HECRAS xidebi g. parodi WRS-ITC- niderlandebi ITC Faculty of Geo-Information Science and Earth Observation of the University of Twente rogor zegavlenas axdens xidi hidravlikaze? konstruqcia xidis gaswvriv pirsi TaRis/kamaras sayrdeni xidis savali nawili gafarToeba 4 3 2 1 xidis dinebis 2 tipi dabali dineba - dineba, sadac wylis zedapiri ar aRwevs xidis koWs maRali dineba - dineba, sadac wylis zedapiri aRwevs an cdeba xidis saval nawils kiTxva: es dabali dinebaa Tu maRali? dabali dineba dabali dinebis xidis modelireba: dinebis 3 tipi A klasi, susti dineba -subkritikuli dineba • energia, impulsi, iarneli da aSSwr (WSPRO) B klasi, susti dineba – dineba romelic scdeba kritikul siRrmes • energia da impulsi B klasi, susti dineba – superkritikuli dineba • energia da impulsi dabal dinebiani xidis hidravlika: modelirebis 4 tipi energia – fizikur kanonebze dayrdnobiT iTvleba xaxunis danakargi da geometriuli cvlilebebi xidis gaswvriv iseve, rogorc dinebiT da turbulentobiT (areulobiT) gamowveuli danakargi. impulsi - fizikur kanonebze dayrdnobiT iTvleba kritikuli danakargi da xidis gaswvriv danakvirvebi geometriuli cvlilebebi. FHWA WSPRO – energiis kanonze dayrdnobiT, iseve rogorc zogierTi empiriuli atributi. SemuSavebulia xidebisTvis, romlebic gadaWimulni arian farTe mWidro mcenareuli safariT dafarul Walebze. Yarnell - empirikuli modeli SemuSavebulia xidis pirsebis efeqtebis modelirebisTvis. dabal dinebiani xidis modelireba A klasi dabali dineba – energiis meTodi xaxunis danakargis gaangariSeba xdeba rogorc sigrZe ayvanili saSualo xaxunis kuTxis xarisxSi. energiis danakargi aris empirikuli koeficienti ayvanili siCqaris maqsimumis xarisxSi (gafarTovebis da SekumSvis danakargi) ar xdeba pirsebs damuxruWebis Zalis gaTvaliswineba dabal dinebiani xidis modelireba A klasi dabali dineba – impulsis meTodi xaxunis danakargi aris gare xaxuni = sveli perimetri ayvanili sigrZis xarisxSi da ayvanili gadanacvlebis daZabulobis xarisxSi moiTxovs pirsebis damuxruWebis koeficientis damatebas CD dabal dinebiani xidis modelireba CD koeficienti pirsebisTvis 1.20 wriuli pirsi wagrZelebuli pirsi semiwriuli boloTi 1.33 elipsuri pirsi 2:1 Tanafardoba sigrZe siganesTan 0.60 elipsuri pirsi 4:1 Tanafardoba sigrZe siganesTan) 0.32 elipsuri pirsi 8:1 Tanafardoba sigrZe siganesTan) 0.29 marTkuTxa xmauriani pirsi triangularuli xmauri 30 gradusiani kutxiT triangularuli xmauri 60 gradusiani kutxiT 1.39 triangularuli xmauri 90 gradusiani kutxiT 1.60 triangularuli xmauris 120 gradusiani kutxiT 1.72 2.00 1.00 dabali dinebis xidis modelireba A klasis dineba-iarnelis gantoleba sxvadasxva formis pirsebis gamoyenebiT 2600 laboratoriul eqsperimentze dayrdnobiT K moiTxovs pirsis formis koeficientis damatebas unda gamoviyenoT mxolod iq, sadac ZiriTadi danakargi gamowveulia pirsebs arsebobiT dabali dinebis xidebis modelireba iarnelis pirsis koeficienti K 0.90 semi-cirkularuli xmauri da kudi ormagi cilindruli pirsi dakavSirebuli diafragmiT 0.95 ormagi cilindruli pirsi diafragmis gareSe 1.05 90 gradusiani triangularuli xmauri da kudi marTkuTxa xmauri da kudi 1.25 aTi gaerTianebuli sayrdeni 2.50 1.05 dabali dinebis xidis modelireba A klasi dabali dineba - WSPRO federaluri gzatkecilis xidebis analizis administratoruli meTodi gamoviyenoT energiis gantoleba iteraciuli (ganmeorebiTi) procedurebisTvis B da C klasi- dabali dineba ori meTodia xelmisawvdomi: 1. impulsi– araregularuli ganivi kveTebis monacemebiT da wylis zedapiris simaRlis uecar cvlilebebiani monacemebiT, SeiZleba kalapitis daxris kuTxis dadgena naklebi sizuzstiT moxdes. Sesabamisad wonis koeficienti avtomaturad gamousadegari xdeba dinebis b klasisTvis. 2. energia – B klasis dinebis SemTxvevaSi, SeiZleba moxdes mniSvnelovani cvlileba wylis siRrmeSi, Sedegad gvaqvs maqsimalur siCqaris agdaWarbeba. gafarToveba da SekumSvis energiis danakargi SeiZleba gadaWarbebuli iyos “tradiciuli” gafarTovebis da SekumSvis koeficientebis gamoyenebiT. dabali dinebis xidebis hidravlika: Sejameba xidebis pirsebi mcire dabrkolebaa dinebisTvis, Warbobs xaxunis danakargi –energia, impulsi an WSPRO pirsi da xaxunis danakargi Warbobs - impulsi dineba kveTs kritikul siRrmes xidis midamoebSi – energia an impulsi pirsis danakargi aris dominanti - iarneli superkritikuli dineba pirsebis gareSe – energia an impulsi superkritikuli dineba pirsebiT - impulsi maRali dinebis xidis meTodi (1) energiis meTodi – xidis savali nawili gamoiTvleba da damatebiTi sveli perimetri emateba. wylis zedapiris simaRle gviCvenebs hidravlikuri xarisxis xazs. es meTidi ar gamoiyeneba nakadis Serwymis moxazulobisTvis an pirsebisTvis gadazidvis gaangariSebisas xids ganvixilavT rogorc ganivi kveTs da moicavs dinebas gzatkecilis gadaRma. maRali dinebis xidis meTodi (2) wneva da jebiris meTodi – ganixilavs dinebas, rogorc ori gancalkevebuli komponents xidis Ria nawilis gaswvriv dineba aris Seviwroebuli (wnevis qveS myofi) WiSkris gantoleba sruli wnevis (naxvreti, Riobi) gantoleba jebiris gantoleba gzis gadaRma, daZirvis SesworebebiT. SeniSvna: HECRAS avtomaturad SearCevs swor wnevis dinebis gantolebas maRali dineba - wneva maRali dineba – Seviwroebuli (Sluzebi) dineba 3V32 Z Q Cd Abu Y3 - 2 2 g Q = totaluri xarji xidis Ria nawilis gaswvriv Cd = xarjis koeficienti Seviwroebuli dinebisTvis Abu = xidis Ria nawilis qselis zona BU seqciaSi Y3 = hidravlikuri siRrme 3 seqciaSi Z = vertikaluri manZili xidis savali nawilis umdables horizontamde da ZiriTadi mdinaris kalapitis siRaRles Soris. 1 2 xarjis koeficienti Sluzebiani gasasvlelis dinebisTvis maRali dineba - wneva SesaZlebeli mtkicebuleba maRali dineba –Seviwroebuli dineba (naxvreti, Riobi) gamoiyeneba, rodesac xidis orive, zedadinebis da qvedadinebis mxare sruliad aris daZiruli Q C A 2gH Q = Riobidan gamavali wylis sruli xarjva C = sruliad daZiruli dinebis zewolis xarjis koeficienti H = gansxvaveba energiis gradientisa da zedadinebis simaRles Soris & wylis zedapiris simaRle qvedadinebaSi A = xidis Ria nawilis qselis zona maRali dineba – wneva da wyalgadasaSvebi jebiri maRali dineba – wyalgadasaSvebi jebiris dineba 3 Q CLH 2 Q = wyalgadasaSvebi jebiris sruli dineba C = xarjis koeficienti wyalgadasaSvebi jebiris dinebisTvis (~2.5 - 3.1 Tavisufali dinebisTvis) L = wyalgadasaSvebis efeqturi sigrZe H = energiis simaRlis gansxvaveba zeadadinebasa da gzis kveTas Soris maRali dineba - daZirva Semcirebis faqtori Qsubmerged Qf ree daZiruli Reduction Factor H2 Submergenc e daZirva H1 maRali dineba - daZirva maRali dinebis xidis modelireba: daskvna rodesac xidis savali nawili warmoadgens mcire winaaRmdegobas dinebisTvis da ar moqmedebs rogorc zewolis xvreli, umjobesia gamoviyenoT energiis meTodi rodesac datborva da Camonadeni wyali ar uerTdeba dinebas, gamoviyenoT wnevis/wyalgadasaSvebi jebiris meTodi. rodesac xdeba datborva da Zlieri daZirva, gamoviyenoT energiis meTodi xidebis damateba ganivi kveTebis ganlageba xidebTan ganivi kveTebis ganlageba xidebTan ekvipotenciuri konturebi: Lc aris manZili xidis im nawilidan, sadac dinebis konturi rCeba paraleluri ZiriTadi dinebis mimarTulebis mimarT da araa kumSvadi ganivi kveTebis ganlageba xidebTan sruliad efeqturi dineba SekumSva xidis gavliT gafarToveba sruliad gafarTovebuli dineba ganivi kveTebis ganlageba xidebTan Le Lc sruliad efeqturi dineba sruliad gafarTovebuli dineba 4 3 2 Lc da Le SeiZleba ganvsazRvroT, rogorc savele kvleva maRali dinebis dros an SeiZleba gadaviTvaloT 1 ganivi kveTebis ganlageba xidebTan gafarToveba da SekumSva HECRAS-Si ganixileba rogorc wrfivi movlena 4 3 2 1 gafarToveba Fc2 1.8 105 Q ER 0.421 0.485 Fc1 FC2= frudes ricxvi 2 seqciaSi FC1= igive 1 seqciaSi SekumSva Fc2 nob Qob 1.86 CR 1.4 0.333 0.19 Q Fc1 nc 2 Qob: xarji or datborvis seqciaSi Q: totaluri xarji seqciaSi nob: maningis koeficienti Walis seqciaSi nc: maningis koeficienti arxisTvis 0.5 SekumSvis/gafarTovebis koeficienti wesi: ER = 2:1 CR = 1:1 1 CR 1 ER SekumSvis/gafarTovebis koeficienti - rogor viyenebT? Le da Lc – s gadaTvlis magaliTebi mocemulia sruliad gafarTovebuli dineba ganivi kveTis maqsimaluri sigane 1 = 300 futi sruliad gafarTovebuli dineba ganivi kveTis maqsimaluri sigane 1 = 250 futi distancia B wertilidan C wertilamde (xidis gaxsnili nawili) = 40 futi ipoveT: ganivi kveTis rekomendirebuli adgilmdebareoba 1 da 4 Le = 2 * (300 – 40) / 2 = 260 futi xididan qvedadinebisken Lc = 1 * (250 – 40) / 2 = 105 futi xididan zedadinebisken es uSvebs ER=2 da CR=1 SekumSvis da gafarToebis koeficientebi SekumSvis da gafarToebis koeficientebi kumSva gafarToveba araa gadasvla 0 0 TandaTanobiTi gadasvla 0.1 0.3 tipiuri xidis gadasvla 0.3 0.5 uecari gadasvla 0.6 0.8 SekumSva da gafarToveba koeficientebis magaliTebi xidebze gafarToveba ganivi kveTi 4 (uSoresi “zd”) 0.5 kumSva 0.3 ganivi kveTi 3 0.5 0.3 ganivi kveTi 2 0.5 0.3 ganivi kveTi 1 (uSoresi “qd”) Cc-s gamoyeneba Ce-s gamoyeneba 0.3 0.3 0.5 0.1 0.3 0.5 0.1 0.3 araefeqturi dinebis are 4 3 2 1 araefeqturi dineba araefeqturi dinebis parametri gamoiyeneba 2 da 3 xidis seqciebSi, vinaidan xidis Ria nawilSi SevinarCunoT aqtiuri dinebis areali im momentamde, sanam gamoTvlili wylis zedapiris simaRle ar ascdeba marjvena an marcxena araefeqturi dinebis arealis simaRles. At XS’s 2 & 3 araefeqturi dinebis are daamateT saguSagoebi, romlebic asaxaven aqtiuri dinebis ares ganivi kveTebis seqciebSi. (miusadageT lateraluri distancia raTa ganvsazRvroT sazRvrebi xidisTvis) SeiyvaneT simaRlis maCveneblebi, romlebic datborvis areebis efeqtur dinebad gadayvanis saSualebas mogvcemen, rodesac wyali ascdeba sazRvars wesi: XS-2 > gamoiyeneT simaRle = (savali nawilis dabali horizonti + gzis zeda horizonti)/2 pirveli SefasebisTvis davuSvaT ER = 2:1 Tu dinebas SeuZlia Tavisuflad gadavides xidze sigane rogorc wesi unda iyos ufro didi, an xidis napralze ufro ganieri. simaRle unda mivuTiToT gzis zeda nawili an odnav dabali davuSvaT CR an 1:1 xidis uSualo siaxloves araefeqturi dinebis are Tu saWiroa gansazRvreT araefeqturi dinebis are xidebis monacemebis gverdidan an XS parametris gamoyenebiT (SearCieT araefeqturi dinebis are “Ineffective Flow Areas”) xidebis monacemebi vordis faili iyo SemuSavebuli raTa daxmareba gaewia xidebTan dakavSirebuli monacemebis organizaciaSi: xidebis monacemebi vordis faili iyo SemuSavebuli raTa daxmareba gaewia xidebTan dakavSirebuli monacemebis organizaciaSi: grafika xidebis vizualizaciis xelSewyoba: gawvdomis SekumSva gawvdomis gafarToveba dinebis gadaadgilebis idealuri mrudi 1D modelirebisTvis kiTxva: rogor vrceldeba dineba xidis qveS? xidis damateba SearCieT “Brdg/Culv” Rilaki geometriuli monacemebis fanjridan: xidis damateba ris Sedegadac gamoCndeba xidis wyalsadenis monacemTa fanjara: xidis damateba xidebis monacemebis fanjaraSi, parametrebis meniuSi, arsebobs ramodenime sxva brZaneba iseve, rogorc gamoxazvis meniuSi xidis damateba opciebis meniudan SearCieT “daamateT xidi an/da wyalsadeni “Add a Bridge and/or Culvert” xidis damateba Sedegad gamoCndeba fanjara zedadinebis da qvedadinebis ganivi kveTebis damatebiTi naxazebiT: xidis savali nawili/zatkecili Semdeg SearCieT xidis savali nawili/gzatkecili-s Rilaki xidebis monacemTa fanjaraSi xidis savali nawili/gzatkecili aRsaniSnavia, rom winaswaraa gansazRvruli jebiris koeficienti da maqsimaluri CaZirvis koeficienti: xidis savali nawili/gzatkecili SeiyvaneT monacemebi savaldebulo sidideebis aRsawerad. aRsaniSnavia, rom “z.d” da “q.d” gamoiyeneba mxolod kosmetikuri funqciisTvis *Tu araa miTiTebuli WSPRO meTodi dabali dinebisTvis xidis savali nawili/gzatkecili gamoiyeneT “Copy Up to Down” Rilakebi, raTa ganmeorebiT SeviyvanoT saguSagos-simaRle, savali nawilis qveda horizontis monacemebi zedadinebidan qveda dinebisken, im SemTxvevaSi Tu monacemebi Sesaferisia. xidis savali nawili/gzatkecili mas Semdeg rac, xidis savali nawilis fanjaraSi SerCeuli iyo Tanxmobis Rilaki “OK”, is asaxavs xidis saval nawils “qd” da “zd” X seqciaSi: xidis savali nawili/gzatkecili kiTxva: ra gavrcoba aqvT saval nawilebs am xidebze? xidis savali nawili/gzatkecili kiTxva: ra gavrcoba aqvT saval nawilebs am xidebze? pirsi pirsis damateba SesaZlebelia, Tu avirCevT pirsis Rilaks xidebis monacemebis fanjridan pirsi es gvaZlevs pirsis monacemebis redaqtirebis saSualebas, da SesaZlebelia monacemebis damateba pirsebisTvis: gamoiyeneT “Copy Up to Down” Rilaki, Tu saWiroa pirsi pirsi Semdgom gamoisaxeba grafikulad naxazze xidis modelirebis midgoma modelirebis opcia, romelic moicavs dabali dinebis da maRali dinebis modelirebas xelmisawvdomia Tu avirCevT xidis modelirebis midgomis Rilaks xidis modelirebis midgoma es gviCvenebs xidis modelirebis midgomis redaqtoris fanjaras. aRsaniSnavia parametri, romelic iTvlis dabali dinebis yvela tipis meTodiT da parametri romelic saSualebas gvaZlevs avirCioT dinebis tipi: kiTxva: ramdenad gamarTlebulia umaRlesi energiis gamoyeneba? xidis modelirebis midgoma SesarTavis koeficienti 0.7 sa da 0.9 s Soris xidis modelirebis midgoma gaiTvaliswineT: xidis modelirebis midgoma daaklikeT, raTa miiRoT sidideebis cxrili gansxvavebuli xidis problemebi namsxvrevebi paraleluri xidebi xidebi mosaxvevSi magaliTebi naleqebi naleqebis Sesaxeb SeamowmeT “motivtive naleqebi” pirsis monacemTa editorSi daumateT marTkuTxa mimarTuleba namsxvrevebi •pirsze •myari •motivtive paraleluri xidebi Tu axlosaa erTmaneTTan modelSi Segvyavs, rogorc erTi xidi an ganvixilavT, rogorc or, magram erT prfilTan dakavSirebul xidad. Tu dineba afarToebs xidebs Soris arsebul sivrces, maSin daamateT seqcia Sualeduri gadasvlis modelirebisTvis. Two bridges do not necessarily have twice the loss xidebi da moRunva Flow WB Wp L b moRunva adidebs pirsis siganes da amcirebs xidis Ria nawils. xidis 20 * mde gadaRunvis dros Tavs ar iCenen damatebiTi probelebi. xidis kosinusis daxris kuTxeze damyarebuli proeqcirebuli sigane moRunuli xidis/ milebis opciebi xidis/ wyalsadenis editorSi gafrTxileba: gadaxedeT yuradRebiT kiTxva: ra aris modelirebis daniSnuleba? kiTxva: ra aris modelirebis ZiriTadi mizani? kiTxva: am xidebis romeli aspeqtebis gaTvaliswinebaa saWiro modelirebisas? kiTxva: am xidebis romeli aspeqtebis gaTvaliswinebaa saWiro HECRAS –Si modelirebisas?