SURSELVA
GIEVGIA, ILS 31 DA MATG 2012
3
Prestaziun culturala da valeta dil Chor Surselva
Oratori «Las stagiuns» da Joseph Haydn – premaudiziun en lungatg romontsch
Mit lahmen Schritten weicht vor ihm
die träge Nacht zurück.
La stad
Mo plaun l’aurora vegn siado
zuppad’aunc dad in vel.
E stauncla tschessa dalla glisch
la dormulenta notg.
DA PAUL DUFF / ANR
■ Cun grond interess e plein
aspectativas spetga in vast auditori
sil concert dil Chor Surselva ella baselgia catolica da Glion da gliendisdis Tschuncheismas. Ils presents
vegnan delectai cun la gronda ovra
dil cumponist dalla classica, Joseph
Haydn (1732–1809) ed assistan ad ina
premaudiziun romontscha ord la plema da Ursicin G. G. Derungs. La prestaziun perschuadenta dil chor, dils
solists ed orchester lai sgular il cuoz
da treis uras en in gienà. Joseph
Haydn ei vegnius animaus da cumponir «Las stagiuns» entras il grond succes
digl oratori precedent «La scaffiziun»
(1798). La cumposiziun ei stada terminada suenter dus onns da lavur stentusa per il cumponist attempau. Sia sanadad fageva fastedis ed il text, screts dil
barun Gottfried van Swieten, perschuadeva buc el. Igl onn 1801 vegn
l’ovra menada si per l’emprema gada e
ha in bien success. Il fatg che «Las stagiuns» survegnan buca l’appreziaziun
digl oratori precedent schai buca vid la
musica, mobein vid il libretto. Quel
cuntegn buc in tema tipic, impurtont,
buc ina historia autentica, classica, mobein malegia il cuors dil temps, las midadas ritmicas dalla natira duront igl
onn. Ils elements che descrivan la veta
humana, la fiasta dil vin, la catscha e la
lavur ein mo per part da tempra religiusa. Il spért etic digl illuminissem ei
pli fundaus ell’ovra «La scaffiziun».
Il concert
Talas ovras pretendan immensa lavur e
dirigent Rest G. Tuor ha giu curascha
da menar atras il project. Siu fiug ei
s’inflammaus tier ils ulteriurs participonts ed il resultat ha dau ad el raschun. Las cantaduras ed ils cantadurs
han stuiu luvrar intensiv e seprofundar
ellas melodias pretensiusas da Haydn.
Passaschas en otg vuschs, fugas e tempi
accelerai ein sebrattai cun lentos e pia-
Der Winter
Der Erde Bild ist nun ein Grab,
wo Kraft und Reiz erstorben liegt,
wo Leichenfarbe traurig herrscht,
und wo der Blicke weit umher
nur öde Wüstenei sich zeigt.
Igl unviern
O tgei maletg – tut ei sco miert,
ins vesa lunsch entuorn entuorn
ils praus curclai dad in lenziel.
Da tresta nebla ei surtratg
quei che da stad fuv’in surrir.
Il Chor Surselva conta Las stagiuns da Joseph Haydn.
nos migeivels e melodius. Il tenor ha
giu la tendenza da surprender ella part
iniziala, ei denton s’adattaus beinspert
allas vuschs vischinas ed ei ha dau
aschia in bi colorit unificau. La dinamica havess gudignau dapli cun ina
fermezia pli diversificada. Quella pintga caussa ha denton buc influenzau
l’intonaziun exacta tenida egl entir
concert. La viarva romontscha ha
levgiau il cantar ed ei vegnida capeivla
ad ureglia digl auditur. Sco tier tut las
ovras per chor ed orchester ei il text enta maun digl auditur necessaris per
suandar il cuntegn. Fugas variontas ed
entschattas da temas che secruschan
sco era la musica instrumentala digl orchester influenzeschan la capientscha,
ein denton elements tipics dalla musica
classica. La Combra da filharmonia dil
Grischun ei in ensemble ch’ei carschius
cuntinuadamein e fa oz musica sin ault
nivel. Quei han ils musicists era de-
FOTO P. DUFF
mussau el concert a Glion. Ils fins accumpognaments entras ils instruments
solistics han purtau tun e dinamica a
chor ed als solists. Els tuts ed era il dirigent han saviu seprofitar dalla professiunalitad dil renomau ensemble musical.
expressiv la part da Hanna. La colur, il
timbre da siu sopran ein stai in element
animont el concert. Jens Weber ha cantau la part dil Lucas cun sentiment
s’identificont. Ils solists ein vegni accumpignai els recitativs dil versau pianist grischun Erich Christen.
Parts solisticas
Il terzet da solists ha perschuadiu. Flurin Caduff ha demussau sia virtuositad
cantica ed ei serecumandaus sco solist
d’oratori. En siu engaschi tier il teater
da Lucerna sco cantadur ed artist en
operas, operettas ni musicals sa el s’inscenar cun gèsts e moviments ensemen
cun sia vusch da bassist. Egl oratori sesminueschan ils elements d’expressiun
sin la dinamica dalla vusch. En quei
grau ha il giuven cantadur mussau
cumpetenza e documentau siu talent
musical. La sopranista Sumi Kittelberger ha cantau cun engaschi e sentiment
La viarva
Translatar in libretto ei buca lavur dil
translatader da professiun. Per quella
lavur ei dumandau talent da scribent e
sensori per viarva e cuntegn. Igl ei ina
lavur culturala sco da far musica. Interpretar sentiment, descriver en maletgs,
anflar metafers adattai, tut quei cun
mantener il cuntegn digl original. En
quei liug fagein nus il meglier da cumparegliar las duas versiuns.
Der Sommer:
In grauem Schleier rückt heran
das sanfte Morgenlicht.
En quellas cuortas parts dil text vegn
veseivel tgei variaziun e scazi da lungatg che Ursicin G. G. Derungs ha. In
obstachel supplementar dalla translaziun ei il fatg che tuttas silbas ston constar cun la valeta dallas notas musicalas. Ella cumparegliaziun dils dus lungatgs eis ei bein veseivel con eloquents
e capeivels il lungatg romontsch ei ferton ch’il tudestg ei fetg artificials. Menziunar lein nus denton ch’il barun van
Swieten hat scret il text avon varga 200
onns.
Ina cantadura ch’ei ida a mintg’emprova dil chor ed ha giu mintga gada in
viadi dad in’ura ha detg ch’ei hagi duvrau bia energia e sforz, mo mintga gada seigi ella vegnida emplenida cun
cuntentientscha e plascher entras la
biala musica. Ils auditurs san selegrar
sulet ina gada d’astgar guder quei sentiment da bellezia. Lur applaus ei staus
engraziament a tuts participonts, mo
cunzun al dirigent Rest G. Tuor. «Las
stagiuns romontschas» han schau anavos in’impressiun restonta.
Il concert las stagiuns vegn daus dumengia, ils
3 da zercladur allas 20.15 en Baselgia Pleif a
Vella
Velos enstagl patinas
Il niev concept turistic metta en damonda il glatsch a Prau la Selva
la Selva sulet per la proxima sesiun. Il
president dil club da hockey quenta
ch’il suveran da Flem vegni a suandar
il giavisch da midar il nez dalla halla.
Il club da hockey seigi memia pigns
per far valer ses interess e per influenzar la decisiun politica. Tuttas opziuns
da giugar hockey ordvart seigien pauc
realisticas e l’offerta da realisar ina patinera natirala per cumpensaziun possi
buc ademplir ils basegns dad in menaschi da hockey, ha Daniel Cadurisch
fatg a saver. Memia incalculabla seigi
la luna dall’aura e sepreparar ad uras
sin la sesiun cheutras nunpusseivel. Il
president dil Club da hockey da Flem
ha menziunau da gia haver tschintschau cun ils geniturs dils hockeyaners giuvens davart las perspectivas per
il futur. Per memia baul da prender posiziun en caussa ha il president
dall’Uniun dils mistergners dalla Flem
Laax Falera Management SA, Felix
Spreiter, valetau la situaziun. El ha explicau dad esser informaus en caussa.
Ils detagls, ton pertuccont la halla da
glatsch mo principalmein pertuccont
finanziar igl entir concept turistic, seigien aunc buca sin meisa e consequentamein buca discutai enteifer l’uniun.
Felix Spreiter ei cunscients dalla necessitad dad in engaschi public per realisar il concept da promover il turissem
da stad. El ha visau al fatg che la populaziun indigena gidi bein a finan-
ziar, ella sappi denton era far diever da
diversas novas ed attractivas purschidas.
Aunc buca secunvegni
Igl entir concept per promover il turissem da stad basegna ina investiziun da
passa 20 milliuns francs. Envidai da
separticipar a quellas investiziuns ein
las vischnauncas da Falera, Laax e
Flem. Il president communal da Falera, Wendelin Casutt, ha confirmau ton
las contractivas actualas sco la summa
d’investiziun da passa 20 milliuns
francs. El ha denton puntuau che la
summa seigi reservada per igl entir
concept e buca sulet per las midadas ella halla da Prau la Selva. Davart la halla
da glatsch schaigi la cumpetenza da decider sulet tiel suveran da Flem. Momentan ein ils partenaris dalla Flem
Laax Falera Management SA e las vischnauncas lundervi da discutar la finanziaziun dil concept.
Wendelin Casutt ha tschintschau
dad ina bike-infra en discussiun. Ina
societad analoga alla finanz-infra antruras messa en pei per finanziar l’ennevaziun artificiala. «Nus essan denton
aunc buca secunvegni.» Il president
communal da Falera ha dau d’entellir
che la summa previda d’adossar al
maunc public fuormi sulet ina pintga
part dalla summa d’investiziun. Cefras
concretas ha el desistiu da communicar
e visau allas contractivas. Autras fontaunas tschontschan da siat milliuns
francs destinai da purtar direct dil
maun public. Wendelin Casutt spera
da puder presentar ils detagls el decuors dalla stad, sil pli tard igl atun.
«Nus essan gia empau en retard.»
reclama
Komitee «Eigene vier Wände dank Bausparen», Postfach, 3001 Bern
■ Ils amaturs dil sport sil glatsch egl
intschess dalla Arena Alva ston pli
probabel tschercar alternativas. Il
glatsch artifizial ella halla a Prau la
Selva a Flem sto untgir ad ina purschida multifuncziunala cun in parcur a favur dils velocipedists da muntogna. La revoluziun permanenta al cuolm pretenda magari certas unfrendas.
Ina da quellas unfrendas pudess la purschida glaziala ella halla a Prau la Selva
daventar. Gia dapi entgins temps vegn
discurriu da scaffir in’offerta dadensporta per ils amaturs dil velo da muntogna. Ussa paran ils plans per quella
purschida da seconcretisar. L’idea deriva
dalla cuschina dalla interpresa Flem
Laax Falera Management SA. Ella ha
presentau in concept per il turissem da
stad che vul muentar il hosp naven dalla
Arena tectonica entochen ella Ruinaulta. A pei ni cun il mountainbike e per
quels da cundiziun plitost mudesta igl
elektrobike. Il moviment el concept turistic da stad ei denton mo ina da pliras
petgas. Suenter las activitads corporalas
ston auters basegns dil tgierp vegnir
dustai, per exempel cun ina savurusa
tschavera. Wellness ei part dalla recreaziun corporala. E sper il tgierp basegna
era il spért ina certa alimentaziun. Ils
desideris dall’olma cuarclan ton igl art
sco la cultura.
Scaffir ina
halla multifuncziunala
Sper l’offerta sut tschiel aviert garegian
ils turistichers ina purschida sut tetg
per cass ch’igl azur presenta buca las
cundiziuns sportivas desideradas per
semover dadoporta. La halla da glatsch
da Flem a Prau la Selva, construida
avon biebein 25 onns, basegna certas
remeduras e seporscha aschia per ina
midada da nez. Il concept presentaus
alla politica ed alla representanza dil
mistregn indigen vul mantener la multifuncziunalitad dalla halla a Prau la
Selva als basegns da pign e grond. Ton
per ils amaturs da reiver sco per quels
da semover da suga tier suga ed aunc
bia auter. En quei concept niev maunca denton il glatsch artifizial. El vegn
remplazzaus dad in percuors per velocipedists cun lur apparatura scaffida
aposta per la via sur cuolms e vals. La
halla da glatsch ei en possess dalla vischnaunca da Flem e la fin finala decida sulet il suveran da Flem davart ina
midada da nez. Pertuccaus dad ina
eventuala fin dil glatsch artificial a
Prau la Selva ei secapescha igl EHC
Flem, il club indigen da hockey. Il president e cau tecnic Daniel Cadurisch
tschontscha en quei connex da «lichterlöschen» pertuccont il club fundaus
igl onn 1947. Daniel Cadurisch ha
confirmau da haver retschiert ina garanzia da puder giugar hockey a Prau
Urs Marti, Grossrat FDP, Chur
«Sichert Arbeitsplätze
in der Schweiz»
17. Juni
JA
BAUSPAREN
www.bausparen-JA.ch
DA ANDREAS CADONAU