SURSELVA
MESEMNA,ILS 23 D’AVRIGL2014
3
Ils 2 da matg è di d’inventari per l’agricultura
L’Uffizi chantunal d’agricultura e geoinformaziun ha infurmà en las regiuns
(anr/abc) En il Grischun cun sias
valladas e regiuns diversas dovri er
ina organisaziunspeziala per clamar
ad ina infurmaziun.Uschia è l’Uffizi
chantunal d’agricultura sa mess
l’emna avant Pasca sin ina turnea. A
Zernez, Glion, Grono, Summaprada
ed al Plantahofhan ils dus manaders
da partiziunRiet Pedottie RudolfBucher infurmàils purs ed ils responsabels da las vischnancas davartla registraziun 2014 da l’agricultura grischuna. Quest onn è in pau spezial
damai che la politica agrara
2014–2017(PA 2014–2017)portaintginas midadas. Entant èn ils purs disads
cun midadas strategicas che la politica
federala fa. Mintga pur è sa spezialisà
en in program, saja quai cun vatgas da
mulscher, producziun biologica, vatgas-mamma, engraschament da vadels
ed auters. Mintg’onn l’entschatta da
matg è in termin ch’els tuts conuschan:
En collavuraziun cun las vischnancas
organisescha l’Uffizi chantunal d’agricultura la dumbraziun dals manaschis.
Questa acziun gronda è ina rimnada da
datas. I vegnan registrads ina giada
l’onn tut ils animals sco era las surfatschas cultivadas.
«Dapi quatter u tschintg onns èsi
vegnì discutà e scrit bler da questa
chaussa, uss è ella quà.» Cun quests
pleds ha Riet Pedotti, anteriur cussegliader puril en l’Engiadina Bassa e dapi l’entschatta da l’onn manader da la
partiziun pajaments directs ed alpegiaziun tar l’Uffizi chantunal d’agricultura, beneventà ils preschents. El e Rudolf
Bucher, manader da la partiziun contribuziuns da surfatscha/ecologia, han
envidà l’emna avant Pasca ils purs ed ils
collavuraturs da las vischnauncas ad
ina dieta d’instrucziun. En tschintg
lieus dal Grischun han els infurmà cun
Rudolf Bucher (a sanestra) e Riet Pedottihan infurmàl’emna passada da las midadas tar la registraziun 2014dals manaschis purils.
FOTOA. BEELI
70pertschientdals manaschis grischuns fan lur inventari cun agid dal computer.
l’intent che la dumbraziun dals manaschis possia succeder senza pli gronds
incaps. Per pudair far il november
2014 ils pajaments directs als purs è
l’Uffizi chantunal d’agricultura dependent da questas datas. Vi da la dumbraziun d’enfin quà na sa mida betg bler.
I dat midadas tar ils termins ch’ils cultivaders ston resguardar.
L’onn 2014 è in onn intermediar. La
PA 2014–2017 ha purtà ina midada da
sistem. Tut ils animals ston vegnir annunziads sco enfin quà. Bler dapli impurtanza han dentant las datas da la
surfatscha ch’ils purs cultiveschan. 70
pertschient dals manaschis inditgeschan quellas cun agid dal computer.
Administrar in manaschi puril è cum-
binà cun endatar cuntinuadamain,
manar rapports e contabilitads. Nov è
ch’ils pajaments directs che la confederaziun metta a disposiziun a l’agricultura sa basan dapi quest onn sin la cultivaziun da las surfatschas e betg pli sin
la producziun.
Per ils uffizis chantunals e federals
èn questas datas la basa per pudair cal-
ANDIAST
Diplomat da Sedrun ad Umunumo
Concert dalla
Veronica e dil cactus
La scola professiunala Mbara Ozioma survegn conturas
(anr) Dacuortha la FundaziunMbara
Ozioma orientau la populaziun ad
Umunumoen Nigeria davartil stan dallas lavurs per la nova scola professiunala. Ultra dils representantsdils vitgs
vischinonts ei era il substitutdigl ambassadur svizzer ad Abuja, Daniel Cavegn, separticipaus all’orientaziun. Il
diplomatei oriunds da Sedrun. Amiez
igl uaul tropic dalla Nigeria vegn luvrau il
mument da camifo vid ils baghetgs novs
per la scola professiunala Mbara Ozioma.
Gia erigius ei il baghetg per il luvratori dils
scrinaris. Igl atun vegnan ils emprems scolars instrui leu. Mbara Ozioma in’ovra
partenaria da svilup. A quella ei era la fundaziun «Tür auf – mo vinavon» dalla Cadi
participada. Dapi biars onns sustegn ella
sur Ozioma Nwachukwu en sias stentas da
migliurar la veta en siu vitg nativ Umunumo. Plirs onns ei sur Ozioma staus engaschaus ella pastoraziun sisum la Surselva, denter auter era ella lavur da giuventetgna.
Viseta d’in diplomat
Da sisum la Surselva deriva era Daniel
Cavegn, dapi igl onn passau substitut
digl ambassadur svizzer ella capitala nigeriana Abuja. Dil project Mbara Ozioma ha el intervegniu da sia mumma che
habitescha en Val Tujetsch. El ei denton
buca mo serendius ad Umunumo pervia da quellas informaziuns persunalas,
mobein era per s’entupar leu cun ina
gruppa dalla Svizra e Germania sut
l’egida da Roland Just, president dalla
fundaziun «Tür auf – mo vinavon». La
gruppa era serendida ad Umunumo per
prender investa leu dallas lavurs da ba-
ghegiar dil center da scolaziun. Cun sia
preschientscha alla scuntrada d’informaziun ha Daniel Cavegn vuliu dar in
accent sco mussament da sustegn dil
project entras l’ambassada svizra. Sco
menader dil ressort economia e politica
enteifer l’ambassada dispona Daniel
Cavegn da relaziuns che savessen esser
d’avantatg per il project dalla scola professiunala ch’ei singulars per la Nigeria
e che corrispunda ad in grond basegns.
En Nigeria vivan il mument rodund
200 Svizzers. Mo paucas interpresas
svizras ein engaschadas en quella tiara.
Denter auter dispona Nestlé d’ina gronda ovra da producziun a Lagos.
Model svizzer sco exempel
En in plaid avon ils representants dad
Umunumo ha Daniel Cavegn suttastrihau la finamira dalla scola professiunala.
El center da quella stat la pratica. Ella scolaziun professiunala dalla Nigeria seigi
quella memia fleivla. Ins seconcentreschi
sin la teoria, buc il davos muort la munconza d’uaffens e maschinas. Ella scola
professiunala da Mbara Ozioma vegnan
ils scolars a passentar bia temps el luvratori. Gest tenor stan da scolaziun vegan els
era ad exequir incaricas. Per la fin dalla
scolaziun vegnan ils scolars ad absolver in
praticum d’in miez onn tier ina interpresa
ella regiun. La purschida da Mbara Ozio-
cular ils pajaments directs u era per diriger la futura politica agrara. La PA
2014–2017 accentuescha las surfatschas e betg pli la producziun da charn,
latg euv. Uschia ha l’Uffizi federal
d’agricultura edì in cumpendi ch’ils
purs pon duvrar per inditgar lur surfatschas. I sa tracta d’in catalog che classifitgescha ussa pli che 100 furmas da
cultivaziun davent dal graun, pradas
artifizialas, tircs, pastgiras, enfin tar
spezialitads sco glin u zetgas per l’extracziun dad ieli. Gronda impurtanza
dat la confederaziun al manaschi che
tgira la biodiversitad.
Entant è l’administraziun da las surfatschas anc zunt cumplitgada cun formulars e plans da parcellas. Il chantun saja dentant londervi da realisar ina atgna
soluziun digitala cun num AgriGIS. I sa
tracta d’ina plattafurma electronica cun
tuttas pussaivladads d’applicaziun. Davent dal 2016 duess quest servetsch esser
semtgà ed a disposiziun. Damai che gia
70 pertschient dals purs grischuns administreschan lur manaschis cun agid dal
computer facilitescha questa plattafurma electronica essenzialmain era la dumbraziun e la controlla. Il dretg sin contribuziuns directas resta cumbinà cun controllas. Tar quellas dals termins da segar
na sa mida nagut. L’Uffizi chantunal
d’agricultura ha er involvà ils funcziunaris da las vischnauncas en las controllas.
Per ils dus funcziunaris chantunals che
han infurmà ils purs èsi fitg impurtant
ch’ils manaschis annunzian lur surfatschas e lur animals entaifer il termin inditgà. Riet Pedotti ha tranter auter era
rendì attent a la situaziun da las alps. La
PA 2014–2017 favurisescha cleramain
l’alpegiaziun. Per questa sparta da l’agricultura ha il chantun a disposiziun da
nov ina summa da radund 18 milliuns
francs.
ma s’orientescha tenor il sistem dual dalla
scolaziun d’emprendists dalla Svizra che
vegn purtaus dalla scola e dall’economia
privata. Suenter il plaid da Daniel Cavegn
ein ils giuvenils e lur geniturs vegni
orientai. Per la fin dalla scuntrada ha il cau
dalla cuminonza dil vitg benediu igl areal
dalla scola tenor in vegl ritual. Las reacziuns da quei di muossan ch’il project
Mbara Ozioma sa effectivamein migliurar
las cundiziuns da viver ad Umunumo. En
treis entochen quater onns vegnan ils baghetgs cun luvratoris ad esser fini. Lu vegnan 180 giuvenils a saver guder cheu ina
scolaziun sco scrinari, serrer ni tecnicher
d’electro.
Il substitutdigl ambassadur svizzer
en Nigeria, Daniel
Cavegn,cun representants dalla fundaziune dil vitg.
FOTOJ. KREILIGER
(abc) La dumengia da Pastgas ei il Chor
mischedau d’Andiast sepresentaus l’emprema gada al concert annual. Igl ei stau
ina biala fiastetta da cant da cuminonza
cul Chor viril da Sagogn. Il chor mischedau che conta sut la bitgetta da Jacob Pfister ha presentau in program divertent. La
sentupada cun in grond auditori ha
schau semegliar cuort ed ei stada representativa per la scena da cant dalla Surselva. Igl auditori ha schau plascher las
melodias dils Comedian Harmonists.
Aposta pil concert annual ha Jacob Pfister fatg versiuns sursilvanas da «Veronika, der Lenz ist da» e «Mein kleiner grüner Kaktus». Igl ei stau divertent da tedlar musica dils Comedian Harmonists.
Quei ensemble vocal original ha fatg
gronda carriera els onns dalla crisa economica dils onns 1927 tochen 1935.
Cun lur canzuns han els procurau da
gliez temps ellas tiaras da lungatg tudestg
per humor e buna luna. Lur canzuns ein
vegnidas translatadas en biars lungatgs,
ussa schizun en romontsch.
Venderdis proxim han ins aunc inagada caschun da tedlar ils «Comedian Harmonists d’Andiast». Suenter il concert a
Sagogn ei il chor mischedau motivaus pil
secund concert da buna luna. Il chor viril
da sia vart vegn a delectar culla premaudiziun dalla «Salischina» dad Alexi e
Marcus che Iso Albin ha arranschau aposta pil chor viril. Cul «Toni da Strada»,
medemamein dad Alexi e Marcus ed arranschau dad Iso Albin, accentueschan
ils da Sagogn il divertiment tier lur cunterviseta ad Andiast.
Il secund concert communabeldil Chormischedau Andiast e dil Chorviril Sagognha liug
venderdissera, ils 25d’avrel allas 20.15en casa da scola ad Andiast.