07/03
08/03
01/03
09/03
10/03
11/03
annada 14 Glion pretsch frs. 45.–/onn
12/03
01/04
02/04
03/04
04/04
05/04
06/04
07/04
08/04
09/04
10/04
11/04
12/04
01/05
02/05
03/05
04/05
05/05
06/05
07/05
08/05
09/05
10/05
11/05
12/05
01/06
02/06
03/06
04/06
05/06
06/06
07/06
08/06
09/06
10/06
11/06
12/06
01/07
02/07
03/07
04/07
05/07
06/07
07/07
08/07
09/07
10/07
11/07
12/07
01/08
02/08
08/15
-
nulla-otg/quindesch
«Masturbaziuns» è il pled da l’onn 2007
Nova seria: la lavur en il biro grond a Cuira
Renzo sa taglia da far la barba
03/08
1
Editorial 162
da Silvana Derungs
L´usitada rauba da schaner
Il december è il mais da trair bilantscha,
guardar enavos e far plans e propiests per il
futur u almain per l’onn vegnent u almain per
las emprimas emnas da l’onn vegnent.
Il schaner è il mais da las midadas, il mais da
l’acziun, il mais da la consequenza, il mais
dad exequir ils propiests dal december. U
almain las emprimas duas emnas dal schan­
er; las proximas emnas èn savens quellas da
l’enconuschientscha da l’atgna flaivlezia.
Basta, PUNTS arriva qua vers la fin dal mais
per as purtar in zichel schlantsch e frestgez­
za cun sia colur melna – ma er in zichel nor­
malitad cun noss tema 08/15 e cun in’ediziun
normala da las PUNTS (datti insumma quai?).
cuntegn 162
swedish design 3
da Sandra Monn
Ma normal / sco adina / il medem n’è betg tut
restà tar las PUNTS.
Noss chauredactur Ursin ha ditg adia il decem­
ber. Ses post hai jau dastgà surprender. Era tar
il rest da la redacziun hai dà midadas; co che
quella sa cumpona pudais vus eruir cun leger
las PUNTS u cun guardar l’impressum u cun
visitar nossa pagina d’internet www.punts.ch
Jau less anc giavischar in bun onn a vus lec­
turas e lecturs da las PUNTS ed as giavisch
bun divertiment cun la lectura, cun propi­
ests, recepts, engiavineras, comics, midadas e
r­esignaziuns.
Halt tut la rauba normala da schaner.
Eu, Eu ed eu: Fictiv e flexibel
9
dad Anna Serarda Campell
recepts per purtar variaziun
en tes pachet da lunch Che vita da chans
4
da Silvana Derungs
Lönsch – ina biografia
5
dad Astrid Alexandre
10
«Aus wird besser»
da Fadrina Estrada GiuRu: La seria
11
da Sara Hermann
derivanza tg´è betg 08/15
6
Engiavinera
12
da Catrina Waldegg
Fumetto ei miu telefonin
6
da Flurina Cajochen
Era renzo ha cavels el nas
da Chatrina Josty
2
container
13
Impressum
14
Ord la Quotidiana
15
7
da Silvana Derungs
Il biro grond
12
da Jon Bischoff
in di ch´igl origin 08/15
8
Swedish Design
da Sandra Monn
ch’ellas derivan.
en l’endretga alzada, havein nus teniu mirau
suenter las mobilias ch’jeu duvravel. Mobilias
per drizzar en ina combra. L’elecziun era pulit
gronda. La decisiun, tgei letg, tgei plumatschs,
tgei tapet, tgei madrazza, tgei tergida da letg,
tgei cazzola, tgei stanga da vestgadira, tgei
meisa e tgei suppia ei spert stada curdada.
Mia emprema viseta ell’IKEA hai jeu fatg ils
nov da december 2006. In di ch’jeu embli­
del forsa mai pli! Quei ei stau mia emprema
viseta ed entochen uss era mia suletta vi­seta
tier IKEA. Baul la damaun eran nus semess
sin via. Quei unviern haveva ei aunc neviu
ton sco nuot. Denton quella damaun ei la
bischa gronda arrivada. Las vias eran mise­
rablas per carrar cun auto. Aunc sin l’auto­
strada vesevan ins mo scrottas da neiv. Ei era
ina sonda. Dallas nov arvevan las portas digl
aschinumnau «paradis» da mobilias. La spe­
ronza dad ir baul per untgir il ravugl da glieud
ei gia sesligiada avon l’entrada digl ascensur.
Gia tschiens da persunas spitgavan. Arrivai
Survetsch plitost magher
Il survetsch dalla casa da mobilias IKEA ei
denton nuot. Survetsch dat ei buc. Segir, ils
prezis ein favoreivels. Fetg favoreivels. Tut igl
uorden ch’ins giavischa ston ins denton encu­
rir ensemen sez. La cussegliaziun ei magra.
Ins sesenta spert in tec sepiars. Cunzun lu,
cu che era il vendider sa buca nua ch’el duei
encurir quei ch’ins giavischa e leu nua ch’ei
havess dad esser, eis ei semplamein buc!
Arrivai alla cassa, havein nus stuiu constatar
che duas numeras muncavan. Per las mobilias
grondas ch’ins saveva buca transportar sil carr
stuevan ins nudar ina numera sin in cedel.
Ussa haveva ei num da turnar aunc inagada
Ina habitaziun ch’ei drizzada en cun
mobilias d’IKEA ei 08/15. Ina mobilia
d a l l a c a s a I K EA e n c o n u s c h a n i n s
gia da lunsch. Tut quellas mobilias
e products cun in num suedes han in
cert design che tradescha danunder
3
anavos e nudar quellas numeras. Bugen ni
nu­idis. Puspei anavos tier las cassas tunscheva
la colonna entochen tiels regals da mobilias.
In’ura pli tard havevan nus cargau tut egl e
sigl auto. Sin via o dalla garascha stevan nus
tuttenina avon ina barriera ed in automat che
leva ina carta. Per quei ser­vice e per la summa
aulta che nus havevan gest schau el «para­
dis» da mobilias leva IKEA uss era aunc enza­
tgei pil parcadi! Mo ella garascha era negliu
in automat. Tuttina havein nus stuiu menar
entuorn, cunquei che nus vegnevan buca
vinavon. Igl automat havein nus anflau zup­
paus vid ina preit denter l’entrada dalla stizun
e la garascha.
Senza dubi: las mobilias ed ils accessoires dad
IKEA sepresentan en in design modern e bi.
Il prezi ch’ins sto denton pagar en fuorma da
pazienzia, capientscha e gnarva ei per mobi­
lias da 08/15 absolut memia aults.
Recepts
per purtar variaziun en tes pachet da lunch 08/15
da Silvana Derungs
Preparar in pachet da lunch è per
i n t g i n s i n s at g e n o r m a l , p e r q u a i
ch‘els mangian da mezdi forsa adina
«da fraid». Per autras èsi l´excepziun.
In sandwich cun painch, maionesa, sala­
ta e chaschiel, in mail, in farmer da mel, ina
tschigulatta da Lindt ed in mez liter aua.
Bernadette, 26
Ma mintgina ha franc ses pachet da
lunch standard.
Dacurt, durant il return a chasa suenter in
di da skis cun mia sora, durant mangiar noss
sandwichs, ma sun jau dumandada, tge ch’in
sandwich normal è insumma. Perquai che
mia sora n’era betg cuntenta ch’il sandwich
preparà da mai sa cumponiva be da paun e
chaschiel. Paintg n’hai jau betg gugent en mes
sandwichs da chaschiel e mustarda n’aveva
ella betg gì en frestgera quella damaun. Alura,
durant mangiar nossas mandarinas, ans essan
nus dumandadas tge ch’in pachet da lunch
cuntegnia normalmain. Ed jau hai dumandà
vinavant. Las rispostas animeschan forsa dad
era midar ina giada tes pachet 08/15 – sche­
bain che quai ch’è normal na sto betg esser
nausch. Ma in zic variaziun avra mintgatant
l’orizont.
En miu sandwich met jau adina autras chaus­
sas (pel pli salami u schambun), la cucume­
ra na dastga dentant mai mancar. Lura anc in
fritg, savens in mail, ina tschigulatta ed insa­
tge da baiver. Gabriela, 29
Paunin cun chaschiel, fritgs. Ev. ina salata da
macaruns cun legums ed il pli impurtant è la
tschigulatta sco dessert. Annatina, 24
Dus sandwichs cun mustarda, salata, cucume­
ra en aschieu, ev. tomata, tagliadiras (impur­
tant è però: senza painch), in mail, farmer, té.
Catrina, 17
«In da mes favorits ei paun cun “hüttenkäs“
e “fleischkäs“. Ei bu propi romontsch persu­
neter aber bien!» Ursin, 22
Remarca da la redacziun per quels e quellas
che han fatg il propiest da consultar mintga­
tant il vocabulari per tscherts plaids: ils pleds
rumantschs per quels sura èn: chaschiel frestg
granulà e charniez.
Paun stgir, pischada sin ina vart dal sandwich,
chaschiel frestg da la migros sin l’autra vart,
cucumeras en aschieu ed il pli impurtant: il
Tost cun paintg, ina talgia chaschiel e paiver.
Daniela, 19
In paunin («vollkorn unbedingt») cun pulpa
e cucumera, ina rivella blau, in mail e sco
de­ssert in riegeli kinderschokolade (60 raps al
kiosk). Chatrina, 23
Cider, tschigulatta, in mail, in sandwich cun
gruyère e painch, salsiz, balisto. Rico, 26
4
chaschiel (gruyère, appenzeller u x-ina aczi­
un da la migros). L’enviern anc in’oranscha u
mandarinas. Betg d’emblidar è bler da baiver,
quasi semper sirup (preferids èn sirup da
citrona u da grapefruit). Mario, 26
Per anc communitgar mes lunch normal: in
paun stgir cun mustarda e chaschiel (sche
jau hai peda da preparar, lura ma fetsch jau
in sandwich da paun stgir cun mustarda,
chaschiel, smatg puletg (surs.: curetg, tud.:
Kümmel) en il chaschiel ed agiunsch forsa anc
ina cucumera. E sche jau fetsch insatge excep­
ziunal ed hai plaz per las superboxas da t­u­p­­
perware, lura è quai ina buglia da bircher), in
fretg da stagiun (mail, pair, mandarina, oran­
scha), mintgatant er ina carotta. Vitiers datti
aua da spina da baiver e sco dessert la tschi­
gulatta actuala che sa chatta en mes sa­tgados
(sche jau n’hai betg gì la damaun la stupi­
da idea da bandischar la tschigulatta da mes
menu). Quai che savess derivar da tscherts
propiests da be mangiar tschigulatta ina giada
al di.
Lönsch - Ina biografia
dad Astrid Alexandre
Miu emprem lönsch (tier ils quals jeu
vevel enzatgei da dir en caussa) ei
staus in a caschun dil viadi da scoletta.
Zun stinadamein vevel pretendiu da mes
geniturs ch’els dettien cun mei in’entira
citrona, e pia erel da miezdi e cumbattevel
cun mia citrona, ferton ch’ils auters affons
miravan crutsch sin mei ed eran perschuadi
che jeu seigi … hm … empau speciala. En tuts
graus in’ascha regurdientscha.
Pli tard era ei cool da magliar gia egl auto
da posta. Jeu fuvel pli che perschuadida
ch’ina endretga tschavera d’excursiun stoppi
cumpigliar enzatgei lom tochen liquid per
accumpignar paun ni chips. E cartei a mi, seigi
quei cugliada ni ruclas da mozzarella, ni l’in ni
l’auter ei adattaus per in lönsch en ina posta
grischuna.
Aunc inagada pli tard, cura che jeu vevel deci­
diu da buca pli magliar enzatgei che veva giu
ina fatscha, saveva ei perencunter buc esser
schetg e granus avunda! Pli schetg ch’ei era e
pli fetg vevel il sentiment da magliar sanadei­
vel. En buna memoria stat in’excursiun sil Péz
Languard, nua che jeu fuss bunamein crappa­
da dalla seit, damai che miu lunch (ussa save­
vel scriver e pronunziar endretg ei!) haveva
ina consistenza da lenn cruschau.
Ed uss, che possedel ina nundetga experien­
tscha da veta, vesan mes pachets da lunch ora
suandontamein: in paunet cun en humus e
legums (il meglier ein antipasti). E sco dessert
in fretg tenor sesiun, ni tier las excursiuns da
luxus in mango. Mmmmh. Tuna bein, neve?!
Il sulet problem che jeu hai aunc buca sligiau
cun quei menu ei il problem dils tacs. Miu
t-shirt ecru seregorda cun sgarschur dil di
5
ch’el ei vegnius battiaus cun ina carga humus
e pli tard cun suc dad in meil granat. Mo tier
in endretg pachet da lunch s’auda la finala
oravontut il sentiment d’aventura, dad esser
in Magellan romontsch vid explorar novas
cuntradas, ni silmeins novas sendas culinari­
cas!
En cass...
...ch’ei ha dau fom, il meglier recept da humus
ch’jeu enconuschel ei: far cuer chicras cun
entginas frastgas rosmarin ed avunda sal. Cu
che las chicras ein lomas avunda e che l’aua ei
evaporada, aschuntar suc da limettas, prender
ora las frastgas rosmarin e smaccar tut tier ina
buglia (mia part preferida).
derivanza
Tg`è betg 08/15
da Catrina Waldegg
in di
ch`igl origin 08/15
ei miu telefonin
da Flurina Cajochen
Sch’ins tschertga ainten en dicziu-
Las 8.00 – «work it out», il tetel dalla
nari u lexicon la construcziun da
canzun che dedesta mei ord mes sie-
cefras «08/15» ègl scretg:
mis profunds.
(adj.) ena moda da deir per prescrei-
Och na, mo aunc durmir in tec pli ditg.
ver ena tgossa scu betg extraordi-
In smac sin la tastatura da miu tele-
naria, usitada, normala, antiquada u
fonin e promt sai jeu durmir in quart
ord moda.
d’ura dapli.
I dat 2 teorias davart la derivanza da chesta
expressiun. Tottas dus demossan tgi la locuzi­
un dereiva dalla miraglia MG 08/15.
Las 8.15 – bien pia, jeu seruschnel ord miu
letg, mon cun egls dormulents en cuschina,
scauldel l’aua per saver far igl aschinumnau
te da pèz (in te ch’ins beiba en sesez, sch’ins
ha la tuos, mo quel stoi jeu beiber silmeins
treis gadas a di). Sinaquei lavel il dents, fetsch
il stylen mes cavels e legel la gasetta «heute».
Silsuenter in sguard sin l’ura e sun adina
puspei surstada con spert ch’il temps va. Cun
in slontsch traiel en la giacca e mes calzers,
arvel igl esch central, vegnel confruntada
cun in vent burasclus che va tras pial ed ossa,
beneventada dalla nebla che smacca sin il
stumi e cuorel direcziun staziun dil bus nume­
ra 46 ... negin plaz. Basta, sin las fatschas sco
cun tscheras da vegn vargau las otg poi jeu
buca mirar, aschia ch’jeu legel la gasetta «20
minutas».
«Central», cloma il chauffeur tras igl aultpli­
dader, la davosa susdada ed jeu palandrel
direcziun «Polybahn» che meina direcziun
Ena hipotesa dei tg’igls suldos vegian gia da
far mintga de en trenamaint lung e monoton
cun chest’arma. Igl trenamaint vegia cuzzo
schi dei perchegl tgi la miraglia seia biageida
ord ca. 350 tocs ed igls suldos vegian stuia
saveir metter ansemen ella an terma da pacas
minutas.
Cunchegl seia l’expressiun 08/15 stada siva
d’en curt taimp en pled per rutina lungurou­
sa da chella tgi mintga suldo vegia gia igl nas
plagn.
L’otra varianta dei igl suandont: la MG 08/15
è stada l’amprema miraglia tg’è stada derasa­
da ainten l’antiera Tera tudestga. Durant
l’amprema ghera mundiala on igls Tudestgs
antschett ad uneir la forza militaria ed uscheia
er duvro las mademas armas. Pi bod veva
mintga part gia d’armar sezza lour suldos.
Ossa ègl sto bler pi simpel da survagneir tocca
da reserva per la miraglia – adegna e daper­
tot. La MG 08/15 è davantada en sinonim per
media e standard.
Prubabel ègl pero uscheia, tgi tottas dus vari­
antas on mano tar la locuziun tgi vign anc oz
duvrada mintga de.
6
ETH/UNI. Arrivada leu, astgel far in pèr pass
per contonscher la stanza da prelecziun. Il
tema dad oz: «Alltagskulturen» tier il profes­
sur Ueli Gyr. In bien schani, mo dil cumportar
vegls avunda per plaunsiu ir en pensiun. Duas
uras ditg cun ina pausa da quart d’ura mettel
a pupi tut a dubel tgei ch’il professur prelegia.
Las 12.00: finiu per oz las uras en l’universitad
da Turitg. Puspei arrivada alla via Segantini
mondel direcziun casa, magliel enzatgei pauc,
fetschel puspei miu renomau te e semettel agl
emprender. Politica da medias, entuorn 30
paginas, ina tematica brav schetga che va vess
da leger. Jeu legel, legel e legel.
Diesch avon las 5, la pausa ch’jeu astgel far
cun haver negina schliata cunscienzia, jeu
mirel la seria «Wege zum Glück», mia droga
dil di e beibel in te.
La porta sesarva ed jeu audel in «hallo» digl
emprem da mes dus cars conhabitonts, ena­
quella arriva il secund. Miu magun entscheiva
a murmignar e nus sedecidin da far spaghettis
cun sosa da tomata, in bien triep rieblas e dein
ina dètga paterlada. Fatg la cuschina legel,
legel e legel. Sodala, per oz hai legiu avunda,
igl ei las otg. Las otg e quendisch vegn guess
in bien film. Puspei lavar dents e sesluitar en
letg. Vess spetgel jeu buc il secund scalin da
miu telefonin.
era renzo ha cavels el nas
da Silvana Derungs
Magari tertgein nus che las persunas sin placats da reclama ed en la
televisiun seigien carstgauns particulars. Forsa. In Al Gore Jr. sco activist per la protecziun digl ambient e
titular dil premi Nobel per la pasch
ei segir in carstgaun ord la norma.
Ina Paris Hilton cun la professiun
«it-girl» ei propi in carstgaun aparti.
Veramein? Ein ins mo pervia d´in surapli dad attenziun gest in carstgaun
pli spezial ch´ils auters?
D’affon levan ins buc esser enzatgei aparti, per
negin prezi. Lu era il motto aunc: buca cur­
dar si memia fetg, star ella norma, esser sco ils
auters, far ils medems giugs, purtar la medema
moda (leggings cun pullovers liungs en colurs
horriblas), tedlar la medema musica (Roxette
p.ex.), mirar las medemas serias (seregurdeis
aunc da Baywatch?) e magliar il medem sco
ils auters (cfr. era «lönsch – ina biografia»
en questas PUNTS). El decuors dil process dil
daventar pli vegls e pli sabis emprendan ins:
nus tuts essan individis dil tuttafatg aparti,
mintgin da nus ei specials. Ed ins empren da
viver cun quei esser-enzatgei-special.
Ils ins restan lu aschi specials enteifer la norma
da tut tschels conhumans specials. Auters
accentueschan ed exibiziuneschan lur jeusun-in carstgaun-particular aunc pli fetg. E
quei magari en ina moda stravagada, mo inte­
ressanta per fegliets da paterlems, che daventa
denton stentusa e lungurusa – aschi lungu­
rusa sco quei che las persunas sezzas ein en
certs graus. Il sforz da certins dad esser enzatgei aparti e dapli che tschels carstgauns 08/15
renda els penibels e nuninteressants (silmeins
a liunga vesta). «Jeu sun in normalo!» ei bein
ina tenuta pli sauna e tgunsch aunc pli excep­
ziunala en nossa societad da castings e tscher­
cas publicas da supertalents. Certins ston
haver emblidau ch’els ein carstgauns cun pial
ed ossa, cor, narunchels e tschurvi (silmeins
en in cert quantum) sco ti ed jeu.
George versus Paul
Podà, forsa eis ei naiv e surfatg (sche buca
schizun sfarfatg) da pretender che George
Clooney seigi aschi normals sco Paul
Arpagaus* da C. (buca C sco Como). La finala
beiba Clooney Nespresso e Paul mo Incarom.
E George ei dad admirar sin ils placats sur­
dimensiunals che pendan vid il baghetg dil
Manor ed ei da veser mintga sera cun bialas
dunnas sils emiturs naven dad SF1 tochen
Pro7, ferton che Paul ha mo saviu sepresentar
per 34 secundas el Telesguard a caschun d’ina
contribuziun dil marcau Daniev enta Vrin. Mo
era Clooney toffa / freda da caffè ord bucca
suenter sia scadiola coffein. Ed era Clooney
sto quintar cun blessuras, sch’el fa in accident
cun sia moto (secapescha che Paul carrescha
mo cun in Subaru ed in vegl moped, mo acci­
dents dat ei cun tut ils vehichels).
Podà ch’igl ei naiv da pretender che ina Heidi
Klum seigi era mo ina dunna sco Imelda
Caminada nata Decurtins*. Cert, Imelda
posseda forsa buca tut ils trics da smincar sco
la Heidi. Ed Imelda ha cellulite vid las queissas
e la bratscha su e posseda buc ina biala cavel­
lera blonda e tarlischonta sco Heidi – schegie
ch’ella vess magari schon gust da schar midar
sia frisura da dunna da casa (in «rassig» tagl
tochen la totona cun lien ina leva perma­
nenta) en ina frisura infama da cavels ondu­
lai cun in tun tgietschen. Ed Imelda maglia
era buca hamburgers da McDonalds (sche­
gie che nus dubitein probabel tuts che era
Heidi fetschi quei) e drova era buc il Taft cun
effect da push-up per ses cavels, mobein mo
il magic styling dalla Migros. Mo persuener
ha era Imelda ina vusch levamein gitta sco
Heidi. Quella vusch expona ella bein buc en
duets cun Seal, mobein el chor mischedau da
V. ed ella selai era udir beinenqualga el radio
romontsch a caschun da Tge chaussas ni tier
la gratulaziun spontana (pil giug dallas 7 e 17
ha ella aunc mai giu la curascha).
Ein els uss in pèrin ordeifer la norma? Franc,
Renzo ei staus inaga il pli bi um dalla Svizra
ed el sepresenta stupent cun sia Ladina en
diversas illustradas svizras. Mo sincer: Per far
in pop ston els dus far il medem sex sco quei
che la natira ha installau per tuts carstgauns.
Renzo vegn sco mintga um a setagliar ina ga
u l’autra da far la barba, ed el vegn a smale­
dir ils muments cura ch’el sto – suenter sia
experientscha ella branscha da bellezia – trer
ora cun la pincetta ils pelegns sur il nas per
ch’ei detti buca mo ina suletta survintscheglia,
schegie ch’el prendess pli bugen in cunti da
barba e tagliass naven quels ratschratsch. Ed
el vegn, sco auters umens era, mintgaton ad
haver cavels che creschan ord las ruosnasnas. E Renzo sto era far giu nas, gest sco quei
che las dunnas ston era far da temps en temps
– era sch’igl ei buca ladylike. Era buca per
Ladina. Lezza ha sco Imelda – e dil reminent
perfin sco Heidi Klum – era la menstruaziun e
vegn en ina u l’autra moda era a stuer far giu
la pelegna vid las combas, sut la bratscha e tut
secund era en la zona intima e po esser ch’ella
eliminescha gest era la pelegna dalla bratscha.
Forsa sto Ladina schizun gliemar naven pial
dira vid ils peis? Podà che era Angelina Jolie
ha da lezza; cun siu trottem pil mund entuorn
en calzers buc adina cumadeivels savess quei
esser pusseivel.
Era Paul Arpagaus da C. ha dil reminent pial
dira vid ils peis e schizun aunc vid las palmas­
maun. Ed era Papa Benedetg sto ir sin tualetta
(supponel jeu silmeins).
Prominenza d’andutgels sco ti ed jeu
MintginA ha ses mieds per arrivar (volun­
tariamein ni buc) a sias pèr secundas u uras
(mintginA ha autras dimensiuns e pretensi­
uns) attenziun e publicitad. Cumparegliaziuns
memia ord la rama, manegeis? La finala seigi
in Brad Pitt semplamein buc in um sco nos
luvrers da vischnaunca? Sche lu lein ir tier ils
carstgauns specials indigens!
La nozza da Renzo e Ladina Blumenthal ei
vegnida eligida sco la nozza digl onn 2007.
7
*Num inventau, mo semeglientschas cun
persunas realas ein pusseivlas.
il biro grond
da Chatrina Josty
Jau lavur en in biro grond u meglier ditg, jau
emprov da lavurar là.
En il biro grond n’è quai numnadamain gnanc
uschè simpel. Qua datti ina giada ils lustigs
Klingeltöne da las collegas; adina il pli nov hit
da la parada da hits strasuna cura ch’insatgi
telefona. Lässig, super; mintga 2 minutas datti
in pau DJ Ötzi. E lura datti qua lur vuschs,
cur ch’ellas u els (er ils collegas han bels
Klingeltöne) discurran al telefon. Lura pon ins
emblidar da sa concentrar.
«Jau sun a scola e ses en l’emprim banc», ha
ditg ina collega da mai l’auter di ad insatgi al
telefon. E quai ha exprimì perfetgamain mes
sentiment: En il biro grond ma sent er jau
mintgatant sco en scola. Ma sche jau pens
«scola», lura daventi tut curius en mes stumi
ed jau pens quant bel ch’i fiss, sch’insatgi
­ egniss a salvar mai cun in helicopter, per
v
exempel.
Mias coordinatas descrivess jau lura uschia:
«Plazza per sa platgar: Plazza dal teater Cuira,
ir sur via vi en l’emprim’alzada ed entrar en il
biro grond. Jau sun quella en il 12avel banc,
quella cun ils rintgs sut ils egls, nagin problem
da m’identifitgar.»
Ed uschia passa il di en il biro grond, mes
patratgs van a spass e turnan da temp en temp
era puspè tar mia lavur (che jau fatsch fitg
gugent, dal rest.) Ma en quel mument, cura
che jau vuless gist scriver ina frasa, scalina
segir mes telefon u vegn segir gist in e-mail
impurtantissim e quai che jau vuleva gist scri­
ver u pensar è puspè davent.
Igl n’è betg simpel, en il biro grond, ma jau
ma dun fadia, quai almain enfin ch’insatgi
vegn a salvar mai cun il helicopter.
8
Chatrina Josty lavura en in biro grond a
Cuira. Là passenta ella la gronda part da
ses temp. En las PUNTS scriva ella sur dal
mintgadi en il biro grond, sch’ella è lura
buna da sa concentrar ...
Eu,
Eu ed Eu:
samantha
fictiv e flexibel
dad Anna Serarda Campell
Glistas tristas
Puchà per las larmas illa not. Ha’la pensà. Cun
star sü. La daman. Hai. Darcheu.
Il svagliarin tilla ha sdasdada fingià almain
trais jadas. Hoz. In bunura. Ella as roudla our
da let. La fatscha uflada. Ils ögls cotschens ed
amo orbs.
Duscha choda. Ella reanimescha il plan dal di
ch’ella vaiva organisà sün ün fögl la saira pas­
sada avant sco s’indurmanzar. Star sü. Lavar
ils chavels. Preparar ün giantar per pudair
sguintschir a mezdi al plat dal di da la canti­
na. Tour il bus. Leger il text pel seminar. Ir a
l’università. Organisar ün termin cul professer
per discutter la lavur. Telefonar a Dora, Mia
ed a Sven. Far gio alch per la saira. Cumprar
battarias. Pajar il quint per l’internet. Ir al
concert. Hai. Tuot quai ha’la organisà, in cha­
vazzins, cun rispli sün palperi, her, avant da
s’indurmanzar. Avant da s’indurmanzar.
Ella ha serrà ils ögls. Her saira. Davo avair
organisà il di chi tilla spetta. Ella ha lura
expirà. E pensà cha quist saja ün bun cumanz­
amaint per as laschar crodar illa sön. E lura,
uschè tuot suletta in seis let, sun tuornats ils
spierts. Tilla han da nouv turmantada. E la
tristezza s’ha inviada dal vainter e dal cour
al listess mumaint sü vers il culöz, la ha’la
dat üna sdarlossada inandret, la tristezza ed
es lura viagiada inavant cun pattins fin sü
davò ils ögls, ingio ch’ella ha schmachà oura
l’auina salada. La tristezza es la cuolpa ch’ella
nu riva da drivir ils ögls la daman. La tristez­
za es la cuolpa cha’l svagliarin sto lavurar tal­
maing mincha bunura. La tristezza es la cuol­
pa ch’ella as perda in impissamaints. Ch’ella
fügia in seis muond da sömmis e fa massa
lönch la duscha – fin ch’ella nun ha plü temp
da preperar il giantar, sto cuorrer e perda lura
listess il bus. Riva massa tard i’l seminar e
nun es bain preparada. Sta mal, as fa imbüt­
tamaints e nu discuorra cul professer. Impè da
cumprar be battarias cumpr’la eir amo spez­
chas exoticas e trais differents tes, chi impro­
mettan dad esser bun per la sandà, chi rega­
lan vitalità e pasch interna. E lura amo quella
spanga dad or kitsch-cool. Dora, Mia e Sven
vegnan eir al concert, il quint es eir pajà, ma
ella ha bavü almain trais magöls vin cotschen
daplü sco quai chi fess dabsögn ed es tuor­
nada a chasa sco ultima. Darcheu pers il bus.
Pajà il taxi. A chasa vezz’la la glista. E mincha
strich ch’ella po far sur ün chavazzin via es ün
schligerimaint. E lura la glista per duman. Star
sü. Far il giantar. Leger retrospectivamaing il
text pel seminar dad her. Scriver ün mail al
professer. Leger il cudesch per la lavur. Ir in
cità. Far l’altschiva.... La spranza da vita. E per
Ursina as manifestescha la spranza sün glistas,
plans inscrits – tras chavazzins chi pertoccan
il futur proche. E la satisfacziun as manifeste­
scha, sch’ella po, sch’ella das-cha far ün strich
gross nair tras ils chavazzins. E schi nu func­
ziuna. Grond suspür. Cuorta disperaziun. E
lura. Daja la prosma glista. La prosma glista.
Prosma glista. Glista ...
Pel plü sto’la cridar ün pa ïn avant sco
s’indurmanzar.
Anna Serarda Campell studegia scienza da
teater a Berna. En las PUNTS scriva ella ord
il mund dad «eu, eu ed eu: fictiv e flexibel».
«E schi nu funcziuna culla spranza, va a Helsinki e fa üna sün Kaurismäki.»
FOTO: A. S. Campell
9
che vita da
chans
da Fadrina Estrada
«aus wird besser»
I d’eira ils 13 da december 2007 intuorn las
set e vainch la bunura. Birba vaiva güsta fat
seis affarin da bunura sül pitschen quadrat
d’erba cha no passain mincha di avant co
spettar sül tren per ir a lavur. Dandettamaing
es cumparü ün mattet da var ot ons cun trats
orientals. In man tgnaiva’l üna gazetta «20
Minuten». La prüma pagina muossaiva a
schnestra (o hai, sainza ironia «a schnestra»)
la fotografia d’ün Blocher agità ed a dretta
quella da la nouv-eletta cusgliadra federa­
la Eveline Widmer-Schlumpf. «Lueget Se,
das isch üseri neu Bundesröteri!”, ha clomà
il bruozelet be gusts. Sün quai n’haja bain­
schi declerà al pitschen cha no sapchan quai
definitivamaing pür scha la duonna dia propi
da schi. «Aber mini Muetter hät gseit se isch
scho. Und se weiss aus», d’eira la resposta dal
10
mat. El m’ha lura listess impromiss da tgnair
ils poldschs – be a cas dals cas. Eu d’eira fin­
già per cuorrer sül tren – ün chanin furtünà
e schligeri dad üna vart, la mappa da lavur
da tschella, il «20 Minuten» suot bratsch –
lura cloma meis anguel da la bunura davo:
«Wüssed Se was? Etzt wird aus besser – äua
für mer». Linguisticamaing sun quists uffants
cun «fuond da migraziun» da magliar! Basta,
eu n’ha schmachà l’ögl e vaiva dürant tuot il
viadi vers Murten ün bun sentimaint. Cur cha
l’Eveline ha declerà ch’ella accepta l’elecziun
nu d’eira quai gnanca plü üna surpraisa per
mai. Uossa vaina üna nouva «Bundesröteri»,
sco cha’l tracagnottel ha proclamà. «Aus wird
besser» … Sperain cha sia mamma haja propi
radschun.
Fadrina Estrada è schurnalista, ha 25 onns
e viva a Berna.
Giuru:
la seria
da Sara Hermann
Beatrice Wenzin
Clau Dermont
lieu: Vella / Surrein
activitad principala: scolasta primara
annada: 1984
quai hai jau gugent: la stad, esser en cum­
pagnia, mangiar bain
quai n’hai jau betg gugent: far dispita,
manzegnas
lieu: Rueun
activitad principala: onn intermediar /
praticant da schurnalissem
annada: 1988
quai hai jau gugent: nursas nairas, musica,
la natira
quai n’hai jau betg gugent: pulenta, films
mals, ignoranza
email: [email protected]
email: [email protected]
Beat Sonder
Daniel candinas
Laura Thouet
lieu: 7462 Salouf
activitad principala: student a l’ETH (sci­
enzas naturalas da l’ambient)
annada: 1986
quai hai jau gugent: gervosa grischuna,
chantar sut la duscha
quai n’hai jau betg gugent: clima disfavuraivel a Turitg, tabasco!!!
lieu: Glattbrugg
activitad principala: SBB
annada: 1971
quai hai jau gugent: art e gorgonzola
quai n’hai jau betg gugent: violenza e
rus­tgs
lieu: Sagogn
activitad principala: praticum en in hotel;
suenter studi
annada: 1988
quai hai jau gugent: ir cun aissa, festa cun
collegas, durmir ora, leger, vesair il mund
quai n’hai jau betg gugent: telefonar, chi­
corée, filiens
email: [email protected]
email: [email protected]
email: [email protected]
Mintga cuc sa tge che la GiuRu è, ma
nagin che sa propi tgi che la GiuRu
è. Forsa che tes vischin, tia coiffeusa, tes schef u tia affera pudessan
er esser GiuRu? Nagin che sa vairamain. 148 fatschas, ina pli bella che
l’autra, ma negin che sa che questas
persunas èn propi commembras da la
GiuRu. Scandal! En questa seria mensila vegn preschentà in commember
suenter l’autra commembra.
Vuls er daventar commember?
Va sin www.giuru.ch
11
Regiun surselva
engiavinera
162
Schlia l´engiavinera e ti retschaivas
la soluziun.
^dad Ursin Lutz
Trametta quella per plaschair cun indicaziun
da tia adressa a chasa a:
Silvana Derungs, Hauptstrasse 117, 1715
Alterswil; scriva in sms a 079 274 48 03 u in
e-mail a: [email protected].
1. In auter pled per mobilias 08/15
2. „Hüttenkäse“ per rumantsch:
chaschiel frestg.......
3. Victurs dal premi: „Pli bella nozza da
l’onn 2007“
4. Professiun da Paris Hilton
5. Nova chauredactura da PUNTS
6. Quai tutga en in lunch 08/15
7. Cussegliera federala che legia dad ussa
davent eventualmain las PUNTS
8. Pled rumantsch da l’onn 2007
9. MG 08/15 è in’........
10. Sinonim per 08/15
Fumetto
da Jon Bischoff
12
container 162
In bun uman
Susanna Schüeli da Cuira vuleva daventar in
bun uman ed ha chattà l’unica via pussaivla
per esser quai: ella ha abunà las PUNTS. Nus
engraziain e giavischain bun divertiment cun
la lectura!
Engiavinera PUNTS 158
Anc ina notizia tar las PUNTS dal settember:
Nagin che ha pudì u savì schliar l’engiavinera
da chatschaders. La soluziun era CANIS
LUPUS (il num latin per il luf). Avais anc las
PUNTS dal settember? Vulais forsa empruvar
da schliar l’engiavinera anc ina giada? Qua las
soluziuns: 1. CRESTA (la flur tschertgada era
cresta-cot), 2. STAMBUTG, 3. NGIP (la planta
tschertgada era il pign, scrit enavos), 4. NISRU
(Ursin, er enavos), 5. SCHLUPPET.
Engiavinera PUNTS 160
L’ediziun dal november ha chattà schliaen­
giavineras. Guadagnà ha Claudia Caderas
da Berna cun la soluziun GUGLIELM TELL.
Cordiala gratulaziun!
13
PUNTS en il palazi federal
Forsa che Claudia (guarda sura) po ir a gidar
nossa nova cussegliera federala Eveline
Widmer-Schlumpf a schliar l’engiavinera da
quest mais? PUNTS è numnadamain er sco
abunament d‘emprova sin via tar il departa­
ment da giustia e polizia en chasa federala sco
«engraziament» per ils bels plaids rumantschs
da la cussegliera federala grischuna.
IMpressum 162
chauredactura:
Silvana Derungs, Hauptstr. 117, 1715
Alterswil
[email protected], 079 274 48 03
redacziun:
Flurina Cajochen, Crestas 36A, 7154
Ruschein
[email protected]
Sandra Monn, Via da Scola 11, 7180 Mustér
[email protected]
Rico Valär, Ankerstr. 16, 8000 Turitg
rico.valä[email protected]
Catrina Waldegg, Purmaglera 1, 7460
Savognin
[email protected]
collavoratur/as en quest numer:
Astrid Alexandre, Jon Bischoff, Anna Serarda
Campell, Martin Cantieni, Fadrina Estrada,
Sara Hermann, Chatrina Josty
layout nr. 162:
Annatina Nay, Pustget 42D, 7166 Trun
[email protected]
secretariat:
PUNTS, Aita Pult, 7519 Ftan
[email protected], 079 563 27 32
editura:
GiuRu, Chascha postala 312, 7002 Cuira
[email protected]
abunament:
45 francs per onn, Raiffeisen Surselva,
clearing 81073, conto 41742.23
novs abunents: www.punts.ch
stampa:
Spescha e Grünenfelder, 7130 Glion
internet:
www.punts.ch
www.giuru.ch
avis:
Las opiniuns dals auturs e dallas auturas en
quest numer na ston betg correspunder a
l‘opiniun da la redacziun da PUNTS. PUNTS
è commembra da l‘Associaziun da la Pressa
Svizra dals Giuvens.
14
q
15
uoor
ti d l
d a
ia
n
a
AZB 7130 Glion
Brisant #108
niv #109
Open air #110
illegal #111
lifestyle #112
cumpost #113
on the road #114
battacor u gaga? #115
senza cunfins #116
Novas vias #117
1 secunda #118
Dunnas #119
10 onns Punts #120
ok #121
Maschinas #122
Mobilisaziun #123
Jugos #124
felix #125
giuventetgna #126
Silvester #127
underground #128
la mort #129
intim #130
seniors #131
Tualettas #132
tren #133
budget #134
7 putgads mortals #135
dvd #136
superstiziun #137
minoritads #138
statistica #139
conscienza #140
frisuras #141
cureisma #142
siemis #143
malsaun #144
dumondas #145
Trocca 7 #146
vip #147
trettel #148
tamazi #149
Pertge? #150
Integraziun #151
Skis etc. #152
Geniturs #153
Uniuns #154
emprima amur #155
sms #156
Fimar #157
Chatscha #158
Elecziuns #159
cudeschs #160
surprise #161
#162
Art #163
... #164
16
Scarica

162 (1.41 MiB) - PUNTS