België-Belgique
P.B.
9100 Sint Niklaas
3/5345
NOTIZIE
70
VIERDE KWARTAAL 2010
DECEMBER 2010
DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT
AFGIFTEKANTOOR SINT NIKLAAS 1
ERKENNING: P303621
ANFITEATRO
www.anfiteatro.be
Voorzitter
Romain Van Hautekerke
+32 377 10021
[email protected]
Secretariaat
Karin Tavernier
+32 377 79643
[email protected]
Penningmeester
Karel Van Landeghem
+32 377 68642
[email protected]
Bestuursleden
Lode Corveleyn +32 3 777 47 50
[email protected]
Toon De Meyer +32 3 777 02 96
[email protected]
Gijs den Dubbelden +32 9 348 39 70
[email protected]
Geert Jottier +32 3 776 57 93
[email protected]
Brigitte Van Kogelenberg +32 3 777 83 45
[email protected]
Betsy en André De Haeck-Neckers +32 3 776 85 14
[email protected]
Simone Duymelinck +32 3 776 87 08
[email protected]
Achille Ziccardi +32 3 440 61 61
[email protected]
NOTIZIE
Gratis toegestuurd aan de leden
Lid worden kost slechts 10 EUR voor één jaar.
Een volgend lid uit hetzelfde gezin betaald 4 EUR
Nieuwe leden kunnen hun lidgeld
storten op rekening:
KBC 413-9188521-59
van Anfiteatro
REDACTIE
Karin Tavernier
Romain Van Hautekerke
Toon De Meyer
Brigitte Van Kogelenberg
Gijs den Dubbelden
Achille Ziccardi
Opmaak: Franz Rivoira
BRICIOLE
IN PRIMO PIANO
Romeins archeologie-tijdschriftgratis online
te raadplegen
Hier zullen heel wat mensen blij mee zijn. "Roma, una città,
un impero" is de titel van het eerste en voorlopig enige magazine in de archeologische wereld dat je gratis online kan raadplegen. Op www.romarcheomagazine.com worden studies
gepresenteerd, foto's getoond en wetenschappelijke gegevens over opgravingen en vondsten in verband met de
Romeinse oudheid bekendgemaakt. Dat gebeurt bovendien
op een manier die ook voor de leek begrijpelijk is.
Cari lettori
Op het moment dat dit geschreven wordt, is het buiten steenkoud…
En toch hebben we een hartverwarmende periode achter de
rug… De week van de smaak met dampende risotto en een
kookfoodkunstenares die landde met 9 kg overgewicht…(Wil je
zelf één en ander uitproberen? Je vindt in dit nummer en op de
website de recepten.) En dan hadden we zopas in een vol
Museumtheater de wat aparte maar interessante theaterervaring met “Il Grillo”
We kijken op dit moment uit naar de komst van Simonetta
Simonetti, we verwachten de Sint, wie weet gearmd met la
Befana…
En dan 2011!
We nemen ons voor om het wat rustiger aan te gaan doen:
één activiteit per maand, maar…als jullie suggesties hebben…
[email protected].
En o ja, wie zich geroepen voelt om de gemiddelde leeftijd van
het bestuur wat te laten dalen…
Neem alvast een kijkje in onze “Che cosa faremo?”
Om oudjaar te overbruggen in Italiaanse sferen, vind je in deze
Notizie een heleboel lees- of cadeautips. En als je een vakantie
in Italië wil plannen, kan je misschien wel wat ideeën opdoen…
Uiteraard wensen we jullie een heel fijn jaareinde e buon anno
2011! En we hopen jullie allemaal te zien op onze
Nieuwjaarsreceptie… met een degustatie van producten uit
Toscane, met mogelijkheid tot aankoop… en het optreden van
een Italiaanse jazz-muzikant… gestrand in Brussel…
Ci vediamo presto ?
Minirokjes verboden in Italiaans dorp
Agenten gaan voortaan bepalen of minirokjes in het straatbeeld van het Italiaanse dorp Castellamare di Stabia passen.
Dat heeft de burgemeester van het dorp bepaald.
De burgemeester Luigi Bobbio zegt het publieke decorum te
willen herstellen door een serie maatregelen, waaronder een
verbod op voetballen in openbare parken, godslastering en
het dragen van ’erg korte kleding’.
De betekenis van ’erg kort’ is echter een punt van twist. De
Italiaanse pers heeft de norm geïnterpreteerd als een verbod
op minirokjes, laag uitgesneden shirts en hoge hakken.
Bobbio zei echter dat minirokjes en andere provocerende
outfits toegestaan zijn zo lang de kleding niet te veel onthult.
Berlusconi geeft beeld zijn mannelijkheid terug
De Italiaanse premier Silvio Berlusconi ligt – alweer – onder
vuur, dit keer voor het toepassen van plastische chirurgie op
twee Romeinse marmeren beelden.
In zijn werkpaleis Palazzo Chigi in Rome kreeg een marmeren
beeld van de god Mars een penis. Een beeld van liefdesgodin
Venus kreeg een hand aangezet. Kostprijs: 70.000 euro, zo
meldt la Repubblica.
De oppositie is verontwaardigd over de kosten van de "cosmetische chirurgie in een tijd dat op cultuur bezuinigd moet
worden".
Volgens kunsthistorici is de herstelling “smaakloos” en zijn de
regels voor kunstherstel niet gevolgd. Berlusconi zegt dat de
reparaties kunnen worden teruggedraaid.
APPELLO
Anfiteatro is op zoek naar helpende handen, denkende hoofden, creatieve geesten om verder mee te werken aan de toekomst van Anfiteatro, amici della cultura italiana.
Sommige bestuursleden draaien al meer dan 20 jaar mee…
en worden ook een dagje ouder.
Van 50 leden zijn we gegroeid naar een vereniging met meer
dan 250 leden. We zitten midden in ons 21e werkjaar… en
willen graag nog jaren verder, maar het zou leuk zijn daarbij
wat hulp te krijgen… Heb je een idee? Wat vrije tijd die je nuttig en aangenaam wil besteden?... Neem contact met één
van de huidige bestuursleden… Je vindt ze op de binnenkaft!
HOUTOVEN GEZOCHT
Clara Orsolino wil graag terug komen naar Vlaanderen om
ons allerlei soorten brood en ander gebak te leren bakken…
Thuis werkt ze met een houtoven!
Heb je een houtoven of ken je iemand die er één heeft?
En kan deze oven “gebruikt” worden voor kooklessen in kleine groepjes? Neem dan contact met het Anfiteatro-secretariaat. Met heel veel dank.
44
INHOUD
pag
In primo piano
Che cosa faremo
pag
Che cosa abbiamo fatto
pag
Presepe napoletano
pag
Rituali del Natale in Sicilia
pag
Il Capodanno
pag
Jef
pag
In een notendop kan veel
pag
Lago di Como
pag
Viaggio nelle Marche
pag
La farmacia di Santa Maria Novella pag
Il Cavaliere...
pag
Da leggere
pag
Essere single
pag
Occhio alle trappole
pag
Proverbi italiani
pag
Briciole
pag
1
2/5
6/11
12
13
14/16
17
18/19
20/22
23
24/25
26/29
30/36
37/39
40/41
42/43
44
WERKTEN VERDER MEE
Dany Corneillie , Johan De Gendt, Simone Duymelinck,
Monique Jacqmain, Geert Jottier, Rolly Loontjes,
Anne-Marie Neckebroeck, Bert en Ilse Peeters-Smet,
Carmen Van den Bergh, Magda Van den Bosch
1
CHE COSA FAREMO?
PROVERBI
Donderdag 27 januari 2011, 20 u:
Nieuwjaarsreceptie met concert van Italiaanse chansons
door Giacomo Lariccia en degustatie van authentieke
producten uit de Val delle Corti
in de Chiantistreek in ’t Ey, Koutermolenstraat 6b - 9111 Belsele.
Bijdrage in de onkosten: voor leden van Anfiteatro: 6 euro.
Voor niet-leden: 12 euro.
Vooraf inschrijven via het secretariaat.
Meer info over de artiest vind je op
http://avventurainmusica.wordpress.com/
curriculum-giacomo-lariccia
Info over de Val delle Corti op
www.valdellecorti.it
Wegbeschrijving naar ’t Ey via
www.tey.be/contact
Voor wie niet over een mailadres beschikt geldt dit als enige uitnodiging.
E' IL PRINCIPIO DELLA FINE
Frase attribuita al ministro francese Talleyrand, che l'avrebbe
pronunziata quando i primi disastri subiti in Spagna da
Napoleone facevano presagire l' imminenza del suo tramonto.
Dinsdag 1 februari, 19.30 u,
Cultureel Centrum, Torenzaal, Torenstraat 1 te Lokeren:
Novecento van Allessandro Baricco, spel:
Massimo Zamboni in regie van Herman Boets.
Kaarten aan 10 euro via [email protected] met vermelding
“ANFITEATRO”
Geschiedenisliefhebbers komen zaterdagachtend 19 februari
van 10 tot 12 u aan hun trekken met de voordracht over Rome,
en dit in Melsele.
Aan het woord is historicus Etienne Rooms, docent aan de Koninklijke
Militaire School.
Locatie: Ontmoetingscentrum BOERENPOORT, Lokaal geschiedenis,
Sint –Elisabethstraat 31 a te Melsele. Parking aan het kerkhof.
Koffiepauze in het cafetaria op zolder.
Ook toegang en parking langs de Grote Baan : het is de vroegere
school van Melsele. Deelname in de onkosten: 10 euro voor de leden
van ARTEMIS- VESTA en voor leden Anfiteatro,
niet-leden: 15 euro.
Inschrijven door mailen naar: [email protected]
Zondag 20 februari 2011, 9.30-12.30:
Piccione viaggiatore
onze jaarlijkse Italiaanse reismarkt: in de Stedelijke Openbare
Bibliotheek, Hendrik Heymanplein te Sint-Niklaas: Italiaanse reisduiven
strooien gul informatie uit aan alle geïnteresseerde Italiëreizigers. Italië
voor liefhebbers en door liefhebbers.
Toegang vrij
De zalen zijn gereserveerd...Mag dit een warme oproep zijn om snel te
reageren als jij kan deelnemen als reisduif om je (ook beperkte) kennis
mee te delen aan anderen?
Opnieuw willen we ook een extra dikke Notizie laten verschijnen in maart
waarin we speciale aanbiedingen naar Italië-reizigers willen bundelen,
zonder echt het echt het commerciële pad te willen betreden. Wie hiervoor materiaal heeft mag dit nu al doormailen naar het bekende redactie-mail-adres:
[email protected]
Liefst in Word-document, ook foto's of illustraties via elektronische weg
zijn welkom.
"Jouw" dorp...of eiland, interessante adresjes van hotelletjes, nog niet
platgetreden routes, ......We hebben veel ruimte die we weer graag vullen met heel veel interessanti informazioni.
Ook helpende handen voor het klaarzetten van de zalen op zaterdag
19/02 van 10 tot 12 u... of wie kan helpen op zondagmorgen met de
2
E' MEGLIO DIVENIRE CHE NASCERE ILLUSTRI
(melìus est clarum fieri quam nasci) Il grande merito della conquista personale nei confronti dell’ereditarietà fu definita così
da Exenstierna, cancelliere del re di Svezia Gustavo II.
E' MEGLIO RICEVERE UN TORTO CHE FARLO
(accipere quam facere praestat iniuriam ) E' una sentenza di
Cicerone di difficile osservanza in quanto la natura umana
tende a vendicarsi delle cattive azioni ricevute.
E' MEGLIO UN TRISTE ACCOMODO DI UNA BUONA
SENTENZA
E' un proverbio che vuole ammonire le persone a risolvere
pacificamente un problema d'interesse comune.
L'esperienza infatti insegna che è più conveniente la rinunzia
di tutti a qualcosa per giungere ad un accordo, anziché
seguire le vie legali, che spesso richiedono molto tempo e
sono costose per tutti.
E' MEGLIO UN UOVO OGGI
CHE UNA GALLINA DOMANI
Proverbio che esprime sfiducia nel realizzare maggiori vantaggi in avvenire, per cui è più conveniente contentarsi del poco
certo dell'oggi senza correre rischi.
E' MEGLIO VIVERE UN GIORNO DA LEONE CHE
CENTO ANNI DA PECORA.
Questa frase, che ricorda il coraggio dei nostri soldati, fu trovata scritta sui muri delle case diroccate dopo la battaglia del
Piave nella I guerra mondiale e venne riportata nel volume
del reparto fotografico del Comando Supremo dell’ Esercito.
Fu anche scolpita nel rovescio della moneta da 20 lire emessa nel 1928.
Questo slogan venne usato più tardi dal fascismo e scritto sui
muri, come usava allora
E' PIU' FACILE CHE UN CAMMELLO PASSI
PER LA CRUNA DI UN'AGO CHE UN RICCO
ENTRI NEL REGNO DEI CIELI
(facilus est camelum per foramen acus transire quam divitem
intrare in regnum caelorum) Così Matteo nel capitolo XIX v.24
del suo Vangelo riferisce le parole di Gesù.
Poichè l'immagine di un cammello che cerca di passare per
la cruna di un ago è inverosimile, qualcuno ha ritenuto trattarsi di un errore di traduzione in latino della Bibbia per cui cammello dovrebbe intendersi grosso canapo. Comunque sia, il
detta sta a significare quanto sia difficile, a chi la possiede,
adoperare la ricchezza per compiere opere buone da meritare
il Paradiso.
43
PROVERBI
CHE COSA FAREMO?
D
"bemanning van de bar", het voorzien van de reisduiven van een natje
en een droogje,...mogen zich nu al melden!
We wachten in spanning jullie reacties af!
DIO FA IL RE, IL RE FA LA LEGGE
(a Deo rex, a rege lex) Con queste parole era formata un'antica regola di diritto in Inghilterra.
DIO ME L'HA DATA, GUAI A CHI LA TOCCA
E' la frase pronunziata da Napoleone Bonaparte la domenica
del 26 maggio 1805 quando cinse la "corona ferrea" per l'incoronazione a re d'Italia, avvenuta nel duomo di Milano.
DIRE PANE AL PANE E VINO AL VINO
E' un' espressione con la quale si vuole evidenziare il lodevole
comportamento di chi, in ogni circostanza, sa esprimere, con
franchezza e senza timori reverenziali verso qualcuno, il proprio parere positivo o negativo.
Circa I'importanza della schiettezza nel linguaggio, giova
ricordare le parole di Gesù "si, si; no, no;" riportate nel
Vangelo di Matteo (Cap.V v.37)
DORMIRE COME UN GHIRO
Com'è noto, il ghiro è un piccolo mammifero che d'inverno
cade in un lungo sonno detto letargo. In riferimento a ciò è
nato il proverbio suddetto riferito a chi ha l'abitudine di dormire molto.
DORMIRE SUGLI ALLORI
Detto riferito a chi si accontenta di un primo successo ottenuto e perciò non prova più alcun interesse per ulteriori
miglioramenti.
DOVE PERDE IL LEONE PUO' VINCERE LA VOLPE
Tradizionalmente il leone è considerato il simbolo della forza e
la volpe quello dell' astuzia.
Il proverbio vuole perciò mettere in evidenza come spesse
volte è possibile ottenere con la furberia ciò che non si può
raggiungere con la forza.
E
E' COME METTERE L'OLIO NEL LUME
E' un detto riferito all'effetto pronto ed efficace di un rimedio,
tratto dall'esempio di una fiamma che sta per spegnersi in
una lampada e viene ravvivata appena viene aggiunto nuovo
olio.
E' DUE VOLTE COLPEVOLE CHI NEGA
LA PROPRIA COLPA
(bis peccat qui crimen negat)
Chi ha agito male avrebbe l'obbligo morale di accusarsi, ma
spesso il reo preferisce il contrario, rendendosi così doppiamente colpevole
42
Zondag 27 februari 2011, 16 u:
Riccardo Tesi & Maurizio Geri - Concert
Riccardo Tesi behoort tot de top van de Italiaanse diatonische accordeonisten. Hij brengt gitarist Maurizio Geri mee voor een concertje met
Italiaanse flair, om duimen en vingers van af te likken...
inkom: 10 euro voor 't Ey-leden en leden Anfiteatro,
12 euro voor niet-leden.
19 en 20 maart 2011:
Beurs Passione e Gusto
in de Stadszalen te Sint-Niklaas. Meer info volgt.
Donderdag 24 maart, 20 u, Conferentiezaal Stedelijke
Openbare Bibliotheek, Hendrik Heymanplein, Sabrina Avantario,
de pianiste van ons jubileumconcert met
una conferenza sulla vita e il lavoro di Gioacchino Rossini.
Leden Anfiteatro: 5 euro, niet-leden: 8 euro.
Begin april: Il Barbiere di Siviglia door Teatroimmagine.
"Come può una compagnia di Commedia dell’arte avere l’insolenza di
mettere in scena un’opera classica come “Il Barbiere di Siviglia”? Ci
ricordiamo tutti l’apertura di Rossini: “…la ran la lera, la ran la là”. Non ci
viene, ogni tanto, di cantare sotto la doccia “Figaro qua, Figaro là”? Si,
quest’opera fa parte, inesorabilmente, della nostra cultura storica e sociale. Le arie più celebri sono state usate in tutti i frangenti: cinema, musica, televisione.... e tocca a noi, oggi, con la nostra esperienza ormai
ventennale, di “profanare” un monumento del repertorio operistico italiano.
“Il Barbiere di Siviglia” è un’opera leggera e buffa. Già nella scrittura del
libretto (datato 1816 e inizialmente intitolato “Almaviva, o sia l’inutile precauzione”), riconosciamo subito sotto le vesti di Bartolo il nostro
Pantalone de’ Bisognosi: avaro, sospettoso, eternamente innamorato
d’una fanciulla tanto più giovane. E Figaro, non somiglia al nostro simpatico Arlecchino, sempre pronto a seminare intrighi attorno a lui? Il Conte
d’Almaviva ci ricorda tanto Florindo, l’innamorato dell’ “Arlecchino servitore di due padroni” e Rosina è la classica giovane innamorata. Don
Basilio, maestro di musica, sapientone e corruttibile, somiglia stranamente al nostro panciuto Dottor Balanzone.
Come ci è congeniale sin dal nostro esordio, e non ultimo per l’allestimento de “I Promessi sposi”, il libretto de “Il Barbiere di Siviglia” scritto
da Sterbini, non è niente altro che un pretesto, o meglio, un pre-testo;
una ragione apparente che metteremo davanti a noi per nascondere
l’autentico motivo della nostra scelta... lo sapete già, in fondo non vogliamo celare le nostre intime motivazioni che sono il divertirsi e divertire il
pubblico, rileggendo l’opera di Gioacchino Rossini a modo nostro, con il
nostro “savoir faire”, con autoderisione, senza complessi, senza tralasciare il lato musicale e canoro evitando però il confronto con la divina
Callas e colleghi, in virtù dell’unico vantaggio di non essere dei cantanti
ma solamente… attori!" (Benoit Roland)
Op vrijdag 29 april 2011 om 20u in het Concertgebouw
te Brugge met concertinleiding om: 19u15
TEATRO D’AMORE: L’Arpeggiata
Nuria Rial & Philippe Jaroussky Madrigalen, aria’s en instrumentale intermezzi van Claudio Monteverdi en zijn tijdgenoten
Een duizelingwekkende stijldiversiteit kleurt de muziek van Claudio
Monteverdi en zijn tijdgenoten. In Teatro d’amore vouwen Christina
3
CHE COSA FAREMO?
ANFITEATRO
Pluhar en haar ensemble L’Arpeggiata de waaier van deze ‘varietà’
open. Naast hen schitteren twee stemmen die voor elkaar én voor dit
repertoire gemaakt lijken: die van sopraan Nuria Rial en contratenor
Philippe Jaroussky. Madrigalen en aria’s uit alle uithoeken van de vroege
barok wisselen af met virtuoze instrumentale intermezzi. Nu en dan veroorlooft het gezelschap zich een knipoog met jazzy allures, wat alleen
maar bewijst hoe modern deze muziek ook vandaag nog is. En zoals de
avontuurlijke Monteverdi zijn tegenstanders op het hart drukte dat hij
goed wist wat hij deed, laat ook de spontaniteit van Pluhar en
L'Arpeggiata niets aan de willekeur over.
Prijs: euro 37 bus inbegrepen ( leden Musica Furiosa en Anfiteatro, euro
35)
Inschrijvingen vóór 29 maart 2011.
Vertrek van de bus in de Pater Seghersstraat te Sint-Niklaas (tegenover
KBC kantoor ) om 17u45.
Organisatie: Musica Furiosa. Anfiteatro-leden aan dezelfde voorwaarden!
Meer info: www.anfiteatro.be/pdfdoc/2010%20musica
%20furiosa%20Nwsbrf%20aug%202010.pdf
Tornare
1.
il manifestarsi di nuovo di qualcosa (spesso con COI)
Es. mi è tornata la fame
2.
Perlopiù di ragionamenti, conti e sim., essere giusto o
plausibile; = convincere, quadrare
Es. Il tuo ragionamento torna = è giusto
Es. I conti non tornano = non sono giusti
Es. Non mi torna. = non sono convinto
Es. Ti torna? = sei d'accordo? ti risulta?
3.
Andare di nuovo presso qlcu. o in un posto dal quale ci
si era momentaneamente allontanati = ritornare
Es Dopo la scuola il bambino è t. a casa
ATT. “tornarci su” = ripensare a qlco., ridiscuterne
ATT. “tornare a galla” = riemergere, riaffiorare
ATT. “tornare alla luce”= riapparire
ATT. “tornare in sé”= riprendere i sensi o, in senso fig., lucidità di
giudizio
4.
Ridiventare in un certo modo
Es. Il cielo è tornato sereno
ATT. Tornare NON ha come il verbo francese “tourner” il signficato di “avere un movimento rotatorio”. “Tourner” in francese va tradotto con “girare”
Zondag 8 mei 2011, stadsschouwburg Sint-Niklaas, 14 u
“Van Carmen tot Tosca” door het Orkest der Lage Landen:
Wat geeft een zondagmiddag kleur?
Ieder heeft daarop wel een eigen antwoord klaar, maar wie heeft op een
zondagnamiddag al eens in de pluche van een schouwburgstoel gezeten, met familie en vrienden, al luisterend naar de mooiste aria’s en
melodieën van de grote opera’s? Met volop herinneringen aan de radiojaren uit onze jeugd met op zondagmiddag de muziek van opera en
Belcanto…?
Het Orkest der Lage Landen heeft een programma voorbereid waar wij
in deze nostalgische gemoedstoestand geen neen tegen konden zeggen. Géén oubolligheid, maar frisse en verleidelijke interpretaties van de
partituren van Bizet, Puccini en Rossini.
Een prachtige vertolking van de grote passies die zo tekenend zijn voor
de inhoud en libretto’s van deze meesterwerken. Een uitgelezen uitvoering van de grote melodische momenten uit de opera’s en een programma waarbij ieder rustig kan wegdromen…
Dragers van het concert zijn:
Bizet/Molinelli: Carmen suite voor strijkers
Puccini/Molinelli: Tosca suite voor altviool en strijkers
Rossini/Molinelli: Fantasia su Rossini per archi
Wij reserveerden alvast 20 tickets aan de groepsprijs van 13 euro.
Ben je er graag bij? Stuur dan een mailtje naar
[email protected]
of bel en laat een boodschap na op 03 777 96 43
PRAATAVONDEN ITALIAANS!
Opnieuw “Quattro chiacchiere” onder leiding van native speaker
Achille Ziccardi.
Data 2011: 17/1, 31/1, 14/02, 28/02 en 14/3/2011
Groep van 8-10 personen
In het lokaal : Vrouwencentrum – Nieuwstraat 34 – 9100 Sint-Niklaas
(mannen zijn ook welkom)
Onder begeleiding van native speaker Achille Ziccardi
Elke avond worden een of meerdere gespreksthema aangebracht door
de begeleider.
(… voor de lege momenten is er nog altijd de ‘scatola’ met zeer indringende vragen)
Inschrijving en bijdrage : door betalen van bijdrage 20 euro
op 413-9188521-59 en mailtje naar [email protected]
of tel : 03/777 83 45.
4
La torre
1.
Costruzione verticale e alta a pianta circolare o poligonale non molto grande spesso costruita per difesa o osservazione
del territorio o come campanile.
Es. Hai visitato la t. pendente ha Pisa?
Pezzo a forma di torre nel gioco degli scacchi
2.
Es. hai sbagliato: la t.non si può muovere diagonalmente.
ATT. l’accrescitivo de “la torre” non è “il torrone” ma “il torrione”
ATT. “Il torrone” = un tradizionale dolce natalizio a base di miele,
zucchero, albume d'uovo, mandorle e nocciole tostate; è confezionato in lunghe stecche e può avere consistenza molto dura
oppure morbida
La torta
nome di varie vivande cotte al forno, per lo più dolci, generalmente di forma rotonda e dotate di una certa consistenza
Es. La t. di mele era buona ma mi preferisco comunque le t. salate come quella agli spinaci.
ATT. non da confondere con “il torto” = non avere ragione
Es. Hai t. se pensi che io possa essere il ladro.
Tosare
Tagliare i peli a un animale; (per est. anche tagliare in maniera uniforme piante/siepi).
Es. Ogni anno le pecore vanno t.
Es. Per essere certo di t. la siepe in modo regolare, aveva tirato
una cordicina tra due pali
ATT. Tosare è sinonimo del più frequente “potare” = tagliare piante
e alberi per favorirne la crescita e/o la forma.
Es. Nei mesi invernali bisogno potare le rose .
ATT. il verbo fr. “tousser” va tradotto con “tossire” (coniugazione
come preferire)
Es. E’ un fumatore accanito, tossisce molto.
41
LINGUA
CHE COS’ABBIAMO FATTO
Occhio alle trappole !
a cura di Ivette Brusselmans
In questa rubrica vorrei attirare la vostra attenzione su certe trappole e certi 'faux amis' che si presentano quando si impara l'italiano. Le parole o espressioni menzionate sono sempre quelle
esatte. Definizioni e particolarità si trovano nella 2° colonna, Gli
esempi, li trovate nella 3°.
Redigendo questa rubrica ho consultato 5 libri e due dizionari il
Dizionario in CD-Rom : ‘DISC Compact’+ il Dizionario on line
“Garzanti”
- I più comuni errori di italiano di Mauro Magni (Editions De
Vecchi)
- De taalvos Italiaans samengesteld door Vicenzo Lo Cascio en
Annelies Kooijman (Thomas Rap bv)
- De taalvos Italiaans II samengesteld door Annelies Kooijman en
Claudia di Palermo (Thomas Rap bv)
- E' perfetto il tuo neerlandese ? Is je Italiaans perfect ? van
Monique Jacqmain (Flandria Nostra)
- Thematische woordenschat Italiaans, 2002 Intertaal
Amsterdam/Antwerpen
Il topo
nome comune di varie specie di piccoli mammiferi roditori con
pelo corto e folto, generalmente grigio, zampe anteriori più corte
delle posteriori, muso aguzzo e lunga coda. ATT. significa quindi
che sia la parola Ndl “muis” che la parola Ndl “rat” possono essere tradotte con “topo”, p.es. “een veldmuis” = un topo campagnolo e “een rioolrat” = un topo di fogna.
Esiste anche la parola “il ratto” ma è di uso meno frequente.
Es. Orgoglioso come mai il gatto ci ha portato un topo campagnolo, però il giorno dopo è stato meno fortunato perché morso
da un topo di fogna”
Topolino
1.
nome commerciale di un'automobile utilitaria di circa
500 cm3 di cilindrata, diffusa negli anni Quaranta e Cinquanta e
anche di quella nuova.
Es. Per mia moglie ci siamo comprati una nuova Fiat Topolino.
(in inglese Mickey Mouse) personaggio dei cartoni ani2.
mati e dei fumetti della Disney; per estensione numerose pubblicazioni di Walt Disney hanno avuto per titolo “Topolino”
la torcia
1.
Fiaccola impregnata di materiali infiammabili
Es. Nel Medioevo, si faceva luce con delle t.
ATT. “torcia elettrica”= lampada portatile/tascabile con alimentazione a pile
Es. Fa buio, non ti dimenticare la torcia per recarti nel bosco.
ATT. Una “torcia umana” (fig.) è una persona che sta bruciando,
avvolta dalle fiamme
Es. Dopo aver acceso una sigaretta mentre riempiva una tanica di
benzina, un giovane è diventato una t. umana
2.
Grande candela usata nelle processioni
40
La cultura mafiosa
In onze vorige Notizie hebben we deze voordracht al uitvoerig toegelicht.
We blikken op een andere manier op deze overigens schitterende voordracht terug.
Van één van de toehoorders kregen we een reactie die we graag brengen:
Ik ben vorige week naar de interessante voordracht geweest over de
cultura mafiosa.
Wij hebben zaterdag één van onze beste vrienden begraven, een kunstschilder die in Sicilië actief was en er enige bekendheid verwierf .Hij heeft
o.a. een kapel in Palermo met schilderijen van hem gedecoreerd, heeft
een jaar bij de paters in Palermo verbleven en op 11 mei 2010 is nog
een tentoonstelling van hem in het Mafia-museum geopend in Salemi, in
het gezelschap van de Italiaanse president. De tentoonstelling bestaat uit
60 schilderijen van zijn hand die het contrast schetsen tussen ‘la Sicilia
meravigliosa e la Sicilia brutta’. De mensen in zwart -wit geschilderd zijn
personen die door de ‘mafia’ in de loop der tijden zijn vermoord. Ze zijn
daarom allemaal geschilderd met gesloten ogen. De andere kant van het
tweeluik tonen taferelen uit het dagelijkse zonnige leven.
Hierbij een artikel verschenen in de Siciliaanse pers en 2 van zijn werken
uit de reeks. De tentoonstelling reist rond in Sicilië en is momenteel te
zien in Catania.
Rolly Loontjens
Le sue opere hanno inaugurato il «Museo della Mafia»
Scomparso Ysebaert:
dipinse i volti delle vittime della mafia
Sgarbi: « Una produzione artistica notevole
e memorabile.
Ha accolto subito, con
una intuizione felice diversamente dalla
magistratura e dalle
autorità pubbliche che
mostrarono una
inquietante indifferenza
- lo spirito del
«Museo della Mafia»
SALEMI – E’ scomparso nei giorni scorsi, a causa di un male incurabile, Patrick Ysebaert,
l’artista belga che ha realizzato una serie di opere per il «Museo della
Mafia» di Salemi. Da anni viveva in Sicilia, a Triscina (Castelvetrano)
Vittorio Sgarbi lo ricorda così: «Patrick Ysebaert sarà ricordato come il
protagonista di una stagione importante. I fermenti culturali di Salemi
hanno certamente contribuito a fortificare la sua visione di artista. Amava
molo Salemi, tanto che aveva preso una vecchia casa del centro storico
per recuperarla.
Egli ha accolto subito, con una intuizione felice - diversamente dalla
magistratura e dalle autorità pubbliche che mostrarono una inquietante
5
CHE COS’ABBIAMO FATTO
LINGUA
termine dispregiativo. Per le stesse ragioni anche in Germania è
stato deciso di rivolgersi a signorine giovani e meno giovani con
la parola Frau (signora), e non Fräulein (signorina) anche se si
tratta di ragazze di 20 anni.
indifferenza - lo spirito del «Museo della Mafia», sintonizzandosi subito
con l’idea di questa novità, producendo una straordinaria serie di facce
di vittime della mafia.
Patrick ha realizzato le vittime di mafia con gli occhi chiusi, monocrome,
come se fossero tavole votive, quasi a rappresentarne la condizione di
lutto, mentre come fondo c’è una Sicilia lussureggiante, pittoresca, folcloristica. Un’ottima idea compositiva, una serie di straordinaria efficacia,
una capacità di sintonizzarsi con un tema forte come quello del progetto
della mafia.
Dobbiamo riconoscenza a lui per aver fatto un lavoro non convenzionale
e avere concluso la propria esistenza con questa serie di opere in cui vi
è in primo piano la mafia, monocroma, e in secondo piano, pieno di
colori, il paesaggio siciliano, come se bellezza e morte dovessero occupare un unico spazio in cui evidenziare una contraddizione, tipica della
Sicilia, dove il di più di bellezza, il di più di paesaggio, il di più di civiltà, è
pagato con il cancro della mafia.
L’intuizione visiva di Patrick Ysebaert rispecchiava questa contraddizione:
da un lato l’ammirazione per la civiltà siciliana avendo lui scelto di vivere
nell’Isola; dall’altro la riflessione, la meditazione, il drammatico turbamento di fronte ai volti monocromi dei morti di mafia. Quelle esposte a
Salemi sono opere che resteranno, che sono parte importante del
«Museo della Mafia».
L’amministrazione di Salemi gli è riconoscente anche per il legame di
amore alla città. Ed io, nella qualità di sindaco e di critico d’arte, voglio
testimoniare tutta la mia ammirazione per una produzione artistica notevole e memorabile. Onore dunque a Patrick perché ha capito meglio di
altri il senso dell’impresa - il «Museo della Mafia» – diventandone protagonista»
Il Direttore Artistico del museo, Nicolas Ballario, osserva: «Era un uomo
di raro intuito. Mi ha insegnato più cose lui sulla Sicilia di chiunque altro.
Mi mancherà moltissimo, posso assicurare che renderemo omaggio a
questo straordinario pittore, innamorato di Salemi, che ha dato un grande contributo alla realizzazione del Museo della Mafia».
l’Ufficio per la Comunicazione, (Responsabile: Nino Ippolito),
[email protected]
6
In Italiano ci sono altri termini che indicano la persona single e si
usano, a seconda che si tratti di un uomo o di una donna, i termini celibe per lui e nubile per lei, anche se bisogna pur dire che
sono termini usati soprattutto nella burocrazia e che troviamo
scritti su documenti d'identità, atti notarili, ecc. Nel linguaggio
parlato sono caduti in disuso poiché poco invitanti ed è vero
che anch'essi non sono privi di connotazioni. Basti pensare che
lo stato civile puo’ subire dei cambiamenti da nubile a sposata
per poi a volte diventare anche divorziata.
Possiamo
concludere che abbiamo a
che fare con un problema quanto mai delicato per cui è difficile trovare un denominatore spregiudicato con il
quale non si debba per forza giustificare il proprio stato civile o
ricordarsi in continuazione degli anni che volano sempre più in
fretta. Ben venga a questo punto la parola single, utilizzabile sia
per gli uomini sia per Ie donne, senza essere scortesi o fuori
luogo.
Sarà proprio questo prestito inglese a colmare la lacuna linguistica, più che mai attuale .
Carmen Van den Bergh
(1) Per questo studio si è fatto ampio uso dei seguenti dizionari:
DISC (1997), De Mauro (2002), Devoto-Oli (2004-2005) e
Garzanti linguistica Online (2009).
(2) C'è da dire che nel dialetto siciliano ancor oggi esiste quest'ultimo significato neutrale.
(3) Si consiglia di visionare la scena spassosissima del film:
http://www.youtube.com/watch?v=WBzr1pbSzuk
Overgenomen uit Romaneske 35ste jg., nr. 3, september 2010
39
LINGUA
CHE COS’ABBIAMO FATTO
SLOW FOOD
Tijdens de week van de smaak kookte Slowfood-kunstenares
Clara Orsolino uit Lucca een schitterend menu.
Hierbij brengen we heel graag de recepten.
APERITIVO
Ingredienti per 10 persone: una bottiglia di spumante moscato, 1/2
litro di succo tropicale, 2 bicchieri di martini bianco
Frutta: fragole, kiwi,pesca, arance o mandarini.
Mescolare i vari ingredienti in una caraffa, mescolare bene e per ultimo aggiungere la frutta a piacere a pezzi non tanto grandi e qualche
cubetto di ghiaccio.
PREPARAZIONE CROSTINI
Pane di castagne:*
crema di gorgonzola e mascarpone e noci: fare una crema con i formaggi e le noci tritate, mescolare tutto bene e spalmare sulle fette di
pane decorare le fette di pane con una mezza noce.
Con burro e acciughe: burro ammorbidito, 10 acciughe marinate:
spalmare il burro sulle fette di pane e metterci mezza acciuga con un
po’ della loro marinatura
non si vuole sbagliare tono o registro espressivo.
In altri tempi Ie anziane signorine ci tenevano molto a sottolineare il lora state civile probabilmente per ribadire quanto virtuose
fossero (a quei tempi, nel termine signorina era sottinteso anche
il concetto di illibatezza e purezza) e questo non era certo di
poco conto. Alcune non mancavano di ricordarlo con fare risentito come Ie signorine Violante e Caramella, personaggi di Pane
amore e ... di Dino Risi (1955), che nel film ribadiscono con fermezza: -" Signorina, prego”.(3) In tempi più recenti invece, non
si puo’ fare a meno di pensare a una battuta dell'attrice comica
Francesca Reggiani che, in uno sketch, alla domanda che le
veniva rivolta -" Signora 0 signorina?" lei, pensandoci un po' su,
rispose -" Mista! ".
Potrà sembrare strano ma in quella comica e grottesca risposta, c'era insito il segno dei tempi che erano cambiati: il personaggio, infatti, si considerava signora o signorina a seconda che
avesse o meno un compagno e non per forza un marito.
Il termine signora infatti è un appellativo di riguardo con cui ci si
rivolgeva a una donna sposata. In seguito, per motivi di galateo
e di rispetto si stabilì di estendere quest'appellativo a tutte Ie
donne, sia a quelle che avessero un compagno, sia a quelle
che avessero raggiunto un'età adulta.
La questione resta comunque aperta poiché alcuni ritengono il
termine signorina obsoleto e superato come il termine signorino,
mentre altri rispettosi della terminologia, difendono tale termine
poiché risulta specifico e fornisce direttamente informazioni in
piu sulla persona. Sta di fatto che le donne, appunto per questo, preferiscono I'appellativo di signora per tutte, sposate e no,
poiché ritengono che, a un certo punto, il termine signorina sia
usato con invadenza nella privacy delle persone o solo come
38
Pane di mais *
con pomodorini circa 200 gr. basilico, prezzemolo e un cucchiaio di
cipolla tritata. Spezzettare i pomodorini in piccoli pezzi, mettere in
una terrina con il basilico, prezzemolo tritati e la cipolla, mescolare
bene, aggiungere sale pepe e olio extra-vergine. Mettere il condimento sopra le fette di pane.
Fettunta:
Pane bianco e olio extra-vergine di olive
Clara bracht zelfgebakken brood mee uit Lucca. Zelf maïs- of kastagnebrood bakken? Of een lekker volkorenbrood als alternatief?
“TACCONI”
Ingredienti per i “Tacconi” per 4 persone: 4 uova, 400 gr. di farina 0,
50 gr. tra farina tipo 1, 50 gr di semola di grano duro, acqua q.b.,
olio extra vergine di oliva.
Procedimento: Predisporre la farina a “fontana” e impastare tutti gli
ingredienti fino a formare un impasto sodo ed elastico, a questo
punto tagliare la pasta a pezzi e stenderla con il mattarello (chi non
vuole fare fatica c'è sempre l'utilizzo della macchinetta stendi-pasta),
fatto il “suolo” tagliarlo in modo da formare tanti piccoli riquadri di 45 cm di lato (se non vengono tutti uguali non prendetevela, anzi, è il
bello delle cose fatte a mano). Nel frattempo l'acqua bollirà allegramente dentro una pentola capiente, ricordarsi di aggiungere un filo
d'olio, il quale eviterà alla pasta di attaccarsi, e il sale che non abbiamo messo nell'impasto, perchè tenderebbe a portare in superficie
l'acqua dell'impasto rendendolo "rammollito", adesso non rimane
altro che cuocere la pasta fino al punto giusto, (e questo è proprio
personale!) scolare e condire a piacere.
***Per i quadrucci e pappardelle, la sequenza è la solita cambia
solo il taglio della pasta.
Quadrucci cm 2x2
Pappardelle strisce larghe almeno 2 o 3 cm
7
CHE COS’ABBIAMO FATTO
LINGUA
SUGO AL POMODORO E ERBETTE CON SCAGLIE
DI PECORINO DEL COMPITESE
Tritare un mazzetto di erbe aromatiche: rosmarino, salvia, “peporino”
(timo). Nel frattempo si farà appassire con poco olio e acqua (rimane più leggero) un po’ di cipolla e aglio aggiungendo poi il pomodoro e le erbette tritate, lasciare cuocere e condire la pasta, servire in
un vassoio da portata e per ultimo aggiungere del pecorino stagionato a scaglie e un filo di olio extra vergine di oliva
VELLUTATA DI CECI
Dosi per 4 persone: 300 gr di ceci, aglio, rosmarino, concentrato di
pomodoro (poco), olio extravergine di olive, sale, pepe o peperoncino
Dopo aver tenuto i ceci in ammollo per una notte intera, lessarli con
un mazzetto di rosmarino per circa 40 minuti. In una pentola fare
una salsina con l’aglio il concentrato di pomodoro e olio fare insaporire e poi passare tutto insieme, anche il rosmarino.
Mettere sul fuoco, aggiustare di sale e a piacere aggiungere la pasta
o i crostini di pane.
Prima di servire aggiungere un filo d’olio.
P.S. Le paste per questa vellutata possono essere dei Paternostri,
o Avemarie, o dei “ditaloni” o dei quadrucci di pasta fresca
CONIGLIO IN UMIDO CON OLIVE
Ingredienti per 4 persone: Coniglio a pezzi circa kg.1, olive del compitese meglio se amare, rosmarino, salvia, aglio, sale, pepe o peperoncino, una puntina di canella, passato di pomodoro 1 tazza, olio
extra-vergine di olive, un bicchiere di vino bianco del capannorese
Procedimento: Mettere i pezzi del coniglio in un tegame, meglio se
di alluminio, per far sì che ne esca fuori tutta la sua acqua, dopo
farlo rosolare con il battuto degli odori e l'olio aggiungere peperoncino o pepe quanto basta.
Aggiungere le olive e il vino e lasciare sfumare a fiamma allegra con
il tegame scoperto. Quando il vino sarà completamente evaporato,
aggiungere il passato di pomodoro e un pò di acqua calda o del
brodo, se ne avete, aggiustare di sale e pepe o peperoncino, continuare la cottura a fuoco basso e il tegame coperto per circa un'ora /
un’ora e mezza.
POLENTA “FORMENTON” 8 FILE
Dosi per 4 persone: 400 gr di farina di granturco, acqua, olio extravergine di olive, 1 pizzico di sale
Preparazione: Portare ad ebollizione l’acqua salata, versare la farina
a pioggia, mescolando con un mestolo di legno sempre in senso
orario. Dopo circa un’ora è pronta la polenta rovesciarla su un
tagliere di legno o in un vassoio.
La polenta, se lasciata morbida, si può mangiare anche come primo
piatto: condita con un sugo di carne, di funghi oppure con un semplice sugo di pomodoro.
** Polenta di “Formenton” 8 file: Tipica farina di mais della
Garfagnana ottenuta da una pannocchia stretta e lunga con solo 8
file di chicchi
TORTE CON I BECCHI
PASTA FROLLA
ingredienti: 300gr. di farina, 80gr di burro e un pò di olio di oliva
extravergine, 110 gr. zucchero, 1 uovo intero e 1 tuorlo, 1/2 bustina
di vanillina, una buccia di limone grattugiata (se il limone non è trattato sennò un pò di succo di limone), un cucchiaino di maraschino,
8
Essere single è una scelta...
sociolinguistica
AI giorno d'oggi dire di essere una donna single fa molto
fashion, poiché si pensa subito a una donna forte e indipendente, che vive da sola per propria scelta e non perché nessuno se
l'è voluta sposare. In questo pezzo ci asterremo da giudizi in
favore o contro questo fenomeno di femminismo moderno e
cercheremo, invece, di individuare delle valide varianti italiane del
termine single e dei diversi modi in cui ci si puo’ rivolgere a questo 'tipo' di donna in modo cortese e politically correct, ovvero
conforme ai principi di rispetto della parità dei diritti dei sessi.
Fino a oggi la parola più indicata per definire una persona non
sposata resta il termine signorina per una donna e scapolo per
un uomo. Se tuttavia per I'uomo il termine scapolo non ha valore peggiorativo (anzi, è percepito anche come complimento),
per una donna non sposata con qualche anno in più, il termine
signorina si tramuta in zitella e assume un significato negativo,
spregiativo nonché discriminatorio.
La parola zitella, infatti, si potrebbe tradurre in neerlandese
come 'oude vrijster', contenendo cosi’ accanto al significato
neutra di donna non sposata, Ie connotazioni sottintese di
donna "vecchia, acida e bisbetica con un carattere irritabile,
geloso e maligno".(1)
Molto interessante è vedere come questa parola si è mutata nel
tempo, partendo dal Trecento dove troviamo Ie dialettali forme
toscane citto e citta, che indicano dei fanciulli, passando in
seguito alle forme meridionali zito e zita che sarebbera degli
sposini novelli nel giorno del loro matrimonio. (2) Aggiungendo
poi i suffissi -ello e -elia, si sono formate Ie parole zitello (non piu
in uso) e zitella (ancora esistente, ma di uso marcato) che si
distanziano completamente dall’etimo originario. La parola zitella
viene soprattutto utilizzata in contesti di spregio o di scherzo e
ricordiamo che ne è sconsigliato I'uso puramente referenziale se
37
DA LEGGERE
CHE COS’ABBIAMO FATTO
‘Progetto Colibretto' is een, in 2006 in het leven geroepen
elektronisch leesinitiatief, dat zich richt op mensen die, op
een intensieve en diepgaande manier, Italiaans willen lezen.
Met de onderliggende gedachte 'Ik lees een boek ... Wie
leest er mee?' lezen de deelnemers hetzelfde boek op hetzelfde moment en ontvangen wekelijks een verklarende
woordenlijst.
Het initiatief is kosteloos. De medelezers "moeten" zich enkel
een exemplaar van het boek aan schaffen.
Een compleet overzicht van de boeken die sinds 2006 gelezen werden, vind je op de website. De meeste boeken kan je
trouwens ontlenen in de Stedelijke Openbare Bibliotheek in
Sint-Niklaas. In het Italiaans.
1/2 bustina di lievito sciolto nel latte (1 cucchiaio)
Procedimento: mettere la farina sulla spianatoia a fontana, impastare
velocemente con tutti gli ingredienti (evitare di impastare troppo a
lungo perché il burro si brucerebbe) Formare una pasta elastica e
far riposare circa 1/2 ora. Dopo averla fatta riposare stendere un
suolo e metterlo nella teglia precedentemente imburrata e infarinata,
aggiungere l'impasto di amaretti o altro a piacere fare i "becchi" e
infornare a 160° nel forno e lasciare cuocere per 40 minuti circa.
Progetto Colibretto gennaio 2011
IL MURO DEI MURI
CARMINE ABATE
Una grande città tedesca, un piccolo paese mediterraneo, e,
tra questi due mondi, attratti e respinti, uomini, donne, giovani, le loro storie, di ribellione e d’amore, drammatiche o
comiche, ironiche o amare, di conflitti, generazionali e di violenza. Strutturato in una ghirlanda di racconti, Il muro dei
muri è in realtà il romanzo che continua la saga cantata da
Abate nella sua felice opera d’esordio, Il ballo tondo.
Protagonisti sono ancora i suoi ‘Germanesi’: stranieri
all’estero e in casa propria, si dibattono con furore e pudicizia tra le radici della propria epopea e il prosaico ingresso
nella storia di un’Europa senza (?) muri, tra improbabili miti di
ritorno, voglia d’integrazione e naziskin.
esordio: debuut
pudicizia: kuisheid, zedigheid
epopea: epos, heldendicht
ISBN 88-86211-08-2
Pagine: 217
14 racconti.
CHI ABBIA VOGLIA DI PARTECIPARE
PUÒ MANDARE UN MESSAGGIO ELETTRONICO…
[email protected]
Come fare i “becchi” :Mettere il suolo nella teglia, come descritto
sopra, e lasciare un po’ di bordo laterale, circa 5 cm. Tagliare con
un coltello in diagonale dalla base del suolo verso l’alto e da sx
verso dx poi ripiegare, a rotolino, su se stessa sempre in diagonale,
la pasta del bordo fino alla base del suolo (questo è il primo
“becco”) e poi tagliare ancora come prima, cioè in diagonale dalla
base e così via fino a che si sarà fatto tutto il giro del bordo laterale
(ruotando la teglia sempre verso sx).
Se per caso c’è della pasta in eccesso mentre si fanno i “becchi”
toglierla ma è importante lasciarne una quantità giusta in modo che
venga fatto il rotolino della ripiegatura.
PIENO DI AMARETTI
Ingredienti: 400gr. di amaretti, 1 bicchierino di liquore di amaretti, 1
bicchierino di maraschino, albume di 1 uovo:
Procedimento: Sbriciolare gli amaretti aggiungere i liquori e l'albume
sbattuto a neve ma non troppo, l'impasto deve risultare morbido
non liquido, lasciar riposare e dopo riempire il suolo precedentemente steso nella teglia imburrata e infarinata, fare i becchi e decorare con pinoli
Infornare a 150°/160° gradi e cuocere per 35/40 minuti
PIENO DI MANDORLE
Ingredienti: 500 grammi di mandorle sbucciate, 300 grammi di zucchero, una punta di cannella in polvere, 1/2 bicchierino di maraschino, 1/2 bicchierino di “bagna” per dolce, 3 albumi montati a neve
ma non troppo, buccia grattugiata di un limone, (bio, naturalmente)
Procedimento: Tritare bene le mandorle aggiungere gli altri ingredienti, deve risultare un pieno morbido e non troppo liquido, stendere la pasta frolla nella teglia imburrata e infarinata e versarci dentro il
pieno di mandorle, sopra metterci uno strato leggero di mandorle tritate. Cuocere per 35-40 minuti a 150 - 160°
PIENO DI CIOCCOLATA
Ingredienti: 300 gr. di cacao dolce (se avete il cacao amaro ricordarsi di mettere lo zucchero), 2 cucchiai di farina, 2 tuorli d'uovo, 1/ lt.
di latte, un pò di liquore dolce (meglio maraschino), una puntina di
sale.
Procedimento: Lavorare i tuorli con un pò di latte, aggiungere, sempre mescolando, il cacao e il latte, mettere sul fuoco e portare a
bollore a questo punto aggiungere il liquore e la puntina di sale. La
crema deve risultare morbida. Lasciare raffreddare. Amalgamare con
la cioccolata e stendere la pasta frolla nella teglia imburrata e infarinata, versarci il pieno Infornare a 150°/160° gradi e cuocere per
35/40 minuti
Voor zover beschikbaar vindt u foto’s van voorbije activiteiten op
www.anfiteatro.be
36
9
CHE COS’ABBIAMO FATTO
DA LEGGERE
I bambini di Fossa
damentalist noemen. Enkele jaren later werd hij van de troon
gestoten en verbrand. Hij mag als eeb voorloper beschouwd
worden van de Hervorming.
Uiteindelijk komt Alessandra in een klooster terecht, samen met
haar dochter. Daar kan ze zich wijden aan haar roeping: schilderen. De roman begint bij haar dood in 1527 en is in feite één grote
flashback.
Een schitterend voorbeeld van historische fictie! Het gaat niet
alleen om een mooi verhaal, maar je leert ook het Firenze van de
renaissance goed kennen!
Begin september beslissen Marc en ik nog een kort verblijf te organiseren in Lucca. Toevallig komen in die week ook een groep kinderen uit
Fossa naar Lucca, medegeorganiseerd door Anfiteatro. Een goede
gelegenheid om onze vereniging ter plaatse te vertegenwoordigen
Op vrijdag 24 september, arriveren we om 16 u, na een tweedaagse
reis met tussenstop in Mulhouse, in Arliano, waar we enkele dagen
zullen verblijven. Net op tijd om ons even te verfrissen, want om 17u
worden we verwacht in Palazzo Orsetti in Lucca. We maken kennis
met l’assessore Stefano Pierini, signora Maria Curto, en de fotografe
van dienst. Il Sig. Pierini vertelt over zijn verblijf in het gebied van Fossa,
net na de aardbeving, waar hij enkele maanden verbleef als hulpverlener met de brandweer van Lucca. Nadien wandelen we samen naar
het Ostello San Frediano, waar er een eerste kennismaking volgt met
de mama’s, enkele papa’s en de kinderen uit Fossa. Er zijn een viertal
grotere kinderen van +- 10 j, het kleinste is bijna 4 maanden, en daartussen een tiental kleuters. We wandelen met zijn allen terug naar
Palazzo Orsetti voor de officiële ontvangst.
Eerst krijgen we een rondleiding in het palazzo, de schitterende ontvangstzaal, daarnaast een kleinere zaal, waar de burgemeester in
besloten kring mensen kan ontvangen. Algauw zitten de durvers onder
de kinderen rond de tafel, om met bravoure de rol van burgemeester
over te nemen, dit onder de geamuseerde blik van l’ass. Pierini.
Terug in de grote zaal is er een toespraak van sig. Pierini, waarna zijn
medewerker toelichting geeft over het programma van de komende
dagen. Dan krijg ik de gelegenheid om onze vereniging Anfiteatro voor
te stellen, en het verslag van Herman Cole te lezen van het hoe en
wanneer het engagement van Anfiteatro met Fossa is begonnen : “
Gemellaggio e Solidarietà Terremoto “,
Daarna krijgen de ouders het woord, en lezen de 4 grootste kinderen
een zelf geschreven briefje voor, waarin zij iedereen bedanken die iets
voor Fossa heeft gedaan. Later geeft de kleine Tommaso mij zijn briefje, en ik beloof hem dat het zal worden afgedrukt in onze volgende
Notizie.
De kinderen ontvangen een tasje met documentatie, een t-shirt en een
kleine vlag van Lucca. Daarna worden foto’s genomen en is het officiële
gedeelte afgelopen.
Op verzoek van Sig. Pierini vergezellen we daarna de groep naar het
restaurant, waar we allen samen zullen eten. Hier komen ons ook drie
magiërs vergezellen, dit tot groot plezier van het kleine volkje. Één
maakt figuren met ballonnetjes, de kinderen mogen zelf kiezen welk
diertje, en de konijntjes, vlinders en hondjes vinden gretig hun bestemming. De jongens verkiezen een pistool, zwaard of knots. Hier en daar
hoor je een knal, en de kreten zijn niet uit de lucht, een klein meisje
lacht zo uitbundig, zodat er al vlug een vrolijke sfeer hangt. Er zijn ook
trucs met kaarten, koorden, kaarsen, enz. en die imponeren ook de
volwassenen. Dit is ook het moment om aan tafel rustig te praten met
de ouders. Het koppel naast ons heeft bij de aardbeving drie dichte
familieleden verloren. Ze vertellen over het leven van nu, de aanpassing
in de nieuwe woningen, de lichte schokken die nog regelmatig voorkomen, hoe zij hun oude stadje missen, de kleine straatjes, de oude huizen, hun huizen, en hoe vooral de jeugd hun plein mist, waar ze elkaar
konden ontmoeten, al keuvelend, spelend of een ijsje likkend. Wanneer
je deze verhalen hoort, word je toch even stil, het is geen “ ver van mijn
bed show “ meer, maar harde realiteit. Rond 22 u is het dan tijd om
terug te keren naar het hotel. Het regent, en zoals overal ter wereld vinden de kleintjes het super om in de plassen te springen en te dansen.
Volgende dag, om 9 u 30, staan we alweer aan het Ostello San
10
In het gezelschap van de courtisane
Ook de tweede historische roman van Sarah Dunant is een schot
in de roos. Niet meer Firenze van de 15e - 16e eeuw, maar Rome
en vooral Venetië in de 16e eeuw.
Het verhaal begint in 1527, bij de beruchte Sacco di Roma, waarbij de troepen van Karel V, later nochtans de kampioen van het
katholicisme, Rome belegert en inneemt. De Spanjaarden, maar
vooral de protestantse Duitsers branden, moorden en plunderen.
De mooie courtisane Fiammetta Bianchini kan samen met haar
dienaar, de dwerg Bucino, nauwelijks ontkomen. Ze slikken enkele juwelen in om later te kunnen overleven.
Ze komt aan in de meest tolerante katholieke stad van die tijd:
Venetië. Hier bouwen beiden, door de schoonheid en de verleidingstechnieken van Fiammetta, een nieuw bestaan op. Ze
wonen in een mooi huis, nabij het Canal Grande. De meeste klanten van Fiametta zijn rijke kooplui, die de havenstad Venetië
bezoeken, en plaatselijke handelaars en edelen. Venetië wordt
aristocratisch bestuurd: de adel is aan de macht, maar niemand
stelt die staatsvorm in vraag. Als het geld maar binnenkomt.
Courtisanes, in feite luxe-prostituees, werden geduld in Venetië,
zoals in iedere havenstad, maar ze moetsen zich wel, met een
beschrijving, inschrijven in een register. Carpaccio wijdde verschillende schilderijen aan courtisanes.
In ongenade (2009):
1570, Ferrara, Italië. Het klooster van Santa Caterina wordt
bevolkt door een grote groep min of meer gelukkige bruiden van
Christus. De harmonie en stabiliteit in deze gemeenschap komt in
gevaar wanneer Serafina – onvrijwillig – haar intrede doet. Ze is
zestien jaar oud, door haar familie losgerukt uit een verboden liefdesrelatie en vastbesloten te ontsnappen.
Als abdis Chiara haar toevertrouwt aan de zorgen van Suora
Zuana,die de kruidentuin en huisapotheek beheert, ontwikkelt
zich een onwaarschijnlijke vriendschap tussen de twee vrouwen.
Terwijl buiten de contra-reformatie de Kerk dwingt tot verandering,
ontsteekt Serafina’s fanatieke verzet binnen de kloostermuren een
vuur dat razendsnel om zich heen grijpt en de hele gemeenschap
dreigt te verzengen.
Johan De Gendt
35
DA LEGGERE
CHE COS’ABBIAMO FATTO
Renaissance-trilogie
SARAH DUNANT
Voor haar historische romans koos de Engelse Sarah Dunant telkens een andere Italiaanse stad als achtergrond.De geboorte van
Venus, laat ze afspelen in Firenze, de kunststad die ze door en
door kent omdat ze er zelf regelmatig verblijft. Bij In gezelschap
van de courtisane is Venetië het decor. In ongenade speelt zich af
in 1570, in de Noord-Italiaanse stad Ferrara, tussen de hoge
muren van het klooster Santa Caterina.
De geboorte van Venus
Het eerste heet De geboorte van
Venus en verwijst
uiteraard naar
het beroemde
schilderij van
Botticelli, dat nu
in de Uffizi prijkt.
Maar Botticelli
speelt geen echte
rol in De geboorte
van Venus, of toch.
Zoals geweten
kende de schilder
een religieuze crisis
op het einde van zijn
carrière, dit onder
invloed van Savonarola
en zijn piagnoni. De
roman van Dunant vertelt het verhaal van de
rijke Florentijnse familie
Cecchi op het einde van
de 15e eeuw.
De pater familias is stoffenhandelaar en heeft commerciële betrekkingen met het noorden en brengt van een van zijn reizen een
Vlaamse schilder mee, die de huiskapel moet decoreren.
Historisch juist: er bestonden commerciële en artistieke betrekkingen tussen Vlaanderen, vooral Brugge, en Firenze.
Alessandra, vijftien jaar oud, wordt verliefd op deze excentrieke
kunstenaar. Of wordt ze verliefd op de kunst?
Het rebelse meisje heeft artistieke kwaliteiten, wat voor een vrouw
zeker niet paste in de 15e - 16e eeuw. Maar naar goede
gewoonte wordt zij uitgehuwelijkt. Wanneer haar man homoseksueel blijkt te zijn, vlamt haar liefde voor de kunstenaar nog meer
op. Toch blijft ze bij haar man: als getrouwde vrouw heeft ze meer
vrijheid dan als ongetrouwde. Cristoforo geeft haar trouwens de
vrijheid om te schilderen en te tekenen.
De roman speelt zich af in de woelige periode van het einde van
het Quattrocento. Wanneer Lorenzo dei Medici sterft in 1492,
staat het Franse leger klaar om de stad in te nemen. Maar weldra
zal de theocratie van Savonarola het bestuur van de stad in handen nemen. Het is een periode waarbij al wat te werelds is, wordt
verboden: profane kunst, homoseksualiteit, juwelen, boeken. Er
worden autodafé's ingericht met openbare verbranding van alle
luxegoederen. Vandaag de dag zouden wij Savonarola een fun-
34
Frediano, en vergezellen de groep op een rondleiding op de muur en in
de stad, onder deskundige leiding van een stadsgids. We wandelen
naar het plein vòòr de Duomo, er worden foto’s genomen, kaartjes
gekocht, en gaan de kerk in en “ Il Volto Santo “ bezoeken. Hierna
nemen we afscheid van de groep, die nog een heel programma voor
de boeg heeft: ’s namiddags een uitgebreid bezoek aan het Luna Park,
dat ter gelegenheid van Settembre Lucchese de hele maand september staat opgesteld, daarna naar de manifestatie van “ La Croce Rossa
“,met avondmaal. Op zondag staat een bezoek aan “ Parco di Collodi “
en Pinocchio op het programma, waarna ze de terugweg zullen aanvangen naar Fossa.
Op dinsdag hebben we nog een afspraak met l’ass. Pierini, hij toont
ons de foto’s van de laatste dagen, en hier kan je zien dat allen, zowel
groot als klein, zich echt geamuseerd hebben. De beelden spreken
voor zich. Je ziet enkel maar vrolijk lachende gezichten.
Anfiteatro betaalde het verblijf in Ostello San Frediano voor de kinderen
en de ouders van Fossa, zoals ze al kinderboeken kochten en schoolmaaltijden betaalden, met het ingezamelde geld van het project “ Aan
zet voor Fossa “ en “ I Bambini di Fossa “. Daarnaast betaalden we de
andere maaltijden en deden we een gift aan het Croce Rossa die zorgde voor het busvervoer.
Dit project was zijn geld meer dan waard, met eigen ogen hebben we
kunnen zien dat dit een deugddoend verblijf was voor allen.
Namens de mensen van Fossa: DANK AAN ALLE MENSEN DIE ONS
STEUNDEN - GRAZIE MILLE
Geert Jottier
Dit schreef de kleine Tommaso :
NVDR De rest van het geld voor Fossa zal allicht een culturele bestemming krijgen in Fossa zelf, maar we houden u ook hiervan graag op de
hoogte in een volgende Notizie.
11
CULTURA ITALIANA
Le origini e il simbolismo
del presepe napoletano
Il presepe napoletano può sembrare una cosa diversa. Invece, altro
non appare se non uno scorcio della Napoli del settecento. I volti, le
attività, i costumi sono quelli dell'epoca, parti di una capitale affollata e
variopinta. Innanzitutto i protagonisti dell'Annuncio, poveri pastori raggiunti dal messaggio divino della nascita del Redentore. E allora, ecco il
pastore che soffia sul fuoco, quello con la caprettina in mano, il pastore
della meraviglia e quello dell'adorazione, lo zampognaro che suona e
quello delle offerte. Accanto ai pastori, i Re Magi in cammino per rendere omaggio al Redentore. Diverse le razze, diverse le età, diversi i
simbolici doni dei tre sovrani: un simbolo dell'universalità e
trasversalità della Salvezza significata della nascita del Bambino.
Il presepe napoletano traduce questo messaggio usando le facce, gli
abiti, gli esempi di esotico, che erano propri della Napoli del settecento,
metropoli al centro di traffici e crocevia di mercanti e nobili viaggiatori,
città popolata di schiavi medioorientali e nordafricani. E allora il corteo
dei re Magi si compone di servi, donne, cavalli, cammelli ed elefanti,
occasioni per mirabili esercitazioni di esotismo, in cui riecheggia il ricordo dell'epica visita degli ambasciatori tunisini a Napoli agli inizi del seicento, immortalati anche dai pennelli del Bonito. E poi ancora le anatre
uccise e appese, il castrato, i conigli, le frattaglie, il pesce in tutte le sue
tipologie, gli arancini, gli struffoli, I cavolfiori, l'uva bianca e l'uva nera.....
L'elenco potrebbe essere infinito. Intorno alle cibarie, tutta l'umanità e
gli animali che avremmo potuto incontrare al mercato, sempre nella
Napoli del tempo: i venditori, le massaie, le zingare che leggevano le
mani tra i banchi, i giocatori di carte e di dadi, gli avventori della taverna, i cortei di cani, gatti, colombi. Ma anche vezzo esotico d'alto bordo,
leoni, scimmiette e pavoni.
In mezzo a questa folla indaffarata e coloratissima, il Praesepium. Un
tempio, o meglio le rovine di un antico tempio. Le colonne, i resti di un
frontone. Un omaggio a Pompei e a Paestum, appena ritrovate, e al
gusto per le antichità classiche che allora conquistava i ceti alti, ma
anche il simbolo di un paganesimo ormai in rovina, mentre si consuma
il Mistero più grande mai avvenuto: la nascita di Dio.
LA MANGIATOIA
La parola “presepe” significa letteralmente “mangiatoia” e indica il luogo
nel quale, come è raccontato nel Vangelo di Luca, fu collocate il
Bambino Gesù alla sua nascita, non avendo la santa coppia di Maria e
Giuseppe trovato alloggio nella locanda. Il presepe nasce, quindi, come
rappresentazione di alcuni passi del Vangelo relativi alla venuta al
mondo del Salvatore.
Artikel eerder verschenen in Il Botteghino, Anno VII – 15 dicembre
2009 - N. 134. Zie ook www.bottegarte.eu
DA LEGGERE
A Michel de Montaigne:
Reis naar Italië
Een reis naar Italië via Zwitserland en Duitsland in 1580-1581
Michel de Montaigne was reislustig en nieuwsgierig naar het reizen op zich.
In september 1580, vlak na de publicatie van zijn beroemd geworden
‘Essais’, vertrok Montaigne met een klein gezelschap voor een Italiaanse reis,
die ruim een jaar in beslag zou nemen. Meerdere malen moest hij onderweg
halt houden in een kuuroord, om verlichting te zoeken voor diverse lichamelijke kwalen. Montaigne was een dapper man, want ondanks deze kwalen
slaagt hij erin om een boeiend relaas te brengen van zijn lange reis, in die tijd
enkel mogelijk te paard!
Zijn doel was om een zo interessant en veelzijdig mogelijke reis te maken,
om te ontsnappen aan de toestanden in Frankrijk, waar op dat moment burgeroorlogen aan de gang waren. De reis diende ook als afleiding voor zijn
persoonlijke huiselijke beslommeringen.
Voor de lezer uit deze tijd is het reisverslag van de Montaigne een pakkend
verhaal, door het feit dat de schrijver zelf heel nieuwsgierig was naar opmerkelijke feiten en bezienswaardigheden. Heel interessant is het beeld dat de
lezer uit deze tijd krijgt over de manier van reizen in de zestiende eeuw, en
over bepaalde toestanden in Italië in die tijd.
De persoonlijke secretaris van Michel de Montaigne heeft het eerste deel van
het reisjournaal opgetekend; de Montaigne moest echter later zelfs alleen
zijn reis verderzetten, omdat zijn secretaris ziek werd of te vermoeid geworden was. Michel de Montaigne verbleef tijdens zijn reis lange tijd in Rome,
maar moest plots snel (nu ja, snel….) terugkeren naar Frankrijk. Hij had het
bericht gekregen dat hij tot burgemeester verkozen was in Bordeaux.
Wat het boek voor mij heel aantrekkelijk om te lezen maakt, is het feit dat je
een reisverslag leest dat meer dan vier eeuwen geleden werd geschreven.
Je ontdekt hoe Italië toen was, de verblijfsmogelijkheden, de bezienswaardigheden die nog steeds dezelfde zijn voor wat betreft de architectuur en de
kunst van voor 1580. Je reist als het ware mee met de Montaigne, zo boeiend is het reisverslag! Ik had bewondering voor de Montaigne, die ondanks
tegenslagen onderweg ook nog humoristisch uit de hoek kan komen.
Het reisverslag van Michel de Montaigne werd pas twee eeuwen later teruggevonden! Het werd gepubliceerd in 1774.
Het boek is uitgegeven bij uitgeverij Meulenhoff.
Veel leesplezier!
Anne-Marie Neckebroeck
12
33
DA LEGGERE
CULTURA ITALIANA
Rituali del Natale
e di Capodanno in Sicilia
A traveller in Italy
(Reiziger in Italië) – H.V. Morton
Indien je tijdens de koude wintermaanden wil wegzinken in een boek
over Noord-Italië, dan kan er geen betere keuze zijn dan de schrijver
H.V. Morton (1892-1979). Als je vanuit je luie zetel thuis opnieuw wil
vertoeven op je geliefdkoosde plekken in Italië, lees dan “A traveller
in Italy” van H.V. Morton!
Hij sleept je mee, hij voert je mee dankzij zijn onnavolgbare schrijfstijl!
Zelden las ik betere reisverhalen!
In dit boek geeft de schrijver een verslag van zijn verblijf in
Lombardije, Emilia-Romagna, Veneto, Toscane en Umbrië. H.V.
Morton schreef ook “A traveller in Southern-Italy”, “A traveller in
Rome” en “The fountains of Rome”. De boeken zijn vertaald in het
Nederlands, maar het kost enige moeite om ze te pakken te krijgen.
Voor wie een redelijke kennis van het Engels heeft, zijn ze heel makkelijk in het Engels te lezen.
Je kan de boeken ontlenen in de bibliotheek, of je kan ze kopen op
tweedehandsboeken-websites op internet.
Ik heb “A traveller in Italy” op die manier gekocht (prijs ongeveer 10
euro).
H.V. Morton heeft zelfs een “fan-club” op internet, “The H.V. Morton
Society”, je kan er lid van worden. Ik geef hierbij de link naar de
website:
www.ovg.co.uk/hvm_society.html
Hierbij ook een link naar een website waar je het boek kan kopen:
www.boekwinkeltjes.nl/singleorder.php?id=101720369
Als je een beetje zoekt, kan je wellicht de Nederlandse vertaling te
pakken krijgen. Je zal er geen spijt van hebben! Je vergeet alles
om je heen bij het lezen, en je bent weer in Italië!
In Sicilia Le feste di Natale e Capodanno, soprattutto in passato,
s'identificano con il grande rientro degli emigrati nei paesi d'origine.
Il ritorno anche se breve dei parenti, degli amici lontani riunisce i nuclei
familiari. Queste feste nella tradizione popolare siciliana sono legate al
mito della Vecchia di Natale e della 'Vecchia Strina' che, come i morti,
porta i regali ai fanciulli, queste usanze infatti sono legate ad un'unica
matrice rituale di origine agraria che è alla base sia al culto dei defunti
che in quello della rinascita della vita e del suo ciclo che trova nel
Capodanno una delle sue manifestazioni principali. L'usanza molto
popolare della “strina” siciliana richiama anche nel nome le “stritiae”
dell'antica Roma, che rappresentavano appunto i doni di capodanno.
Per quanto riguarda i pani figuranti che si solevano preparare in questo
periodo, sono rimaste solo sporadiche testimonianze che sopravvivono
soprattutto nelle province della Sicilia orientale, a Modica se ne preparava uno a forma di cannizzu, cioè a forma del contenitore che serviva
a conservare il grano e altri cereali. Questo pane si prepara la vigilia di
Natale e lo si consumava per il Capodanno, il capofamiglia lo affetta
mentre la moglie lo distribuisce a tutta la famiglia. Si riempie di simbolici
chicchi di grano, lenticchie, fave e ceci.
Un altro pane natalizio è il cosiddetto “pani di 'uoi“ (cioè di buoi), molto
diffuse nella Sicilia sud-orientale. Sempre in periodo natalizio, a
Buccheri si preparano per le bambine due tipi di pane, uno è detto
'nfasciateddu' e raffigura un infante infasciato, l'altro detto 'cùcchia' è
simile al pane di 'uoi, infatti è formato dall'unione di due elementi con le
punte che si aprono come corni.
A Natale in Sicilia si consumano anche alcuni tipi di focacce calde preparate a base di farina di grano e vari ingredienti, esse hanno vari nomi
a seconda delle località e delle farce, la 'scacciata o scaccia' è tipicamente catanese ed ha molte varianti in quanto può essere farcita in
molti modi. Focacce calde sono anche la 'mpanata natalizia nissena, e
la 'mpanata Ionica di Natale, realizzate con pasta di pane e diversi condimenti all'interno, la 'cudduredda di vinu cottu' (ciambella di vino
cotto).
Artikel eerder verschenen in Il Botteghino, Anno VII – 15 dicembre
2009 - N. 134. Zie ook www.bottegarte.eu
Anne-Marie Neckebroeck
32
13
CULTURA ITALIANA
DA LEGGERE
de plaatselijke staalfabrieken. De meisjes zijn vanaf hun vroege jeugd
onafscheidelijk, maar op de drempel van volwassenheid moeten zij
afscheid nemen van hun zo vertrouwde leven en begint alles te
draaien om hun verlangen als vrouw bewonderd te worden. In hun
troosteloze arbeiderswijk proberen Anna en Francesca hun ontluikende seksualiteit uit te buiten om de bedrukte sfeer thuis te ontvluchten. Dan komt op een dag de liefde uit een onverwachte hoek,
waardoor de onoverwinnelijke vriendschap tussen Anna en
Francesca op losse schroeven komt te staan.
Silvia Avallone beschrijft op uiterst gevoelige wijze de levens van
twee opgroeiende meisjes die gevangen zitten tussen conflicterende
emoties van liefde en rivaliteit. Een nieuwe Italiaanse stem, een jonge
schrijfster die door haar psychologische scherpzinnigheid een verpletterende indruk achterlaat.
LA CELEBRAZIONE
DELL’ANNO NUOVO
“IL CAPODANNO”
La celebrazione dell'anno nuovo è la più antica di cui vi sia traccia nella storia dell'uomo. Furono i Babilonesi circa 4000 anni fa
a festeggiare per primi il loro capodanno. Intorno all'anno 2000
a.C., l'anno babilonese iniziava in corrispondenza con la prima
Luna Nuova dopo l'equinozio di primavera.
Dopotutto, la primavera è la stagione della rinascita, della nuova
semina, della fioritura. Inoltre, il 1° gennaio non ha alcun significato dal punto di vista dell'agricoltura o astronomico. È stata
quindi una scelta puramente arbitraria.
Gli antichi romani continuarono a celebrare l'anno nuovo nel
tardo marzo, ma il loro calendario era continuamente 'manomesso' dai vari imperatori; si scelse quindi di 'sincronizzarlo' con
il sole.
Fu Giulio Cesare, nel 46 a.C., a creare quello che ancora oggi è
conosciuto come il "calendario Giuliano", che stabiliva che l'anno nuovo iniziava il primo gennaio.
I PROPOSITI PER L’ANNO NUOVO
Una tradizione del nuovo anno è quella dei "propositi per l'anno
nuovo". Anche questa tradizione nasce dai babilonesi: il proposito che più spesso facevano era quello di restituire strumenti
per l'agricoltura che erano stati prestati loro.
Tradizionalmente, l'anno nuovo è simboleggiato dalla figura di
un bimbo appena nato. Questa tradizione nasce in Grecia intorno all'anno 600 a.C.
Un bambino piccolo era il simbolo dell'annuale rinascita di
Dioniso, dio del vino. Questa cerimonia serviva per ottenere fertilità e ricchezza. Una celebrazione simile esisteva anche nell'antico Egitto.
Tradizionalmente, si pensa che ciò che si fa il primo giorno del
nuovo anno, incida molto su come sarà l'intero anno. Per questo si festeggia con la propria famiglia, con gli amici, in una nottata all'insegna dell'allegria e del lusso.
Si dice che porti molta fortuna se il primo visitatore di casa
14
Jij en ik, het nieuwste boek van Niccola Ammaniti
De veertienjarige Lorenzo maakt moeilijk contact met leeftijdgenoten.
Hij wil het liefst alleen zijn. Zijn woedeaanvallen zijn inmiddels verdwenen; tegenwoordig excelleert hij in het imiteren van het gedrag
en uiterlijk van zijn klasgenoten om zo onzichtbaar te zijn voor iedereen. Zijn moeder maakt zich zorgen en Lorenzo is zich daar pijnlijk
van bewust. Om haar gerust te stellen vertelt hij haar een leugen.
Die leugen brengt hem in contact met zijn halfzusje Olivia, over wie
hij alleen maar slechte verhalen heeft gehoord. Hij wil haar in eerste
instantie niet zien en weigert haar toe te laten, totdat hij zich realiseert dat ze elkaar misschien wel tot steun kunnen zijn. Jij en ik is
een ontroerende novelle over twee jonge mensen die hunkeren naar
acceptatie, maar die bang zijn zichzelf te verliezen. Niccolò Ammaniti
is er opnieuw in geslaagd om met kleine, haarscherpe observaties
en rake zinnen de kwetsbaarheid van een kind te beschrijven dat
gevangenzit in een keurslijf van verwachtingen. (10 euro tot
31/12/2010)
Ook van Ammaniti: Ik haal je op, ik neem je mee.
Een klein fictief dorp, Ischiano Scalo, aan de Italiaanse Rivièra, is het
toneel voor twee adembenemende liefdesverhalen. Graziano Biglia is
een veertigjarige playboy – met geblondeerd haar, zonnebankteint en
strakke leren broek – die het buitengewoon met zichzelf heeft getroffen. Hij speelt gitaar en is een groot fan van de Gipsy Kings. Na veel
gereis en talloze affaires is hij naar Ischiano teruggekeerd om zich te
settelen met zijn ‘geliefde’ Erica, die alleen maar op zijn geld uit is.
Gloria en Pietro zitten in dezelfde klas: zij is van goede komaf, woont
in een villa in de heuvels, is mooi en zelfbewust. Hij is een schuchtere, onzekere en dromerige jongen, die lijdt onder het explosieve
karakter van zijn vader – een verknipte herder – en is het mikpunt
van de treiterijen van andere jongens uit zijn klas. Wanneer Pietro
door drie van zijn kwelgeesten gedwongen wordt in te breken in de
school, en later, onder andere omstandigheden, ook thuis bij zijn
lerares Flora – die een geheime verhouding heeft met Graziano –
raken alle hoofdpersonen op dramatische wijze met elkaar verbonden. 7,50 euro tot 31/12/2010
31
DA LEGGERE
CULTURA ITALIANA
Boekentips
vostra nel nuovo anno sia un uomo alto e con i capelli scuri, ma
in molti credono anche che una volta scesi in strada porti fortuna incontrare, come prima persona dell'anno, una persona del
sesso opposto.
Tutti sembrano essere invece d'accordo sul fatto che incontrare
un gobbo la mattina del primo dell'anno sia un evento da salutare con gioia.
Het echte Sicilië
De liefde van Marc Van Hulle, redacteur bij het Nieuwsblad, voor
Italië's grootste eiland begon meer dan twee decennia geleden.
Talloze bezoeken later leek hij de aangewezen figuur om een gids
over het echte Sicilië te maken. Maar dit trotse en eigenzinnige
eiland in één boek vatten is onmogelijk, zo bleek al snel. Vandaar dat
de auteurs, naast de toeristische klassiekers, ook bewust plaats
hebben ingeruimd voor talloze eigen accenten. Zo gaan ze onder
meer op bezoek bij mensen die op de flanken van de Etna wonen,
in het hotel waar Simple Minds-zanger Jim Kerr in investeerde, naar
het maffiastadje Corleone, bij een gediplomeerde fabrikant van ricotta en pecorino en langs het ‘Belgische’ strand van Mondello. Net dit
soort verhalen geven je zin om ter plaatse (opnieuw) op verkenning
te gaan.
Toeval bestaat niet: in dit boek ook info over de artiest Patrick
Ysebaert
Marc van Hulle, ‘Het echte Sicilië’, Davidsfonds, 163 blz., 24,95 euro
Verder kregen we in ’t Oneindig verhaal nog een aantal tips die we
hier graag in ’t kort weergeven!
In de zee zijn krokodillen van Fabio Geda
De ongelooflijke reis van een Afghaanse jongen van tien op zoek
naar een veilige plek die hij 'thuis' kan noemen. Enayatollah Akbari
wordt op de verkeerde plek en op het verkeerde moment geboren.
Ook al is hij een kind niet groter dan een geit en blinkt hij uit in het
Buzul-bazi-spel, op een dag is hij zijn leven niet meer zeker. Zijn
moeder neemt hem mee naar Pakistan, waar ze hem alleen achterlaat. Uit deze tragische daad van liefde komt de ongelooflijke reis
voort die Enayatollah via Iran, Turkije en Griekenland naar Italië voert.
Een odyssee vol waaghalzerij waarbij hij de slechte maar ook de
goede kant van de mens leert kennen.
Breng alles terug naar huis van Nicola Lagioia
Na twintig jaar keert een man terug naar de plek waar hij opgroeide
om in het reine te komen met een traumatische gebeurtenis die zijn
leven en de levens van de mensen om hem heen voorgoed veranderde. Als zoon van welvarende ouders is hij naar een eliteschool
gestuurd, waar hij vriendschap sluit met Vincenzo en Giuseppe. De
drie jongens moeten niets hebben van het burgerlijke en zogenaamd
succesvolle leven van hun families en storten zich op muziek, meisjes, drank, drugs en feesten. Terwijl hun ouders in de problemen
raken met justitie door hun obsessieve hang naar rijkdom, ontdekken de drie jongens dat ook hun eigen hedonisme een keerzijde
heeft. Maar kunnen ze nog wel ontsnappen uit de neerwaartse spiraal waarin ze terechtgekomen zijn?
Breng alles terug naar huis is een indrukwekkende roman over de
generatie die opgroeide in de jaren tachtig, waarin Nicola Lagioia
zowel de positieve als de negatieve kanten van dit decennium met
veel gevoel en precisie beschrijft. Zijn verhaal over vriendschap, verraad en generatieconflicten fascineert van de eerste tot de laatste
pagina.
LA TAVOLA
Tavola imbandita e a portata di mano, una tavola bella e calda
che sappia accoglierci nel momento del pasto
Le nostre tavole e le nostre case sono addobbate sempre di più
nelle feste natalizie. La tavola è riccamente imbandita, l'albero di
Natale troneggia al centro del salone. La tavola ha una funzione
importante nel festeggiamento insieme ai parenti o agli amici.
Tutti quanti ci si riunisce accanto al tavolo, riccamente decorato,
e si comincia a mangiare ed a discorrere. I colori della tavola,
tovaglie, piatti e tovaglioli, sono i più vari: ma il rosso ed il bianco, i colori del Natale per eccellenza, la fanno naturalmente da
padroni. Soprattutto a Natale questa esigenza cresce e richiede
impegno e dedizione.
Quando si apparecchia per mangiare però, in ricorrenze come
queste, si usa porre al centro della tavola delle decorazioni che
allietino il pasto dei commensali. Così sulle nostre tavole, spesso, vengono posti dei centrini fatti di piante o di frutti che abbelliscono il cenone od il pranzo del Natale. L'acquolina in bocca
può venire anche da una bella tavola colorata e addobbata, da
segnaposti, centritavola, candele e tutto quello che può rendere
più gioioso il luogo delle delizie. Golosità e dolcezze, accompagnate da piccoli addobbi, sono una vera festa per gli occhi.
IL NATALE E LE FESTIVITÀ PAGANE SI SONO FUSE
Il Natale e le festività pagane si sono fuse nel corso dei secoli.
Ecco allora che le piante che ornano le case, i luoghi della città
e le tavole imbandite vengono ad avere un significato particolare, qualcosa che va oltre la bellezza estetica. La memoria di
De grote Italiaanse roman van het najaar:
Staal van Silvia Avallone.
De dertienjarige Anna en Francesca wonen in hetzelfde appartementencomplex in Piombino, een klein industriestadje aan de Italiaanse
kust met uitzicht op het eiland Elba. Elba is voor de rijken en toeristen, en onbereikbaar voor het gewone volk dat zijn brood verdient in
30
15
CULTURA ITALIANA
STAMPA
questi simboli, però si perde nella storia del Medioevo contadino
europeo. Memoria che noi oggi abbiamo perso ma che è bene
sapere per non tranciare completamente i contatti con le nostre
radici culturali e storiche.
chia, dal totalitarismo al federalismo fino alla democrazia parlamentare sono importate (dalla Francia, dall'Inghilterra, dalla Germania, dalla
Spagna o dagli Stati Uniti). In Italia mostrano sempre qualcosa di artificiale: dalla goffaggine del fascismo alla rassegnazione del Parlamento
attuale. La Signoria risveglia, invece, automatismi antichi.
L'atteggiamento di tanti italiani di oggi verso B. ricorda quello degli italiani di ieri verso il Signore: sappiamo che pensa alla sua gloria, alla sua
famiglia e ai suoi interessi; speriamo pensi un po' anche a noi.
«Dall'essere costretti a condurre vita tanto difficile», scriveva Giuseppe
Prezzolini, «i Signori impararono a essere profondi osservatori degli
uomini». Si dice che Cosimo de' Medici, fondatore della dinastia fiorentina, fosse circospetto e riuscisse a leggere il carattere di uno sconosciuto con uno sguardo. Anche B. è considerato un formidabile studioso degli uomini. Ai quali chiede di ammirarlo e non criticarlo; adularlo e
non tradirlo; amarlo e non giudicarlo.
DAL VISCHIO ALLA MELAGRANA
Il vischio: è la pianta natalizia per antonomasia riconosciuta
come pianta di buon augurio: è una panacea contro tutti i mali,
perché non possiede legami con la terra. È l'incarnazione dello
spirito vitale e quindi protettivo. Già Virgilio nell'Eneide lo cita per
le sue virtù magiche.
Il ginepro: la leggenda narra che Maria, in fuga dai soldati di
Erode, trovò rifugio e nascondiglio fra i propri rami. E da quel
legno si sarebbe anche fatta la croce di Gesù. Tra le sue virtù, si
sosteneva che fosse una pianta che teneva lontano i rettili e a
curarne il morso, che la tradizione cristiana interpretò come un
potere di purificazione dei peccati.
Agrifoglio e pungitopo: sono dei portafortuna, la tradizione cristiana vede nelle sue foglie dure e con le spine il simbolo di
forza e di difesa contro i mali, e nelle sue bacche la luce di
Natale, sono simbolo di allegria e di buon auspicio.
Auspici di fecondità e di abbondanza per il ciclo dell'anno che
sta iniziando.
Il biancospino: germoglia nei giorni di Natale e fiorisce a Pasqua
e si fa risalire, il biancospino di Glastonbury, al bastone di
Giuseppe d'Arimatea che aveva piantato con le sue mani.
Arancia: frutto dell'inverno, solare, l'arancia raffigura il Natale a
tavola per il suo splendore e per la speranza.
Melagrana: il suo significato si riferisce al mondo agreste, simboleggiava la rigenerazione della terra, mentre per Cristo indica
la resurrezione, infatti viene spesso dipinto con una melagrama
in mano.
IL SENSO DELLA FESTA
Il senso della festa non si ha solo con il ritrovarsi e lo stare insieme, ma anche con la preparazione di un luogo accogliente e
allegro in cui potersi muovere a proprio agio. Anzi, spesso è
proprio l'impegno che si dedica alla preparazione di una festa il
primo divertimento.
Ma la tavola deve anche aiutare la presentazione del cibo. Un
cibo visto come il fare parte di una comunità; basti pensare al
rito della comunione come messa in scena dell'espressione
simbolica di partecipazione mistica. L'assumere cibo in comune, infatti, costituisce l'episodio centrale di molti riti legati alle
vicende significative della vita sociale, come i vincoli matrimoniali. Quindi largo uso di candele, centrini e ogni tipo di addobbo
che possa allietare la festa.
Perché sia un vero Natale per tutti
Artikel eerder verschenen in Il Botteghino, Anno VII
– 15 dicembre 2009 - N. 134.
Zie ook www.bottegarte.eu
9) Fattore T.I.N.A. T.I.N.A., There Is No Alternative. L'acronimo, coniato da Margaret Thatcher, spiega la condizione di molti elettori.
L'alternativa di centrosinistra s'è rivelata poco appetitosa: coalizioni rissose, proposte vaghe, comportamenti ipocriti. L'ascendenza comunista del Partito democratico è indiscutibile, e B. non manca di farla presente. Il doppio, sospetto e simmetrico fallimento di Romano Prodi eletto nel 1996 e 2006, silurato nel 1998 e 2008 - ha un suo garbo
estetico, ma si è rivelato un'eredità pesante. Gli italiani sono realisti.
Prima di scegliere ciò che ritengono giusto, prendono quello che sembra utile. Alcune iniziative di B. piacciono (o almeno dispiacciono meno
dell'alternativa): abolizione dell'Ici sulla prima casa, contrasto all'immigrazione clandestina, lotta alla criminalità organizzata, riforma del codice della strada. Se queste iniziative si dimostrano un successo, molti
media provvedono a ricordarlo. Se si rivelano un fallimento, c'è chi s'incarica di farlo dimenticare. Non solo: il centrodestra unito rassicura,
almeno quanto il centrosinistra diviso irrita. Se l'unico modo per tenere
insieme un'alleanza politica è possederla, B. ne ha presto calcolato il
costo (economico, politico, nervoso). Senza conoscerlo, ha seguito il
consiglio del presidente Lyndon B. Johnson il quale, parlando del direttore dell'Fbi J. Edgar Hoover, sbottò: «It's probably better to have him
inside the tent pissing out, than outside the tent pissing in», probabilmente è meglio averlo dentro la tenda che piscia fuori, piuttosto di
averlo fuori che piscia dentro. Così si spiega l'espulsione e il disprezzo
verso Gianfranco Fini, cofondatore del Popolo della libertà. Nel 2010,
dopo sedici anni, l'alleato ha osato uscire dalla tenda: e non è ben
chiaro quali intenzioni abbia.
10) Fattore Palio. Conoscete il Palio di Siena? Vincerlo, per una contrada, è una gioia immensa. Ma esiste una gioia altrettanto grande: assistere alla sconfitta della contrada rivale. Funzionano così molte cose, in
Italia: dalla geografia all'industria, dalla cultura all'amministrazione, dalle
professioni allo sport (i tifosi della Lazio felici di perdere con l'Inter pur di
evitare lo scudetto alla Roma). La politica non poteva fare eccezione: il
tribalismo non è una tattica, è un istinto. Pur di tener fuori la sinistra,
giudicata inaffidabile, molti italiani avrebbero votato il demonio. E B. sa
essere diabolico. Ma il diavolo, diciamolo, ha un altro stile.
Beppe Severgnini
27 ottobre 2010 ©
RIPRODUZIONE RISERVATA
16
29
STAMPA
SPROKKEL
sé; poi ha costruito sulla sfiducia verso ciò che è condiviso, sull'insofferenza verso le regole, sulla soddisfazione intima nel trovare una soluzione privata a un problema pubblico. In Italia non si chiede - insieme e
con forza - un nuovo sistema fiscale, più giusto e più equo. Si aggira
quello esistente. Ognuno di noi si sente un Robinson Crusoe, naufrago
in una penisola affollata.
4) Fattore Truman. Quanti quotidiani si vendono ogni giorno in Italia, se
escludiamo quelli sportivi? Cinque milioni. Quanti italiani entrano regolarmente in libreria? Cinque milioni. Quanti sono i visitatori dei siti d'informazione? Cinque milioni. Quanti seguono Sky Tg24 e Tg La7?
Cinque milioni. Quanti guardano i programmi televisivi d'approfondimento in seconda serata? Cinque milioni, di ogni opinione politica. Il
sospetto è che siano sempre gli stessi. Chiamiamolo Five Million Club.
È importante? Certo, ma non decide le elezioni. La televisione - tutta,
non solo i notiziari - resta fondamentale per i personaggi che crea, per i
messaggi che lancia, per le suggestioni che lascia, per le cose che dice
e soprattutto per quelle che tace. E chi possiede la Tv privata e controlla la Tv pubblica, in Italia? Come nel Truman Show, il capolavoro di
Peter Weir, qualcuno ci ha aiutato a pensare.
5) Fattore Hoover. La Hoover, fondata nel 1908 a New Berlin, oggi
Canton, Ohio (Usa), è la marca d'aspirapolveri per antonomasia, al
punto da essere diventata un nome comune: in inglese, «passare
l'aspirapolvere» si dice to hoover. I suoi rappresentanti (door-to-door
salesmen) erano leggendari: tenaci, esperti, abili psicologi, collocatori
implacabili della propria merce. B. possiede una capacità di seduzione
commerciale che ha ereditato dalle precedenti professioni - edilizia,
pubblicità, televisione - e ha applicato alla politica. La consapevolezza
che il messaggio dev'essere semplice, gradevole e rassicurante. La
convinzione che la ripetitività paga. La certezza che l'aspetto esteriore,
in un Paese ossessionato dall'estetica, resta fondamentale (tra una
bella figura e un buon comportamento, in Italia non c'è partita).
6) Fattore Zelig. Immedesimarsi negli interlocutori: una qualità necessaria a ogni politico. La capacità di trasformarsi in loro è più rara. Il desiderio di essere gradito ha insegnato a B. tecniche degne di Zelig,
camaleontico protagonista del film di Woody Allen. Padre di famiglia coi
figli (e le due mogli, finché è durata). Donnaiolo con le donne. Giovane
tra i giovani. Saggio con gli anziani. Nottambulo tra i nottambuli.
Lavoratore tra gli operai. Imprenditore tra gli imprenditori. Tifoso tra i
tifosi. Milanista tra i milanisti. Milanese con i milanesi. Lombardo tra i
lombardi. Italiano tra i meridionali. Napoletano tra i napoletani (con
musica). Andasse a una partita di basket, potrebbe uscirne più alto.
7) Fattore harem. L'ossessione femminile, ben nota in azienda e poi nel
mondo politico romano, è diventata di pubblico dominio nel 2009,
dopo l'apparizione al compleanno della diciottenne Noemi Letizia e le
testimonianze sulle feste a Villa Certosa e a Palazzo Grazioli. B. dapprima ha negato, poi ha abbozzato («Sono fedele? Frequentemente»), alla
fine ha accettato la reputazione («Non sono un santo»). Le rivelazioni
non l'hanno danneggiato: ha perso la moglie, ma non i voti. Molti italiani preferiscono l'autoindulgenza all'autodisciplina; e non negano che lui,
in fondo, fa ciò che loro sognano. Non c'è solo l'aspetto erotico: la gioventù è contagiosa, lo sapevano anche nell'antica Grecia (dove veline e
velini, però, ne approfittavano per imparare). Un collaboratore sessantenne, fedele della prima ora, descrive l'insofferenza di B. durante le
lunghe riunioni: «È chiaro: teme che gli attacchiamo la vecchiaia».
JEF
Was het u eigenlijk al opgevallen??
Niets gemist in de laatste 5-6 edities van Notizie?
Ik zal iets duidelijker zijn: duik eens in uw archief, zoek nr. 65
en kijk eens op bladzijde 29.
De schets van de Albergo Palazzo Seneca in Norcia (Perugia)
bij de korte beschrijving van dit historische gebouw moet zo
ongeveer (voorlopig hopelijk?) de laatste bijdrage aan Notizie
geweest zijn van Jef Deyaert.
Wat velen niet weten of beseffen is dat Jef vele uren besteed
heeft aan de totstandkoming van ons lijfblad. Niet alleen de
lay-out werd door hem verzorgd, maar ook werden de diverse
artikelen en verhalen die de drempel bij onze kritische redactie
mochten overschrijden door een luchtige schets of een sfeerrijke tekening van Jef opgefleurd.
Daarom namens Notizie hierbij een woord van dank aan hem
voor dit vele werk, met de oprechte wens dat het hem en zijn
vrouw Hélène weer spoedig beter mag gaan.
Wie weet? Misschien krijgen we dan weer het vervolg van de
‘locali storici d’italia’ en zien we weer iets van die mooie beelden uit zijn rijkgevulde archief.
Het ga je goed Jef.
Max
PS: Hij ondertekent zijn e-mails altijd met ‘Jefken’ maar JEF
past beter bij hem. Met hoofdletters.
Noot van de redactie
Inmiddels is Jef Deyaert verhuist naar WZC Moervaartheem
Meersstraat 31, Kamer SF 202 in 9185 Wachtebeke.
Tel 09 361 86 68
Post en bezoek welkom!
8) Fattore Medici. La Signoria - insieme al Comune - è l'unica creazione
politica originale degli italiani. Tutte le altre - dal feudalesimo alla monar-
28
17
VIAGGIARE
STAMPA
adora le donne, le feste e la buona compagnia. È un uomo dalla
memoria lunga capace di amnesie tattiche. È arrivato lontano alternando autostrade e scorciatoie. È un anticonformista consapevole dell'importanza del conformismo. Loda la Chiesa al mattino, i valori della famiglia al pomeriggio e la sera si porta a casa le ragazze. L'uomo è spettacolare, e riesce a farsi perdonare molto. Tanti italiani non si curano dei
conflitti d'interesse (chi non ne ha?), dei guai giudiziari (meglio gli imputati dei magistrati), delle battute inopportune (è così spontaneo!).
Promesse mancate, mezze verità, confusione tra ruolo pubblico e faccende private? C'è chi s'arrabbia e chi fa finta di niente. I secondi,
apparentemente, sono più dei primi.
In een notendop kan veel
Vier dagen reizen om één weekje Arenzano te zien en anders
niets… Je moet door een Italia-gekte gebeten zijn. Dat bèn ik
en mijn man en vrienden zijn me, weer eens, gevolgd.
Nu waren die 4 dagen autorijden niet zo zwaar. Kilometers
vreten in een comfortabele auto en dan in de namiddag,
zowat halverwege in
een zalig hotelletje:
rusten, lekker goedkoop eten, en zalig
Crêmant drinken en
tenslotte comfortabel
overnachten. Zeg zelf,
het zou erger kunnen.
Het was trouwens bij
onze heenreis heerlijk
weer. Dan: Arenzano!
Klein stadje gelegen
tussen Genova en
Savona in een
beschutte baai.
Droomweer dus, hoewel we al een stuk in
september waren.
We hadden vooraf
afgesproken om de
week rustig te houden:
dus geen uitstappen.
Maar sightseeing in
een notendop en een
prima hotel hebben de
week aardig gevuld.
Om te beginnen ons hotel.
Een Grand Hotel en met behulp van een folder geef ik een
Italiaanse beschrijving.
2) Fattore divino. B. ha capito che molti italiani applaudono la Chiesa
per sentirsi meno colpevoli quando non vanno in chiesa, ignorano
regolarmente sette comandamenti su dieci. La coerenza tra dichiarazioni e comportamenti non è una qualità che pretendiamo dai nostri
leader. L'indignazione privata davanti all'incoerenza pubblica è il
movente del voto in molte democrazie. Non in Italia. B. ha capito con
chi ha a che fare: una nazione che, per evitare delusioni, non si fa illusioni. In Vaticano - non nelle parrocchie - si accontentano di una legislazione favorevole, e non si preoccupano dei cattivi esempi. Movimenti
di ispirazione religiosa come Comunione e Liberazione preferiscono
concentrarsi sui fini - futuri, quindi mutevoli e opinabili - invece che sui
metodi utilizzati da amici e alleati. Per B. quest'impostazione escatologica è musica. Significa spostare il discorso dai comportamenti alle
intenzioni.
3) Fattore Robinson. Ogni italiano si sente solo contro il mondo. Be', se
non proprio contro il mondo, contro i vicini di casa. La sopravvivenza personale, familiare, sociale, economica - è motivo di orgoglio e prova
d'ingegno. Molto è stato scritto sull'individualismo nazionale, le sue
risorse, i suoi limiti e le sue conseguenze. B. è partito da qui: prima ha
costruito la sua fortuna, accreditandosi come un uomo che s'è fatto da
Imponente edificio neo-rinascimentale, simbolo dei fastosi anni
20, circondato da palme secolari, il Grand Hotel è stato completamente ristrutturato nel 1995.
È situato sul lungomaredi fronte ad una bella spiaggia , a due
passi dal Parco Botanico e dal centro storico di Arenzano.
We hadden half pension geboekt en kregen na een uitgebreid
ontbijtbuffet iedere avond: groentebuffet à volonté, keuze uit 4
primi piatti en 4 secondi.
18
27
STAMPA
VIAGGIARE
Cosa pensa la maggioranza
degli italiani? «è uno di noi».
E chi non lo pensa, lo teme
Il Cavaliere spiegato ai posteri. Dieci motivi per 20 anni di «regno»
Il segreto della longevità politica del premier e la pancia del Paese. La
presentazione del libro in diretta video lunedì 15 novembre alle 21 su
Corriere.it
«Berlusconi, perché?». Racconta Beppe Severgnini che nel suo girovagare per il mondo infinite volte si è sentito rivolgere quella domanda da
colleghi giornalisti, amici, scrittori di diverso orientamento politico, animati da curiosità più che da preconcetti. E così, cercando una risposta
per loro, ha cominciato a elencare i fattori del successo del Cavaliere.
Umanità, astuzia, camaleontica capacità di immedesimarsi negli interlocutori. Virtù (o vizi?) di Berlusconi, ma anche del Paese che ha deciso
di farsi rappresentare da lui. Disse una volta Giorgio Gaber: «Non ho
paura di Berlusconi in sé. Ho paura di Berlusconi in me». Quella frase
fa da epigrafe a «La pancia degli italiani. Berlusconi spiegato ai posteri»,
il libro di Beppe Severgnini in vendita da oggi, del quale pubblichiamo
l'introduzione
Spiegare Silvio Berlusconi agli italiani è una perdita di tempo. Ciascuno
di noi ha un'idea, raffinata in anni di indulgenza o idiosincrasia, e non la
cambierà. Ogni italiano si ritiene depositario dell'interpretazione autentica: discuterla è inutile. Utile è invece provare a spiegare il personaggio
ai posteri e, perché no?, agli stranieri. I primi non ci sono ancora, ma si
chiederanno cos'è successo in Italia. I secondi non capiscono, e vorrebbero. Qualcosa del genere, infatti, potrebbe accadere anche a loro.
Com'è possibile che Berlusconi - d'ora in poi, per brevità, B. - sia stato
votato (1994), rivotato (2001), votato ancora (2008) e rischi di vincere
anche le prossime elezioni? Qual è il segreto della sua longevità politica? Perché la maggioranza degli italiani lo ha appoggiato e/o sopportato per tanti anni? Non ne vede gli appetiti, i limiti e i metodi? Risposta: li
vede eccome. Se B. ha dominato la vita pubblica italiana per quasi
vent'anni, c'è un motivo. Anzi, ce ne sono dieci.
1) Fattore umano. Cosa pensa la maggioranza degli italiani? «Ci somiglia, è uno di noi». E chi non lo pensa, lo teme. B. vuole bene ai figli,
parla della mamma, capisce di calcio, sa fare i soldi, ama le case
nuove, detesta le regole, racconta le barzellette, dice le parolacce,
26
Daarna weer een vrijekeuze-buffet vol heerlijke taarten en fruit.(
Amai, onze lijn!) Iedere “kamer” kreeg daarbij 1 fles water en 1
fles wijn (rood, rosé of wit).
Die eerste avond kreeg ik de kans mijn Italiaans te oefenen en
kreeg zowaar een al of niet gemeend compliment van de maître d’hôtel.
Verder dan die poging ben ik in het hotel niet geraakt. De
andere dag kregen we een maître afkomstig uit Wallonië die
perfect Frans en Engels sprak, maar het Italiaans nog aan het
leren was. Ook de kelners en bedienden spraken vlot Frans en
Engels. Bovendien waren drie vierden van de gasten Belgen.
De mooie fresco’s en bijzondere gevelvormen gaven gelukkig
aan dat we in Italië waren.
Buiten het hotel echter waren we in Ligurië met typische
straatjes, pleintjes, huizen en folkloristische marktjes.
We ontdekten in Cogoleto dicht bij Arenzano, het geboortehuis van Cristoforo Colombo. Ieder stadje in de omgeving van
Genova schijnt terecht of onterecht zo’n geboortehuis te claimen.
Achter het hotel bevond zich een mooie botanische tuin met
bijhorende villa en toren. Opvallend was de vijver met hopen
waterschildpadden.
Er was een mooie kerk met een heel speciale vloerbedekking
vooraan: keien wit, grijs en zwart in een mooi mozaïek gelegd.
Toen wij er waren, werden er verschillende baby’s gedoopt.
Heel de familie was overdadig versierd gekleed met als pronkstuk de baby. Dat zie je bij ons niet meer.
Ook heel bijzonder was het Santuario di Gesù Bambino. Een
klooster en kerk, vrij hoog gelegen, maar het bouwwerk en
interieur waren het klimmen de moeite waard. De geschiedenis hoe het beeldje van Jezus als kind gered en beroemd is
geworden, stond in fresco’s afgebeeld.
De tijd buiten onze rustpauzes hebben we dus heel intensief
en met veel plezier beleefd. Wat er toch allemaal in een notendop kan!
Onze terugreis begon al met donkere wolken, regen en uren
wachten aan de St.-Gottardtunnel. Eenmaal daardoor scheen,
als om ons te troosten, weer de zon en onderweg wachtte
ons ‘ons’ gezellig hotelletje in Mulhouse.
Magda Van den Bosch
Praktisch:
Grand Hotel : www.grandhotelarenzano.it
Mulhouse: www.kyriad.fr/hotel-kyriad/fr/france/alsace/hautrhin/mulhouse.htm
19
VIAGGIARE
LAGO DI COMO:
IL LAGO DEI SOGNI
Enkele jaren geleden, toen we na een reis in Las Vegas belandden, zagen we daar een wondermooi Italiaans dorpje volledig
nagebouwd, Bellagio. Waar is dat? Ja, dat bevindt zich aan het
Comomeer, en ja, dat stond dit najaar op ons programma.
Op 1 september bracht Ryanair ons in Bergamo, waar we onze
huurauto ophaalden: een fiat panda!
Een uurtje later, na ontelbare ronde punten, vonden we ons eerste adres “Tre Re” een voormalig monastero, nu omgebouwd
tot een zeer comfortabel hotel in het centro storico di Como,
ideaal om de auto in de parking te zetten en te voet de stad te
verkennen.
Como is een juweeltje in het noorden van de laars, vanwaar je
op piazza Cavour de elegante dames en heren aan het aperitief
kunt zien nippen, de veerboten met minder elegante toeristen
kunt zien in - en uitvaren, de zon kunt zien onderduiken in het
meer met de zekerheid dat ze ’s anderendaags weer van de
partij zal zijn.
Il duomo di Como is een Lombardisch meesterwerk, waarvan
de bouw eeuwen heeft geduurd, met een meesterlijke façade in
renaissancestijl, met binnenin prachtige Vlaamse wandtapijten.
Como heeft ook luxueuze winkels; vooral de eeuwenoude zijdebewerking heeft van de stad één van de meest welvarende steden in Italië gemaakt. Vanuit het centrum kom je met de
authentieke funiculare in een 7-tal minuutjes tot hoog boven het
meer op 700 meter in “Brunate”. Hier heb je één van de mooiste uitzichten over het meer en de omliggende bergen. Hier zie
je ook goed de speciale vorm van het meer: een vork met twee
tanden, Como aan de ene, Lecco aan de andere tand en
Bellagio in het midden. Het is ook het diepste van de drie noordelijke meren. (circa 400m)
Langs de “Lungolario”, de promenade langs de oever, wandel je
tot aan de statige villa Olmo, alleen beneden toegankelijk
wegens restauratiewerken; we glipten heimelijk naar boven en
het is ontluisterend te zien in welke staat van verval de villa zich
bevond, maar de tuinen en waterpartijen maakten veel goed.
20
VIAGGIARE
deze “apotheek” geen aspirine, hoestmiddelen e.d. meer kopen; ze
heet nu ook terecht Officina Profumo Farmaceutica. Je vindt er een
overvloed van balsems en shampoos, tandpasta, zonnebrandcrème,
badolie, geurkaarsen, toiletzeep en dergelijke, en deze koopwaar is niet
bepaald goedkoop (gemiddeld 150 dollar voor een flacon reukwater !).
Het meest populaire product is acqua dei sette ladri (volgens sommige
bronnen “dei quattro ladri”) een vlugzout dat in alle lagen van de
Italiaanse bevolking al eeuwenlang wordt gebruikt om personen die zijn
flauwgevallen weer te laten bijkomen – de schrijver Giovanni Verga vermeldt het in zijn romans I Malavoglia en Mastro Don Gesualdo.
De oorsprong van deze benaming gaat waarschijnlijk terug tot een
pestepidemie die in 1720 de stad Marseille teisterde; dieven die daar
toen de lijken beroofden zouden dit middeltje bij zich hebben gehad
om aan de besmetting te ontsnappen... In theorie is de samenstelling
van deze acqua dei sette ladri nog altijd een fabrieksgeheim, maar na
enig aandringen van mijnentwege verklapte de chemicus die er dezer
dagen verantwoordelijk voor is mij dat de ingrediënten ervan zijn: kamfer, kruidnagel, lavendel, rozemarijn, kaneel en munt, dit alles vermengd
met zuivere alcohol – vertel het niet verder !
De vroegere tuin van de dominicanen is nu tot een paar vierkante
meter gereduceerd, want de wijk rond de kerk Santa Maria Novella is
in de loop der eeuwen volgebouwd. Alle producten worden tegenwoordig gemaakt op basis van kruiden die in de heuvels rond Firenze
groeien; de huidige eigenaars gaan er ook prat op dat deze producten
niet op dieren zijn uitgetest. Voor het maken van toiletzeep gebruikt
men nog steeds machines en technieken uit de eerste helft van de
negentiende eeuw !
Voor wie een bezoek aan deze interessante plek wil brengen vermeld ik
hier het adres : Via della Scala 16, Firenze. Buiten de zaal waarin de
winkel is gevestigd kan je ook, op aanvraag en in groep, de vroegere
sacristie van het dominicanerklooster bezoeken, de Spezieria en de
Sala Verde. Geïnteresseerden vinden er een rijke bibliotheek, en een al
even rijk instrumentarium.
Monique Jacqmain
Aanvullend bij deze , overigens zeer volledige historiek, wil ik toch
graag het volgende toevoegen:
Buiten de locatie van het moederhuis in Firenze zijn er nog bijhuizen in
Rome, Milaan, Forte dei Marmi, Lucca, Rimini, Londen, Parijs
en…Antwerpen.
Jazeker in de Augustijnenstraat nr 39 is er een bijhuis, weliswaar
bescheiden, van de Officina Profumo-farmaceutica di Santa Maria
Novella zoals de onderneming momenteel heet.
De Augustijnenstraat is een zijstraat van de Nationale Straat, niet ver
van de Modenatie.
In Antwerpen is een beperkt aanbod van de Italiaanse producten: de
zogenaamde antieke preparaten (melissewater, aqua en pastillen di
Santa Maria Novella, de sette ladri), likeuren voor inwendig gebruik, eau
de colognes, zuivere essences, lichaams -en gelaatsverzorging, zonneproducten, een mooi aanbod zepen, reukkaarsen en huisparfums en
tenslotte haar-, hand- en voetverzorging.
Het verder zeer uitgebreide gamma is in Firenze te krijgen.
Dan spreken we van geparfumeerde honing (15 soorten), confituren en
thee’s, kruideninfuus, dieetproducten, chocolades en olijfolieën.
Romain
Voor contact en meer gedetailleerde gegevens:
tel. 03 288 70 69
www.zone03.be/wca_digi/shop_detail/54/53118/
Santa-Maria-Novella.html
25
VIAGGIARE
La Farmacia
di Santa Maria Novella
Firenze is werkelijk een “onuitputtelijke” stad – ik heb er ooit een jaar
gewoond, ga er nog regelmatig vrienden opzoeken, en... heb er nog
lang niet alles gezien wat de moeite van een bezoek waard was en is.
Buiten de meest bekende kerken en musea vind je er nog tal van
andere bezienswaardigheden. Zo ontdekte ik slechts een paar jaar
geleden de fascinerende Farmacia di Santa Maria Novella, in de buurt
van de gelijknamige kerk vlakbij het station, die waarschijnlijk de oudste
apotheeek van Europa is. Ze werd rond 1221 gesticht door dominicanen, die in de tuinen van het gelijknamige klooster geneeskrachtige
kruiden oogstten en ze verwerkten tot medicamenten, maar ook tot
schoonheidsproducten. Dit tweede aspect werd in de loop der eeuwen
steeds belangrijker. Toen Caterina de' Medici in 1533 naar Parijs vertrok om er met de Franse koning Henri II te huwen bracht ze in haar
gevolg een eigen parfumeur mee, en twee monniken (Renato
Trombarelli en Renato Bianco) die aan de beroemde Florentijnse apotheek verbonden waren geweest. Ze introduceerde in haar nieuwe
vaderland de acqua della Regina, die speciaal voor haar in de Farmacia
di Santa Maria Novella werd geproduceerd, en die waarschijnlijk aan de
basis ligt van onze eau de Cologne.
Over de oorsprong van dit reukwater bestaan er verschillende versies.
Volgens sommige bronnen ontfutselde ene Giovanni Paolo Feminis
(circa 1660-1736) het geheime recept aan een Florentijnse kloosterlinge
en introduceerde hij het product in Duitsland, onder de naam eau
admirable, na zijn verhuizing naar Keulen in het jaar 1725. Anderen
schrijven de lancering van dit product toe aan ene Giovanni Maria
Farina (1685-1766) – inmiddels produceert en verkoopt in Keulen de
achtste generatie Farina's eau de Cologne, en is ze er eigenares van
een Duftmuseum.
Speciaal voor de in Toscane regerende Medici's werd in de Farmacia di
Santa Maria Novella de liquore mediceo gecreëerd. In ruil voor de
bewezen diensten verleende groothertog Ferdinando II deze onderneming in 1612 de toestemming om zich voortaan Fonderia di Sua
Altezza Reale te noemen. Na het uitsterven van de dynastie der
Medici's veranderde de naam in Antica Spezieria. Tot het jaar 1840
werden daar geneesmiddelen verkocht, maar tegenwoordig kan je in
24
VIAGGIARE
We reden tot in Cernobbio met de beroemde villa d’Este.
Ik draaide gezwind de tuin in met onze fiat panda, maar mocht
gezwind weer rechtsomkeer maken.
Er was juist een financiële top met de groten der aarde, waaronder Perès van Israël, de Arabische Emiraten, maar ook onze
Yves Leterme. (maar straks meer daarover). Inderdaad ik paste
echt wel niet tussen de mercedessen, de bmw’s, de lamborghini’s.
We hebben natuurlijk een zeer lekker restaurantje gevonden; ik
had op internet gezocht en Ristorante Sociale - een begrip in
Como - was daadwerkelijk numero uno: het gelijkvloers was
behangen met oude film- en theateraffiches en de bovenzaal
was gedecoreerd met fresco’s en een monumentale schouw. Je
moet wel reserveren! En …de prijzen zijn democratisch!
We planden een boottocht vanuit Como, voeren langs het klassehotel Villa d’Este, zagen de villa Oleandra (in Laglio) van
Georges Clooney, wat op verrukte gilletjes van de dames werd
onthaald. We meerden aan op isola Comacina, een piepklein
eilandje van 600 op 200m. en ik zag daar tot mijn grote verbazing de Belgische en Italiaanse vlag broederlijk naast elkaar
wapperen. Een welgeklede heer praatte met de “barista” en ik
hoorde “i Belgi” vernoemen. Daar moest ik het fijne van weten.
Hij vertelde me de geschiedenis van het eilandje, dat ooit
Belgisch bezit is geweest, geschonken bij testament door prinses Marie-José, maar teruggeven aan Italië. Ons land heeft er 2
villa’s behouden om er kunstenaars te logeren. De heer vertrouwde me “un secreto” toe:“Binnen een kwartiertje staat jullie
eerste minister hier”. Deze buitenkans liet ik me niet ontglippen!
Een politieboot met duikers aan boord werd vooruitgestuurd om
de veiligheid te controleren, twee carabinieri in gala-uniform met
pluimen op hun hoed weken niet meer van mijn zijde.
Toen onze eerste minister en zijn gevolg toekwamen, stonden
wij als enige bezoekers op de ponton om hem te verwelkomen.
De polizia wist niet wat ze zag toen hij zo gewillig met ons op de
foto ging en gemoedelijk ons de reden van zijn bezoek toelichtte: hij wilde zien in welke toestand de twee villa’s zich bevonden.
Vanuit ons tweede verblijfadres in Tremezzo, in hotel La Perla,
een schitterende locatie hoog boven het meer, waar de stilte
voelbaar was, hebben we nog enkele prachtige villa’s bezocht;
allen niet meer dan twintig kilometer van elkaar verwijderd.
21
VIAGGIARE
VIAGGIARE
Viaggio nelle Marche
De wereldberoemde villa Carlotta, twee verdiepingen hoog, de
ene kamer naast de andere vol met kunstwerken met als absolute topper amore e psyche; de villa heeft een park van
70.000m2, waar je zo nu en dan op een bankje een adempauze
kunt inlassen met oogstrelende panorama’s.
De villa Balbianello in Lenno, gelegen op het schiereiland
Lavedo, enkel met een taxiboot te bereiken en enkel te bezoeken met geleid bezoek(Engelssprekend), was volgens mij één
van de mooiste villa’s, die we gezien hebben. De ontdekkingsreiziger Guido Monzini heeft er de kunstschatten van zijn
omzwervingen over de hele wereld in ondergebracht. De tuinen
zijn van een weergaloze schoonheid en geven je regelmatig
inkijkjes over de “golfi di Venere e Diana”. Nu is de villa in handen van de “Fondo Ambiente italiano”
Natuurlijk mocht een bezoek aan het beroemde Bellagio niet
ontbreken, platgelopen door het toerisme, maar als je een honderdtal meter buiten het centrum gaat, kom je in “il parco e i
giardini della villa Mensi, in een oase van rust met eeuwenoude
bomen op een heuvelig parcours langs de oevers van het meer
met statige standbeelden die het geheel een ongekende klasse
en elegantie geven. Middenin troont dé villa, die we in Las
Vegas zagen.
Na enkele dagen namen we afscheid, we beloofden publiciteit
te maken voor de beide hotels, en we keerden terug naar
Bergamo in de gietende regen. Wat hebben we geluk gehad,
want met slecht weer valt deze reis letterlijk “in het water”!
Nu is het de zoveelste herinnering, de moeite waard om te
koesteren.
Simone
Info:
Hotel Tre Re COMO: www.hoteltrere.com
Hotel La Perla TREMEZZO: www.laperlatremezzo.com
Je moet al enige moeite doen om er Europese toeristen tegen te
komen. In Le Marche beleef je de zomervakantie samen met de
Italiaanse vakantiegangers. ‘Maar zelfs de Italianen kennen Le Marche
nauwelijks’, zegt Anna ons. We zijn te gast bij Anna Santini en haar
echtgenoot Paolo, in Casa Rastia, een agriturismo in het hartje van Le
Marche in de buurt van de stadjes Matelica en Fabriano. We hebben
het hier negen dagen naar onze zin gehad, mijn vrouw en ik, in deze
weinig bekende Italiaanse regio ten oosten van Umbrië.
‘Meglio un morto in casa che un marchigiano fuori dalla porta”, grinnikt
Paolo, terwijl hij het glas naar zijn lippen brengt. Dat zeggen de andere
Italianen omdat de Marchigiani ooit de belastingsontvangers van de
pausen waren. Het is onze laatste avond en we genieten van een fles
rode wijn die we ter afscheid meegebracht hebben. Paolo, op jongere
leeftijd was hij alpinist, een avonturier die met zijn mountain-bike door
de Sahara reed. Hij schreef er boeken over.
Paolo, onze gids, die ons hielp bij het plannen van onze uitstappen.
Volgend jaar brengen we zeker onze bottienen mee en maken we een
tocht door de bergen!
Het zal wennen, de terugkeer naar het drukke Vlaanderen met zijn lintbebouwing en files. Rastia is een piepklein dorpje. Enkele tientallen
inwoners, die je tot ’s avonds laat in groepjes gezeten voor hun huizen
aantreft. Van hieruit hebben we Le Marche verkend: Matelica, Fabriano,
le Grotte di Frasassi, de prachtige Riviera Del Conero in de buurt van
Ancona, Macerata, Ascoli Piceno (waar we een Anisetta in het beroemde Café Meletti gedronken hebben). Ook het Parco dei Monti Sibillini,
in Umbrië, met stadjes als Visso en Norcia zijn vanuit Casa Rastia
gemakkelijk te bereiken. Het weergaloos mooie Piano Grande met
Castelluccio in het midden van deze zee van stilte. Paolo zegt dat we
in de lente moeten terugkomen, dan is het een zee van bloemen.
Morgen vertrekken we weer naar de Adriatische kust, en dan is het
Ryan Air van Ancona naar Charleroi. We zullen enkele potten van
Anna’s zelfgemaakte confituur kopen en een blikje olio di olive van
eigen boomgaard krijgen, maar dat weten we nog niet. Een laatste
maal ontbijten in Anna’s stemmige eetzaal. Nog even de tour van het
zwembad doen en in de heuvels rond de vallei de top trachten te vinden die we, met enige moeite, bereikt hebben. Morgen krijgt Luna, de
grote witte hond, vast en zeker een koekje...
Ik zie het aan de ogen van mijn vrouw. Ik hoef het haar zelfs niet te vragen. We weten het allebei: hier keren we zeker terug.
Bert en Ilse Peeters-Smet
Agriturismo Casa Rastia B&B:
http://www.casarastia.it
22
23