo vibhÈvitadhammo. Atha vÈ
tassa Paccekasambuddhassa ca khandhÈ saÑkhittÈ, dhÈtuyo saÑkhittÈ,
ÈyatanÈni saÑkhittÈni, gatiyo saÑkhittÈ, upapattiyo saÑkhittÈ, paÔisandhiyo
saÑkhittÈ, bhavÈ saÑkhittÈ, saÑsÈrÈ saÑkhittÈ, vaÔÔÈ saÑkhittÈ. Atha vÈ so
Paccekasambuddho khandhapariyante Ôhito,
______________________________________________________________
1. Anelam|go (SyÈ, Ka)
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
301
dhÈtupariyante Ôhito, Èyatanapariyante Ôhito, gatipariyante Ôhito,
upapattipariyante Ôhito, paÔisandhipariyante Ôhito, bhavapariyante Ôhito,
saÑsÈrapariyante Ôhito, vaÔÔapariyante Ôhito, sa~khÈrapariyante Ôhito,
antimabhave1 Ôhito, antimasamussaye Ôhito antimadehadharo
Paccekasambuddho.
TassÈyaÑ pacchimako bhavo, carimoyaÑ samussayo.
JÈtimaraÓasaÑsÈro2, natthi tassa punabbhavoti.
TaÑkÈraÓÈ Paccekasambuddho sa~khÈtadhammo. Niyatoti niyÈmÈ
vuccanti cattÈro ariyamaggÈ. Cat|hi ariyamaggehi samannÈgatoti niyato,
niyÈmaÑ patto sampatto adhigato phassito sacchikato patto niyÈmaÑ.
PadhÈnavÈti padhÈnaÑ vuccati vÊriyaÑ, so cetaso vÊriyÈrambho nikkamo
parakkamo uyyÈmo vÈyÈmo ussÈho ussoÄhÊ thÈmo dhiti asithilaparakkamo
anikkhittacchandatÈ anikkhittadhuratÈ dhurasampaggÈho vÊriyaÑ
vÊriyindriyaÑ vÊriyabalaÑ sammÈvÈyÈmo. So Paccekasambuddho iminÈ
padhÈnena upeto samupeto upÈgato samupÈgato upapanno samupapanno
samannÈgato, tasmÈ so Paccekasambuddho padhÈnavÈti sa~khÈtadhammo
niyato padhÈnavÈ, eko care khaggavisÈÓakappo. TenÈha so
Paccekasambuddho–
TaÓhakkhayaÑ patthayamappamatto,
AneÄam|go sutavÈ satÊmÈ.
Sa~khÈtadhammo niyato padhÈnavÈ,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
157. SÊhova saddesu asantasanto,
VÈtova jÈlamhi asajjamÈno.
PadumaÑva toyena alimpamÈno3,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(6)
SÊhova saddesu asantasantoti yathÈ sÊho migarÈjÈ saddesu asantÈsÊ
aparisantÈsÊ anutrÈsÊ anubbiggo anussa~kÊ4
______________________________________________________________
1. Antime bhave (Ka) 86 piÔÔhepi.
2. JÈtijarÈmaraÓasaÑsÈro (SyÈ) evamÊdisesu ÔhÈnesu.
3. AlippamÈno Khu 1. 290 piÔÔhe.
4. AnussukÊ (SyÈ)
302
C|ÄaniddesapÈÄi
anutrÈso abhÊr| acchambhÊ anutrÈsÊ apalÈyÊ. Paccekasambuddhopi saddesu
asantÈsÊ aparisantÈsÊ anutrÈsÊ anubbiggo anussa~kÊ anutrÈso abhÊr|
acchambhÊ anutrÈsÊ apalÈyÊ pahÊnabhayabheravo vigatalomahaÑso viharatÊti
sÊhova saddesu asantasanto.
VÈtova jÈlamhi asajjamÈnoti vÈtoti puratthimÈvÈtÈ pacchimÈ vÈtÈ uttÈrÈ
vÈtÈ dakkhiÓÈ vÈtÈ sarajÈ vÈtÈ arajÈ vÈtÈ sÊtÈ vÈtÈ uÓhÈ vÈtÈ parittÈ vÈtÈ
adhimattÈ vÈtÈ verambhavÈtÈ pakkhavÈtÈ1 supaÓÓavÈtÈ tÈlapaÓÓavÈtÈ
vidh|panavÈtÈ. JÈlaÑ vuccati suttajÈlaÑ. YathÈ vÈto jÈlamhi na sajjati na
gaÓhÈti na bajjhati na palibajjhati, evameva dve jÈlÈ taÓhÈjÈlaÒca
diÔÔhijÈlaÒca -pa- idaÑ taÓhÈjÈlaÑ -pa- idaÑ diÔÔhijÈlaÑ. Tassa
Paccekasambuddhassa taÓhÈjÈlaÑ pahÊnaÑ, diÔÔhijÈlaÑ paÔinissaÔÔhaÑ,
taÓhÈjÈlassa pahÊnattÈ diÔÔhijÈlassa paÔinissaÔÔhattÈ so Paccekasambuddho
r|pe na sajjati, sadde na sajjati -pa- DiÔÔhasutamutaviÒÒÈtabbesu dhammesu
na sajjati na gaÓhÈti na bajjhati na palibajjhati nikkhanto nissaÔo vippamutto
visaÒÒutto vimariyÈdikatena cetasÈ viharatÊti vÈtova jÈlamhi asajjamÈno.
PadumaÑva toyena alimpamÈnoti padumaÑ vuccati padumapupphaÑ.
ToyaÑ vuccati udakaÑ. YathÈ padumapupphaÑ toyena na lippati na
palippati na upalippati, alittaÑ apalittaÑ anupalittaÑ, evameva dve lepÈ
taÓhÈlepo ca diÔÔhilepo ca -pa- ayaÑ taÓhÈlepo -pa- ayaÑ diÔÔhilepo. Tassa
Paccekasambuddhassa taÓhÈlepo pahÊno, diÔÔhilepo paÔinissaÔÔho,
taÓhÈlepassa pahÊnattÈ diÔÔhilepassa paÔinissaÔÔhattÈ so Paccekasambuddho
r|pe na limpati, sadde na limpati -pa- DiÔÔhasutamutaviÒÒÈtabbesu
dhammesu na limpati na palimpati na upalimpati, alitto apalitto anupalitto
nikkhanto nissaÔo vippamutto visaÒÒutto vimariyÈdikatena cetasÈ viharatÊti
padumaÑva toyena alimpamÈno, eko care khaggavisÈÓakappo. TenÈha so
Paccekasambuddho–
______________________________________________________________
1. PakkhivÈtÈ (SyÈ) 109, 266 piÔÔhe, natthi pÈÔhanÈnattaÑ.
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
303
SÊhova saddesu asantasanto,
VÈtova jÈlamhi asajjamÈno.
PadumaÑva toyena alimpamÈno,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
158. SÊho yathÈ dÈÔhabalÊ pasayha,
RÈjÈ migÈnaÑ abhibhuyya cÈrÊ.
Sevetha pantÈni senÈsanÈni,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(7)
SÊho yathÈ dÈÔhabalÊ pasayha, rÈjÈ migÈnaÑ abhibhuyya cÈrÊti yathÈ
sÊho migarÈjÈ dÈÔhabalÊ dÈÔhÈvudho sabbe tiracchÈnagate pÈÓe abhibhuyya
abhibhavitvÈ ajjhottharitvÈ pariyÈdiyitvÈ madditvÈ carati viharati iriyati
vatteti pÈleti yapeti yÈpeti, Paccekasambuddhopi paÒÒÈbalÊ paÒÒÈvudho
sabbapÈÓabh|te puggale paÒÒÈya abhibhuyya abhibhavitvÈ ajjhottharitvÈ
pariyÈdiyitvÈ madditvÈ carati viharati iriyati vatteti pÈleti yapeti yÈpetÊti
sÊho yathÈ dÈÔhabalÊ pasayha, rÈjÈ migÈnaÑ abhibhuyya cÈrÊ.
Sevetha pantÈni senÈsanÈnÊti yathÈ sÊho migarÈjÈ
araÒÒavanamajjhogÈhetvÈ carati viharati iriyati vatteti pÈleti yapeti yÈpeti,
Paccekasambuddhopi araÒÒavanapatthÈni pantÈni senÈsanÈni paÔisevati
appasaddÈni appanigghosÈni vijanavÈtÈni manussarÈhasseyyakÈni
paÔisallÈnasÈruppÈni, so eko gacchati, eko tiÔÔhati, eko nisÊdati, eko seyyaÑ
kappeti, eko gÈmaÑ piÓÉÈya pavisati, eko paÔikkamati, eko raho nisÊdati,
eko ca~kamaÑ adhiÔÔhÈti, eko carati viharati iriyati vatteti pÈleti yapeti
yÈpetÊti sevetha pantÈni senÈsanÈni, eko care khaggavisÈÓakappo. TenÈha so
Paccekasambuddho–
SÊho yathÈ dÈÔhabalÊ pasayha,
RÈjÈ migÈnaÑ abhibh|yya cÈrÊ.
Sevetha pantÈni senÈsanÈni,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
304
C|ÄaniddesapÈÄi
159. MettaÑ upekkhaÑ karuÓaÑ vimuttiÑ,
ŒsevamÈno muditaÒca kÈle.
Sabbena lokena avirujjhamÈno,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(8)
MettaÑ upekkhaÑ karuÓaÑ vimuttiÑ, ÈsevamÈno muditaÒca kÈleti so
Paccekasambuddho mettÈsahagatena cetasÈ ekaÑ disaÑ pharitvÈ viharati.
TathÈ dutiyaÑ. TathÈ tatiyaÑ. TathÈ catutthaÑ. Iti uddhamadho tiriyaÑ
sabbadhi sabbattatÈya sabbÈvantaÑ lokaÑ mettÈsahagatena cetasÈ vipulena
mahaggatena appamÈÓena averena abyÈpajjena pharitvÈ viharati.
KaruÓÈsahagatena cetasÈ -pa-. MuditÈsahagatena cetasÈ -pa-.
UpekkhÈsahagatena cetasÈ vipulena mahaggatena appamÈÓena averena
abyÈpajjena pharitvÈ viharatÊti mettaÑ upekkhaÑ karuÓaÑ vimuttiÑ,
ÈsevamÈno muditaÒca kÈle.
Sabbena lokena avirujjhamÈnoti mettÈya bhÈvitattÈ ye puratthimÈya
disÈya sattÈ, te appaÔik|lÈ honti. Ye pacchimÈya disÈya sattÈ. Ye uttarÈya
disÈya sattÈ. Ye dakkhiÓÈya disÈya sattÈ. Ye puratthimÈya anudisÈya sattÈ.
Ye pacchimÈya anudisÈya sattÈ. Ye uttarÈya anudisÈya sattÈ. Ye dakkhiÓÈya
anudisÈya sattÈ. Ye heÔÔhimÈya1 disÈya sattÈ. Ye uparimÈya disÈya sattÈ. Ye
dasasu disÈsu sattÈ, te appaÔik|lÈ honti. KaruÓÈya bhÈvitattÈ. MuditÈya
bhÈvitattÈ. UpekkhÈya bhÈvitattÈ ye puratthimÈya disÈya sattÈ -pa- ye
dasasu disÈsu sattÈ, te appaÔik|lÈ honti. Sabbena lokena avirujjhamÈnoti
sabbena lokena avirujjhamÈno appaÔivirujjhamÈno anÈghÈtiyamÈno2
appaÔihaÒÒamÈnoti sabbena lokena avirujjhamÈno, eko care
khaggavisÈÓakappo. TenÈha so Paccekasambuddho–
MettaÑ upekkhaÑ karuÓaÑ vimuttiÑ,
ŒsevamÈno muditaÒca kÈle.
Sabbena lokena avirujjhamÈno,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
______________________________________________________________
1. AdhogamÈya (SyÈ)
2. AghaÔÔiyamÈno (SyÈ)
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
160. RÈgaÒca dosaÒca pahÈya mohaÑ,
SandÈlayitvÈna saÒÒojanÈni1.
AsantasaÑ jÊvitasa~khayamhi,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
305
(9)
RÈgaÒca dosaÒca pahÈya mohanti rÈgoti yo rÈgo sÈrÈgo -pa- abhijjhÈ
lobho akusalam|laÑ. Dosoti yo cittassa ÈghÈto -pa- caÓÉikkaÑ asuropo
anattamanatÈ cittassa. Mohoti dukkhe aÒÒÈÓaÑ -pa- avijjÈla~gÊ moho
akusalam|laÑ. RÈgaÒca dosaÒca pahÈya mohanti so Paccekasambuddho
rÈgaÒca dosaÒca mohaÒca pahÈya pajahitvÈ vinodetvÈ byantÊkaritvÈ
anabhÈvaÑ gametvÈti rÈgaÒca dosaÒca pahÈya mohaÑ.
SandÈlayitvÈna saÒÒojanÈnÊti dasa saÒÒojanÈni kÈmarÈgasaÒÒojanaÑ
paÔighasaÒÒojanaÑ -pa- avijjÈsaÒÒojanaÑ. SandÈlayitvÈna saÒÒojanÈnÊti
dasa saÒÒojanÈni sandÈlayitvÈ padÈlayitvÈ sampadÈlayitvÈ pajahitvÈ
vinodetvÈ byantÊkaritvÈ anabhÈvaÑ gametvÈti sandÈlayitvÈna saÒÒojanÈni.
AsantasaÑ jÊvitasa~khayamhÊti so Paccekasambuddho jÊvitapariyosÈne
asantÈsÊ anutrÈsÊ anubbiggo anussa~kÊ anutrÈso abhÊr| acchambhÊ anutrÈsÊ
apalÈyÊ pahÊnabhayabheravo vigatalomahaÑso viharatÊti asantasaÑ
jÊvitasa~khayamhi, eko care khaggavisÈÓakappo. TenÈha so
Paccekasambuddho–
RÈgaÒca dosaÒca pahÈya mohaÑ,
SandÈlayitvÈna saÒÒojanÈni.
AsantasaÑ jÊvitasa~khayamhi,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
161. Bhajanti sevanti ca kÈraÓatthÈ,
NikkÈraÓÈ dullabhÈ ajja mittÈ,
AttatthapaÒÒÈ2 asucÊ manussÈ,
Eko care khaggavisÈÓakappo.
(10)
______________________________________________________________
1. SaÑyojanÈni (Ka)
2. AttaÔÔhapaÒÒÈ (Ka)
306
C|ÄaniddesapÈÄi
Bhajanti sevanti ca kÈraÓatthÈti attatthakÈraÓÈ paratthakÈraÓÈ
ubhayatthakÈraÓÈ diÔÔhadhammikatthakÈraÓÈ samparÈyikatthakÈraÓÈ
paramatthakÈraÓÈ bhajanti sambhajanti sevanti nisevanti saÑsevanti
paÔisevantÊti bhajanti sevanti ca kÈraÓatthÈ.
NikkÈraÓÈ dullabhÈ ajja mittÈti dve mittÈ agÈrikamitto ca
anÈgÈrikamitto ca -pa- ayaÑ agÈrikamitto -pa- ayaÑ anÈgÈrikamitto.
NikkÈraÓÈ dullabhÈ ajja mittÈti ime dve mittÈ akÈraÓÈ nikkÈraÓÈ ahet|
appaccayÈ dullabhÈ (dulladdhÈ sudulladdhÈ)1ti nikkÈraÓÈ dullabhÈ ajja
mittÈ.
AttatthapaÒÒÈ asucÊ manussÈti attatthapaÒÒÈti attano atthÈya attano hetu
attano paccayÈ attano kÈraÓÈ bhajanti sambhajanti sevanti nisevanti
saÑsevanti paÔisevanti Ècaranti samÈcaranti payirupÈsanti paripucchanti
paripaÒhantÊti attatthapaÒÒÈ. AsucÊ manussÈti asucinÈ kÈyakammena
samannÈgatÈti asucÊ manussÈ, asucinÈ vacÊkammena samannÈgatÈti asucÊ
manussÈ, asucinÈ manokammena samannÈgatÈti asucÊ manussÈ, asucinÈ
pÈÓÈtipÈtena. AsucinÈ adinnÈdÈnena -pa-. AsucinÈ kÈmesumicchÈcÈrena.
AsucinÈ musÈvÈdena. AsuciyÈ pisuÓÈya vÈcÈya samannÈgatÈ. AsuciyÈ
pharusÈya vÈcÈya samannÈgatÈ. AsucinÈ samphappalÈpena samannÈgatÈ.
AsuciyÈ abhijjhÈya samannÈgatÈ asucinÈ byÈpÈdena samannÈgatÈti asucÊ
manussÈ, asuciyÈ micchÈdiÔÔhiyÈ samannÈgatÈti asucÊ manussÈ, asuciyÈ
cetanÈya samannÈgatÈti asucÊ manussÈ, asuciyÈ patthanÈya samannÈgatÈti
asucÊ manussÈ, asucinÈ paÓidhinÈ samannÈgatÈti asucÊ manussÈ, asucÊ hÊnÈ
nihÊnÈ omakÈ lÈmakÈ chatukkÈ parittÈti attatthapaÒÒÈ asucÊ manussÈ.
Eko care khaggavisÈÓakappoti ekoti so Paccekasambuddho
pabbajjÈsa~khÈtena eko -pa-. Careti aÔÔha cariyÈyo -pa-.
KhaggavisÈÓakappoti yathÈ khaggassa nÈma visÈÓaÑ ekaÑ hoti adutiyaÑ
-pa- eko care khaggavisÈÓakappo. TenÈha so Paccekasambuddho–
______________________________________________________________
1. ( ) Natthi SyÈ-potthake.
19. KhaggavisÈÓasuttaniddesa
307
Bhajanti sevanti ca kÈraÓatthÈ,
NikkÈraÓÈ dullabhÈ ajja mittÈ.
AttatthapaÒÒÈ asucÊ manussÈ,
Eko care khaggavisÈÓakappoti.
Catuttho vaggo.
KhaggavisÈÓasuttaniddeso ek|navÊsatimo.
Ajito Tissametteyyo, PuÓÓako atha Mettag|.
Dhotako UpasÊvo ca, Nando ca atha Hemako.
TodeyyakappÈ dubhayo, JatukaÓÓÊ ca paÓÉito.
BhadrÈvudho Udayo ca, PosÈlo cÈpi brÈhmaÓo.
MogharÈjÈ ca medhÈvÊ, Pi~giyo ca mahÈ-isi.
SoÄasÈnaÑ1 panetesaÑ, brÈhmaÓÈnaÑva sÈsanaÑ.
PÈrÈyanÈnaÑ niddesÈ, tatthakÈ ca bhavanti hi2.
KhaggavisÈÓasuttÈnaÑ, niddesÈpi tatheva ca.
NiddesÈ duvidhÈ ÒeyyÈ, paripuÓÓÈ sulakkhitÈti.
C|ÄaniddesapÈÄi niÔÔhitÈ.
______________________________________________________________
1. SoÄasannaÑ (SyÈ, Ka)
2. VÈ (Ka)
KhuddakanikÈye aÔÔhamabhÈgapotthake
C|ÄaniddesapÈÄiyaÑ
LakkhitabbapadÈnaÑ anukkamaÓikÈ
PadÈnukkamo
PiÔÔha~ko
PadÈnukkamo
PiÔÔha~ko
[A]
[A]
Aka~kho
86
AkÈmakÈmiÑ
141
AkÈmamÈgamaÑ
142
AkÈlikaÑ
215
AkiÒcanaÑ
84, 92, 133
AkiÒcanaÑ anÈdÈnaÑ
139
AkiÒcanaÑ kÈmabhave
134
AkittayÊ no
71
Akhilo
86, 224
AggÊva daÉÉhaÑ
284
AchambhÊ
252
AjitÈ
25
Ajito
24
AjjhattaÒca
161
AjjhiÔÔho
195
AÒÒÈya
128
AÒÒÈya atthÈni
279
AÒÒÈvimokkhaÑ
156
AÒÒaÑ taÑ
72
AÔÔhÈna’taÑ
269
AÔÔhitaÑ ovadeyya
82
AttatthapaÒÒÈ
306
AntarÈvÈ
189
AttÈnudiÔÔhiÑ |hacca
186
AtÈrÊ
85
AtÈri so
61
AtÈru jÈtiÒca
54, 116
AtÊtaÑ Èdisati
163
Atha ko carahi
120
Attha~gatassa
111
Attha~gato
110
AtthamaÒÒÈya
196
Atthi paÒhena
48, 156
Atthi paÒhena ÈgamaÑ
165
Atho gahaÔÔhÈ
253
AtthaÑ paleti
109
AddasÈsiÑ
222
AddhÈ
228
AddhÈ pasaÑsÈma
257
AdhivacanaÑ
197
Adho
78
AnaÒÒaneyyo
271
AnaÒÒaposÊ
292
AnaÒÒaposÊ sapadÈnacÈrÊ
293
AnatthadassiÑ
276
AnabhijjhitaÑ seritaÑ
246
Anala~karitvÈ
280
Anavassuto
287
AnÈnuyÈyÊ
106
AnÈsavÈ
122
AnÈsavo
207
Anissito no
102
310
KhuddakanikÈye aÔÔhamabhÈgapotthake
PadÈnukkamo
PiÔÔha~ko
PiÔÔha~ko
[A]
[A]
AnÊtikaÑ
AnÊgho
AnÊtihaÑ
AnusÈsa brahme
Anekar|pampi pahÈya
Anekar|pÈ
Anekar|pena
Anejo
AnejaÑ
AneÄam|go
Appadasse pahÈya
AppamattÈ
Appamatto
ApariÉayhamÈno
AppassÈdo
ApÈrÈ pÈraÑ
Apucchi
ApunabbhavÈya
Appeva maÑ
Appossukko
Abalo
Abhika~khamÈnÈ
AbhijaÒÒÈ
Abhijappanti
AbhijÈnaÑ
AbhinibbutÈ
Abhibhuyya sabbÈni
AbhiyÈce
AlÊnacitto
PadÈnukkamo
214
61
75, 98
96
121
68
116
148, 165
46
300
208
54
80, 191
290
282
201
33
191
83
253
189
150
84
56
168
129
256
149
296
Alolo
AvijjÈ
AvijjÈya pabhedanaÑ
AviheÔhayaÑ
Asito
AsucÊ manussÈ
AsesaÑ
AsaÑkuppaÑ
AsaÑhÊraÑ
292
25, 159
156
229
97
306
33
227
227
[Œ]
ŒkiÒcaÒÒÈsambhavaÑ
171
ŒkiÒcaÒÒaÑ
103
ŒkiÒcaÒÒaÑ nissito
105
Œcikkha dhammaÑ
144, 189
Œcikkha dhammaÑ yamahaÑ 192
ŒdÈnataÓhaÑ
151
ŒdÈnasatte
153
ŒdiccabandhunÈ
199
Œdiccabandhussa
270
Œdiccova pathaviÑ
143
ŒdÊnavaÑ
262
ŒdÊnavaÑ sammasitÈ
299
ŒdÊnavaÑ snehajaÑ
239
ŒmantanÈ
245
ŒyasmÈ
24
Œraddhaviriyo
296
ŒrammaÓaÑ br|hi
102
ŒsavÈ
147
ŒsÈ
275
LakkhitabbapadÈnaÑ anukkamaÓikÈ
PadÈnukkamo
PiÔÔha~ko
212
155
55
[I]
IccÈ
24
IccÈsi iti
125
IÒjitÈ
43
IÒjitaÑ
59
Ito sutvÈna
91
Idha
35, 91
Idha loke
50
Idheva santo
97
Imassa dhammapariyÈyassa 196
IriyamÈnaÑ
93
Isayo
49, 52
[¢]
¢tÊ
265
[U]
UggahitaÑ
UttamaÑ
UdÈhu
UddhaÑ
Upakkilese
UpadhinidÈnÈ
UpadhiÑ karoti
UpadhiÑ na kayirÈ
UppannaÒÈÓomhi
PadÈnukkamo
PiÔÔha~ko
[U]
[Œ]
ŒsÊno
ŒsÊnaÑ
ŒsÊsanti
311
145
99
110, 113
78
294
69
70
71
271
Uparujjhati
UpasantÈ
Upasanto
UpasÊvÈ
UpekkhÈsatisaÑsuddhaÑ
33
129
146
104
159
[E]
Ekamekassa
196
Eko
210, 230
Eko ahaÑ
102
EtÈbhi nandÈmi
123
Ete
197
Ete aladdhÈ
259
Ete BuddhaÑ
198
Etesu
79
EtaÑ
81, 128
EtaÑ ÒÈÓaÑ
171
EtaÑ dÊpaÑ
139
EtaÑ bhayaÑ
261
EtaÑ me
32
EtaÑ viditvÈ
101
EvametaÑ
171
Evameva tvampi
223
EvaÑ abhikkantadassÈviÑ
180
EvaÑ tuvaÑ
96
EvaÑ dutÊyena
260
EvaÑ maccutaro
187
EvaÑ MunÊ
109
EvaÑvihÈrÊ
80
Esa bhiyyo
223
312
KhuddakanikÈye aÔÔhamabhÈgapotthake
PadÈnukkamo
PiÔÔha~ko
[O]
PadÈnukkamo
PiÔÔha~ko
[ Ka ]
OkaÒjahaÑ
Okkhittacakkhu
OghatiÓÓamanÈsavaÑ
OghatiÓÓaÑ
OghÈtigaÑ
Oghe jÈte
OghaÑ
OropayitvÈ
OhÈrayitvÈ
148
284
222
149
142
137
72, 85
254
290
[ Ka ]
Ka~khÊnaÑ paÔijÈnataÑ
Kaccisu
Kaccissu te BhagavÈ
KaÒci
KatakiccaÑ anÈsavaÑ
KatthetaÑ
KathaÑ kathiÑ
KathaÑ kathÈ ca
KathaÑ nu
KathaÑ neyyo
KathaÑ lokaÑ
KathaÑ satassa carato
KappaÒcahaÑ
KappÈ
Kassa no
KÈmasukhaÑ
KÈmÈ
KÈmÈbhijappanti
KÈmÈ hi citrÈ
KÈme pahÈya
227
54
116
95
155
32
95
130
72
166
180
161
149
149
41
279
42, 84
56
261
104
KÈmesu
KÈmesu nÈbhigijjheyya
KÈmesu brahmacariyavÈ
KÈmesu vinaya gedhaÑ
KÈsÈyavattho
KiÒcanaÑ
KittayissÈmi
KittayissÈmi giraÑ
KittayissÈmi te santi
Kissassa vippahÈnena
Kissa hetu
KissÈbhilepanaÑ
KukkuccÈnaÑ nivÈraÓaÑ
KukkuccaÑ
Kuto nu
Kule kule appÔibaddhacitto
KusalÈ
Kusalo
KuhiÒci
Kenassu nappakÈsati
Kena sotÈ
Ko idha
Ko ubhanta
Kodha Santusito
KaÑ br|si
KiÑnu tamhÈ
KiÑsu tassa mahabbhayaÑ
KiÑsu tassa vicÈraÓaÑ
KiÑsu saÑyojano
Kvaci
105
36
42
145
291
153
75
206
98
160
203
24
158
157
67
293
113
38
59
24
29
41
41
40
41
214
25
160
160
214
LakkhitabbapadÈnaÑ anukkamaÓikÈ
PadÈnukkamo
PiÔÔha~ko
[ Kha ]
KhaggavisÈÓakappo
KhattiyÈ
KhiÉÉÈ
KhiÉÉaÑ ratiÑ
233
49
246
279
[ Ga ]
Gacche pÈraÑ
Gaccheyyeva
Gamissasi tvaÑ
GamissÈmi
GaÄo eso
Guttindriyo
Gotaman|padhÊkaÑ
Gotamassa yasassino
Gotamo bh|ripaÒÒÈÓo
Gotamo bh|rimedhaso
200
196
223
228
282
287
81
179
213
213
199
116
232
256
97
76, 78
248
[ Cha ]
ChadanaÑ
ChandarÈgavinodanaÑ
ChinnasaÑsayo
ChetvÈna VÊro
PadÈnukkamo
PiÔÔha~ko
[ Ja ]
[ Ca ]
CakkhumatÈ
CarantÈ
Care
Careyya
CareyyaÑ
CaraÑ
CÈtuddiso
313
224
128
165
254
JatukaÓÓi
JantuÑ
Janapadehi sa~gatÈ
JanÈ
JappÈbhilepanaÑ
JarÈ
JarÈmaccuparikkhayaÑ
JarÈmaccuparetÈnaÑ
JaraÑ sitÈ
Jahassu r|paÑ
JÈti
JÈtijarÈya
JÈtiÑ jaraÑ
JÈlaÑva bhetvÈ
JiÓÓassa me
JiÓÓohamasmi
JutimÈ
Juhanti
[ Jha ]
JhÈnamariÒcamÈno
JhÈyiÑ
142
152
150
113, 191
27
61, 72
140
137
53
191
61, 72
144, 189
81
283
220
189
212
56
298
154
[ ©a ]
©atvÈ matimÈ
©ÈÓ|papannaÑ Muni
©ÈÓaÑ SakkÈ’
282
113
166
[ Ta ]
TaÒcÈhaÑ
TaÓhakkhayaÑ
99
214, 300
314
PadÈnukkamo
KhuddakanikÈye aÔÔhamabhÈgapotthake
PiÔÔha~ko
[ Ta ]
TaÓhacchidaÑ
148
TaÓhÈ
88
TaÓhÈnigghÈtanaÑ Muni
126
TaÓhÈya
160
TaÓhÈ yassa
130
TaÓhaÑ pariÒÒÈya
121
Tato tattha
171
Tattha
116
TathÈ yo
200
TathÈvidhassa
108
TathÈ hi
74
TathÈ hi te
110, 151
Tattheva so sÊtisiyÈ
108
Tamonudo
206, 212
TayidaÑ kathaÑsu
113
Tare loke
76
Tava VÊra vÈkyaÑ
150
Tava sutvÈna
90
Tassa
43
TasmÈ pajÈnaÑ
70, 152
TasmÈ pÈrÈyanaÑ
201
TiÔÔhantamenaÑ
169
TiÔÔhe ceso
107
TiÔÔhe nu
106
TiÔÔheyya so
107
TiÓÓÈ loke
129
TiÓÓo
85
TiÓÓo ca pÈraÑ
86
TiriyaÒcÈpi
78
Te
129
PadÈnukkamo
PiÔÔha~ko
[ Ta ]
Te cÈpi
82
TenahÈtappaÑ
91
Teneva kÈyo
220
Teneva maÒÒÈmi
218
Teneva mÈro
152
Te ve narÈ
122
TesaÑ
150, 198
TositÈ
199
Tosesi
199
TaÑ
73, 76
TaÑ taÑ namassÈmi
TaÑ me MunÊ
TaÑ br|mi
93
110
45
TvaÑ
126
[ Tha ]
ThÈmabal|papanno
298
ThinaÑ
157
Thomayanti
55
[ Da ]
DaÓÉaÑ
229
DaÄhanikkamo
298
Dijo
208
DiÔÔhadhammÈbhinibbutÈ
140
DiÔÔhassutenÈpi
115
DiÔÔhÊvis|kÈni
270
DiÔÔhe dhamme
DiÔÔhaÑ
75, 98
127
LakkhitabbapadÈnaÑ anukkamaÓikÈ
315
PadÈnukkamo
PiÔÔha~ko
PadÈnukkamo
PiÔÔha~ko
[ Da ]
DiÔÔhiÑ te
DisvÈna r|pesu
DÊpamakkhÈhi
DÊpÈ dÊpaÑ upallaviÑ
DÊpaÑ pabr|hi
DukkhamidaÑ pahoti
Dukkhassa
DukkhÈ
DukkhaÑ
DubbalathÈmakassa
Dussa~gahÈ pabbajitÈpi
Deva
DevatÈnaÑ
DevÊsi
Domanassa
DvÈhaÑ SakkaÑ
[ Dha ]
179
190
137
222
137
235
68
67
28
220
253
92, 225
49, 52
178
157
172
[ Dha ]
DhanÈni
DhammaÒca
DhammatakkapurejavaÑ
DhammadharaÑ
DhammamaÒÒÈya
DhammamakkhÈhi
Dhammamadesesi
Dhamma’muttamaÑ
DhammÈnudhammaÑ
Dhammesu niccaÑ
DhammaÑ
DhimuttaÑ tapparÈyaÓaÑ
DhÊrÈ
281
95
159
278
196
126
213
77
196
299
75
170
72
DhÊraÑ
Dhotako
256
89
[ Na ]
Na upÈdiyetha
Na upeti sa~khaÑ
Na ca pÈdalolo
Na ÒÈÓena
Na tuyhaÑ adiÔÔhaÑ
Na te mÈra vasÈnugÈ
Na te mÈrassa paddhag|
Natthi upamÈ
Natthi kiÒci
NatthÊti nissÈya
NandÈmi
Na diÔÔhiyÈ
NandisaÑyojano
NandisaÑyojanaÑ
NandiÒjahaÑ
Na puttamiccheyya
NamassamÈno
NamassÈmi
Na me byÈkÈsi
Na mettha ka~khÈ
Naro
Na vijjanti
Na sutiyÈ
NÈgassa
NÈgo
NÈgova y|thÈni
152
109
286
113
192
140
141
214
166
104
76
113
160
171
149
229
218
82
173
228
88
147
113
149
203
267
316
KhuddakanikÈye aÔÔhamabhÈgapotthake
PadÈnukkamo
PiÔÔha~ko
[ Na ]
NÈgaÑ
NÈtariÑsu
NÈtariÑsu jÈtijaranti
NÈnÈjanÈ
NÈ’penti’me
NÈmakÈyÈ vimutto
NÈmaÑ
NÈhaÑ tattha abhiramiÑ
NÈhaÑ sahissÈmi
NÈhaÑ sabbe
NikkÈmo
NikkÈraÓÈ
Nikkuho
Nipako
NippipÈso
NipuÓe paÒhe
NibbÈnamattano
NibbÈnapadamaccutaÑ
NibbÈnaÑ iti naÑ
Nibbuto
Nimmakkho
Niyato
NirattaÑ
NirÈsaso sabbaloke
NirÈsaso so
NirÈsÈ
NirÈso
Nillolupo
NivesanaÑ
NekkhammaÑ
83
57
118
150
219
109
32, 33
126
94
121
203
306
272
91
274
198
90
128
139
43
275
301
145
275
132
115
61
272
79
145
PadÈnukkamo
PiÔÔha~ko
[ Na ]
NettÈ na suddhÈ
No ce labhetha
189
256
[ Pa ]
Pa~ke sayÈno
PacchÈ te mÈhu
PajÈ
PajaheyyuÑ
PaÒÒÈ
PaÒÒaÓavÈ so
PaÒhÈnantakaro
PaÒhÈnaÑ veyyÈkaraÓena
PaÒhaÑ puÔÔho
PaÒhaÑ byÈkÈsi
PaÔibaddhacitto
PaÔibhÈnavantaÑ
PaÔibhÈnavÈ
PaÔisallÈnaÑ
Patto niyÈmaÑ
PadumaÑva toyena
PadhÈnavÈ
Panujja viÒÒÈÓaÑ
Pan|danaÑ
PabyÈkÈsi
Pabr|hi
Pabha~karo
PabhavÈnupassÊ
PabhavaÑ
PabhassarÈni
PabhedanaÑ
221
146
153
82
30
132
226
199
198
195
240
278
224
298
271
302
301
79
157
198
32
212
71
68
259
159
LakkhitabbapadÈnaÑ anukkamaÓikÈ
PadÈnukkamo
PiÔÔha~ko
[ Pa ]
PamattÈ
PamattaÑ
PamuÒca maÑ
ParicÈrakasoÄasÈnaÑ
ParittapaÒÒassa
Parittametthasokhya
Paridevo
PariphandamÈno
ParissayÈ
ParissayÈnaÑ
ParissayÈnaÑ sahitÈ
Paro loko
PassÈmahaÑ
PassÈmi naÑ manasÈ
PasutaÑ
PahÈnaÑ kÈmacchandÈnaÑ
PahÈya paÒcÈvaraÓÈni
PahÈsi dukkhaÑ
PÈpaÑ sahÈyaÑ
PÈra~gamanÊyÈ
PÈraguÑ sabbadhammÈnaÑ
PÈrÈyanamanugÈyissaÑ
Pi~giya
PitÈ
Piyar|pesu
PiyavippayogaÑ
PÊti
PucchantÈ
PucchÈ
PucchÈmi
PadÈnukkamo
317
PiÔÔha~ko
[ Pa ]
191
277
94
195
144
282
72
221
250
249
252
179
92
218
276
157
294
82
276
196
155
165
202
190
281
127
247
219
198
50
62
PucchÈmi taÑ
PucchÈmi taÑ BhagavÈ
PuÔÔho puÔÔho
PuÓÓaka itthattaÑ
PuÓÓakÈ
PuttaÒca dÈraÑ
PuttÈ
PunappunaÑ
P|gampi vassÈni
PekkhamÈno
PosÈlÈti
51, 63
89
195
53
59
281
229, 242
70
108
153
168
[ Ba ]
BandhavÈni
281
BahussutaÑ
278
BuddhaseÔÔhaÑ upÈgamuÑ
198
Buddho
197
Byapanujja sabbe
194
BrahmacariyamacariÑsu
200
Brahmaloko
179
Brahme upÈsito
207
BrÈhmaÓassa vusÊmato
172
BrÈhmaÓo
84, 92
Br|mi
140
Br|si anoghatiÓÓe
119
Br|hi metaÑ
51, 116
[ Bha ]
BhagavantaÑ puÔÔhu mÈgamÈ 161
BhagavÈ
25
Bhajanti sevanti
306
KhuddakanikÈye aÔÔhamabhÈgapotthake
318
PadÈnukkamo
PiÔÔha~ko
[ Bha ]
BhayaÑ
BhavarÈgarattÈ
BhavÈ
BhavÈbhavÈya
BhavÈbhave
Bhave na tiÔÔhe
BhÈvento
Bhikkhu
Bhikkhu sato
Bh|tesu
Bh|ripaÒÒo
PiÔÔha~ko
[ Ma ]
240
56
79, 84
101
88
79
201
39
153
229
219
[ Ma ]
Makkho
Magadhesu viharanto
MaggamuttamaÑ
MaccurÈjÈ
MaccurÈjÈ na passati
Majjhe ce no
Majjhe mantÈ
Majjhe sarasmiÑ
MatimÈ
Mando
MadhurÈ
ManasÈ’nÈvilo
ManujÈ
Manuje
Mano
ManoramÈ
Mano hi me
PadÈnukkamo
205
195
201
180
187
146
41
134, 138
282
70
261
37
49, 52
193
219
262
220
MamattÈ
MalaÑ
Mahabbhaye
Mahesino
MahesÊ
MÈtÈ
MÈ te vijjittha kiÒcanaÑ
MÈno
MÈrisa
MÈro
MÈhaÑ nassa
Migo
Mitte suhajje
MittaÑ uÄÈraÑ
Muni
MuniÑ ahaÑ Sakka
MusÈ bhaÓe
Muhuttamapi
M|ladassÈviÑ
Mettag|
Metteyyo
MettaÑ upekkhaÑ
MogharÈjÈ
Momuho
Moho
80
204
137
81
77, 90
281
145
205
32, 54
140
189
243
240
278
73, 82
132
203
214
47
68
41
304
186
189
204
[ Ya ]
YaÒÒapathe
YaÒÒamakappayiÑsu
YaÒÒehi
54
49, 52
58
LakkhitabbapadÈnaÑ anukkamaÓikÈ
PadÈnukkamo
PiÔÔha~ko
[ Ya ]
YatÈ
116
YathÈ ah| vakkali
223
YathÈ kubbanakaÑ
208
YathÈtacchaÑ
143
YathÈtathaÑ
198
YathÈ’ddakkhi
202
YathÈ Buddhena
200
YathÈbhirantaÑ
268
YathÈyidaÑ nÈparaÑ
137
YathÈhaÑ
96
YamahaÑ vijaÒÒaÑ
144
YametaÑ
33
YasmiÑ kÈmÈ
130
Yassa
59
Yassa natthi upamÈ kvaci
228
YÈjayogÈ
56
YÈni sotÈni
30
YÈvatatiyaÒca
178
Ye
82
Ye keci
52, 68
Ye ca sa~khÈtadhammÈse
34
Yena naÑ vajjuÑ
111
Ye me pubbe
125, 209
Ye sÊdha diÔÔhaÑ
121, 123
Yehi maccuvasaÑ
147
Yo
163, 213
Yo ve avidvÈ
70
YaÑ nissito
103
YaÑ pubbe taÑ
146
YaÑ viditvÈ
75
PadÈnukkamo
319
PiÔÔha~ko
[ Ya ]
YaÑ viditvÈ sato
YaÑ yaÑ disaÑ
98
219
[ Ra ]
RakkhitamÈnasÈno
Rati
RatÊ
RattindivaÑ
Raso
RÈjÈva raÔÔhaÑ
Ruppanti r|pesu
R|paÑ
[ La ]
LaddhÈnupekkhaÑ
LepÈ
Lokantag|
LokasmiÑ
Loke
Loko
Lokoti
287
279
246
218
291
257
191
32-33
296
44
206
30, 68
76, 279
25
180
[ Va ]
Vadanti
VadÈmi
VarapaÒÒassa
VÈcÈbhika~khÈmi
VÈcÈbhilÈpo
VÈtavegena khittÈ
VÈtÈ
113
33
200
90
261
108
108
320
KhuddakanikÈye aÔÔhamabhÈgapotthake
PadÈnukkamo
PiÔÔha~ko
[ Va ]
VÈtÈtape
VÈto
ViÒÒÈÓaÔÔhitiyo
ViÒÒÈÓaÑ uparujjhati
ViÒÒÈtaÑ
ViÒÒ|
Vitakkassa vicÈraÓÈ
VidvÈ
Vidh|mo
VipiÔÔhikatvÈna
Vibh|tar|pasaÒÒissa
Vibh|saÔÔhÈnÈ
Vibh|sÈ
Vimalo bh|rimedhaso
VimuttaÑ
Vimokkho tassa
ViyÈcikkha
VirajaÑ
Virato kathÈhi
Vir|par|pena
VivaÔacchado
VivekadhammaÑ
Visajja
VisattikÈ
Visame niviÔÔhaÑ
VisenikatvÈ
VÊtataÓho sadÈ
VÊtavaÓÓo
Vedag|
VevicchÈ pamÈdÈ
266
302
167
161
127
245
160
81
59
295
166
279
280
202
149
130
133
154
104
262
224
96
88
242, 76
276
114
42
189
87
26
PadÈnukkamo
PiÔÔha~ko
[ Va ]
VaÑsakkaÄÊrova
VaÑso
242
241
[ Sa ]
Sakka
SakkaÑ
Sa~kappayantÈya
Sa~khÈtadhammo
Sa~khÈya
Sa~khÈya lokasmiÑ
Sa~gÈ
Sa~go
SaccavÈdÊ
Saccavhayo
Sace labhetha
SaÒchinnapatto
SajjÈ
SaÒjÈtakhandho
SaÒÒÈvimokkhe
SaÒÒojanÈni
SantÈpajÈte
Sati
SatimÈ
Santi
Santi’muttamaÑ
Santi loke
Santike
Sa tena teneva
SantussamÈno
93
172
220
300
43
58
88
282
280
207
255
254, 290
242
268
105
283
193
30, 219
104
142
99
112
200
219
249
LakkhitabbapadÈnaÑ anukkamaÓikÈ
PadÈnukkamo
PiÔÔha~ko
PadÈnukkamo
PiÔÔha~ko
[ Sa ]
[ Sa ]
Sato
Sato bhikkhu
Santhave
321
75
38
241
SadÈ
129
SandÈlayitvÈna
283
SandiÔÔhikamakÈlikaÑ
214
SaddhÈ
219
SaddhiÑ caraÑ
255
SampannacaraÓaÑ
198
SabbakÈyappahÈyino
166
SabbadukkhappahÊno
207
Sabbadhi
29
SabbabhavÈtivatto
207
Sabbaso
147
SabbÈnipe’tÈni
266
Sabbena lokena
304
Sabbesu
229, 105
Sabbesu dhammesu
111
SabbaÑ taÑ
125
SabbaÑ taÑ itihÊtihaÑ
210
SabbaÑ taÑ takkavaÉÉhanaÑ 210
SabbaÑ vedi paroparaÑ
226
Samantacakkhu
93
Samatho
296
Sam|hatÈ vÈdapathÈpi
112
Samecca
83
SayaÑ na seve
276
SavanaÑ na phÈsu
189
Savanti
SahajanettÈ
SahÈyasampadaÑ
SahÈyaÑ
SÈdhu viyÈkarohi
SÈdhuvihÈriÑ
SikkhÈ
Sineho
SÊtaÒca uÓhaÒca
SÊlabbatenÈpi
SÊho yathÈ
SÊhova
SukittitaÑ
SukittitaÑ GotamaÑ
SuÒÒato
SutavÈ
SutvÈna munino
SutvÈnahaÑ
SutaÑ
SuvaÓÓassa
SeÔÔhÈ samÈ
SeÔÔhaÑ
SerÊ
SnehÈ
Sneho
Sevetha pantÈni
So idha
So ubhantamabhiÒÒÈya
Soko
29
143
257
229
74
255
90
295
266
116
303
301
81
123
381
300
224
141
127
259
258
95
245
234
235
303
46
45
72
322
KhuddakanikÈye aÔÔhamabhÈgapotthake
PadÈnukkamo
PiÔÔha~ko
[ Sa ]
SotÈnaÑ kiÑ
SotÈnaÑ saÑvaraÑ
SaÑghaÔÔayantÈni
SaÑsaggÈ
29
29
259
234
PadÈnukkamo
PiÔÔha~ko
[ Ha ]
HandÈhaÑ
HitvÈna kÈmÈni
HuraÑ
HuraÑ GotamasÈsanÈ
206
281
209
125
KhuddakanikÈye aÔÔhamabhÈgapotthake
C|ÄaniddesapÈÄiyaÑ
NÈnÈpÈÔhÈ
PaÔhamo m|lapÈÔho, SÊ = SÊhaÄapotthakaÑ, SyÈ = SyÈmapotthakaÑ,
KaÑ = KambojapotthakaÑ, I = I~galisapotthakaÑ, Ka = kesuci
Marammapotthakesu dissamÈnapÈÔho, Ka-SÊ = kesuci SÊhaÄapotthakesu
dissamÈnapÈÔho, ®Ôha = AÔÔhakathÈ.
KhuddakanikÈye
NÈnÈpÈÔhÈ
PiÔÔha~kÈ
[A]
AkilissamÈnoti = AkiliyamÈno (SyÈ)
AgaÓhamÈno = Natthi... SyÈ...potthake.
AgadhitÈ = ApaliveÔÔhitÈ (SyÈ)
AgÈrikavibh|sÈ = AgÈrikassa vibh|sÈ (Ka)
Ajjhapatto = Ajja patto (Ka)
Ajjhesasi = Ajjhesi (Ka)
AÒÒathattaÑ = Tassa aÒÒadatthu (SyÈ)
AÒÒesaÑ = ParesaÑ (SyÈ) passa SaÑ 1. 294 piÔÔhe.
AÉÉho = Addho (SyÈ, Ka)
AddiÔÔhamidhatthi = AdiÔÔhamidhatthi (SyÈ, Ka) Khu 7. 280 piÔÔhepi.
AttatthapaÒÒÈ = AttaÔÔhapaÒÒÈ (Ka)
AttanÈhi = AttanÈva (bah|su) Khu 1. 1, 38 piÔÔhe.
AtammayatÈya = AkammaÒÒatÈya (SyÈ)
AntarÈmalo = AntarÈmalaÑ (SyÈ, Ka) passa Khu 1. 252 piÔÔhe.
AntarÈva = AntarÈya (SyÈ, Ka)
AtÈru = AtÈruÑ (SyÈ, Ka)
Ativatto = UpÈtivatto (Ka)
Antimabhave = Antime bhave (Ka)
AtÊtaÑ anÈgataÑ paccuppannaÑ = AtÊtÈnÈgatapaccuppannaÑ (SyÈ)
96
96
242
280
208
33
227
182
93
93
305
95
86
251
188
54
207
301
175
324
KhuddakanikÈye aÔÔhamabhÈgapotthake
NÈnÈpÈÔhÈ
[A]
AntonimuggaposÊni = AntonimmuggaposÊni (Ka)
AntosaÑghÈrÈme = Antopi saÑghÈrÈme (Ka)
Attha~gato = Attha~gamito (SyÈ, Ka)
Atthahetu = Attahetu (SyÈ)
Atthi jÈnitabbaÑ = Atthi dhammaÑ jÈnitabbaÑ (Ka)
Attho paramattho vÈ = Paramattho vÈ attho (Ka)
AddÈriÔÔhakasamÈnaÑ = AÄÈriÔÔhakasamÈnaÑ (SyÈ)
AddÈvalepanÈ = AddhÈvalepanÈ (SyÈ)
AddÈvalepanÈ = AllÈvalepanÈ (SyÈ)
AnduyÈ = AruyÈ (SyÈ) AdduyÈ (Ka)
Addhuvato = Adhuvato (Ka) Khu 7. 40 piÔÔhepi.
AndhamakÈsi = AntamakÈsi (Ka)
Adhideve = Atideve (Ka)
Adhibhosi = AbhibhaviÑsu (SyÈ) Abhibhosi (Ka)
passa SaÑ 2. 392 piÔÔhe.
AdhibhaÑsu = AbhibhaviÑsu (SyÈ) AbhibhaÑsu (Ka)
AnajjhÈpanno = Anajjhopanno (SyÈ)
AnaÔÔhitakiriyatÈ = AniÔÔhitakiriyatÈ (Ka) Abhi 2. 363 piÔÔhe.
Anadhibh|to = Anabhibh|to kehi ci kilesehi (Ka)
AnabhÈvaÑkato = AnabhÈva~gato (SyÈ)
AnavaÔÔhitacÈrikaÑ = AnavatthacÈrikaÑ (SyÈ)
AnÈgÈrikamitto = Pabbajitamitto (Ka)
AnÈghÈtiyamÈno = AghaÔÔiyamÈno (SyÈ)
AnÈnuyÈyÊ = AnÈnuvÈyÊ (SyÈ, Ka)
AnÈpÈthagato = AnÈpÈtagato (Ka)
“AniÔÔha~gato”ti = AniÔÔhÈ gatoti (Ka)
AnudayamÈno = AnuddayamÈno (bah|su)
AnupaÔÔhitakÈyassati = AnupaÔÔhitakÈyasati (SyÈ, Ka)
AnuppÈdeti = Anussarati (Ka)
Anussa~kÊ = AnussukÊ (SyÈ)
PiÔÔha~kÈ
177
286
173
260
175
175
173
263
289
229
38
187
225
289
288
37, 249
27
290
38
284
239
304
12
187
111
96
287
234
301
NÈnÈpÈÔhÈ
NÈnÈpÈÔhÈ
325
PiÔÔha~kÈ
[A]
AnusÈsanaÑ anusiÔÔhaÑ = DesanaÑ anusandhiÑ (SyÈ)
An|payo = Anupayo (SyÈ) Anusayo (Ka) Khu 7. 187 piÔÔhe.
Anekavidhakot|halama~galena = Anekavidhavatta kut|halama~galena (SyÈ)
AneÄam|go = Anelam|go (SyÈ, Ka)
AnolÊnavuttÊ = AnolÊnavuttiko (Ka) Khu 7. 45 piÔÔhepi.
Apagacchi = Apagacchasi (SyÈ, Ka)
ApaccavekkhaÓÈ = ApaccavekkhanÈ (SyÈ)
AppaÔik|lÈ = AppaÔikulÈ (bah|su)
AppaÔivÈnÊ = AppaÔivÈni (Ka) Khu 7. 45 piÔÔhepi.
AppatiÔÔhitacitto = AppatiÔÔhÊnacitto (SyÈ)
Appatir|paÑ = AppaÔir|paÑ (SyÈ)
ApadaÑ = ParaÑ (Ka) Ma 1. 214 piÔÔhe.
Apanamissanti = Apagamissanti (Ka)
ApariÉayhamÈno = AparidayhamÈno (Ka)
AphassitaÑ = AphusitaÑ (SyÈ, Ka)
Abaddho = Abandho (SyÈ, Ka)
AbbahanaÑ = Abb|hanaÑ (bah|su) Abb|haÑ (SÊ-®Ôha)
AbahulÊkammaÑ = AbahulikammaÑ (Ka)
AbÊjaÑ = AvÊjaÑ (SyÈ)
AbyÈpajjamÈno = AbyÈpajjhamÈno (SyÈ)
AbyÈpajjena = AbyÈpajjhena (SyÈ) passa DÊ 3. 187 piÔÔhe.
AbhijÈnamÈno = ŒjÈnamÈno (SÊ, SyÈ, I)
AraÒÒavanamajjhogÈhetvÈ = AraÒÒe vanamajjhassa ajjhogÈhetvÈ (SyÈ)
AraÒÒe pavane caramÈno = AraÒÒe vasamÈno (SyÈ)
AlimpamÈno = AlippamÈno (Khu 1. 290 piÔÔhe)
AlÊnamanaso = Œdinamanaso (SyÈ) Khu 7. 186 piÔÔhepi.
AvasiyapavattasallakkhaÓavasena = Avassiya... (SyÈ)
76
65
116
300
80
214
25
248
80
65
249
244
148
284
175
243
77
191
146
96
248
11
268
243
301
65
181
326
KhuddakanikÈye aÔÔhamabhÈgapotthake
NÈnÈpÈÔhÈ
PiÔÔha~kÈ
[A]
Avasissatu = Avasussatu (SyÈ) Ma 2. 146 piÔÔhe,
SaÑ 1. 267 piÔÔhe ca passitabbaÑ.
AviruddhakasÈvakÈnaÑ aviruddhakÈ = AvaruddhakasÈvakÈnaÑ
avaruddhakÈ (SyÈ)
AviccamÈno = AvedhamÈno (SyÈ)
AvisÈhaÔamÈnasatÈ = AvisaÑhaÔamÈnasatÈ (Ka)
AvisÈhÈro = AvisaÑhÈro (Ka) passa Abhi 1. 19 piÔÔhe.
AvÊcisantatisahitaÑ = AvÊci sama~gisahitaÑ (SyÈ) Khu 7. 14 piÔÔhepi.
AsammuÔÔhattÈ = AppamuÔÔhattÈ (SyÈ)
Asito = Anissito (SyÈ) Khu 1. 358 piÔÔhepi.
AsutaÑ amutaÑ = AsutaÑ amutaÑ vÈ (SÊ) AsutÈmutaÑ vÈ (SyÈ)
AsutaÑ’mutaÑ vÈ (I)
Asuropo = Assuropo (SyÈ)
[Œ]
ŒkÈsova = ŒkÈso ca (SyÈ)
ŒjÈnÊyÈ ca = ŒjÈniyÈva (SyÈ) Khu 1. 59 piÔÔhe.
ŒpÈthakajjhÈyÊva = ŒpÈtakajhÈyÊ ca (Ka)
ŒyogaÑ = ŒyogabandhanaÑ (SyÈ, Ka) passa Khu 7. 173 piÔÔhe.
ŒraÒÒiko = ŒraÒÒako (SyÈ, Ka)
ŒrammaÓaÑ = ŒramaÓaÑ (Ka)
Œrato = Œrato assa (Ka) Khu 7. 54 piÔÔhe.
ŒruhaÓatthÈya = RopanatthÈya (SyÈ)
ŒvasamÈno parivasamÈno = AvasemÈno parisemÈno (SyÈ)
ŒsasÈno = ŒsayÈno (Ka)
ŒsÊsati = ŒsiÑsati (SyÈ)
ŒsÊsanti = ŒsiÑsanti (SyÈ)
ŒsÊno = Œsino (Ka)
ŒsÊsanÈ = ŒsiÑsanÈ (SyÈ)
297
49
106
296
296
43
39
84
20
60
96
66
273
274
243
101
37
292
221
15
132
55
212
27
NÈnÈpÈÔhÈ
NÈnÈpÈÔhÈ
327
PiÔÔha~kÈ
[I]
Iccheyya = Icchissati (SyÈ)
ItthattaÑ = ItthataÑ (SyÈ) ItthabhÈvaÑ (Ka)
ItthikathaÑ = ItthikathaÑ purisakathaÑ (SyÈ, Ka) DÊ 1. 7, 62 piÔÔhe.
SaÑ 3. 368 piÔÔhe ca passitabbaÑ.
IdaÑ kiÒcanaÑ = Ime kiÒcanÈ (Ka)
Indagu = Indag| (SyÈ)
IndriyaparopariyattaÒÈÓaÑ = IndriyaparopariyattiÒÈÓaÑ (Ka)
AÔÔhakathÈ oloketabbÈ.
IdhatthaÒÒeva = IdhaÔÔhaÒÒeva (SyÈ)
Issatthena = IssaÔÔhena (SyÈ) Issattena (Ka) passa Ma 1. 120 piÔÔhe.
[U]
UjjhitvÈ = PariccajitvÈ (SyÈ)
UttÈnÊkarosi = UttÈniÑ karosi (Ka)
UdakapubbuÄaÑ = PubbulakaÑ (SyÈ)
Udak|mikajÈtaÑ = UdakummijÈtaÑ (SyÈ) UdakummikajÈtaÑ (Ka)
UddaÓÉe = UÔÔaÓÉe (Ka)
UddaÓÉaÑ gacchati = KhuddaÓÉaÑ gacchati, uddhositato uddhositaÑ
gacchati (SyÈ) passa Khu 7. 51 piÔÔhe.
UdÊraÓaÑ = OdÊraÓaÑ (SyÈ)
Uddhanti anÈgataÑ = UddhaÑ vuccati anÈgataÑ (SyÈ, Ka)
Unnati = UÓÓati (SyÈ, Ka)
UpaghÈtiyanti = UpaghÈtayanti (SyÈ, Ka)
Uparimato = Uparito (SyÈ) UparimÈya (Ka)
UpÈyupÈdÈnÈ = UpayupÈdÈnÈ (Ka)
Ubhatoby|ÄhaÑ = Ubhatoviy|ÄhaÑ (SyÈ) passa Ma 1. 121 piÔÔhe.
UmÈpupphasamÈnaÑ = UmmÈrapupphasamÈnaÑ (SyÈ)
Khu 7. 276 piÔÔhepi.
[]
hacca sam|hacca = Uhacca samuhacca (Ka) SaddanÊtiyÈ pana sameti.
230
52
260
145
88
165
169
262
240
24
183
299
274
286
206
78
205
190
288
148
263
173
187
328
KhuddakanikÈye aÔÔhamabhÈgapotthake
NÈnÈpÈÔhÈ
PiÔÔha~kÈ
[E]
Eko = Eko care khaggavisÈÓakappo (SyÈ)
EtamÈdÊnavaÑ = EvamÈdÊnavaÑ (Ka) passa Khu 1. 201 piÔÔhe.
EtaÑ = EvaÑ (SyÈ, Ka)
Erakavattikampi = ErakavaÔÔikampi (SyÈ, Ka) passa Ma 1. 122 piÔÔhe.
EsÈ namuci te senÈ = EsÈ te namuci senÈ (SyÈ, Ka) Khu 1. 434 piÔÔhe.
EsÊ gavesÊ = Esi gavesi (SyÈ) Khu 7. 266 piÔÔhe.
Ehambho = Ehi bho (SyÈ) passa Ma 3. 95 piÔÔhe.
268
211
18
236
114
77
203
[O]
OpaneyyikaÑ = OpanayikaÑ (SyÈ, Ka)
OropayitvÈ = VoropayitvÈ (SyÈ)
Ovuto = Ophuto (SyÈ)
OhÈretvÈ = OhÈrayitvÈ (SyÈ, Ka)
98
254
24
291
[ Ka ]
KaÒci = KiÒci (Ka) Khu 7. 165 piÔÔhe.
KaÔasÊ vaÉÉhitÈ = KasÊvavaÉÉhitaÑ (SyÈ) passa SaÑ 1. 387 piÔÔhe.
Katame -pa- rÈjÈno = Katame sammatidevÈ rÈjÈno (SyÈ)
KathÈhaÑ = KadÈhaÑ (SyÈ)
KathitamanukathayissaÑ = KathitamanugÈyissaÑ (SyÈ)
KathaÑ = KaÔaÑ (SyÈ)
KathaÑ tena = Kathamassa (SyÈ)
KadariyÈtapanÈ = KadariyÈ tÈpanÈ (Ka) Khu 7. 317 piÔÔhe.
Karonti = KÈrenti (SyÈ, Ka) passa Ma 3. 221 piÔÔhe.
KÈÄamegho = AkÈlamegho (SyÈ, KaÑ) passa Khu 7. 276 piÔÔhe.
KiÒcanapaÔinissaggaÑ = KiÒcanapaÔinissaggo (SyÈ)
KiÒcana’matthi = KaÒci matthi (SyÈ) KiÒci natthi (I)
KiÒcinamatthi (Ka)
KiÒcanav|pasamaÑ = KiÒcanav|pasamo (SyÈ)
60
136
225
80
202
85
166
237
236
173
139
20
139
NÈnÈpÈÔhÈ
NÈnÈpÈÔhÈ
[ Ka ]
KiÒcanÈni = KiÒcanÈ (SyÈ)
KittitaÑ = Akitti taÑ (SyÈ)
KuÒjarÈ ca = KuÒjarÈva (SyÈ)
KuÔhÈrÊhi = KudhÈrÊhi (SyÈ, Ka)
Kudr|sako = Kudrusako (SyÈ)
KuhitattaÑ = KuhÈyitattaÑ (SyÈ, Ka) VisuddhimaggaÔÔhakathÈ
oloketabbÈ.
K|ÔÈgÈrasÈlÈ = SanthÈgÈrasÈlÈ (SyÈ) passa SaÑ 2. 392 piÔÔhe.
Ko carahi = Yo carati (Ka)
KoÄÈpaÑ = KolÈpaÑ (SyÈ) SaÑ 2. 391 piÔÔhepi.
[ Kha ]
KhÈrÈpatacchikampi = KhÈrÈpaÔicchikampi (Ka)
KhiÉÉÈ = KhiÔÔÈ (Ka)
KhudÈ = KhuddÈ (SyÈ, Ka)
Khettajo = Khetrajo (SyÈ, Ka)
329
PiÔÔha~kÈ
134
71
66
237
281
273
289
2
288
190, 236
246
266
281
[ Ga ]
Gaganapathe = Gamanapathe (SyÈ) AÔÔhakathÈ oloketabbÈ.
144
(GaÓÈrÈmataÑ anuyutto) = ( ) Natthi Ma 3. 152 piÔÔhe.
269
GatiÑ parÈyanaÑ = GatiparÈyanaÑ (SyÈ)
137
GaddhikattaÑ = GedhikatÈ gedhikattaÑ (SyÈ) passa Abhi 2. 365 piÔÔhe. 280
GabbhaÔÔhitim|lakaÑ = GabbheÔÔhitim|lakaÑ (SyÈ, Ka)
28
GaruÑ karomi = Garukaromi (SyÈ)
83
[ Gha ]
GhaÔÔenti = GhaÔenti (SyÈ)
259
[ Ca ]
Cakkhu = CakkhuÑ (SyÈ, Ka)
Cakkhu ceva = CakkhuÒceva (Ka)
CattÈlÊsÈya = DvÈcattÈÄÊsÈya (SyÈ)
127
38
162
330
KhuddakanikÈye aÔÔhamabhÈgapotthake
NÈnÈpÈÔhÈ
PiÔÔha~kÈ
[ Ca ]
CatutthÊ = CatutthÈ (SyÈ) passa AÑ 2. 428 piÔÔhe.
CapalatÈ = CapalanÈ (SyÈ)
CÈÔukamyatÈya = PÈtukamyatÈya (SyÈ) Khu 7. 290 piÔÔhepi.
CÈtumahÈrÈjikesu = CÈtummahÈrÈjikesu (SyÈ)
CÈyaÑ = YÈyaÑ (Ka)
CittappassaddhatÈ = CittavisaÔatÈ (Ka) passa Khu. 402 piÔÔhe.
CittasamatÈ = Cittasamatho (SyÈ) Khu 7. 402 piÔÔhe.
CetiyamhÈ ca = CetiyamhÈ ca sÈgaramhÈ ca (SyÈ)
[ Cha ]
Cha abhiÒÒÈyo = ChaÄabhiÒÒÈyo (SyÈ)
ChakaÓakÈyapi = ChakaÓaÔiyÈpi (SyÈ) PakkaÔÔhiyÈ (SÊ-®Ôha)
passa Ma 1. 121 piÔÔhe.
ChaÔÔhÊ = ChaÔÔhÈ (SyÈ)
ChatukkadassÈ = JatukkadassÈ (SyÈ) JatukadasÈ (SÊ-®Ôha)
ChandarÈgavinibaddho = ChandarÈgavinibandho (SyÈ, Ka)
passa AÑ 3. 114 piÔÔhe.
Chetva = ChetvÈ (SyÈ, Ka)
168
280
258
53
34
296
159
150
278
264
168
208
265
294
[ Ja ]
JagatÊ = JarÈ (SyÈ)
JÈgu = JÈtu (SyÈ)
JÈnÈti = PajÈnÈti (SyÈ) ParijÈnÈti (Ka) Khu 7. 40 piÔÔhepi.
JinÈnaÑ hettha = JanÈnaÒhettha (Ka)
JÊvikaÑ = JÊvitaÑ (Ka)
JÊvitÈvoropano = JÊvitapanÈsano (SyÈ) Khu 7. 166 piÔÔhe.
JÊviten|papannaÑ = JÊviken|papannaÑ (SyÈ)
143
88
121
2
258
61
112
[ a ]
Èhena = DÈhena (Ka) Khu 7. 35 piÔÔhepi.
Èho = aho (SyÈ)
aÑsasarÊsape = aÑsasiriÑsape (SyÈ) aÑsamakasasarÊsape (Ka)
221
28
266
NÈnÈpÈÔhÈ
NÈnÈpÈÔhÈ
331
PiÔÔha~kÈ
[ Ta ]
TaÓhacchida = Ka~khacchida (Ka)
TaÓhÈjÈliniÑ = TaÓhaÑ jÈliniÑ (SyÈ)
TaÓhÈdhipanne = TaÓhÈya adhipanne (Ka)
TaÓhÈya pahÈnaÔÔhena = TaÓhÈpahÈnaÔÔhena (SyÈ) Khu 7. 361 piÔÔhe.
TaÓhaÑ = TaÓhÈ (SyÈ, Ka) Khu 7. 362 piÔÔhepi.
TathÈgatasÈsanÈ = TathÈgatasÈsanÈ devasÈsanÈ (SyÈ, Ka)
Tatthete = Tatra te (Ka)
Tada~gaÑ samatikkamÈ = Tada~gaÑ samatikkamma (Ka)
TadantarÈ = CakkhusamanantarÈ (SyÈ)
TadÈ = SadÈ (Ka)
Taduttari = Tatrupari (SyÈ)
TaraÓÈya = TÈraÓÈya (SyÈ)
TaruÓakÈ kaÄÊrakÈ = TaruÓakaÄÊrÈ (SyÈ)
TariÑsu = AtariÑsu (Ka) passa SaÑ 3. 162 piÔÔhe.
Khu 7. 362 piÔÔhe ca.
Tassa r|paÑ = Tassa bhikkhuno r|paÑ (SyÈ)
Tasito = Tassito (Ka)
Tasseva = Tassa (SyÈ)
Tasseva = TaÑyeva (Ka) AÔÔhakathÈ oloketabbÈ.
TÈlapaÓÓavÈtÈ = TÈlavaÓÉavÈtÈ (Ka)
TiÔÔheyya = TiÔÔhati (SyÈ, Ka)
TibbÈ = TippÈ (SyÈ)
Timitimi~galaÑ = Timitipi~galaÑ (Ka)
TÊraÓapariÒÒÈya = TiraÓapariÒÒÈya (SyÈ)
[ Tha ]
ThÈmavÈ = ThÈmasÈ (Ka)
Thinassa = ThÊnassa (SyÈ)
ThinaÑ thiyanÈ = ThÊnaÑ thÊyanÈ (SyÈ)
5
211
193
230
211
209
250
109
172
4
92
196
242
212
186
1
236
1
266
167
236
176
123
296
157
157
332
KhuddakanikÈye aÔÔhamabhÈgapotthake
NÈnÈpÈÔhÈ
PiÔÔha~kÈ
[ Da ]
DasabaladhÈriÑ = DasabalaÑ tÈdiÑ (SyÈ)
208
DiÔÔhasutamutaviÒÒÈtabbe = DiÔÔhaÑ, s|taÑ -pa- sabbe.
Khu 7. 103 piÔÔhe, 189 piÔÔhepi passitabbaÑ.
97
DibbasakkhunÈpi = Dibbena cakkhunÈpi (Ka)
173
DÊghadasÈni = DÊgharassÈni (SyÈ)
254
DukkhamanaÔÔhena = DukkhaÔÔhena (SyÈ)
69
DukkhaÑ domanassaÑ = DukkhadomanassaÑ (SyÈ, Ka)
235, 263
[ DulladdhÈ sudulladdhÈ ] = [ ] Natthi SyÈ-potthake.
306
DussanÊye = DosanÊye (SyÈ, Ka) Khu 7. 186 piÔÔhepi.
65
DevÊsi = Devisi (SyÈ)
172
[ Dha ]
Dha~kamivossajantÊti = Cha~kamivossajjantÊti (SyÈ, Ka)
passa Khu 1. 320 piÔÔhe.
DhammakaraÓepi = DhammakÈrakepi (SyÈ)
DhammassÈmÊ = DhammasÈmi (SyÈ, Ka)
DhÈtÈ = DhatÈ (SyÈ)
DhÈrentaÑ = DhÈreti (Ka)
DhÊro = VÊro (SyÈ, Ka) passa Khu 1. 360 piÔÔhe.
Dh|mo = Dhumo (SyÈ)
[ Na ]
Na ajjhoseti = Na ajjhosÈya tiÔÔhati (SyÈ)
Nagassa = Nagarassa (Ka) AyaÑgÈthÈ Khu 2. 372 TheragÈthÈyaÑ
dissati.
NattamahÈ’bhipassa = RattamahÈbhipassa (SyÈ)
NamassamÈno vivasemi = NamassamÈnova vasemi (SÊ-®Ôha)
...vivasÈmi (SyÈ)
Na riccati = Na riÒcati (SyÈ, Ka) SaÑ 2. 408 piÔÔhepi.
NandÊ = Nandi (SyÈ)
Navakammena = D|takammena (SyÈ, Ka) Khu 7. 290 piÔÔhe.
252
253
175
278
278
254
213
161
155
103
218
265
27
258
NÈnÈpÈÔhÈ
NÈnÈpÈÔhÈ
333
PiÔÔha~kÈ
[ Na ]
NapiÔakasampadÈya = NapiÔakasampadÈnena (Ka) Khu 7. 280 piÔÔhe.
69
Na lippati = Na limpati (bah|su)
7
NÈÒÒaÑ = Na aÒÒaÑ (SÊ, SyÈ, Ka)
186
NÈbhihaÑsati = NÈbhipihayati (SyÈ) Khu 7. 186 piÔÔhe.
65
NÈsissaÑ = AyaÑ gÈthÈ Khu 2. 263 TikanipÈte dissati.
297
NÈÄikaÑ = NÈlikaÑ (Ka) passa DÊ 1. 7 piÔÔhe.
254
NijigÊsanatÈya = NijigiÑsanatÈya (SyÈ)
258
NiÔÔhuriyakammaÑ = NitthuriyakammaÑ (Ka)
passa Abhi 2. 371 piÔÔhe.
205
NitthÈreti = NittÈreti (SyÈ, Ka)
226
NitthiÓÓo = NittiÓÓo (SyÈ)
85
Nibbano = Nibbuto (SyÈ)
21
NibbÈnassa = Yassa (SyÈ)
227
NirÈsaso = NirÈsayo (SÊ-®Ôha) Khu 1. 288 piÔÔhepi.
272
Nillopampi = Vilopampi (SyÈ) passa Khu 7. 315 piÔÔhe.
235
NisajjanaÑ = NisajjÈ (Ka)
240
NisajjaÑ = NisajjanaÑ (Ka)
273
NissaÔo = NissaÔÔho (SyÈ)
97
NÊyati = Niyyati (SyÈ, Ka)
83, 267
NÊliyÈ = NÊlena (SyÈ)
96
N|purÈni = DhuvarÈni (SyÈ)
259
NhÈpanaÑ = NahÈpanaÑ (SyÈ)
254
[ Pa ]
PakkhavÈtÈ = PakkhivÈtÈ (SyÈ)
PaÒcamÊ = PaÒcamÈ (SyÈ)
Pajjena katena = Pajjotakatena (Ka) Khu 1. 357 piÔÔhe.
Pajjo = Addho (Ka)
PaÒÒapitaÑ = PaÒÒÈpitaÑ (Ka)
PaÒÒapesi = PaÒÒÈpesi (Ka)
PaÒhena atthiko Ègatomhi = PaÒhatthikÈmha ÈgatÈ (bah|su)
passa Khu 7. 369 piÔÔhe.
302
168
39
201
72
24
48
334
KhuddakanikÈye aÔÔhamabhÈgapotthake
NÈnÈpÈÔhÈ
[ Pa ]
PaÒhaÑ = PaÒhe (SÊ, I)
PaÔiggÈho = PatiÔÔhÈho (Ka)
PaÔibaddhacitto = PaÔibandhacitto (Ka)
PaÔibhÈti = PaÔibhÈyati (Ka)
PaÔibhÈnavÈ = PaÔibhÈÓavÈ (SyÈ)
PaÔiladdhassa = LÈbhissa (SyÈ)
PaÔisenikarÈ = ViseniÑkatvÈ (Ka) Khu 7. 135 piÔÔhe.
PaÔÔhag|ti = Paddhag| (SÊ)
PatilÊyati = PatiÔÔhiyati (Ka)
PathavimaÓÉale = PuthavimaÓÉale (SÊ)
Padassati = Padessati (Ka)
PadÈnupubbatÈpetaÑ = PadÈnupubbatÈmetaÑ (bah|su)
Paddhag| = PaÔÔhag| (SyÈ, Ka)
PaddhÈ paddhacarÈ = PaÔÔhÈ paÔÔhacarÈ (SyÈ, Ka)
PanuÓÓapaccekasacco = PaÓunnapaccekasacco (Ka)
ParamatthamantanÈ = UbhayatthamantanÈ (Ka)
ParalokavajjabhayadassÈvino = Para -pa- dassÈvine (Ka)
Parig|hati = Pariguyhati (SyÈ, Ka)
ParicÈrakasoÄasÈnaÑ = ParicÈrikasoÄasannaÑ (SyÈ, Ka)
ParicÈrako = ParicÈriko (SyÈ, Ka)
ParipucchÈyapi = Paripucchepi (Ka)
Parip|raÑ = PÈrip|riÑ (SÊ, SyÈ)
PariyÈputaÑ = PariyÈpuÔaÑ (SyÈ, Ka) passa DÊ 3. 164 piÔÔhe.
PariyÈdiyanavacanametaÑ = PariyÈdÈyavacanametaÑ (SyÈ, Ka)
Parivajjeti = Parisajjeti (SyÈ)
ParisÈgato = Parisaggato (SyÈ)
ParoparaÑ = ParovaraÑ (SÊ-®Ôha)
PalÈpo = LÈpo palÈpo (SyÈ) Abhi 1. 105 piÔÔhepi.
Palibundheyya = Palibujjheyya (SyÈ)
PÈmojjaÑ = PÈmujjaÑ (SyÈ)
PiÔÔha~kÈ
21
235
239
224
223
166
114
16
97
2
2
24
140
141
85
246
177
239
195
195
253
4
278
33
240
203
225
72
37
219
NÈnÈpÈÔhÈ
NÈnÈpÈÔhÈ
335
PiÔÔha~kÈ
[ Pa ]
PÈrag| = PÈrage (SyÈ)
PÈraguÑ = PÈrag| (SyÈ, Ka)
PÈrÈyananteva = PÈrÈyaÓaÑtveva (SÊ-®Ôha)
PÈrupanaÒca = PasÈdhanaÒca (SyÈ) SayanÈsanaÒca (Ka)
PÈlibhaddako = PÈÄibhaddako (Ka)
PÈvuraÓÈ = PÈpuraÓÈ (SyÈ)
Pi~giyamÈÓavakapucchÈniddeso = Si~giyapaÒhaÑ (Ka)
Pi~giyena = Tena (Ka)
PidhÊyare = Pithiyyare (SyÈ) PithÊyare (SÊ-®Ôha)
PiyavippayogaÑ = Vippayogampi (Ka)
PisuÓÈ vÈcÈ = PisuÓavÈcÈ (Ka)
PisuÓÈya vÈcÈya = PisuÓavÈcÈya (Ka)
PÊtaraÑsiÑva = JitaraÑsiÑ sÊtaraÑsiÑ (Ka) VÊtaraÑsiÑ (SÊ, SyÈ)
PÊÄayanti = PÊÄiyanti (SyÈ, Ka)
PuthujjanakalyÈÓako = KalyÈÓaputhujjano (SyÈ)
PubbaÓhasamaye = PubbaÓhasamayaÑ (Ka) Khu 7. 51 piÔÔhepi.
PubbaÓhasamayaÑ = PubbanhasamayaÑ (Ka)
PuramÈhissatiÑ = PuramÈhiyati (Ka)
P|janÊyo = P|jito (SyÈ, Ka) Khu 7. 45 piÔÔhepi.
PonobhavikÈ = PonobbhavikÈ (SyÈ, Ka)
Po~khÈnupo~khaÑ = PokhÈnupokhaÑ (SyÈ)
3
163
21
280
183
36
195
195
29
246
158
276
4
191
80
297
293
4
74
39
43
[ Pha ]
PharusavÈcaÑ nicchÈraÓo = PharusavÈcanicchÈraÓo (SyÈ)
Phassaye = Phussaye (SyÈ, Ka)
PhassitaÑ = PhusitaÑ (SyÈ)
PharusÈya vÈcÈya = PharusavÈcÈya (Ka)
PheÓapiÓÉo = PheÓupiÓÉo (SyÈ)
PhoÔayitvÈ = MocayitvÈ (SyÈ)
60
269
43
276
183
88
336
KhuddakanikÈye aÔÔhamabhÈgapotthake
NÈnÈpÈÔhÈ
PiÔÔha~kÈ
[ Ba ]
Balappatto = Phalappatto (Ka)
BahalapattapalÈso = SÈkhapattapalÈso (Ka)
BahupÈyÈsÈ = Bah|pÈyÈsÈ (SyÈ)
Bah|dakaÑ = BahurukkhaÑ (SyÈ)
Bah|ni vassÈni = BahunnaÑ vassÈnaÑ (SyÈ)
BuddhavacanaÑ = PakatiyÈ (Ka)
BuddhasubodhiÑ = BuddhasubuddhataÑ (Ka)
ByantÊkataÑ = ByantikataÑ (Ka)
ByantÊkareyya = ByantiÑ kareyya (Ka)
ByappathaÑ = ByapathaÑ (SyÈ, Ka)
Br|si = Br|hi (SyÈ)
2
290
282
208
108
224
177
59
37
76
24
[ Bha ]
Bhagandalena = BhagandalÈya (SyÈ)
BhagavatÈ = Bhagavato (Ka)
Bhagavato = BhagavatÈ (SyÈ) Khu 7. 187 piÔÔhe.
Bhavissatha = Bhavissanti (Khu 7. 173 piÔÔhe)
Bhasmani = Gammani (SyÈ)
BhÈvanÈya pÈrip|riyÈ = BhÈvanÈpÈrip|riyÈ (SyÈ)
BhÈvitasÊlo, BhÈvitacitto, = BhÈvita -pa- bhÈvitacittoti (SyÈ)
BhÈvento = BhavitattÈ (Ka)
BhikkhuÑ = Bhikkh| (Ka) Khu 7. 172 piÔÔhe.
Bh|rÊ = Bh|ri (Ka)
BhotÊ = Bhoti (Ka)
221
176
66
273
60
297
26
140
272
32
2
[ Ma ]
MakkhÈyanÈ = MakkhiyanÈ (Ka) passa Abhi 2. 371 piÔÔhe.
MaggavÈdinaÑ = PavaramaggavÈdinaÑ (Ka)
Maccudheyyassa pÈraÑ = MaccudheyyapÈraÑ (SÊ)
MatimÈ = MutÊmÈ (Khu 1. 288 piÔÔhe)
MatteyyatÈya = MetteyyatÈya (SyÈ, Ka)
275
209
23
282
298
NÈnÈpÈÔhÈ
NÈnÈpÈÔhÈ
[ Ma ]
ManussarÈhasseyyakÈni = ManussarÈhaseyyakÈni (SyÈ, Ka)
MahÈpadÈniyasuttantaÑ = MahÈdhaniyasuttaÑ (SyÈ)
MahÈmoggallÈno = MahÈmoggalÈno (Ka)
MahÈsahassimpi = TisahassiÑ mahÈsahassampi (Ka)
MahiÑsayuddhaÑ = MahisayuddhaÑ (SyÈ)
MahiÑsÈ = GomahisÈ (SyÈ) Khu 7. 10 piÔÔhepi.
MaÄakassa = AÄakassa (Khu 1. 429 piÔÔhe) MuÄakassa (SyÈ)
M|Ähakassa (Ka)
MÈ janesi = MÈjanehi (SyÈ)
MÈÓavaÑ = MÈnavaÑ (SyÈ)
MÈnasakaÑ = MÈnusakataÑ (SyÈ)
MÈrabaÄisaÒca = MÈrabalisaÒca (Ka)
MÈlÈgandhavilepanaÑ = MÈlÈgandhaÑ vilepanaÑ (SyÈ)
Khu 1. 240 piÔÔhe.
Miyyare = MÊyare (Ka)
MukhakerakaÑ = MukhabherukaÑ (SyÈ)
MukhaÉiÓÉimakaÑ = MukhadeÓÉimakaÑ (SyÈ)
MukhadindimakaÑ (Ka)
Muggas|pyatÈya = Muggas|patÈya (SyÈ)
Mucceyyunti = MuÒceyyunti (SyÈ)
Muddhani muddhapÈte = MuddhanimmuddhapÈte (Ka)
MuddhÈdhipÈtaÒca = MuddhÈtipÈtaÒca (Ka)
Munino = Munayo (SyÈ) Khu 7. 44 piÔÔhepi.
MunÊ = Muni (SyÈ, Ka) Khu 1. 51 piÔÔhe.
[ Ya ]
YaÒÒayÈjakÈ = YaÒÒayajakÈ (SyÈ)
YattÈ paÔiyattÈ = YatÈ paÔiyatÈ (SyÈ)
Yatthassa = Tattha ye (Ka) passa SaÑ 2. 390 piÔÔhe.
YathÈbh|taÑ = TaÑ (Ka)
Yampi = Yepi (Ka)
YampidaÑ = YamidaÑ (Ka) passa SaÑ 2. 278 piÔÔhe.
YamakapÈÔihire ÒÈÓaÑ = YamakapÈÔihiriyaÒÈÓaÑ (SyÈ)
337
PiÔÔha~kÈ
26, 211
164
287
174
285
249
1
146
152
209
140
49
238
247
247
258
95
2
2
74
74
50
116
287
271
240
180
165
338
KhuddakanikÈye aÔÔhamabhÈgapotthake
NÈnÈpÈÔhÈ
PiÔÔha~kÈ
[ Ya ]
Yassa ca visatÈ = Yassa paripatÈ (SyÈ) passa Khu 1. 390 piÔÔhe.
155
YassetÈni = Yassete (SyÈ)
133
YÈnÊdhatthi = YÈni patthi (SyÈ) YÈni atthi (Ka) Khu 1. 360 piÔÔhe.
64
YÈvatakaÑ vÈ = YÈvatÈ (SÊ, Ka)
174
YÈvatÈnanda = So vatÈnanda (Ma 3. 152 piÔÔhe)
269
Yena taÑ rÈgena = Yena rÈgena (SyÈ, Ka) Khu 7. 192 piÔÔhe.
111
YonÈ = YonakÈ (Ka) Khu 7. 120 piÔÔhepi.
150
[ Ra ]
RakhasÈ = RakkhasÈ (Ka)
RatiÑ = RatÊ (SyÈ)
28
279
RamaÓÊyaÔÔhena = ( ) Natthi SyÈ-potthake.
36
RÈjadhÈniyo = RÈjaÔhÈniyo (Ka)
36
R|pupayaÑ = R|p|pÈyaÑ (SyÈ, Ka) passa SaÑ 2. 43 piÔÔhe.
167
[ La ]
LambikaÑ = LambilaÑ (SyÈ, Ka) passa Œyatanavibha~ge 73 piÔÔhe.
291
Labhetha = Labhati (SyÈ, Ka)
288
Labhetheva = Labhateva (SyÈ, Ka)
287
LÈlappanÈ lÈlappitattaÑ = LÈlappÈyanÈ lÈlappÈyitattaÑ (bah|su)
72
Lokasmi = LokasmiÑ (SyÈ, Ka)
58
Loke vesÈ visattikÈ, = YÈ sÈ loke visattikÈ (SyÈ)
76
Lohita~go = Lohitako (?)
281
Lohitapittena = Lohitena. Pittena (SyÈ, Ka)
221
LohitapittaÑ = LohitaÑ pittaÑ (bah|su)
28
[ Va ]
Vakkalitthero = Vakkali (SyÈ)
Vacanamabravi = Vacanamabruvi (SÊ)
223
1
NÈnÈpÈÔhÈ
NÈnÈpÈÔhÈ
339
PiÔÔha~kÈ
[ Va ]
VacÊmuniÑ = VÈcÈmuniÑ (bah|su) Khu 1. 234 piÔÔhe.
VanibbakayÈcakÈ = VaÓibbakasÈvakÈ (SyÈ)
VÈssÈni = VassÈnaÑ (SyÈ, Ka)
VijjÈÔÔhÈnena = VijjÈÔhÈnena (Ka)
VijjhÈtattÈ = NijjhÈtattÈ (Ka) Khu 7. 53 piÔÔhe.
Vipattisambhavaloko ca = Dve -pa- bhavaloko (SyÈ)
VipariyÈsaggÈho = VipariyesaggÈho (bah|su)
VippaluggÈ = VippaluggatÈ (SyÈ) passa Khu 7. 74 piÔÔhe.
VipekkhamÈno = PekkhamÈno (SyÈ, Ka)
VibhajitÈni = VibhattÈni (Ka)
VibhajitaÑ = VibhattaÑ (SyÈ)
Vibh|saÔÔhÈnÈ = Vibh|sanaÔÔhÈnÈ (SyÈ, Ka) Vibh|saÓaÔÔhÈnÈ (SÊ-®Ôha)
Vimutto = Dhimutto (Ka)
Vimokkho = VimokkhÈ (Ka)
Virato idha = Œrato idheva (SyÈ) passa Khu 1. 360 piÔÔhe.
VivaÔacchado = VivaÔacchadano (Ka)
VivaÔÔacchado = Vivattacchaddo (SÊ)
VivarÈhi vibhajÈhi = Vivarehi vibhajehi (Ka)
VividhakammakÈraÓÈ = VividhakammakaraÓÈni (Ka)
VividhÈ kammakÈraÓÈ = VividhÈni kammakaraÓÈni (Ka)
VisajjanaÑ = VissajjanaÑ (Ka)
Visajjissati = Vissajissati (Ka)
Visajjeti = Vissajjeti (Ka)
VisajjetuÑ vahassetaÑ bhÈranti = VisajjetuÑ sandassetuÑ bhaÓitunti
(SyÈ) Vahassu*etaÑ.
VisaÔaÑ = SaritaÑ (SyÈ) Khu 7. 362 piÔÔhepi.
Vissattho = VissaÔÔho (Ka)
ViseÔÔhacaraÓaÑ = VisiÔÔhacaraÓaÑ (Ka)
VisenikatvÈ = ViseniÑkatvÈ (Ka) Khu 7. 135 piÔÔhe.
Vihare = VÊharaÑ (Khu 1. 287 piÔÔhe)
73
50
107
205
59
206
45
114
284
30
200
279
12
105
254
223
3
32
190
236
196
3
51
48
211
187
198
113
267
340
NÈnÈpÈÔhÈ
KhuddakanikÈye aÔÔhamabhÈgapotthake
PiÔÔha~kÈ
[ Va ]
VÊtavaÓÓo = VivaÓÓo (SyÈ)
VÊtivattayi = VÊtivatti (Ka)
VÊriyavÈ = ViriyavÈ (SyÈ) Khu 1. 360 piÔÔhepi.
VÊriyaÑ = ViriyaÑ (SyÈ)
VÊriyassa saÓÔhÈnaÑ = Viriyassa ÔhÈnaÑ (SyÈ)
VuttavÈso = VuÔÔhavÈso (SyÈ) Khu 7. 16 piÔÔhepi.
VedanÈnupassÊ = [ ] Natthi SyÈ-potthake.
VemÈne = VihÈyamÈne (Ka)
VeÄugumbasmiÑ -pa- sattÈ = VeÄagumbasmiÑ -pa- saÑsibbitÈ (SyÈ)
VobhindantÈ = Te bhindantÈ (SyÈ, Ka)
Volokento = Olokento (Ka)
Vosaggo = Vossaggo (bah|su)
VaÑsakkaÄÊrova = VaÑse kaÄÊrova (Ka)
188
58
141
35
297
85
162
191
241
176
177
27
241
[ Sa ]
Sa~kamo = Sa~gamo (SyÈ, Ka)
Sa~gajÈlamaticca = Sa~gaÑ jÈlamaticca (Khu 1. 360 piÔÔhe)
Sajotibh|tÈya = SaÒjotibh|tÈya (SyÈ)
SaÒÒojanÈni = SaÑyojanÈni (Ka)
SaÒÒojanÊyÈ = SaÒÒojanikÈ (Ka)
SaÒchinnapatto = SaÑsÊnapatto (SÊ-®Ôha)
SattamÊ = SattamÈ (SyÈ)
SatÈnusÈriÒÈÓaÑ = SatÈnussariyaÒÈÓaÑ (Ka) passa DÊ 3. 111 piÔÔhe.
Sati cÈpi = SatÊ ceva (SÊ)
SatiparibandhÈnaÑ = SatipaÔipakkhÈnaÑ (SyÈ) Khu 7. 7 piÔÔhe.
Santipadampi = Santipadanti (Ka)
SattÊhipi = SattiyÈpi (Ma 1. 120, 128 piÔÔhe.)
Santhave = Sandhave (Ka)
Santhavo = Sandhavo (Ka) Abhi 2. 376 piÔÔhe.
201
74
237
305
251
254
168
164
6
39
142
263
239
27
NÈnÈpÈÔhÈ
NÈnÈpÈÔhÈ
341
PiÔÔha~kÈ
[ Sa ]
Sa danto”ti = Sudantoti (SyÈ) Khu 1. 358 piÔÔhe; Khu 7. 188 piÔÔhepi.
SaddahanÈ = SaddhahanÈ (Ka)
SandacchÈyo = SaÓÉacchÈyo (SyÈ) SantacchÈyo (Ka) Ma 1. 108 piÔÔhe.
Sadevako = Sadevako loko (Ka)
SampaÔipÈdayitvÈ = PaÔipÈdayitvÈ (SyÈ)
Samphalanti = Saphalanti (Ka) passa Khu 1. 226 piÔÔhe.
SabbasaÑyoge = Sabbayoge (Ka) Khu 1. 359 piÔÔhe.
SabhÈgato = Sabhaggato (SyÈ)
SabhiyapaÒhÈnaÑ = ParisapaÒhÈnaÑ (SyÈ) Pi~giyapaÒhÈnaÑ (Ka)
SammÈdiÔÔhi = ©ÈÓaÑ -pa- sabbavedamaticca vedag| soti (SyÈ)
passa Khu 7. 158 piÔÔhe.
SamÈsane = SamÈsanne (Ka)
SammutidevÈ = SammatidevÈ (SyÈ)
Samupapanno = Sampanno (Ka)
SayanaÑ = NipajjanaÑ (SyÈ)
SahissÈmi = SamÊhÈmi (Ka)
SÈgar|pamo = SÈgarasamo (Ka)
SÈtthaÑ sabyaÒjanaÑ = SatthÈ sabyaÒjanÈ (SyÈ) passa Ma 3. 62 piÔÔhe.
SÈmayikaÑ = ŒsÈmÈyikaÑ (Ka)
SÈmÈyikaÑ = SÈmayikaÑ (SyÈ, Ka)
SÈriputto = (Passa SaÑ 3. 137 piÔÔhe)
SÈre patiÔÔhitaÑ = SÈresu supatiÔÔhitaÑ (SyÈ, Ka)
passa Khu 1. 81 piÔÔhe.
SibbinimaccagÈti = SibbanimaccagÈ (SÊ, SyÈ)
SinehadosaÑ = SnehadosaÑ (SyÈ, Ka)
SÊmakataÑ odhikataÑ = MariyÈdikataÑ odhikataÑ (SyÈ)
SÊmakataÑ = SÊmakataÑ mariyÈdikataÑ (SyÈ)
SuÈcikkhitaÑ = SvÈcikkhitaÑ (Ka)
67
219
290
180
85
252
83
203
226
87
1
225
39
229
94
64
278
269
270
45
293
7
294
44
234
123
342
KhuddakanikÈye aÔÔhamabhÈgapotthake
NÈnÈpÈÔhÈ
PiÔÔha~kÈ
[ Sa ]
SuciÑ dinnaÑ = PiyaÑ dinnaÑ (SyÈ)
SuÒÒo = SuÒÒato (Ka) passa SaÑ 2. 280 piÔÔhe.
SuttaÑ visaÔÈ = SottaÑ visatÈ (SyÈ)
Sumedhasoti = Bh|rimedhasoti (SyÈ)
SusumÈrabhayaÑ = SuÑsumÈrabhayaÑ (SyÈ)
S|riyo = Suriyo (SyÈ)
Sekhamunino = Sekkhamunino (SyÈ, Ka)
SekhÈ = SekkhÈ (SyÈ, Ka)
Setagaccho = Setavaccho (Ka)
SeyyathÈpi = TaÑ kiÑ maÒÒatha (SyÈ, Ka) passa SaÑ 2. 28 piÔÔhe.
SeyyathidaÑ = SeyyathÊdaÑ (SyÈ)
SokÈvatiÓÓaÑ = SokÈvakiÓÓaÑ (SyÈ)
SobhanÈ = SobhaÓÈ (SyÈ)
SoÄasÈnaÑ = SoÄasannaÑ (SyÈ, Ka)
SobhanakaÑ = SobhanagarakaÑ (SyÈ) SobhanakaraÓaÑ (Ka)
SaÑkappayantÈya = SaÑkappayattÈya (SÊ)
SaÑghaÔÔayantÈni = SaÑghaÔÔamÈnÈni (Khu 1. 286 piÔÔhe)
SaÑvesetvÈ = SaÑvesitvÈ (SyÈ, Ka) passa Ma 3. 221 piÔÔhe.
SaÑsayapakkhando = SaÑsayapakkhanno (SyÈ)
SaÑsÈretÊti = SampÈyatÊti (SyÈ)
[ Ha ]
HadayaÑ = Tapparassa (SyÈ)
HaliddiyÈ = Haliddena (SyÈ)
Hi = VÈ (Ka)
HeÔÔhimato = Pacchato (SyÈ) HeÔÔhimÈya (Ka)
HeÔÔhimÈya = AdhogamÈya (SyÈ)
55
185
27
213
241
143
74
6, 34
183
185
30
177
234
307
285
23
259
237
50
178
60
96
307
288
304