RitsaPapadima1
2/17/08 9:04 PM
Page 73
£∏ƒ∞£∂¡
ª π∞
ª√¡√§π£√™
ª À∫∏¡∞´∫∏ ∂ °∫∞Δ∞™Δ∞™∏
Δ∏™
£ ∏ƒ∞™
∞¡¢ƒ∂∞™ °. μ§∞Ã√¶√À§√™
Ó· ÂÚÒÙËÌ· η›ÚÈÔ ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ ÂͤÏÈÍË Ù˘ £‹Ú·˜ Â›Ó·È fiÛ· ¯ÚfiÓÈ· ‹
fiÛÔ˘˜ ·ÈÒÓ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊÈ΋ ¤ÎÚËÍË ÙÔ˘ ËÊ·ÈÛÙ›Ԣ ηÙÔÈ΋ıËÎÂ
¿ÏÈ ÙÔ ÓËÛ›. ¶fiÙÂ, Ì ϛÁ· ÏfiÁÈ·, Ë £‹Ú· ÚÔÛ¤ÊÂÚ ͷӿ ·ÛÊ¿ÏÂÈ· ÁÈ· ÙË ÌfiÓÈÌË
ÂÁηٿÛÙ·ÛË ·ÓıÚÒÈÓˆÓ ÔÌ¿‰ˆÓ Î·È Â·ÚΛ˜ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ ÁÈ· ÙËÓ Î·ÏÏȤÚÁÂÈ·
Ù˘ Á˘ Î·È ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÎÙËÓÔÙÚÔÊ›·˜. ΔÔ ˙‹ÙËÌ· ·˘Ùfi ¤¯ÂÈ ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ÂÚ¢ÓËı›, ÂÏÏ›„ÂÈ ·Ó·ÛηÊÒÓ ÛÙÔ ÓËÛ›, Î·È ·ÔÙÂÏ› ˙ËÙÔ‡ÌÂÓÔ Ù˘ ΢ÎÏ·‰È΋˜
ÚÔ˚ÛÙÔÚ›·˜.
Œ
∞fi Ù· ÔÚ›ÛÌ·Ù· Ù˘ ·Ú¯·ÈÔ‚ÔÙ·ÓÈ΋˜ ÌÂϤÙ˘ ÛÙÔ ∞ÎÚˆÙ‹ÚÈ Î·È ·fi Ù· ·ÔÏÈıÒÌ·Ù· Ù˘ ηÏÓÙ¤Ú·˜ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì fiÙÈ ÛÙÔ ÓËÛ› ˘‹Ú¯·Ó ÔÏϤ˜ ÂÏȤ˜, ÊÔ›ÓÈΘ,
΢·Ú›ÛÛÈ· Î·È ¿ÏÏ· ‰¤ÓÙÚ·. ™˘ÓÂÒ˜, ÙÔ ÚÔÂÎÚËÍÈ·Îfi ÙÔ›Ô Ù˘ £‹Ú·˜ ‹Ù·Ó
Ôχ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ·fi ·˘Ùfi Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒıËΠ̠ÙËÓ ÙÚÔÌ·ÎÙÈ΋ ¤ÎÚËÍË Ù˘
ÀÛÙÂÚÔ΢ÎÏ·‰È΋˜ π / ÀÛÙÂÚÔÌÈÓˆÈ΋˜ π∞ ÂÚÈfi‰Ô˘, Î·È ÙÔ ÔÔ›Ô Ï›ÁÔ ‰È·Ê¤ÚÂÈ ·fi
ÙÔ ÛËÌÂÚÈÓfi Ê˘ÛÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ù˘ ™·ÓÙÔÚ›Ó˘. ∞ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È Î·Ó›˜ fiÙÈ ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ (fiÛÔÈ Â¤˙ËÛ·Ó Ù˘ ηٷÛÙÚÔÊ‹˜ Î·È Ù˘¯fiÓ Â¤ÛÙÚ„·Ó, ·ÏÏ¿ Î·È fiÛÔÈ
Ó·˘ÙÈÏfiÌÂÓÔÈ ·Ú¤ÏÂ·Ó Î·Ù¿ ηÈÚÔ‡˜ ÙË £‹Ú·) ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó Û Â·Ê‹, ÁÈ· ¯ÚfiÓÈ·
ÌÂÙ¿ ÙËÓ ¤ÎÚËÍË, Ì ¤Ó· ÓËÛ› Ôχ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi, ¿Ó˘‰ÚÔ, Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ·Ï›ÌÂÓÔ Î·È
Ì ÂÏ¿¯ÈÛÙË ·˘ÙÔÊ˘‹ „ËÏ‹ ‚Ï¿ÛÙËÛË, ˆÛÙfiÛÔ Ôχ ‡ÊÔÚÔ.
∏ ÌÔÓ·‰È΋ ¤ˆ˜ Û‹ÌÂÚ· ÁÓˆÛÙ‹ ÂÁηٿÛÙ·ÛË Ô˘ ‚‚·ÈÒÓÂÈ ÙËÓ Î·ÙÔ›ÎËÛË ÙÔ˘
ÓËÛÈÔ‡ ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÙËÓ ÎÔÛÌÔÁÔÓÈ΋ ¤ÎÚËÍË ÙÔ˘ 1630 .Ã. ÂÓÙÔ›˙ÂÙ·È ÛÙÔÓ ªÔÓfiÏÈıÔ Ù˘ ·Ó·ÙÔÏÈ΋˜ ·ÎÙ‹˜ Ù˘ £‹Ú·˜. ÃÚÔÓÔÏÔÁÂ›Ù·È ÛÙÔÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô Ì˘ÎËÓ·˚Îfi ·ÈÒÓ· (12Ô˜ ·È. .Ã.), Ô ÔÔÔ›Ô˜ ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ ÂÚÈÔ‰ÔÏfiÁËÛË
Û˘Ì‚·ÙÈο ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ÀÛÙÂÚÔÂÏÏ·‰È΋ (À∂) πππ° ÂÚ›Ô‰Ô˜. ¶ÚˆÈÌfiÙÂÚ· ÙÔ˘ 12Ô˘
·È. Ì˘ÎËÓ·˚ο Â˘Ú‹Ì·Ù· ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·ÊÂÚı› ·ÏÏÔ‡ ÛÙÔ ÓËÛ› Ù˘ ™·ÓÙÔÚ›Ó˘, ·Ó
Î·È Ôχ Û˘¯Ó¿ Ë ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ ÂÈÎfiÓ· ÂÓfi˜ ÙfiÔ˘ Â›Ó·È ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ·Ó·ÛηÊÈ΋˜
Û˘Á΢ڛ·˜ Î·È ·Ô˘Û›·˜ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎÒÓ ÂÈÊ·ÓÂÈ·ÎÒÓ ÂÚ¢ÓÒÓ.
73
RitsaPapadima1
2/17/08 9:04 PM
Page 74
∞§™ 5
√ ªÔÓfiÏÈıÔ˜ Â›Ó·È ¤Ó· ‚Ú·¯Ò‰Â˜ ‡„ˆÌ·, ‡„Ô˘˜ 29 Ì., Ô˘ ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È Ì ÙÔÓ fiÁÎÔ ÙÔ˘ ÛÙËÓ
‰ÈÓ‹ ·Ó·ÙÔÏÈ΋ ·Ú¿ÏÈ· ˙ÒÓË
Ù˘ £‹Ú·˜ (ÂÈÎ. 1). ™ÙË Û˘Ì·Á‹
fi„Ë Ù˘ ·Û‚ÂÛÙÔÏÈıÈ΋˜ ÙÔ˘ Û‡ÛÙ·Û˘ ÔÊ›ÏÂÈ, ¿ÏψÛÙÂ, Î·È ÙÔ
Û‡Á¯ÚÔÓÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘. μÚ›ÛÎÂÙ·È
Ôχ ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔ ·ÂÚÔ‰ÚfiÌÈÔ ÙÔ˘
ÓËÛÈÔ‡, Ï›Á· ̤ÙÚ· ·Ó·ÙÔÏÈο ÙÔ˘
‰È·‰ÚfiÌÔ˘ ÚÔÛÁ›ˆÛ˘, Î·È ÛÂ
ÌÈÎÚ‹ ·fiÛÙ·ÛË ·fi ÙË ı¿Ï·ÛÛ·.
∂ÈÎ. 1. √ ªÔÓfiÏÈıÔ˜, ‰›Ï· ÛÙÔ ·ÂÚÔ‰ÚfiÌÈÔ ÙÔ˘
ÓËÛÈÔ‡, fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ·fi ·¤ÚÔ˜ (2002). ºˆÙÔ™ÙËÓ ÚÔÂÎÚËÍȷ΋ ™·ÓÙÔÚ›ÓË,
ÁÚ·Ê›·: ÀÔ˘ÚÁÂ›Ô ∞ÈÁ·›Ô˘ Î·È ¡ËÛȈÙÈ΋˜
ˆÛÙfiÛÔ, Ô ªÔÓfiÏÈıÔ˜ ‹Ù·Ó ÓËÛ›¶ÔÏÈÙÈ΋˜.
‰· Ô˘ ·›¯Â Ï›Á· ̤ÙÚ· ·fi ÙËÓ
·Ó·ÙÔÏÈ΋ ·ÎÙ‹, fiˆ˜ ¤¯Ô˘Ó ·ÔÊ·Óı› ÔÈ ÁˆÏfiÁÔÈ Ô˘ ÌÂϤÙËÛ·Ó ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹. ªÂ ÙËÓ ¤ÎÚËÍË ÙÔ˘ 1630 .Ã. ÙÔ
ÙÔ›Ô Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ ¿ÏÏ·Í ‰Ú·ÛÙÈο Î·È ÙÔ ÌÈÎÚfi ÓËÛ› ‚Ú¤ıËΠÛÙÔ Ì¤ÛÔÓ ‰ÈÓ‹˜
˙ÒÓ˘ ‡ÊÔÚˆÓ ËÊ·ÈÛÙÂÈ·ÎÒÓ ÚÔÛ¯ÒÛˆÓ. ∫·Ù¿ ÙËÓ ‡ÛÙÂÚË Ì˘ÎËÓ·˚΋ ÂÚ›Ô‰Ô
(1400-1100 .Ã.), Û˘ÓÂÒ˜, ÔfiÙÂ Î·È Ô ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ÂÏÏËÓfiÊˆÓˆÓ ª˘ÎËÓ·›ˆÓ
Ù˘ ËÂÈÚˆÙÈ΋˜ ¯ÒÚ·˜ ÂÍ·ÏÒÓÂÙ·È ‰˘Ó·ÌÈο Î·È ·ÓÙÔ‡ ÛÙÔ ∞ÈÁ·›Ô, Ô ªÔÓfiÏÈıÔ˜
·ÔÙÂÏÔ‡Û ÚfiÛÊÔÚË ÂÚÈÔ¯‹ ÁÈ· ÂÁηٿÛÙ·ÛË Î·È Î·ÏÏȤÚÁÂÈ·, Ì ÙËÓ ·Ó·ÙÔÏÈ΋
·ÌÌÔ˘‰ÂÚ‹ ·ÎÙ‹ Ó· ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙ÂÈ Î·Ïfi ÂÏÏÈÌÂÓÈÛÌfi ÛÙÔÓ ·Ú¿ÏÈÔ ÔÈÎÈÛÌfi.
∏ ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ ‚Ú·¯Ò‰Ô˘˜ ˘„ÒÌ·ÙÔ˜ ¿ÏÏ·Í ÛËÌ·ÓÙÈο ÚÈÓ ·fi ÂÚ›Ô˘ ¤Ó·Ó
·ÈÒÓ·, fiÙ·Ó ÛÙȘ ÚÒÙ˜ ‰ÂηÂٛ˜ ÙÔ˘ ··ÈÙ‹ıËÎ·Ó ·‰Ú·Ó‹ ˘ÏÈο ÁÈ· ÙÔ ÌÂÁ·ÏÂ‹‚ÔÏÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ÏÈÌ·ÓÈÔ‡ ÛÙÔÓ ªÔÓfiÏÈıÔ. ∞˘Ù¿ ÂÍ·ÛÊ·Ï›ÛÙËÎ·Ó Ì ÙË
Ï·ÙfiÌ¢ÛË ÙÔ˘ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˘, ·Ó·ÙÔÏÈÎÔ‡ ÙÌ‹Ì·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ·Û‚ÂÛÙÔÏÈıÈÎÔ‡ ÏfiÊÔ˘.
ΔÔ ¤ÚÁÔ ‰ÂÓ ÔÏÔÎÏËÚÒıËΠÔÙ¤ Î·È ÔÈ ÙÂÚ¿ÛÙÈÔÈ Î‡‚ÔÈ Î›ÙÔÓÙ·È ÂÁηٷÏÂÏÂÈÌ̤ÓÔÈ ÛÙËÓ ·Ú·Ï›· ÙÔ˘ ÔÌÒÓ˘ÌÔ˘ ÏÈÌÂÓ›ÛÎÔ˘. Δ· ÛËÌ¿‰È·, fï˜, Ù˘ ÂÎÙÂٷ̤Ó˘ Â¤Ì‚·Û˘ ÛÙÔÓ ªÔÓfiÏÈıÔ Â›Ó·È ¤ÎÙÔÙ ÔÚ·Ù¿.
∏ ·Ï·ÈfiÙÂÚË ÊˆÙÔÁÚ·Ê›· Ô˘ ‰È·ı¤ÙÔ˘Ì ÁÈ· ÙÔÓ ªÔÓfiÏÈıÔ ¤ÁÈÓ ·fi ÙÔÓ ™.
ª·ÚÈÓ¿ÙÔ ÙÔ 1968 (ÂÈÎ. 2), Ì ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· οÔÈ·˜ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ÁÈÔÚÙ‹˜ ÛÙÔÓ
Ó·fi Ù˘ ∞Á›·˜ ¶·Ú·Û΢‹˜, Ô˘ ηٷϷ̂¿ÓÂÈ Ù· ÓÔÙÈÔ‰˘ÙÈο ÚÈ˙¿ ÙÔ˘ ‚Ú¿¯Ô˘.
¶ÂÚȤÚÁˆ˜, Ô ª·ÚÈÓ¿ÙÔ˜ ‰ÂÓ Î¿ÓÂÈ ÌÓ›· ÁÈ· ÂÈÊ·ÓÂȷΤ˜ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ˜ ÛÙÔÓ
ªÔÓfiÏÈıÔ, ›Ûˆ˜ ÏfiÁˆ ÙÔ˘ ÊfiÚÙÔ˘ ÂÚÁ·Û›·˜ Ô˘ ÙÔÓ ÎÚ·ÙÔ‡Û ÚÔÛËψ̤ÓÔ ÛÙÔ
∞ÎÚˆÙ‹ÚÈ Î·È Û ÙÔÔÁÚ·ÊÈΤ˜ ¤Ú¢Ó˜ ÌfiÓÔ ÛÙȘ ¤ÚÈÍ ÂÚÈÔ¯¤˜.
74
RitsaPapadima1
2/17/08 9:05 PM
Page 75
∞. μ§∞Ã√¶√À§√™, ª√¡√§π£√™. ªπ∞ ªÀ∫∏¡∞´∫∏ ∂°∫∞Δ∞™Δ∞™∏ Δ∏™ £∏ƒ∞™
EÈÎ. 2. ΔÔ ‡„ˆÌ· ÙÔ˘ ªÔÓfiÏÈıÔ˘ ÙÔ 1968, Ì ÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· Ù˘ ∞Á›·˜ ¶·Ú·Û΢‹˜ ÁÂÌ¿ÙË
ÎfiÛÌÔ, Èı·ÓfiÓ Î·Ù¿ ÙËÓ ·Ó‹Á˘ÚË Ù˘ 26˘ πÔ˘Ï›Ô˘. ŒÁ¯ÚˆÌË ‰È·Ê¿ÓÂÈ· ÙÔ˘ ™. ª·ÚÈÓ¿ÙÔ˘ Ô˘ ¢ÁÂÓÒ˜ ·Ú·¯ÒÚËÛÂ Ë ÎfiÚË ÙÔ˘, ηı. ¡·ÓÓÒ ª·ÚÈÓ¿ÙÔ˘, ÛÙÔ ∞Ú¯Â›Ô ∞Ó·Ûηʋ˜
∞ÎÚˆÙËÚ›Ô˘.
∏ ÚÒÙË ÂÈÛ‹Ì·ÓÛË ·Ú¯·ÈÔÙ‹ÙˆÓ ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙÔÓ ÃÚ. ¡Ùԇ̷, Ó·Úfi
ÙfiÙ ÂÈÌÂÏËÙ‹ ∞Ú¯·ÈÔÙ‹ÙˆÓ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡, Ô ÔÔ›Ô˜ ÛÙ· Ù¤ÏË Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘
1960 Î·È Ì ·ÊÔÚÌ‹ ÙÔÓ ÂÓÙÔÈÛÌfi ÔÛÙÚ¿ÎˆÓ ·¤ÙÚ„ ÙËÓ ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈ˙fiÌÂÓË
ÈÛÔ¤‰ˆÛË ÙÔ˘ ‚Ú¿¯Ô˘ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ÙÔ˘ ·ÂÚÔ‰ÚÔÌ›Ô˘, Ô˘ ÚÔˆıÔ‡Û ÙÔ
·Ó·Ù˘ÍÈ·Îfi ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÙÔ˘ ηıÂÛÙÒÙÔ˜.
∞Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙ· ÂÈÊ·ÓÂȷο Â˘Ú‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ªÔÓfiÏÈıÔ˘ οÓÂÈ Ô ÌÂÏÂÙËÙ‹˜ ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ fiÏÂˆÓ Î·ı. J. W. Sperling, ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÂÚÁ·Û›·˜ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙË
£‹Ú· Î·È ÙË £ËÚ·Û›·. O Sperling ÙÔ 1971 ›¯Â ÂÚÈÛ˘ÏϤÍÂÈ fiÛÙڷη Ì˘ÎËÓ·˚ÎÒÓ, ·Ú¯·˚ÎÒÓ Î·È ÎÏ·ÛÈÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ ·fi ÙË «ÓfiÙÈ· ÎÏÈÙ‡, 5-14 ̤ÙÚ· ·fi ÙÔ
ηÙÒÙ·ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ÙÔ˘ ‚Ú¿¯Ô˘», fiˆ˜ Ì·ı·›ÓÔ˘Ì ·fi ÙËÓ ¤Ó‰ÂÈÍË, Ë ÔÔ›· Û˘Óԉ‡ÂÈ Ù· fiÛÙڷη Ô˘ ÂÓÙÔ›ÛÙËÎ·Ó ÙÔ 2007 ÛÙÔ ·Ï·Èfi ªÔ˘ÛÂ›Ô ºËÚÒÓ1 (ÂÈÎ. 3).
1. °È· ÙÔÓ ÂÓÙÔÈÛÌfi ÙÔ˘˜ Î·È ÙË ‰È¢ÎfiÏ˘ÓÛË Ù˘ ÌÂϤÙ˘ ÔÊ›ψ ıÂṲ́˜ ¢¯·ÚÈÛٛ˜ ÛÙËÓ ÚÔ˚Ûٷ̤ÓË Ù˘ ∫∞ã ∂ÊÔÚ›·˜ ¶ÚÔ˚ÛÙÔÚÈÎÒÓ Î·È ∫Ï·ÛÈÎÒÓ ∞Ú¯·ÈÔÙ‹ÙˆÓ ¢Ú. ª. ª·Úı¿ÚË Î·È ÙËÓ
ÂÈÌÂÏ‹ÙÚÈ· Î. ª¿ÁÈ· ∂˘ÛÙ·ı›Ô˘. ™ÙÔ ¶·Ï·Èfi ªÔ˘ÛÂ›Ô ºËÚÒÓ Ê˘Ï¿ÛÛÔÓÙ·È Î·È Ù· fiÛÙڷη ÙˆÓ
ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚˆÓ ÂÚÈÛ˘ÏÏÔÁÒÓ.
75
RitsaPapadima1
2/17/08 9:05 PM
Page 76
∞§™ 5
∂ÈÎ. 3. ŸÛÙڷη ‡ÛÙÂÚˆÓ Ì˘ÎËÓ·˚ÎÒÓ ·ÁÁ›ˆÓ
(΢ڛˆ˜ 12Ô˘ ·È. .Ã.), Ô˘ ÂÚÈÛ˘ÓÂϤÁËÛ·Ó ·fi ÙÔÓ
ηı. J. W. Sperling ÙÔ 1971. §·‚¤˜ Î·È ¯Â›ÏË ˘‰ÚÔÊfiÚˆÓ Î·È ·ÁÁ›ˆÓ fiÛˆ˜, ‰È·ÎÔÛÌËÙÈο ı¤Ì·Ù·
‰ÈÎÙ˘ˆÙÔ‡, ÙÚÈÁÏ‡ÊˆÓ Î·È Î‡ÎψÓ. ¶¿Óˆ ·ÚÈÛÙÂÚ¿
›ıÔ˜ Ì ÂÌ›ÂÛÙË ‰È·ÎfiÛÌËÛË Î‡ÎψÓ. ∞Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô £‹Ú·˜. (ºˆÙ.: ∞. μÏ·¯fiÔ˘ÏÔ˜)
a
‰
‚
Â
Á
ÛÙ
∂ÈÎ. 4. ∂ÈÏÔÁ‹ ÔÛÙÚ¿ÎˆÓ Ì˘ÎËÓ·˚ÎÒÓ ·ÁÁ›ˆÓ ÙÔ˘
12Ô˘ ·È. .Ã. (ÀÛÙÂÚÔÂÏÏ·‰È΋ πππ° ÂÚ›Ô‰Ô˜) Ì ‰È·ÎfiÛÌËÛË Ô˘ÏÈÔ‡, Úfi‰·Î· Û ·ÎÏÔ, ÙfiÍˆÓ Î·È Ù·ÈÓÈÒÓ. ∫¿Ùˆ ‰ÂÍÈ¿ fi‰È ·ÏÈη˜. ¶ÂÚÈÛ˘ÏÏÔÁ‹ ÃÚ.
¡Ùԇ̷ Î·È P. Warren. ªÔ˘ÛÂ›Ô ¶ÚÔ˚ÛÙÔÚÈ΋˜
£‹Ú·˜. (ºˆÙ.: ∞. μÏ·¯fiÔ˘ÏÔ˜)
76
ΔÔ 1979 ÔÈ ÃÚ. ¡Ùԇ̷˜ ηÈ
P. Warren ‰ËÌÔÛÈÂ‡Ô˘Ó ÛÙ·
∞Ú¯·ÈÔÏÔÁÈο ∞Ó¿ÏÂÎÙ· ÂÍ ∞ıËÓÒÓ ÂÈÏÂÁ̤ӷ Ì˘ÎËÓ·˚ο
fiÛÙڷη Ô˘ ›¯·Ó ÂÚÈÛ˘ÏϤÍÂÈ ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ Î·È Î¿ÓÔ˘Ó
·Ó·ÊÔÚ¿ ÁÈ· Ï›„·Ó· ÙÔ›¯ˆÓ
Ô˘ ‹Ù·Ó ÔÚ·Ù¿ ÛÙË ‚fiÚÂÈ·
Î·È ‰˘ÙÈ΋ Ï·ÁÈ¿ ÙÔ˘ ‚Ú¿¯Ô˘, ÂÎÙÈÌÒÓÙ·˜ fiÙÈ Ô ÔÈÎÈÛÌfi˜ ÂÎÙÂÈÓfiÙ·Ó «¤ˆ˜ 100 Ì.
·fi ÙÔÓ ‚Ú¿¯Ô». Δ· fiÛÙڷη
ÁÚ·Ù‹˜ ÎÂÚ·ÌÈ΋˜ Ô˘ ·ÂÈÎfiÓÈÛ·Ó ÛÙÔ ¿ÚıÚÔ ÙÔ˘˜ ¯ÚÔÓÔÏÔÁ‹ıËÎ·Ó ÛÙÔÓ 12Ô ·È.
.Ã. (ÀE πππ° ÂÚ›Ô‰Ô˜). ∂ÈÏÔÁ¤˜ ÙˆÓ ÔÛÙÚ¿ÎˆÓ ·˘ÙÒÓ
(ÂÈÎ. 4) Û¯ÔÏÈ¿ÛÙËÎ·Ó Í·Ó¿
·fi ÙÔÓ ÁÚ¿ÊÔÓÙ·, Ô ÔÔ›Ô˜
Ù· ÂÓÙfiÈÛÂ ÙÔ 2003 ÛÙÔ
ªÔ˘ÛÂ›Ô ¶ÚÔ˚ÛÙÔÚÈ΋˜ £‹Ú·˜ Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙÔ˘ ÷ڿϷÌÔ˘ ™ÈÁ¿Ï·, ÙÔ˘ ™·ÓÙÔÚÈÓÈÔ‡ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˘ Ù˘
£‹Ú·˜.
∏ ÂÈÊ·ÓÂȷ΋ ÎÂÚ·ÌÈ΋ ·fi
ÙÔÓ ªÔÓfiÏÈıÔ ÂÌÏÔ˘Ù›ÛÙËΠ·fi οÔȘ ÂÚÈÛ˘ÏÏÔÁ¤˜
Ô˘ ¤Î·Ó·Ó ÙÔ 1991 °ÂÚÌ·ÓÔ› ÙÔ˘Ú›ÛÙ˜ (ÂÈÎ. 5). ∏
ÔÈfiÙËÙ· Î·È Ë ÔÛfiÙËÙ·
ÙˆÓ ÔÛÙÚ¿ÎˆÓ Ô˘ ·Ú¤‰ˆÛ·Ó ÛÙÔ ªÔ˘ÛÂ›Ô Â›Ó·È ÂÓ‰ÂÈÎÙÈΤ˜ Ù˘ ˘ÎÓ‹˜ Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘ ÎÂÚ·ÌÈ΋˜ Á‡Úˆ ·fi
ÙÔÓ ÏfiÊÔ. À¿Ú¯Ô˘Ó fiÛÙÚ·-
RitsaPapadima1
2/17/08 9:05 PM
Page 77
∞. μ§∞Ã√¶√À§√™, ª√¡√§π£√™. ªπ∞ ªÀ∫∏¡∞´∫∏ ∂°∫∞Δ∞™Δ∞™∏ Δ∏™ £∏ƒ∞™
‚
·
Â
ÛÙ
‰
Á
˙
Ë
EÈÎ. 5. ¶ÂÚÈÛ˘ÏÏÔÁ¤˜ Ì˘ÎËÓ·˚ÎÒÓ ÔÛÙÚ¿ÎˆÓ ÙÔ˘ ‡ÛÙÂÚÔ˘ 13Ô˘ Î·È 12Ô˘ ·È. .Ã.
(ÀÛÙÂÚÔÂÏÏ·‰È΋ πππμ2-° ÂÚ›Ô‰Ô˜) ·fi ÂÈÛΤÙ˜ ÙÔ˘ ªÔÓfiÏÈıÔ˘ (1991). ¶ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi
·ÂÏÏ·, Û·ÊÔ˘˜ Î·È Î‡ÏÈΘ Ì ‰È·ÎfiÛÌËÛË ¿‚·Î·, ÔÚʇڷ˜, ËÌÈ΢ÎÏ›ˆÓ Î·È ¿ÏψÓ
ÁÚ·ÌÌÈÎÒÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ. ™ÙÔ Ì¤ÛÔÓ Ù˘ οو ÛÂÈÚ¿˜, ‰‡Ô ‰›ÛÎÔÈ „¢‰fiÛÙÔÌÔ˘ ·ÌÊÔÚ¤·,
¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÔ‡ Ì˘ÎËÓ·˚ÎÔ‡ ·ÁÁ›Ԣ ˘ÁÚÒÓ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ. ΔÔ fiÛÙÚ·ÎÔ Ì ÙÔ ¿ÓıÔ˜ οو ·ÚÈÛÙÂÚ¿
ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È Èı·ÓfiÓ ·fi ÎÚËÙÈÎfi ·ÁÁ›Ô. (ºˆÙ. ∞. μÏ·¯fiÔ˘ÏÔ˜)
∂ÈÎ. 6. ªÔÓfiÏÈıÔ˜. ¶ÂÚÈÛ˘ÏÏÔÁ‹ ÔÛÙÚ¿ÎˆÓ ‰È·ÊfiÚˆÓ ÂÔ¯ÒÓ. (ºˆÙ. Õ. ¶··‰fiÔ˘ÏÔ˜)
η ÔÏÏÒÓ ÂÔ¯ÒÓ, ·ÎfiÌ· Î·È ‚ÂÓÂÙÛÈ¿ÓÈη, Ô˘ Ì·ÚÙ˘ÚÔ‡Ó ÙË Ì·ÎÚ¿ ‰È¿ÚÎÂÈ·
Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·˜ ÛÙË ı¤ÛË ·˘Ù‹.
ΔÔÓ πÔ‡ÏÈÔ ÙÔ˘ 1999 ÛÙÔÓ ªÔÓfiÏÈıÔ Ê·›ÓÔÓÙ·Ó ·ÎfiÌ· fiÛÙڷη, ΢ڛˆ˜ ÛÙÔÓ ÌÔÓ·‰ÈÎfi ·ÁÚfi Ô˘ ÔÚÁˆÓfiÙ·Ó ·ÎfiÌË ÛÙ· ‰˘ÙÈο ÙÔ˘ ˘„ÒÌ·ÙÔ˜. ∏ ·Ï·ÈfiÙÂÚË ÎÂÚ·ÌÈ΋
Ô˘ ›¯·ÌÂ Û˘ÏϤÍÂÈ ÙfiÙ Ì ÙÔÓ Û˘Ó¿‰ÂÏÊÔ ÕÁÁ. ¶··‰fiÔ˘ÏÔ ‹Ù·Ó ¿ÏÈ ÛÙËÓ
ÏÂÈÔÓfiÙËÙ¿ Ù˘ ‡ÛÙÂÚË Ì˘ÎËÓ·˚΋, ˘‹Ú¯·Ó fï˜ Î·È fiÛÙڷη ÌÂÏ·Ì‚·ÊÒÓ
·ÁÁ›ˆÓ ÎÏ·ÛÈÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ, ·ÁÓ‡ı˜ Î·È ÎÔÌÌ¿ÙÈ· ·fi ¿‚·Ê· ·ÁÁ›· ڈ̷˚ÎÒÓ Î·È
·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ Ì ÙË ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋ Ú·‚‰ˆÙ‹ ‰È·ÎfiÛÌËÛË (ÂÈÎ. 6). ∏
ÙÂÏÂ˘Ù·›· Â›ÛÎÂ„Ë ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ ¤ÁÈÓ ÙÔ ÊıÈÓfiˆÚÔ ÙÔ˘ 2007, ¿ÏÈ Ì ¤Ó·Ó Ó¤Ô
ÂÚ¢ÓËÙ‹ Ù˘ ıËÚ·˚΋˜ ÚÔ˚ÛÙÔÚ›·˜, ÙÔÓ §. ∑ÒÚ˙Ô, Î·È ·Ú·ÙËÚ‹ıËΠÛËÌ·ÓÙÈ΋
˘ÎÓfiÙËÙ· Ì˘ÎËÓ·˚ÎÒÓ Î˘Ú›ˆ˜ ÔÛÙÚ¿ÎˆÓ ÛÙ· ‚ÔÚÂÈÔ·Ó·ÙÔÏÈο ÙÔ˘ ‚Ú¿¯Ô˘.
ΔËÓ ¤ÎÙ·ÛË, ÙË ÌÔÚÊ‹ Î·È –΢ڛˆ˜– ÙË ¯ÚÔÓÔÏfiÁËÛË Ù˘ Ì˘ÎËÓ·˚΋˜ ÂÁηٿÛÙ·Û˘ ÛÙÔÓ ªÔÓfiÏÈıÔ ı· ·ÔÛ·ÊËÓ›ÛÂÈ ÌfiÓÔ Ë ·Ó·Ûηʋ ÛÙ· Ú·Ó‹ ÙÔ˘
˘„ÒÌ·ÙÔ˜. ∏ ·Ô˘Û›· ÂӉȿÌÂÛ˘ ηÙÔ›ÎËÛ˘ ÌÂٷ͇ Ù˘ ÀÛÙÂÚÔ΢ÎÏ·‰È΋˜ π ηÈ
77
RitsaPapadima1
2/17/08 9:05 PM
Page 78
∞§™ 5
Ù˘ À∂ πππμ2-° ÂÚÈfi‰Ô˘, ¿ÓÙˆ˜, ‰Â›¯ÓÂÈ fiÙÈ Ë £‹Ú· ¤ÌÂÈÓ ·Î·ÙÔ›ÎËÙË ÁÈ· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ·fi Ù¤ÛÛÂÚÂȘ ·ÈÒÓ˜, ·Ó ‰Â¯Ùԇ̠fiÙÈ Ë ¤ÎÚËÍË ÛËÌÂÈÒıËΠÂÚ› ÙÔ 1630
.Ã. Î·È ˘ÔÏÔÁ›ÛÔ˘Ì ÙÔ 1200 .Ã. ˆ˜ ·Ú¯‹ Ù˘ ÏÂÁfiÌÂÓ˘ À∂ πππ° ÂÚÈfi‰Ô˘,
ÛÙËÓ ÔÔ›· ΢ڛˆ˜ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÂ›Ù·È Ë ÂÈÊ·ÓÂȷ΋ ÎÂÚ·ÌÈ΋ ÙÔ˘ ªÔÓfiÏÈıÔ˘. √
ÂÈ‚ÏËÙÈÎfi˜, Ê˘ÛÈο Ô¯˘Úfi˜ ‚Ú¿¯Ô˜ ÙÔ˘ ª¤Û· μÔ˘ÓÔ‡, ÓfiÙÈ· ÙÔ˘ ªÔÓfiÏÈıÔ˘,
fiÔ˘ ÙË °ÂˆÌÂÙÚÈ΋ ÂÔ¯‹ ȉڇÂÙ·È Ô ÔÈÎÈÛÌfi˜ Ù˘ ∞Ú¯·›·˜ £‹Ú·˜, ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ
‰ÒÛÂÈ ›¯ÓË Ì˘ÎËÓ·˚΋˜ ·ÚÔ˘Û›·˜, ·Ú¿ ÙÔ˘˜ ˘·ÈÓÈÁÌÔ‡˜ ÙˆÓ ·Ï·ÈÒÓ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÒÓ ‰ËÌÔÛȇۈÓ2.
™ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙÔ˘ ∞ÎÚˆÙËÚ›Ô˘ ›¯ÓË ·ÓıÚÒÈÓ˘ ·ÚÔ˘Û›·˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ¤ÎÚËÍË
‰È·ÈÛÙÒÓÔÓÙ·È ÌfiÏȘ ÛÙËÓ ·Ú¯·˚΋ ÂÔ¯‹ (7Ô˜-6Ô˜ ·È. .Ã.), fiˆ˜ ¤‰ÂÈÍ ̛·
Èı·Ó‹ ÁˆÚÁÈ΋ ÂÁηٿÛÙ·ÛË Ô˘ ·ÔηχÊıËΠÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙÔ˘ ÈÏÔÙÈÎÔ‡
ÛÙÂÁ¿ÛÙÚÔ˘ ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘.
∏ ÚÒÙË Â·Ó·Î·ÙÔ›ÎËÛË Ù˘ £‹Ú·˜ Â›Ó·È Ì›˙ÔÓÔ˜ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ ÛËÌ·Û›·˜, ηıÒ˜
Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙË ‰Â‡ÙÂÚË Â˘Ú›· ÂÍ¿ψÛË ÙÔ˘ Ì˘ÎËÓ·˚ÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ÛÙÔ ∞ÈÁ·›Ô,
Ô˘ ÛËÌÂÈÒÓÂÙ·È ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÙËÓ Î·Ù¿Ï˘ÛË ÙÔ˘ Û˘ÁÎÂÓÙÚˆÙÈÎÔ‡ ·Ó·ÎÙÔÚÈÎÔ‡
Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ ËÂÈÚˆÙÈ΋˜ ¯ÒÚ·˜, ÂÚ› ÙÔ 1200 .Ã. ΔËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹, Ô˘
Û˘ÓËı›˙ÂÙ·È Ó· ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È «ªÈÎÚ‹ ª˘ÎËÓ·˚΋ ∫ÔÈÓ‹» Î·È ‰È·ÚΛ ¤ˆ˜ ÙȘ ·Ú¯¤˜
ÙÔ˘ 11Ô˘ ·È. .Ã., ÛÙȘ ∫˘ÎÏ¿‰Â˜ ·ÎÌ¿˙Ô˘Ó ÛËÌ·ÓÙÈο ÔÈÎÈÛÙÈο ΤÓÙÚ· (°ÚfiÙÙ·
ÛÙË ¡¿ÍÔ, ∫Ô˘ÎÔ˘Ó·ÚȤ˜ ÛÙËÓ ¶¿ÚÔ, º˘Ï·Îˆ‹ ÛÙË ª‹ÏÔ, ÕÁÈÔ˜ ∞Ó‰Ú¤·˜ ÛÙË
™›ÊÓÔ) Î·È ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë Â›Ó·È Ë ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ ÂÈÎfiÓ· ÛÙ· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ· (ƒfi‰Ô˜, ∫ˆ˜,
∫¿Ï˘ÌÓÔ˜). ∂›Û˘ ÛÙËÓ ∂‡‚ÔÈ· Î·È ÙËÓ ∫Ú‹ÙË. ∏ ÂÁηٿÛÙ·ÛË ÙˆÓ ‡ÛÙÂÚˆÓ
Ì˘ÎËÓ·˚ÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ ÛÙÔÓ ªÔÓfiÏÈıÔ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ·ÔÙ¤ÏÂÛ ¤Ó· ·fi Ù· ÎÔÌ‚Èο
ÛËÌ›· ·˘Ù‹˜ Ù˘ Û˘ÓÙÔÓÈṲ̂Ó˘ ÔÈÎÈÛÙÈ΋˜ ÂÍ¿ψÛ˘ ÛÙ· ÓËÛÈ¿ ÙˆÓ ∫˘ÎÏ¿‰ˆÓ
ηٿ ÙË ÌÂÙ¿‚·ÛË ·fi ÙÔÓ 13Ô ÛÙÔÓ 12Ô ·È. .Ã., Ë ÔÔ›· Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÂÓfi˜ ˘ÎÓÔ‡ ÂÌÔÚÈÎÔ‡ ‰ÈÎÙ‡Ô˘ ·ÓÙ·ÏÏ·ÁÒÓ ·Á·ıÒÓ Î·È Ó¤ˆÓ ȉÂÒÓ ÌÂ
ÂÚÈÔ¯¤˜ ÂÓÙfi˜ Î·È ÂÎÙfi˜ ∞ÈÁ·›Ô˘.
∞ÁÓÔԇ̠ÙËÓ ÚԤϢÛË ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ÔÈÎÈÛÌÔ‡. √ ËÏfi˜ ÙˆÓ Ì˘ÎËÓ·˚ÎÒÓ ·ÁÁ›ˆÓ ÙÔ˘ ªÔÓfiÏÈıÔ˘, ¿ÓÙˆ˜, Â›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÔÚÙÔηÏfi¯ÚˆÌÔ˜
Î·È Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÓÙfiÈÔ˜. ∏ ÎÂÚ·ÌÈ΋ ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙ· ÁÓˆÛÙ¿ Û¯‹Ì·Ù· Ù˘
ÂÚÈfi‰Ô˘: „¢‰fiÛÙÔÌÔÈ ·ÌÊÔÚ›˜, ˘‰ÚÔÊfiÚ· ·ÁÁ›·, ·ÏÈΘ, ·ÂÏÏ· Î·È Û·ÊÔÈ
Û˘ÓÈÛÙÔ‡Ó ÙËÓ ÏÂÈÔÓfiÙËÙ·. §›ÁÔÈ Â›Ó·È ÔÈ ›ıÔÈ Î·È ÏÈÁfiÙÂÚ˜ ÔÈ ¯‡ÙÚ˜. Δ· ·ÁÁ›·
Â›Ó·È Î·Ï‹˜ ÔÈfiÙËÙ·˜, Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÁÚ·Ù¿ Î·È ‰È·ÎÔÛÌÔ‡ÓÙ·È Ì ÙÔ˘˜ ¯·Ú·2. ΔË ‰È·‚‚·›ˆÛË ÔÊ›ψ ÛÙÔÓ Ã. ™ÈÁ¿Ï·, Â› ‰ÂηÂٛ˜ ·Ó·Ûηʤ·, ÌÂÏÂÙËÙ‹ Î·È ‚·ı‡ ÁÓÒÛÙË
Ù˘ ∞Ú¯·›·˜ £‹Ú·˜.
78
RitsaPapadima1
2/17/08 9:05 PM
Page 79
∞. μ§∞Ã√¶√À§√™, ª√¡√§π£√™. ªπ∞ ªÀ∫∏¡∞´∫∏ ∂°∫∞Δ∞™Δ∞™∏ Δ∏™ £∏ƒ∞™
ÎÙËÚÈÛÙÈÎÔ‡˜ Ú˘ıÌÔ‡˜ ÙÔ˘ 12Ô˘ ·È. .Ã., fiˆ˜ Ô ÂÈÎÔÓÈÛÙÈÎfi˜ (ÂÈÎ. 4·-‚), Ô ˘ÎÓfi˜
(ÂÈÎ. 5·) Î·È Ô ÁÚ·ÌÌÈÎfi˜ (ÂÈÎ. 3 ‰ÂÍÈ¿ ÛÙ‹ÏË, ÂÈÎ. 4Á, ÂÈÎ. 5‚, ‰, Ë). ΔÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ı¤Ì· Ù˘ ÏÔÍ‹˜ ÔÚʇڷ˜ ÛÙÔ ÛÒÌ· ·ÏÈη˜ (ÂÈÎ. 5Á) ·Ó‹ÎÂÈ Ì¿ÏÏÔÓ
ÛÙËÓ À∂ πππμ2 ÂÚ›Ô‰Ô (Ù¤ÏÔ˜ 13Ô˘ ·È. .Ã.), fiˆ˜ Î·È ÙÔ ·ÎÙÈÓˆÙfi ÌÈÓˆÈÎfi ¿ÓıÔ˜
Û ¤Ó· Èı·Ófiٷٷ ÎÚËÙÈÎfi ·ÁÁÂ›Ô (ÂÈÎ. 5Â). ∏ ˘fiÏÔÈË Ì˘ÎËÓ·˚΋ ÎÂÚ·ÌÈ΋
¯ÚÔÓÔÏÔÁÂ›Ù·È ÛÙËÓ ÚÒÈÌË Î·È Ì¤ÛË À∂ πππ° ÂÚ›Ô‰Ô (ÂÚ›Ô˘ 1200-1100 .Ã.),
Ì ηϿ ·Ú¿ÏÏËÏ· ÙˆÓ ÂÈÎÔÓÈÛÙÈÎÒÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ ·fi ÙË ª‹ÏÔ, ÙÔ ∞Ó·ÙÔÏÈÎfi ∞ÈÁ·›Ô Î·È ¿ÏÏ· ΤÓÙÚ· ÙÔ˘ ÌÂÙ·Ó·ÎÙÔÚÈÎÔ‡ Ì˘ÎËÓ·˚ÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘.
∏ ÂÓ ÂÍÂÏ›ÍÂÈ ÌÂϤÙË Ù˘ ÂÈÊ·ÓÂȷ΋˜ ÎÂÚ·ÌÈ΋˜ ·fi ÙÔÓ ªÔÓfiÏÈıÔ ı· ÚÔÛı¤ÛÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÛÙÔȯ›· ÁÈ· ÙË ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ·˘Ù‹ ÂÁηٿÛÙ·ÛË Ù˘ ÂÎÓ¤Ô˘Û·˜
⁄ÛÙÂÚ˘ ∂Ô¯‹˜ ÙÔ˘ ÷ÏÎÔ‡ ÛÙÔ ∞ÈÁ·›Ô Î·È Ì›· Û˘ÓÙÔÓÈṲ̂ÓË ÂÈÊ·ÓÂȷ΋
¤Ú¢ӷ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜, fiÛÔ ·˘Ù‹ Â›Ó·È ·‰fiÌËÙË, ÂӉ¯Ô̤ӈ˜ ·ÔʤÚÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ‰Â‰Ô̤ӷ ÁÈ· ÙË Ê˘ÛÈÔÁӈ̛· ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ÁÓˆÛÙÔ‡ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ¤ÎÚËÍË ÔÈÎÈÛÌÔ‡
Ù˘ £‹Ú·˜.
√ ªÔÓfiÏÈıÔ˜, fiˆ˜ ÔÏÏÔ› ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ› ¯ÒÚÔÈ ÛÙÔÓ ÙfiÔ Ì·˜, ‰ÂÓ ÎÈÓ‰˘Ó‡ԢÓ
·fi ÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ Ô‡Ù ·fi ÙÔ fiÙÈ ¤¯Ô˘Ó Ì›ÓÂÈ ·Ó·ÛηÊÈο ·ÓÂÍÂÚ‡ÓËÙÔÈ. ∞ÂÈÏÔ‡ÓÙ·È ÚˆÙ›ÛÙˆ˜ ·fi ÙËÓ ·Úfi‚ÏÂÙË Î·È ¿ÌÂÙÚË ·ÓıÚÒÈÓË Â¤Ì‚·ÛË, Ë ÔÔ›·
¤¯ÂÈ ‰È·Ù·Ú¿ÍÂÈ Î·›ÚÈ· Î·È ·fi ηÈÚÔ‡ ÙÔ ıËÚ·˚Îfi ÙÔ›Ô.
∞¡¢ƒ∂∞™ °. μ§∞Ã√¶√À§√™
∞Ó·Ûηʤ˜ ∞ÎÚˆÙËÚ›Ô˘ £‹Ú·˜
∂ÈÏÔÁ‹ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·˜
ASTON, M. A. - P. H. HARDY, «The Pre-Minoan Landscape of Thera», ÛÙ· ¶Ú·ÎÙÈο ÙÔ˘
¢ÈÂıÓÔ‡˜ ™˘Ó‰ڛԢ Thera and the Aegean World III.2, 1990, 348-361.
μ√À°π√À∫∞§∞∫∏™, °., «∏ ªÈÓˆÈ΋ ¤ÎÚËÍË Î·È Ô ÎfiÛÌÔ˜ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘», ∞§™ 4, 2006, 22-55
DOUMAS, C. - P. WARREN, «Thera: A Late Cycladic III Settlement at Monolithos», AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈο AÓ¿ÏÂÎÙ· ÂÍ AıËÓÒÓ 1979, 232-236.
PAPADOPOULOS, ∞., Settlement Patterns and Demography on Late Cycladic Thera (·‰ËÌ. ÌÂÙ·Ù˘¯È·Î‹ ÂÚÁ·Û›·, University College of London, 1999).
SPERLING, J. W., Thera and Therasia, Ancient Greek Cities 22, Athens 1973.
VLACHOPOULOS, ∞., «A Late Mycenaean Journey from Thera to Naxos: Cyclades in the 12th
century BC», ÛÙÔ N. BRODIE - J. DOOLE - G. GAVALAS - C. RENFREW (ÂÈÌ.), √Ú›˙ˆÓ. A
Colloquium on the Prehistory of the Cyclades, McDonald Institute for Archaeological Research,
University of Cambridge 25-28.3.2004, Cambridge 2008, 519-531 (˘fi ÂÎÙ‡ˆÛË).
79