LA QUOTIDIANA
VENDERDI, ILS 17 DA ZERCLADUR 2011
Buna setschentada malgrad «sgol tschiec»
Il cussegl grond ha deliberau ier la revisiun dalla lescha davart la promoziun dalla tgira da malsauns
ch’ins sa esser cun buna raschun da different meini. Jeu crei che nus haveien
ussa ina lescha ch’ei vegnida fatga senza
pressiun da lobbists.
CUN MARTIN CANDINAS
HA MARTIN CABALZAR DISCURRIU
■ Suenter ina liunga ed intensiva debatta ha il cussegl grond sancziunau ier
suentermiezdi la revisiun parziala davart la promoziun dalla tgira da malsauns. La Quotidiana ha discurriu
suenter la debatta cul president dalla
cumissiun da sanitad e socialesser, deputau Martin Candinas (pcd) davart ils
resultats ed ils effects dalla revisiun.
Vus essas sez menader da vendita dalla Helsana. Ha ei buca dau conflicts
persunalas tier la tractaziun da quella fatschenta?
Per mei ha quei insumma dau negins
conflicts persunals. En cunvegna culla
Helsana sai jeu far «mia» politica senza
stuer risguardar ils interess dalla interpresa. Autras cundiziuns vess jeu mai
acceptau. La Helsana paga mei per miu
engaschament professiunal e buca per
mias activitads politicas.
Tgei bilanza targeis Vus – sco president dalla cumissiun – dalla debatta
davart la revisiun dalla lescha dalla
promoziun dalla tgira da malsauns?
Martin Candinas: Jeu tilel in buna bilanza. Ei ha dau ina liunga e viva discussiun ed ei iu in bienton pli ditg che
quei che nus havevan previu. Ins ha
denton saviu discuorer davart differents
puncts e sclarir differentas caussas che
eran aunc buca claras. La lescha cuntegn daveras aunc certas malsegirtads,
nus savein denton buca renviar quella
lescha e vein neginas autras letgas che
da metter en vigur ella cugl 1-1-2012.
spital vegn ad esser. Davart quella decida il cussegl grond el rom dil preventiv.
Il sistem ei ussa statuius, ussa dependa
ei mo aunc cun tgei cefras nus lein
operar.
Ei dat bein empau dapli concurrenza
denter ils spitals. Ina certa concurrenza
fa denton era buca donn. Mo cun porscher buna qualitad ha in spital era
buns aspects da vegnir duvraus.
La politica da sanadad vegn per
gronda part definida dalla confederaziun. Tgei pusseivladads d’agir restan
insumma aunc al cantun?
Igl ei denton da quintar ch’ils cuosts
vegnien a crescher vinavon. Sto igl assicurau danovamein quintar cun in
massiv augment dallas premias?
Il cantun ha buc enormas pusseivladads
d’intervegnir, el sa denton metter certs
accents. El sa definir en atgna cumpetenza la repartiziun dils cuosts denter
cantun e vischnauncas. Ei va denton
era per risguardar ina ulivaziun denter
ils spitals risguardond il diember da pazients privats, miez privats e da quels
che pagan sezs. Quei ein damondas essenzialas per ils spitals en nies cantun.
Sil sectur finanzial vein nus pia saviu
metter nos tiarms, tier la sistematica
dalla lescha denton meins.
Jeu sun buca dil meini ch’ils cuosts vegnien a crescher pil singul assicurau. A
crescher vegnan ils cuosts cunzun per il
cantun che sto dar contribuziuns era a
spitals privats ordeifer il cantun. Per in
singul assicurau vegn ei buc a dar ina
midada pervia dalla nova finanziaziun
da spitals damai ch’il cantun Grischun
paga 55% dalla pauschala. Igl ei bein
da quintar cun in ulteriur augment dallas premias, quei ei denton buca d’attribuir alla midada da sistem, mobein
pervia dil svilup dalla medischina en
general.
In punct da scarpetsch che ha dau bia
da discutar denter regenza, cumissiun
e cussegl grond ei stau la repartiziun
dils cuosts da spital denter cantun e
vischnauncas. Ferton che la regenza
haveva proponiu ina cumpart cantunala dad 85% ha la maioritad dalla
cumissiun pretendiu ch’il cantun surprendi 90%, quei ch’ei la finala era
vegniu sancziunau dil parlament. Ei
quella spustada sin donn e cuost dil
cantun da responsar?
Ella debatta veis Vus menziunau che
la fatschenta seigi plitost in «sgol
tschiec» damai ch’ils effects finanzials
ein aunc buca previsibels. Eis ei tonaton responsabel da tractar la fatschenta senza enconuscher ses effects
concrets?
Nus savein buca con aulta che la pauschala per cass vegn ad esser. Las contractivas marschan actualmein denter
ils spitals dad ina vart e las cassas da
malsauns dall’autra vart. Quella decisiun ei secapescha da gronda impurtonza per ils spitals. Entochen la fin digl
onn vein nus denton sclariment en
quei grau. Era buca decidida ei con
gronda che la contribuziun cantunala
als cuosts generals da basa per menar in
Deputau Martin Candinas ha presidiau la cumissiun da sanitad e socialesser.
FOTO M. HARTMANN
Ein ils spitals grischuns insumma preparai per quella midada dil sistem?
Quei sistem vein nus da principi gia oz.
Il niev sistem DRG ei denton bia pli
detagliaus ed aschia pli fairs e corrects.
Nos spitals ein denton disai da luvrar
cun quei sistem da prestaziun aschia
ch’els ston buca quintar cun grondas
midadas muort la nova lescha.
Eis ei denton buca da temer che la
qualitad piteschi sut il squetsch finanzial ch’ils spitals han cul sistem da finanziaziun per cass?
Sche quei fuss aschia, vess la qualitad
gia pitiu oz. Quei ei denton buc il cass.
Quella soluziun ei da responsar fetg
bein. Nus savein tuts ch’il cantun ha
giu in fetg bien onn e ch’ils cuosts sil
sectur sanitar ein carschi ils davos onns
marcantamein sin donn e cuost dallas
vischnauncas. Culla decisiun prida dat
ei buca dapli cuosts per las vischnauncas, anzi els vegnan reduci levamein.
En quella damonda havein nus la finala
cattau il sustegn da tut las fracziuns dil
cussegl grond.
La politica da sanadad ei ina fatschenta fetg cumplicada. Exista buc
il prighel ch’entgins paucs lobbists
dattan en il tun e camondan las
fiastas?
Quei prighel exista secapescha per tut
las fatschentas che vegnan tractadas en
in parlament, independent da lur grad
da cumplicaziun. Sch’ins ha tedlau la
debatta el cussegl grond eis ei buca stau
ina debatta denter lobbists, mobein ina
debatta davart damondas finanzialas
Ils cuosts dalla sanadad publica ein
s’explodi ils davos onns. Con ditg
savein nus aunc prestar e pagar in tal
survetsch d’aulta qualitad? Ston ins
forsa era ponderar da scursanir las
prestaziuns?
La damonda centrala ei: Vul ins scursanir prestaziuns ni vul ins dapli concurrenza. Nossa nova lescha vul promover
dapli concurrenza denter ils spitals per
aschia era contonscher prestaziuns pli
favoreivlas. Pil singul client ei gliez la
finala pli impurtont.
Exista denton buc il prighel ch’ei detti
la finala ina societad da duas classas
tier la sanadad, da quels che san pagar las prestaziuns e tals che ston renunziar ad ellas?
Na, cul sistem actual engrondin nus
schizun las pusseivladads digl assicurau
mo obligatori. Ussa sa quel schizun ir
ordvart il cantun en spital, priu che las
pauschalas seigien leu buca pli caras.
En auters cantuns han ins gia stuiu
serrar spitals. Tgei spitals grischuns
ston temer egl avegnir per lur existenza?
Mia finamira ei da stuer serrar negins
spitals el Grischun. Grazia al fatg ch’il
cussegl grond ha acceptau la proposta
dalla minoritad han ils spitals regiunals
a disposiziun dapli daners damai ch’ei
dat ina ulivaziun finanziala denter ils
spitals che risguarda il diember different da pazients privats, miez privats e
generals tier la contribuziun cantunala.
Quei duei impedir che spitals pigns ellas regiuns cun paucs pazients privats
han disavantatgs. Aschia vegn per
exempel il Spital regiunal dalla Surselva
a profitar da quella soluziun. La reducziun dils deficits dil spitals regiunals
che las vischnauncas ston purtar resta
denton ina gronda sfida.
«Too big to fail»: La chombra pitschna resta consequenta
■ (sda/anr) La chombra pitschna ha
ier cuntinuà la debatta davart il project «too-big-to-fail»: bancas grondas ston en l’avegnir ademplir premissas pli severas pertutgant l’agen
chapital e l’organisaziun. En la votaziun generala ha la chombra pitschna
ditg «gea» al project cun 36 cunter 0
vuschs e 2 abstenziuns. Emprovas da
l’ala dretga da modifitgar las prescripziuns pertutgant il ristg da bancas
grondas avevan gia il mardi saira fatg
naufragi.
Ma era l’ala sanestra n’ha betg gì
success cun pretender reglas pli rigurusas per las grondas bancas, che periclitassan en cas d’in concurs l’entira economia publica. Il cussegl dals chantuns
ha per exempel refusà da prescriver
ch’il management da talas bancas sto
vegnir pajà per gronda part cun aczias.
Quai saja in disturbi memia ferm da la
libertad economica, ha la maioritad argumentà.
sturbia bler dapli la libertad economica. Per l’auter considereschia la scienza
questa idea sco inutila.
Divider ina banca
Nagin success ha era Hannes Germann
(pps/SH) gì cun sia proposta d’in sistem da divider bancas. Quest sistem
lubiss da sparter giu las activitads d’investment d’ina banca. Cun dapli agen
chapital vegnia la stabilitad d’ina banca
bain augmentada, ma gliez na bastia
betg. Sulet cun in sistem che lubeschia
da divider ina banca possian ins impedir a moda effizienta il ristg entras bancas grondas, ha argumentà Germann.
Dick Marty (pld/TI) ha tegnì encunter che questa idea na correspundia
betg al spiert da las propostas da la cumissiun d’experts e ch’ella na saja betg
liberala. Il sistem da divider bancas di-
Planisar il cas d’insolvenza
Marty ha pledà persuenter che las bancas stoppian far plans – per il cas d’ina
insolvenza – che mussan co las parts releventas da la banca pudessan tuttina
anc funcziunar. Sche las bancas na procuran betg per quests plans, po la Finma ordinar las mesiras.
Tenor la ministra da finanzas Eveline Widmer-Schlumpf duvrassi per il sistem da divider bancas l’emprim ina
basa constituziunala. Ina midada uschè
gronda da la libertad economica sa
laschia mo giustifitgar sch’ins na cuntanschia betg la finamira cun auters
meds.
Gliez saja dentant pussaivel grazia a
la decisiun da la chombra pitschna dal
mardi saira. Cun in pli grond agen chapital vegnian las bancas grondas pli resistentas. Uschia daventia il ristg pli
pitschen ch’il stadi stoppia en cas d’ina
crisa intervegnir sco tar l’UBS avant
trais onns. A medem temp limiteschian ins las bancas uschè pauc sco
pussaivel en lur libertad economica.
La Svizra pretenda dapli
Tenor la decisiun dal cussegl dals chantuns ston las bancas grondas ch’èn relevantas per il sistem segirar lur activitads ristgantas en l’avegnir cun in agen
chapital da 19 pertschient.
Il cussegl naziunal sto er anc tractar
il project. Sche lez accepta era las reglas, pretenda la Svizra dapli agen chapital da sias bancas grondas – l’UBS e
la CS – che auters plazs da finanzas.
3
■ GRISCHUN
Refurma da vischnancas:
differentas revisiuns da
leschas entran en vigur
(cc) En il rom da la refurma da vischnancas
currenta ha la regenza mess en vigur per il
1. da fanadur 2011 quatter revisiuns da leschas ch’eran vegnidas approvadas dal cussegl grond en sia sessiun da favrer, numnadamain la revisiun parziala da la lescha da
vischnancas, da la lescha davart la gulivaziun da finanzas intercommunala, da l’ordinaziun executiva tar la lescha davart la
gulivaziun da finanzas intercommunala e
da la lescha davart las vias. – Las revisiuns
parzialas èn vegnidas concludidas dal cussegl grond ils 16 da favrer 2011. Cunter
questas revisiuns parzialas n’èsi betg vegnì
fatg in referendum. Sco novaziun èn pussaivlas en il futur – en consequenza d’iniziativas al lieu – er votaziuns surcommunalas e votaziuns cirquitalas davart fusiuns.
A medem temp vegnan reducids impediments da fusiun en connex cun la gulivaziun da finanzas e cun l’avertura cun vias.
La proposta da schluccar
las disposiziuns BOB
vegn beneventada
En sia resposta da consultaziun sustegna la
regenza grischuna la revisiun previsa da la lescha federala davart la planisaziun dal territori. La finamira da quella è ina liberalisaziun da l’utilisaziun d’edifizis d’abitar oriundamain agriculs ch’èn situads ordaifer las zonas da construcziun. La proposta è vegnida
elavurada da la cumissiun per ambient, planisaziun dal territori ed energia dal cussegl
naziunal en il rom da l’iniziativa dal chantun
«Construir ordaifer la zona da construcziun» dal chantun Son Gagl. Cun la revisiun
na duain las permissiuns per renovar edifizis
d’abitar ordaifer la zona da construcziun
betg pli depender en il futur da la dumonda,
sch’in edifizi è vegnì duvrà l’onn 1972 per
l’agricultura u betg. Per las permissiuns vala
oz il 1. da fanadur 1972 sco di da referenza,
il qual è entrada en vigur la separaziun consequenta dal territori da construcziun e dal
territori betg da construcziun en il dretg federal. Tenor la regenza po la regulaziun vertenta chaschunar retardaments e cas da dispita, perquai ch’il diever da l’onn 1972 è per
part grev da cumprovar. Medemamain beneventa la regenza che la pussaivladad da reconstruir in edifizi vegn liada a la cundiziun
che l’aspect exteriur da quel na dastga betg
vegnir midà essenzialmain. Tras quai duai
vegnir impedì ch’il caracter da las cuntradas
agriculas giaja plaunsieu a perder. Tenor
l’avis da la regenza procura questa regulaziun che la cuntrada da cultura pertutgada
mantegnia sia identitad. Tar la reconstrucziun vegnan uschia ultra da quai evitads svilups negativs en moda efficazia.
Contribuziuns a
differentas instituziuns
– Chasa da persunas attempadas e da
tgira s. Martin a Cazas: Per engrondir e
per renovar la chasa da persunas attempadas e da tgira s. Martin a Cazas, cun
midar chombras da dus letgs en 6 chombras novas d'in letg, vegn garantida ina
contribuziun chantunala d'investiziun
da 720 000 francs.
– «Siglientada da lavinas Val da Föglia»:
Il project «Siglientada da lavinas Val da
Föglia» a la via da Samignun sin il territori da la vischnanca da Tschlin vegn approvà e sustegnì cun ina contribuziun da
423 750 francs.
– «Center da sandà Engiadina Bassa»:
En il rom da la nova politica regiunala da
la confederaziun (NPR) vegn garantida
a la fundaziun «Center da sandà Engiadina Bassa» per il project «Regiun dal
Parc Naziunal – regiun da sanadad» ina
contribuziun totala da maximalmain
690 000 francs per la perioda da project
da 2011 fin 2015