07/03 08/03 01/03 09/03 10/03 11/03 annada 14 Glion pretsch frs. 45.–/onn 12/03 01/04 02/04 03/04 04/04 05/04 06/04 07/04 08/04 09/04 10/04 11/04 12/04 01/05 02/05 03/05 04/05 05/05 06/05 07/05 08/05 09/05 10/05 11/05 12/05 01/06 02/06 03/06 04/06 05/06 06/06 07/06 08/06 09/06 10/06 11/06 12/06 01/07 02/07 03/07 04/07 05/07 06/07 07/07 08/07 09/07 10/07 11/07 12/07 01/08 02/08 08/15 - nulla-otg/quindesch «Masturbaziuns» è il pled da l’onn 2007 Nova seria: la lavur en il biro grond a Cuira Renzo sa taglia da far la barba 03/08 1 Editorial 162 da Silvana Derungs L´usitada rauba da schaner Il december è il mais da trair bilantscha, guardar enavos e far plans e propiests per il futur u almain per l’onn vegnent u almain per las emprimas emnas da l’onn vegnent. Il schaner è il mais da las midadas, il mais da l’acziun, il mais da la consequenza, il mais dad exequir ils propiests dal december. U almain las emprimas duas emnas dal schan er; las proximas emnas èn savens quellas da l’enconuschientscha da l’atgna flaivlezia. Basta, PUNTS arriva qua vers la fin dal mais per as purtar in zichel schlantsch e frestgez za cun sia colur melna – ma er in zichel nor malitad cun noss tema 08/15 e cun in’ediziun normala da las PUNTS (datti insumma quai?). cuntegn 162 swedish design 3 da Sandra Monn Ma normal / sco adina / il medem n’è betg tut restà tar las PUNTS. Noss chauredactur Ursin ha ditg adia il decem ber. Ses post hai jau dastgà surprender. Era tar il rest da la redacziun hai dà midadas; co che quella sa cumpona pudais vus eruir cun leger las PUNTS u cun guardar l’impressum u cun visitar nossa pagina d’internet www.punts.ch Jau less anc giavischar in bun onn a vus lec turas e lecturs da las PUNTS ed as giavisch bun divertiment cun la lectura, cun propi ests, recepts, engiavineras, comics, midadas e resignaziuns. Halt tut la rauba normala da schaner. Eu, Eu ed eu: Fictiv e flexibel 9 dad Anna Serarda Campell recepts per purtar variaziun en tes pachet da lunch Che vita da chans 4 da Silvana Derungs Lönsch – ina biografia 5 dad Astrid Alexandre 10 «Aus wird besser» da Fadrina Estrada GiuRu: La seria 11 da Sara Hermann derivanza tg´è betg 08/15 6 Engiavinera 12 da Catrina Waldegg Fumetto ei miu telefonin 6 da Flurina Cajochen Era renzo ha cavels el nas da Chatrina Josty 2 container 13 Impressum 14 Ord la Quotidiana 15 7 da Silvana Derungs Il biro grond 12 da Jon Bischoff in di ch´igl origin 08/15 8 Swedish Design da Sandra Monn ch’ellas derivan. en l’endretga alzada, havein nus teniu mirau suenter las mobilias ch’jeu duvravel. Mobilias per drizzar en ina combra. L’elecziun era pulit gronda. La decisiun, tgei letg, tgei plumatschs, tgei tapet, tgei madrazza, tgei tergida da letg, tgei cazzola, tgei stanga da vestgadira, tgei meisa e tgei suppia ei spert stada curdada. Mia emprema viseta ell’IKEA hai jeu fatg ils nov da december 2006. In di ch’jeu embli del forsa mai pli! Quei ei stau mia emprema viseta ed entochen uss era mia suletta viseta tier IKEA. Baul la damaun eran nus semess sin via. Quei unviern haveva ei aunc neviu ton sco nuot. Denton quella damaun ei la bischa gronda arrivada. Las vias eran mise rablas per carrar cun auto. Aunc sin l’auto strada vesevan ins mo scrottas da neiv. Ei era ina sonda. Dallas nov arvevan las portas digl aschinumnau «paradis» da mobilias. La spe ronza dad ir baul per untgir il ravugl da glieud ei gia sesligiada avon l’entrada digl ascensur. Gia tschiens da persunas spitgavan. Arrivai Survetsch plitost magher Il survetsch dalla casa da mobilias IKEA ei denton nuot. Survetsch dat ei buc. Segir, ils prezis ein favoreivels. Fetg favoreivels. Tut igl uorden ch’ins giavischa ston ins denton encu rir ensemen sez. La cussegliaziun ei magra. Ins sesenta spert in tec sepiars. Cunzun lu, cu che era il vendider sa buca nua ch’el duei encurir quei ch’ins giavischa e leu nua ch’ei havess dad esser, eis ei semplamein buc! Arrivai alla cassa, havein nus stuiu constatar che duas numeras muncavan. Per las mobilias grondas ch’ins saveva buca transportar sil carr stuevan ins nudar ina numera sin in cedel. Ussa haveva ei num da turnar aunc inagada Ina habitaziun ch’ei drizzada en cun mobilias d’IKEA ei 08/15. Ina mobilia d a l l a c a s a I K EA e n c o n u s c h a n i n s gia da lunsch. Tut quellas mobilias e products cun in num suedes han in cert design che tradescha danunder 3 anavos e nudar quellas numeras. Bugen ni nuidis. Puspei anavos tier las cassas tunscheva la colonna entochen tiels regals da mobilias. In’ura pli tard havevan nus cargau tut egl e sigl auto. Sin via o dalla garascha stevan nus tuttenina avon ina barriera ed in automat che leva ina carta. Per quei service e per la summa aulta che nus havevan gest schau el «para dis» da mobilias leva IKEA uss era aunc enza tgei pil parcadi! Mo ella garascha era negliu in automat. Tuttina havein nus stuiu menar entuorn, cunquei che nus vegnevan buca vinavon. Igl automat havein nus anflau zup paus vid ina preit denter l’entrada dalla stizun e la garascha. Senza dubi: las mobilias ed ils accessoires dad IKEA sepresentan en in design modern e bi. Il prezi ch’ins sto denton pagar en fuorma da pazienzia, capientscha e gnarva ei per mobi lias da 08/15 absolut memia aults. Recepts per purtar variaziun en tes pachet da lunch 08/15 da Silvana Derungs Preparar in pachet da lunch è per i n t g i n s i n s at g e n o r m a l , p e r q u a i ch‘els mangian da mezdi forsa adina «da fraid». Per autras èsi l´excepziun. In sandwich cun painch, maionesa, sala ta e chaschiel, in mail, in farmer da mel, ina tschigulatta da Lindt ed in mez liter aua. Bernadette, 26 Ma mintgina ha franc ses pachet da lunch standard. Dacurt, durant il return a chasa suenter in di da skis cun mia sora, durant mangiar noss sandwichs, ma sun jau dumandada, tge ch’in sandwich normal è insumma. Perquai che mia sora n’era betg cuntenta ch’il sandwich preparà da mai sa cumponiva be da paun e chaschiel. Paintg n’hai jau betg gugent en mes sandwichs da chaschiel e mustarda n’aveva ella betg gì en frestgera quella damaun. Alura, durant mangiar nossas mandarinas, ans essan nus dumandadas tge ch’in pachet da lunch cuntegnia normalmain. Ed jau hai dumandà vinavant. Las rispostas animeschan forsa dad era midar ina giada tes pachet 08/15 – sche bain che quai ch’è normal na sto betg esser nausch. Ma in zic variaziun avra mintgatant l’orizont. En miu sandwich met jau adina autras chaus sas (pel pli salami u schambun), la cucume ra na dastga dentant mai mancar. Lura anc in fritg, savens in mail, ina tschigulatta ed insa tge da baiver. Gabriela, 29 Paunin cun chaschiel, fritgs. Ev. ina salata da macaruns cun legums ed il pli impurtant è la tschigulatta sco dessert. Annatina, 24 Dus sandwichs cun mustarda, salata, cucume ra en aschieu, ev. tomata, tagliadiras (impur tant è però: senza painch), in mail, farmer, té. Catrina, 17 «In da mes favorits ei paun cun “hüttenkäs“ e “fleischkäs“. Ei bu propi romontsch persu neter aber bien!» Ursin, 22 Remarca da la redacziun per quels e quellas che han fatg il propiest da consultar mintga tant il vocabulari per tscherts plaids: ils pleds rumantschs per quels sura èn: chaschiel frestg granulà e charniez. Paun stgir, pischada sin ina vart dal sandwich, chaschiel frestg da la migros sin l’autra vart, cucumeras en aschieu ed il pli impurtant: il Tost cun paintg, ina talgia chaschiel e paiver. Daniela, 19 In paunin («vollkorn unbedingt») cun pulpa e cucumera, ina rivella blau, in mail e sco dessert in riegeli kinderschokolade (60 raps al kiosk). Chatrina, 23 Cider, tschigulatta, in mail, in sandwich cun gruyère e painch, salsiz, balisto. Rico, 26 4 chaschiel (gruyère, appenzeller u x-ina aczi un da la migros). L’enviern anc in’oranscha u mandarinas. Betg d’emblidar è bler da baiver, quasi semper sirup (preferids èn sirup da citrona u da grapefruit). Mario, 26 Per anc communitgar mes lunch normal: in paun stgir cun mustarda e chaschiel (sche jau hai peda da preparar, lura ma fetsch jau in sandwich da paun stgir cun mustarda, chaschiel, smatg puletg (surs.: curetg, tud.: Kümmel) en il chaschiel ed agiunsch forsa anc ina cucumera. E sche jau fetsch insatge excep ziunal ed hai plaz per las superboxas da tup perware, lura è quai ina buglia da bircher), in fretg da stagiun (mail, pair, mandarina, oran scha), mintgatant er ina carotta. Vitiers datti aua da spina da baiver e sco dessert la tschi gulatta actuala che sa chatta en mes satgados (sche jau n’hai betg gì la damaun la stupi da idea da bandischar la tschigulatta da mes menu). Quai che savess derivar da tscherts propiests da be mangiar tschigulatta ina giada al di. Lönsch - Ina biografia dad Astrid Alexandre Miu emprem lönsch (tier ils quals jeu vevel enzatgei da dir en caussa) ei staus in a caschun dil viadi da scoletta. Zun stinadamein vevel pretendiu da mes geniturs ch’els dettien cun mei in’entira citrona, e pia erel da miezdi e cumbattevel cun mia citrona, ferton ch’ils auters affons miravan crutsch sin mei ed eran perschuadi che jeu seigi … hm … empau speciala. En tuts graus in’ascha regurdientscha. Pli tard era ei cool da magliar gia egl auto da posta. Jeu fuvel pli che perschuadida ch’ina endretga tschavera d’excursiun stoppi cumpigliar enzatgei lom tochen liquid per accumpignar paun ni chips. E cartei a mi, seigi quei cugliada ni ruclas da mozzarella, ni l’in ni l’auter ei adattaus per in lönsch en ina posta grischuna. Aunc inagada pli tard, cura che jeu vevel deci diu da buca pli magliar enzatgei che veva giu ina fatscha, saveva ei perencunter buc esser schetg e granus avunda! Pli schetg ch’ei era e pli fetg vevel il sentiment da magliar sanadei vel. En buna memoria stat in’excursiun sil Péz Languard, nua che jeu fuss bunamein crappa da dalla seit, damai che miu lunch (ussa save vel scriver e pronunziar endretg ei!) haveva ina consistenza da lenn cruschau. Ed uss, che possedel ina nundetga experien tscha da veta, vesan mes pachets da lunch ora suandontamein: in paunet cun en humus e legums (il meglier ein antipasti). E sco dessert in fretg tenor sesiun, ni tier las excursiuns da luxus in mango. Mmmmh. Tuna bein, neve?! Il sulet problem che jeu hai aunc buca sligiau cun quei menu ei il problem dils tacs. Miu t-shirt ecru seregorda cun sgarschur dil di 5 ch’el ei vegnius battiaus cun ina carga humus e pli tard cun suc dad in meil granat. Mo tier in endretg pachet da lunch s’auda la finala oravontut il sentiment d’aventura, dad esser in Magellan romontsch vid explorar novas cuntradas, ni silmeins novas sendas culinari cas! En cass... ...ch’ei ha dau fom, il meglier recept da humus ch’jeu enconuschel ei: far cuer chicras cun entginas frastgas rosmarin ed avunda sal. Cu che las chicras ein lomas avunda e che l’aua ei evaporada, aschuntar suc da limettas, prender ora las frastgas rosmarin e smaccar tut tier ina buglia (mia part preferida). derivanza Tg`è betg 08/15 da Catrina Waldegg in di ch`igl origin 08/15 ei miu telefonin da Flurina Cajochen Sch’ins tschertga ainten en dicziu- Las 8.00 – «work it out», il tetel dalla nari u lexicon la construcziun da canzun che dedesta mei ord mes sie- cefras «08/15» ègl scretg: mis profunds. (adj.) ena moda da deir per prescrei- Och na, mo aunc durmir in tec pli ditg. ver ena tgossa scu betg extraordi- In smac sin la tastatura da miu tele- naria, usitada, normala, antiquada u fonin e promt sai jeu durmir in quart ord moda. d’ura dapli. I dat 2 teorias davart la derivanza da chesta expressiun. Tottas dus demossan tgi la locuzi un dereiva dalla miraglia MG 08/15. Las 8.15 – bien pia, jeu seruschnel ord miu letg, mon cun egls dormulents en cuschina, scauldel l’aua per saver far igl aschinumnau te da pèz (in te ch’ins beiba en sesez, sch’ins ha la tuos, mo quel stoi jeu beiber silmeins treis gadas a di). Sinaquei lavel il dents, fetsch il stylen mes cavels e legel la gasetta «heute». Silsuenter in sguard sin l’ura e sun adina puspei surstada con spert ch’il temps va. Cun in slontsch traiel en la giacca e mes calzers, arvel igl esch central, vegnel confruntada cun in vent burasclus che va tras pial ed ossa, beneventada dalla nebla che smacca sin il stumi e cuorel direcziun staziun dil bus nume ra 46 ... negin plaz. Basta, sin las fatschas sco cun tscheras da vegn vargau las otg poi jeu buca mirar, aschia ch’jeu legel la gasetta «20 minutas». «Central», cloma il chauffeur tras igl aultpli dader, la davosa susdada ed jeu palandrel direcziun «Polybahn» che meina direcziun Ena hipotesa dei tg’igls suldos vegian gia da far mintga de en trenamaint lung e monoton cun chest’arma. Igl trenamaint vegia cuzzo schi dei perchegl tgi la miraglia seia biageida ord ca. 350 tocs ed igls suldos vegian stuia saveir metter ansemen ella an terma da pacas minutas. Cunchegl seia l’expressiun 08/15 stada siva d’en curt taimp en pled per rutina lungurou sa da chella tgi mintga suldo vegia gia igl nas plagn. L’otra varianta dei igl suandont: la MG 08/15 è stada l’amprema miraglia tg’è stada derasa da ainten l’antiera Tera tudestga. Durant l’amprema ghera mundiala on igls Tudestgs antschett ad uneir la forza militaria ed uscheia er duvro las mademas armas. Pi bod veva mintga part gia d’armar sezza lour suldos. Ossa ègl sto bler pi simpel da survagneir tocca da reserva per la miraglia – adegna e daper tot. La MG 08/15 è davantada en sinonim per media e standard. Prubabel ègl pero uscheia, tgi tottas dus vari antas on mano tar la locuziun tgi vign anc oz duvrada mintga de. 6 ETH/UNI. Arrivada leu, astgel far in pèr pass per contonscher la stanza da prelecziun. Il tema dad oz: «Alltagskulturen» tier il profes sur Ueli Gyr. In bien schani, mo dil cumportar vegls avunda per plaunsiu ir en pensiun. Duas uras ditg cun ina pausa da quart d’ura mettel a pupi tut a dubel tgei ch’il professur prelegia. Las 12.00: finiu per oz las uras en l’universitad da Turitg. Puspei arrivada alla via Segantini mondel direcziun casa, magliel enzatgei pauc, fetschel puspei miu renomau te e semettel agl emprender. Politica da medias, entuorn 30 paginas, ina tematica brav schetga che va vess da leger. Jeu legel, legel e legel. Diesch avon las 5, la pausa ch’jeu astgel far cun haver negina schliata cunscienzia, jeu mirel la seria «Wege zum Glück», mia droga dil di e beibel in te. La porta sesarva ed jeu audel in «hallo» digl emprem da mes dus cars conhabitonts, ena quella arriva il secund. Miu magun entscheiva a murmignar e nus sedecidin da far spaghettis cun sosa da tomata, in bien triep rieblas e dein ina dètga paterlada. Fatg la cuschina legel, legel e legel. Sodala, per oz hai legiu avunda, igl ei las otg. Las otg e quendisch vegn guess in bien film. Puspei lavar dents e sesluitar en letg. Vess spetgel jeu buc il secund scalin da miu telefonin. era renzo ha cavels el nas da Silvana Derungs Magari tertgein nus che las persunas sin placats da reclama ed en la televisiun seigien carstgauns particulars. Forsa. In Al Gore Jr. sco activist per la protecziun digl ambient e titular dil premi Nobel per la pasch ei segir in carstgaun ord la norma. Ina Paris Hilton cun la professiun «it-girl» ei propi in carstgaun aparti. Veramein? Ein ins mo pervia d´in surapli dad attenziun gest in carstgaun pli spezial ch´ils auters? D’affon levan ins buc esser enzatgei aparti, per negin prezi. Lu era il motto aunc: buca cur dar si memia fetg, star ella norma, esser sco ils auters, far ils medems giugs, purtar la medema moda (leggings cun pullovers liungs en colurs horriblas), tedlar la medema musica (Roxette p.ex.), mirar las medemas serias (seregurdeis aunc da Baywatch?) e magliar il medem sco ils auters (cfr. era «lönsch – ina biografia» en questas PUNTS). El decuors dil process dil daventar pli vegls e pli sabis emprendan ins: nus tuts essan individis dil tuttafatg aparti, mintgin da nus ei specials. Ed ins empren da viver cun quei esser-enzatgei-special. Ils ins restan lu aschi specials enteifer la norma da tut tschels conhumans specials. Auters accentueschan ed exibiziuneschan lur jeusun-in carstgaun-particular aunc pli fetg. E quei magari en ina moda stravagada, mo inte ressanta per fegliets da paterlems, che daventa denton stentusa e lungurusa – aschi lungu rusa sco quei che las persunas sezzas ein en certs graus. Il sforz da certins dad esser enzatgei aparti e dapli che tschels carstgauns 08/15 renda els penibels e nuninteressants (silmeins a liunga vesta). «Jeu sun in normalo!» ei bein ina tenuta pli sauna e tgunsch aunc pli excep ziunala en nossa societad da castings e tscher cas publicas da supertalents. Certins ston haver emblidau ch’els ein carstgauns cun pial ed ossa, cor, narunchels e tschurvi (silmeins en in cert quantum) sco ti ed jeu. George versus Paul Podà, forsa eis ei naiv e surfatg (sche buca schizun sfarfatg) da pretender che George Clooney seigi aschi normals sco Paul Arpagaus* da C. (buca C sco Como). La finala beiba Clooney Nespresso e Paul mo Incarom. E George ei dad admirar sin ils placats sur dimensiunals che pendan vid il baghetg dil Manor ed ei da veser mintga sera cun bialas dunnas sils emiturs naven dad SF1 tochen Pro7, ferton che Paul ha mo saviu sepresentar per 34 secundas el Telesguard a caschun d’ina contribuziun dil marcau Daniev enta Vrin. Mo era Clooney toffa / freda da caffè ord bucca suenter sia scadiola coffein. Ed era Clooney sto quintar cun blessuras, sch’el fa in accident cun sia moto (secapescha che Paul carrescha mo cun in Subaru ed in vegl moped, mo acci dents dat ei cun tut ils vehichels). Podà ch’igl ei naiv da pretender che ina Heidi Klum seigi era mo ina dunna sco Imelda Caminada nata Decurtins*. Cert, Imelda posseda forsa buca tut ils trics da smincar sco la Heidi. Ed Imelda ha cellulite vid las queissas e la bratscha su e posseda buc ina biala cavel lera blonda e tarlischonta sco Heidi – schegie ch’ella vess magari schon gust da schar midar sia frisura da dunna da casa (in «rassig» tagl tochen la totona cun lien ina leva perma nenta) en ina frisura infama da cavels ondu lai cun in tun tgietschen. Ed Imelda maglia era buca hamburgers da McDonalds (sche gie che nus dubitein probabel tuts che era Heidi fetschi quei) e drova era buc il Taft cun effect da push-up per ses cavels, mobein mo il magic styling dalla Migros. Mo persuener ha era Imelda ina vusch levamein gitta sco Heidi. Quella vusch expona ella bein buc en duets cun Seal, mobein el chor mischedau da V. ed ella selai era udir beinenqualga el radio romontsch a caschun da Tge chaussas ni tier la gratulaziun spontana (pil giug dallas 7 e 17 ha ella aunc mai giu la curascha). Ein els uss in pèrin ordeifer la norma? Franc, Renzo ei staus inaga il pli bi um dalla Svizra ed el sepresenta stupent cun sia Ladina en diversas illustradas svizras. Mo sincer: Per far in pop ston els dus far il medem sex sco quei che la natira ha installau per tuts carstgauns. Renzo vegn sco mintga um a setagliar ina ga u l’autra da far la barba, ed el vegn a smale dir ils muments cura ch’el sto – suenter sia experientscha ella branscha da bellezia – trer ora cun la pincetta ils pelegns sur il nas per ch’ei detti buca mo ina suletta survintscheglia, schegie ch’el prendess pli bugen in cunti da barba e tagliass naven quels ratschratsch. Ed el vegn, sco auters umens era, mintgaton ad haver cavels che creschan ord las ruosnasnas. E Renzo sto era far giu nas, gest sco quei che las dunnas ston era far da temps en temps – era sch’igl ei buca ladylike. Era buca per Ladina. Lezza ha sco Imelda – e dil reminent perfin sco Heidi Klum – era la menstruaziun e vegn en ina u l’autra moda era a stuer far giu la pelegna vid las combas, sut la bratscha e tut secund era en la zona intima e po esser ch’ella eliminescha gest era la pelegna dalla bratscha. Forsa sto Ladina schizun gliemar naven pial dira vid ils peis? Podà che era Angelina Jolie ha da lezza; cun siu trottem pil mund entuorn en calzers buc adina cumadeivels savess quei esser pusseivel. Era Paul Arpagaus da C. ha dil reminent pial dira vid ils peis e schizun aunc vid las palmas maun. Ed era Papa Benedetg sto ir sin tualetta (supponel jeu silmeins). Prominenza d’andutgels sco ti ed jeu MintginA ha ses mieds per arrivar (volun tariamein ni buc) a sias pèr secundas u uras (mintginA ha autras dimensiuns e pretensi uns) attenziun e publicitad. Cumparegliaziuns memia ord la rama, manegeis? La finala seigi in Brad Pitt semplamein buc in um sco nos luvrers da vischnaunca? Sche lu lein ir tier ils carstgauns specials indigens! La nozza da Renzo e Ladina Blumenthal ei vegnida eligida sco la nozza digl onn 2007. 7 *Num inventau, mo semeglientschas cun persunas realas ein pusseivlas. il biro grond da Chatrina Josty Jau lavur en in biro grond u meglier ditg, jau emprov da lavurar là. En il biro grond n’è quai numnadamain gnanc uschè simpel. Qua datti ina giada ils lustigs Klingeltöne da las collegas; adina il pli nov hit da la parada da hits strasuna cura ch’insatgi telefona. Lässig, super; mintga 2 minutas datti in pau DJ Ötzi. E lura datti qua lur vuschs, cur ch’ellas u els (er ils collegas han bels Klingeltöne) discurran al telefon. Lura pon ins emblidar da sa concentrar. «Jau sun a scola e ses en l’emprim banc», ha ditg ina collega da mai l’auter di ad insatgi al telefon. E quai ha exprimì perfetgamain mes sentiment: En il biro grond ma sent er jau mintgatant sco en scola. Ma sche jau pens «scola», lura daventi tut curius en mes stumi ed jau pens quant bel ch’i fiss, sch’insatgi egniss a salvar mai cun in helicopter, per v exempel. Mias coordinatas descrivess jau lura uschia: «Plazza per sa platgar: Plazza dal teater Cuira, ir sur via vi en l’emprim’alzada ed entrar en il biro grond. Jau sun quella en il 12avel banc, quella cun ils rintgs sut ils egls, nagin problem da m’identifitgar.» Ed uschia passa il di en il biro grond, mes patratgs van a spass e turnan da temp en temp era puspè tar mia lavur (che jau fatsch fitg gugent, dal rest.) Ma en quel mument, cura che jau vuless gist scriver ina frasa, scalina segir mes telefon u vegn segir gist in e-mail impurtantissim e quai che jau vuleva gist scri ver u pensar è puspè davent. Igl n’è betg simpel, en il biro grond, ma jau ma dun fadia, quai almain enfin ch’insatgi vegn a salvar mai cun il helicopter. 8 Chatrina Josty lavura en in biro grond a Cuira. Là passenta ella la gronda part da ses temp. En las PUNTS scriva ella sur dal mintgadi en il biro grond, sch’ella è lura buna da sa concentrar ... Eu, Eu ed Eu: samantha fictiv e flexibel dad Anna Serarda Campell Glistas tristas Puchà per las larmas illa not. Ha’la pensà. Cun star sü. La daman. Hai. Darcheu. Il svagliarin tilla ha sdasdada fingià almain trais jadas. Hoz. In bunura. Ella as roudla our da let. La fatscha uflada. Ils ögls cotschens ed amo orbs. Duscha choda. Ella reanimescha il plan dal di ch’ella vaiva organisà sün ün fögl la saira pas sada avant sco s’indurmanzar. Star sü. Lavar ils chavels. Preparar ün giantar per pudair sguintschir a mezdi al plat dal di da la canti na. Tour il bus. Leger il text pel seminar. Ir a l’università. Organisar ün termin cul professer per discutter la lavur. Telefonar a Dora, Mia ed a Sven. Far gio alch per la saira. Cumprar battarias. Pajar il quint per l’internet. Ir al concert. Hai. Tuot quai ha’la organisà, in cha vazzins, cun rispli sün palperi, her, avant da s’indurmanzar. Avant da s’indurmanzar. Ella ha serrà ils ögls. Her saira. Davo avair organisà il di chi tilla spetta. Ella ha lura expirà. E pensà cha quist saja ün bun cumanz amaint per as laschar crodar illa sön. E lura, uschè tuot suletta in seis let, sun tuornats ils spierts. Tilla han da nouv turmantada. E la tristezza s’ha inviada dal vainter e dal cour al listess mumaint sü vers il culöz, la ha’la dat üna sdarlossada inandret, la tristezza ed es lura viagiada inavant cun pattins fin sü davò ils ögls, ingio ch’ella ha schmachà oura l’auina salada. La tristezza es la cuolpa ch’ella nu riva da drivir ils ögls la daman. La tristez za es la cuolpa cha’l svagliarin sto lavurar tal maing mincha bunura. La tristezza es la cuol pa ch’ella as perda in impissamaints. Ch’ella fügia in seis muond da sömmis e fa massa lönch la duscha – fin ch’ella nun ha plü temp da preperar il giantar, sto cuorrer e perda lura listess il bus. Riva massa tard i’l seminar e nun es bain preparada. Sta mal, as fa imbüt tamaints e nu discuorra cul professer. Impè da cumprar be battarias cumpr’la eir amo spez chas exoticas e trais differents tes, chi impro mettan dad esser bun per la sandà, chi rega lan vitalità e pasch interna. E lura amo quella spanga dad or kitsch-cool. Dora, Mia e Sven vegnan eir al concert, il quint es eir pajà, ma ella ha bavü almain trais magöls vin cotschen daplü sco quai chi fess dabsögn ed es tuor nada a chasa sco ultima. Darcheu pers il bus. Pajà il taxi. A chasa vezz’la la glista. E mincha strich ch’ella po far sur ün chavazzin via es ün schligerimaint. E lura la glista per duman. Star sü. Far il giantar. Leger retrospectivamaing il text pel seminar dad her. Scriver ün mail al professer. Leger il cudesch per la lavur. Ir in cità. Far l’altschiva.... La spranza da vita. E per Ursina as manifestescha la spranza sün glistas, plans inscrits – tras chavazzins chi pertoccan il futur proche. E la satisfacziun as manifeste scha, sch’ella po, sch’ella das-cha far ün strich gross nair tras ils chavazzins. E schi nu func ziuna. Grond suspür. Cuorta disperaziun. E lura. Daja la prosma glista. La prosma glista. Prosma glista. Glista ... Pel plü sto’la cridar ün pa ïn avant sco s’indurmanzar. Anna Serarda Campell studegia scienza da teater a Berna. En las PUNTS scriva ella ord il mund dad «eu, eu ed eu: fictiv e flexibel». «E schi nu funcziuna culla spranza, va a Helsinki e fa üna sün Kaurismäki.» FOTO: A. S. Campell 9 che vita da chans da Fadrina Estrada «aus wird besser» I d’eira ils 13 da december 2007 intuorn las set e vainch la bunura. Birba vaiva güsta fat seis affarin da bunura sül pitschen quadrat d’erba cha no passain mincha di avant co spettar sül tren per ir a lavur. Dandettamaing es cumparü ün mattet da var ot ons cun trats orientals. In man tgnaiva’l üna gazetta «20 Minuten». La prüma pagina muossaiva a schnestra (o hai, sainza ironia «a schnestra») la fotografia d’ün Blocher agità ed a dretta quella da la nouv-eletta cusgliadra federa la Eveline Widmer-Schlumpf. «Lueget Se, das isch üseri neu Bundesröteri!”, ha clomà il bruozelet be gusts. Sün quai n’haja bain schi declerà al pitschen cha no sapchan quai definitivamaing pür scha la duonna dia propi da schi. «Aber mini Muetter hät gseit se isch scho. Und se weiss aus», d’eira la resposta dal 10 mat. El m’ha lura listess impromiss da tgnair ils poldschs – be a cas dals cas. Eu d’eira fin già per cuorrer sül tren – ün chanin furtünà e schligeri dad üna vart, la mappa da lavur da tschella, il «20 Minuten» suot bratsch – lura cloma meis anguel da la bunura davo: «Wüssed Se was? Etzt wird aus besser – äua für mer». Linguisticamaing sun quists uffants cun «fuond da migraziun» da magliar! Basta, eu n’ha schmachà l’ögl e vaiva dürant tuot il viadi vers Murten ün bun sentimaint. Cur cha l’Eveline ha declerà ch’ella accepta l’elecziun nu d’eira quai gnanca plü üna surpraisa per mai. Uossa vaina üna nouva «Bundesröteri», sco cha’l tracagnottel ha proclamà. «Aus wird besser» … Sperain cha sia mamma haja propi radschun. Fadrina Estrada è schurnalista, ha 25 onns e viva a Berna. Giuru: la seria da Sara Hermann Beatrice Wenzin Clau Dermont lieu: Vella / Surrein activitad principala: scolasta primara annada: 1984 quai hai jau gugent: la stad, esser en cum pagnia, mangiar bain quai n’hai jau betg gugent: far dispita, manzegnas lieu: Rueun activitad principala: onn intermediar / praticant da schurnalissem annada: 1988 quai hai jau gugent: nursas nairas, musica, la natira quai n’hai jau betg gugent: pulenta, films mals, ignoranza email: [email protected] email: [email protected] Beat Sonder Daniel candinas Laura Thouet lieu: 7462 Salouf activitad principala: student a l’ETH (sci enzas naturalas da l’ambient) annada: 1986 quai hai jau gugent: gervosa grischuna, chantar sut la duscha quai n’hai jau betg gugent: clima disfavuraivel a Turitg, tabasco!!! lieu: Glattbrugg activitad principala: SBB annada: 1971 quai hai jau gugent: art e gorgonzola quai n’hai jau betg gugent: violenza e rustgs lieu: Sagogn activitad principala: praticum en in hotel; suenter studi annada: 1988 quai hai jau gugent: ir cun aissa, festa cun collegas, durmir ora, leger, vesair il mund quai n’hai jau betg gugent: telefonar, chi corée, filiens email: [email protected] email: [email protected] email: [email protected] Mintga cuc sa tge che la GiuRu è, ma nagin che sa propi tgi che la GiuRu è. Forsa che tes vischin, tia coiffeusa, tes schef u tia affera pudessan er esser GiuRu? Nagin che sa vairamain. 148 fatschas, ina pli bella che l’autra, ma negin che sa che questas persunas èn propi commembras da la GiuRu. Scandal! En questa seria mensila vegn preschentà in commember suenter l’autra commembra. Vuls er daventar commember? Va sin www.giuru.ch 11 Regiun surselva engiavinera 162 Schlia l´engiavinera e ti retschaivas la soluziun. ^dad Ursin Lutz Trametta quella per plaschair cun indicaziun da tia adressa a chasa a: Silvana Derungs, Hauptstrasse 117, 1715 Alterswil; scriva in sms a 079 274 48 03 u in e-mail a: [email protected]. 1. In auter pled per mobilias 08/15 2. „Hüttenkäse“ per rumantsch: chaschiel frestg....... 3. Victurs dal premi: „Pli bella nozza da l’onn 2007“ 4. Professiun da Paris Hilton 5. Nova chauredactura da PUNTS 6. Quai tutga en in lunch 08/15 7. Cussegliera federala che legia dad ussa davent eventualmain las PUNTS 8. Pled rumantsch da l’onn 2007 9. MG 08/15 è in’........ 10. Sinonim per 08/15 Fumetto da Jon Bischoff 12 container 162 In bun uman Susanna Schüeli da Cuira vuleva daventar in bun uman ed ha chattà l’unica via pussaivla per esser quai: ella ha abunà las PUNTS. Nus engraziain e giavischain bun divertiment cun la lectura! Engiavinera PUNTS 158 Anc ina notizia tar las PUNTS dal settember: Nagin che ha pudì u savì schliar l’engiavinera da chatschaders. La soluziun era CANIS LUPUS (il num latin per il luf). Avais anc las PUNTS dal settember? Vulais forsa empruvar da schliar l’engiavinera anc ina giada? Qua las soluziuns: 1. CRESTA (la flur tschertgada era cresta-cot), 2. STAMBUTG, 3. NGIP (la planta tschertgada era il pign, scrit enavos), 4. NISRU (Ursin, er enavos), 5. SCHLUPPET. Engiavinera PUNTS 160 L’ediziun dal november ha chattà schliaen giavineras. Guadagnà ha Claudia Caderas da Berna cun la soluziun GUGLIELM TELL. Cordiala gratulaziun! 13 PUNTS en il palazi federal Forsa che Claudia (guarda sura) po ir a gidar nossa nova cussegliera federala Eveline Widmer-Schlumpf a schliar l’engiavinera da quest mais? PUNTS è numnadamain er sco abunament d‘emprova sin via tar il departa ment da giustia e polizia en chasa federala sco «engraziament» per ils bels plaids rumantschs da la cussegliera federala grischuna. IMpressum 162 chauredactura: Silvana Derungs, Hauptstr. 117, 1715 Alterswil [email protected], 079 274 48 03 redacziun: Flurina Cajochen, Crestas 36A, 7154 Ruschein [email protected] Sandra Monn, Via da Scola 11, 7180 Mustér [email protected] Rico Valär, Ankerstr. 16, 8000 Turitg rico.valä[email protected] Catrina Waldegg, Purmaglera 1, 7460 Savognin [email protected] collavoratur/as en quest numer: Astrid Alexandre, Jon Bischoff, Anna Serarda Campell, Martin Cantieni, Fadrina Estrada, Sara Hermann, Chatrina Josty layout nr. 162: Annatina Nay, Pustget 42D, 7166 Trun [email protected] secretariat: PUNTS, Aita Pult, 7519 Ftan [email protected], 079 563 27 32 editura: GiuRu, Chascha postala 312, 7002 Cuira [email protected] abunament: 45 francs per onn, Raiffeisen Surselva, clearing 81073, conto 41742.23 novs abunents: www.punts.ch stampa: Spescha e Grünenfelder, 7130 Glion internet: www.punts.ch www.giuru.ch avis: Las opiniuns dals auturs e dallas auturas en quest numer na ston betg correspunder a l‘opiniun da la redacziun da PUNTS. PUNTS è commembra da l‘Associaziun da la Pressa Svizra dals Giuvens. 14 q 15 uoor ti d l d a ia n a AZB 7130 Glion Brisant #108 niv #109 Open air #110 illegal #111 lifestyle #112 cumpost #113 on the road #114 battacor u gaga? #115 senza cunfins #116 Novas vias #117 1 secunda #118 Dunnas #119 10 onns Punts #120 ok #121 Maschinas #122 Mobilisaziun #123 Jugos #124 felix #125 giuventetgna #126 Silvester #127 underground #128 la mort #129 intim #130 seniors #131 Tualettas #132 tren #133 budget #134 7 putgads mortals #135 dvd #136 superstiziun #137 minoritads #138 statistica #139 conscienza #140 frisuras #141 cureisma #142 siemis #143 malsaun #144 dumondas #145 Trocca 7 #146 vip #147 trettel #148 tamazi #149 Pertge? #150 Integraziun #151 Skis etc. #152 Geniturs #153 Uniuns #154 emprima amur #155 sms #156 Fimar #157 Chatscha #158 Elecziuns #159 cudeschs #160 surprise #161 #162 Art #163 ... #164 16