Dialetti italiani
•settentrionali
•
–
północne
centromeridionali-środkowo-
południowe
Podział Włoch na główne grupy dialektalne
Settentrionali
Używane w całych północnych Włoszech do linii
La Spezia-Rimini
Gallo-italici
•Piemonte;
• Liguria;
•Lombardia;
• EmiliaRomania
• isole in Basilicata,
Sicilia
Veneti
• Veneto
• Trentino
• Venezia
Istriani
Dialetti centromeridionali
Używane na południe od linii La Spezia-Rimini
 Toscani;
 Corsi
– Corsica
 Mediani
– Roma, Marche, Umbria, Lazio,
Abruzzo;

(alto)meridionali
–
na
południe
od
linii
Roma-Ancona: Calabria, Puglia (esclusa la
penisola
salentina),
Campania, Lazio
Sicilia,
Basilicata,
Dialekty północne
to grupa języków
romańskich
zachodnich, do
których zaliczają się
również:
portugalski,
hiszpański,
francuski,
kataloński.
Dialekty
południowe to
grupa języków
romańskich
wschodnich, w
skład której
wchodzi także język
rumuński.
Dialekty toskańskie umiejscawia się
pomiędzy powyższymi grupami.
Cechy fonetyczne dialektów północnych :
• udźwięcznienie spółgłosek bezdźwięcznych w
pozycji międzysamogłoskowej: fratello-fradel;
• rzadkie występowanie podwójnych spółglosek:
bello – belo; brutto – bruto, gatta – gata;
• wypadanie ostatnich nieakcentowanych
samogłosek: fuoco – fög; pang - pane
Dialekty gallo-italskie posiadają samogłoski
charakterystyczne dla języka francuskiego: lüna, fög.
• PIEMONTE: beive (bere); giuvu (giovane);
a cantu (loro cantano);
rua (ruota); caval, cavai (cavallo)
• LOMBARDIA: nef (neve); om (uomo);
bianc (bianco); mis (mese)
hul (sole); io disi (io dico);
• LIGURIA: pesciu (pesce);pescuei (pescatori)
mandilu (fazzoletto); sö (sorella)
ciamà (chiama); ciätu
(pettegolezzo)
Cechy fonetyczne dialektów
toskańskich
•
obecność siedmio-samogłoskowego systemu (e, o –
otwarte, zamknięte)
• gorgia toscana – zjawisko polegające na
przydechowej wymowie spółgłosek zwartych
bezdźwięcznych w pozycji międzysamogłoskowej,
dotyczy to głównie fonemów /p/, /t/, /k/:
capo – capho, prato – pratho, amico - amiho
• sono andaho (sono andato);
• bäco, cäso, mäno (zjawisko palatalizacji samogłoski „a”);
• ffoho, cuosa (fuoco, cosa);
• manicare (mangiare); toppa (serratura)
Cechy fonetyczne dialektów
południowych
 częsta obecność na końcu wyrazów nieokreślonej
samogłoski przypominającej angielską schwa;
 zjawisko metafonii, czyli nietypowa wymowa przez „u” i „i”
samogłosek „o” i „e” „i” pod wpływem innej samogłoski:
russu-rosso, misi – mesi, quistu-questo
 asymilacja, czyli upodobnienie się spółgłosek: quannoquando , gamma-gamba;
 udźwięcznienie spółglosek po „n”, „l’ i „r”: trenda – trenta,
jango-bianco, aldare-altare;
•
LAZIO
dienti, vecchiu, vinti,
vidi (denti, vecchi, venti, vedi);
moito (molto); vocca (bocca),
vraccio (braccio);
bardasso (ragazzo), pedalini (calzini); turturu (bastone);
•
CAMPANIA (NAPOLI)
catina,
vuci,
ligna,
nivi (catena, voci, legna, neve);
chella, chillë (quella, quello), fuochë (fuoco);
avitë (avete),
bbracc’
vinnë (vendi),
(braccio),
pelë (piede),
jangë (bianca),
vaivëre (bere)
vagno, varva (bagno, barba);
•
PUGLIA
chistu, chista (questo, questa);
chiäine (piena),
foichë (fico),
liucë (luce),
soulë (sole),
a lampede (a piedi),
criutë (crudo);
sira, seirë (sera);
vagnona, vagnone (ragazza/o);
Beddhu, beddha (bello, bella);
•
SICILIA
tenere (w znaczeniu „avere”): io tengo una casa;
quaciu (quattro),
fenescia (finestra), chiù (più);
sciuri , hiuri (fiore),
cririri (credere),
addumari
quannu (quando), ancilu (angelo);
dumani (domani),
(accendere);
asg’ (aceto)
Autonomiczne systemy
językowe

ladino /Dolomity/
 friulano
 Sardo
Mniejszości językowe we Włoszech
 niemiecki /Górna Adyga/;
 prowansalski /Piemont/;
 słoweński /Venezia-Giulia, Istria/;
 chorwacki /Molise/;
 albański /kolonie albańskie w płd. Włoszech/
 grecki /griko – Salento/
 kataloński /Sardynia/
1.
http://www.youtube.com/watch?v=5yCtSlac89k
2.
http://www.youtube.com/watch?v=Mq1wJcQlDZY
3.
http://www.youtube.com/watch?v=LsTQM4t76r8&feature=related
4.
http://www.youtube.com/watch?v=hWpZjDhRNlA
1.
http://www.youtube.com/watch?v=G_jTsfRfF3U&featur
e=related
2.
http://www.youtube.com/watch?v=R5N4FxFpQ6I&feature=related