GRISCHUN Nota d’englais per la admissiun a scola media ■ (cc) L’ordinaziun davart la procedura d’admissiun a las scolas medias è vegnida adattada da la regenza. Perquai ch’il rom englais sto da nov er vegnir resguardà vegn midada la calculaziun da la nota d’admissiun a la 1. classa gimnasiala. La nota d’admissiun è relevanta ensemen cun las notas da l’examen d’admissiun chantunal per l’admissiun ad ina scola media. Dapi l’onn da scola 2012/13 vegn instruì en il Grischun a partir da la 5. classa primara ultra d’ina segunda lingua chantunala er englais sco ulteriura lingua estra. La nota d’admissiun a la 1. classa gimnasiala vegn calculada da nov a maun da l’emprim attestat da semester da la 6. classa sco media arrundada sin ina mesa nota da las notas dals roms matematica, emprima lingua e segunda lingua, englais, geografia, istorgia, instrucziun da la natira, dissegnar e furmar, chant e musica sco er educaziun sportiva. La nota da mintga singul rom vegn resguardada en la calculaziun da la nota d’admissiun. En l’avegnir vegni desistì da resumar ils secturs spezials «uman ed ambient» e «roms artistics» a mintgamai ina media. La revisiun parziala da l’ordinaziun entra en vigur il 1. d’october 2014. VENDERDI, ILS 26 DA SETTEMBER 2014 Dis d’acziun grischuns per la sanadad psichica ■ (cp) En cooperaziun cun ils servetschs psichiatrics dal Grischun realisescha l’Uffizi da sanadad dal Grischun dals 2 fin ils 10 d’october 2014 ils dis d’acziun grischuns cun il titel «La sanadad psichica pertutga nus tuts!». Passa 30 occurrenzas vegnan organisadas ensemen cun differentas instituziuns en tut il chantun per l’entira populaziun. Malsognas psichicas èn – tenor l’organisaziun mundiala da la sanadad (WHO) – las malsognas las pli frequentas insumma. En Svizra è mintga segunda persuna pertutgada en il decurs da sia vita d’ina malsogna psichica che stuess vegnir tractada. Malsognas psichicas datti en tut las vegliadetgnas, ed ellas èn schizunt derasadas tar uffants e giuvenils. Cun ils dis d’acziun «La sanadad psichica pertutga nus tuts!» ademplescha l’Uffizi da sanadad dal Grischun l’incarica da prestaziun da realisar mesiras intercommunalas a favur da la promoziun da la sanadad e da la pre- venziun. La finamira è quella ch’ils umans sa scuntrian e ch’i dettia in barat tranter persunas spezialisadas, persunas pertutgadas, confamigliars e persunas interessadas. Duas occurrenzas principalas Il neuropsicolog renumà prof. dr. Lutz Jäncke avra gievgia, ils 2 d’october 2014 a las 18.00 ils dis d’acziun cun in referat davart il tema «10 pass a la sanadad psichica» en il center da furmaziun per la sanadad ed ils fatgs socials CSS a Cuira. Venderdi, ils 10 d’october 2014, al Di internaziunal da la sanadad psichica, maina il cusseglier guvernativ Christian Rathgeb a partir da las 16.30 en la clinica Waldhaus a Cuira tras la nova via tematica «10 pass a la sanadad psichica». Suenter referescha la psicoterapeuta Gaby Rudolf, che ha sezza gì experientschas cun psicosas, davart il tema «Restar sin via – recovery sco process per vita duranta». Il punct culminant e final è l’avertura da l’exposiziun «Il refugi da Michael Pankoks». L’exposiziun è en visita tar ils servetschs psichiatrics dal Grischun fin ils 11 da schaner 2015 perquai ch’il museum d’art dal Grischun vegn actualmain engrondì. Occurrenzas localas en il chantun «La sanadad psichica pertutga nus tuts!» è in element da la campagna da sanadad «grischun en moviment» da l’Uffizi da sanadad dal Grischun. Partenaris dals dis d’acziun èn ils servetschs psichiatrics dal Grischun. Las occurrenzas vegnan organisadas da differentas instituziuns che s’engaschan per la sanadad psichica en il chantun. En il rom da las passa 30 occurrenzas localas vegn promovì il barat tranter persunas spezialisadas, persunas pertutgadas, confamigliars e persunas interessadas. La populaziun po s’infurmar detagliadamain davart las occurrenzas sin www.grischun-enmoviment.ch. Sustegn per dapli daners a favur da l’economia alpina d’alloschament La regenza grischuna sustegna la revisiun totala da l’ordinaziun tar la lescha federala davart la promoziun dal sectur d’alloschament che vegn previsa da la confederaziun. Cun la revisiun vegn amplifitgada la promoziun da la societad svizra da credit d’hotel (SCH). La pussaivladad che la SCH po garantir en l’avegnir fin a sis milliuns francs e fin a 40 pertschient da la valur da rendita per project d’investiziun, dat – tenor l’avis da la regenza – dapli libertad d’agir en connex cun la finanziaziun en l’economia d’alloschament. Er èsi giustifitgà e necessari ch’ins po conceder en cas excepziunals imports d’emprest anc pli gronds. Cun pussibilitar projects da cooperaziun che basegnan dapli daners pon vegnir rinforzadas las destinaziuns turisticas. Refusar refusa la regenza in’extensiun dal perimeter da promoziun. I saja central che la promoziun futura da la SCH na perdia betg il focus sin projects en il turissem alpin resp. ch’i stettian a disposiziun avunda meds finanzials per projects da las regiuns turisticas alpinas. Da vischnancas e regiuns – Ardez: A la vischnanca d’Ardez vegn garantida ina contribuziun da maximalmain 60 000 francs per restaurar il clutger da la baselgia evangelica, e quai en il rom da la tgira da monuments. – Glion: Per la restauraziun totala da la chaplutta da s. Maria a Glion, Ruschein, vegn concedida a la fundaziun ecclesiastica chaplutta da Nossadunna – en il rom da la tgira da monuments – ina contribuziun da maximalmain 42 900 francs. – Savognin: La revisiun parziala da la lescha da construcziun, concludida da la vischnanca da Savognin ils 19 da matg 2014, vegn approvada. La revisiun parziala cuntegna ina nova lunghezza maximalmain pussaivla per in hotel planisà en il territori «Sandeilas». Contribuziuns a differentas instituziuns –Crusch cotschna Svizra: A la Crusch cotschna Svizra vegn pajada a favur dal project «Cumbat cunter l’epidemia dad Ebola» ina summa da 20 000 francs en il rom da l’agid en cas da catastrofas a l’exteriur. La Crusch cotschna Svizra tgira a Sierra Leone pazientas e pazients che han Ebola e scolescha persunal local per cumbatter cunter l’empidemia ch’è sa derasada en il pajais vestafrican. – Fundaziun da cultura Lumnezia: A la Fundaziun da cultura Lumnezia vegn concedida ina contribuziun da 15 000 francs per las activitads ed occurrenzas che stattan en connex cun l’anniversari da 100 onns dal scriptur rumantsch Toni Halter (1914–1986) e che han lieu l’atun 2014 en Val Lumnezia. Novas disposiziuns davart la taglia pauschala 2016 Las disposiziuns da la lescha da taglia, ch’è vegnida revedida dal cussegl grond ils 31 d’avust 2012 davart l’imposiziun da taglia tenor las expensas (taglia pauschala) vegnan messas en vigur per il 1. da schaner 2016. Tar l’imposiziun da taglia tenor las expensas na vegnan las taglias betg calculadas sin basa da las entradas e da la facultad effectiva, mabain tenor ils custs da viver effectivs. Da nov ston questas expensas importar en cas d’ina atgna chasada almain set giadas e betg sco fin ussa tschintg giadas la valur da l’atgna locaziun u dal tschains da locaziun. Plinavant sto la basa da fixaziun per calcular la taglia correspunder ad in import minimal (entradas d’almain 400 000 francs). Cun questas midadas vegn meglierada la giustia fiscala e pia l’acceptanza da l’imposiziun tenor las expensas. Il dretg d’ina imposiziun da taglia tenor las expensas han persunas natiralas che n’han betg il dretg da burgais svizzer, ch’èn obligadas da pajar taglia illimitadamain per l’emprima giada u suenter ina interrupziun d’almain 10 onns e che n’han betg in’activitad da gudogn en Svizra. 11 Da san.: Christian Rathgeb, schef dal Departament da giustia, segirtad e sanadad dal Grischun, Denise Rudin, manadra da la partiziun FOTO C. ALBIN/RTR «Promoziun da la sanadad e prevenziun» e Josef Müller, directur «Servetschs psichiatrics dal Grischun». Analisau las prognosas demograficas Dallas tractativas dalla regenza grischuna ■ (cc) La regenza grischuna ha prendì enconuschientscha d’ina perspectiva davart il svilup demografic fin l’onn 2040. Prognosas demograficas èn fitg impurtantas per la planisaziun dal territori. Ultra da quai ha la regenza surdà a la Graduate School dal Grischun ina incarica da prestaziun. En sia posiziun a la confederaziun sustegna ella plinavant la promoziun pli generusa da l’economia d’alloschament. Il chantun dovra per la planisaziun dal territori cifras actualas davart la perspectiva demografica. Datas da prognosas èn impurtantas en vista a la realisaziun dal nov dretg davart la planisaziun dal territori ch’è en vigur dapi il 1. da matg 2014. Il nov dretg federal davart la planisaziun dal territori attribuescha a la prognosa demografica ina gronda impurtanza, cunquai che la grondezza da las zonas da construcziun sto vegnir concepida en l’avegnir explicitamain tenor las prognosas demograficas. Per quests motivs ha l’uffizi per il svilup dal territori laschà far ina perspectiva demografica per il chantun Grischun da l’onn 2012 fin l’onn 2040. Las prognosas vegnan preschentadas en furma da scenaris (scenari bass, mesaun ed aut). Il scenari mesaun da la perspectiva demografica fa quint che la populaziun en il chantun Grischun creschia da 193 920 (2012) a 215 300 abitantas ed abitants l’onn 2040. Quai correspunda ad in augment dad 11 pertschient. En cas ch’il scenari aut sa verifitgass, en il qual plirs facturs influenzassan la creschientscha da la populaziun en moda positiva, creschiss la populaziun dal Grischun fin l’onn 2040 sin circa 221 500 persunas (+14%). En cas dal scenari bass percunter (cun facturs che franassan la creschientscha) creschiss la populaziun mo sin circa 206 000 abitantas ed abitants (+6%). En las singulas regiuns dal chantun è il svilup demografic però fitg different. Per las lavurs da la planisaziun dal territori en il sectur da l’abitadi ha la regenza decidì da sa basar sin il scenari aut dal svilup demografic. Ils resultats da la perspectiva demografica 2012 fin 2040 per il chantun Grischun pon vegnir consultads sut www.are.gr.ch (> Rumantsch > Servetschs > Basa) (link direct). Ils fisioterapeuts pon metter a quint dapli per lur prestaziuns Las fisioterapeutas ed ils fisioterapeuts èn sa cunvegnids cun las assicuranzas da malsauns davart ina nova valur chantunala dals puncts da taxa. La valur dals puncts da taxa per indemnisar prestaziuns da fisioterapia vegn auzada da fin ussa 86 raps sin da nov 94 raps (+8 raps). La regenza ha approvà in contract correspundent tranter fisio grischun, represchentà tras fisioswiss, e 44 assicuranzas da malsauns, represchentadas tras tarifsuisse sa, retroactivamain per il 1. d’avrigl 2014. Uschia pon vegnir terminadas proceduras da recurs pendentas en chaussa. La valur dals puncts da taxa pli auta chaschuna a las assicuranzas en il chantun Grischun custs supplementars da radund 1,3 milliuns francs per onn en il sectur da la fisioterapia. La Graduate School dal Grischun survegn ina incarica da prestaziun La regenza ha surdà a la Graduate School dal Grischun SA cun sedia a Tavau ina incarica da prestaziun per ils onns 2014 fin 2016. Per endrizzar e per manar la Graduate School dal Grischun vegnan garantidas contribuziuns chantunalas annualas da 290 000 francs, tut en tut pia 870 000 francs. La garanzia da survegnir contribuziuns ils onns 2015 e 2016 vala dentant cun resalva da l’approvaziun dal preventiv tras il cussegl grond. L’incarica da prestaziun vegn surdada sin basa da la nova lescha chantunala davart las scolas autas e la perscrutaziun. L’installaziun da la Graduate School dal Grischun rinforza il Grischun sco plazza da perscrutaziun e da scolaziun, e quai tras la collavuraziun cun las scolas autas ed ils instituts da perscrutaziun universitara dal chantun. La Graduate School dal Grischun promova la generaziun giuvna scientifica ch’è activa en il chantun. Ella sustegna las doctorandas ed ils doctorands sco er las postdoctorandas ed ils postdoctorands ch’èn activs en la regiun per extender lur cumpetenzas e lur rait scientifica. En quest connex sa basa la Graduate School dal Grischun sin partenaris universitars extrachantunals. Il dretg da promoziun è chaussa da las universitads, q.v.d. las doctorandas ed ils doctorands pon far lur lavurs da perscrutaziun mo en cumbinaziun cun in’universitad. Quest fatg garantescha la qualitad scientifica da la Graduate School dal Grischun. Projects da vias Ultra da quai ha la regenza approvà 1,63 milliuns francs per lavurs da construcziun sin il suandant traject: – via dal Pass dal Fuorn: lavurs d’impressari e da cuvrida, Falla da l’Uors–La Drossa Bien resultat grazia a Viafier Matterhorn Gottard ■ (anr/hh) En cumparegliaziun cun la medema perioda digl onn passau ha la gruppa Brig Visp Zermatt cun la Viafier Matterhorn Gottard augmentau igl emprem miez onn 2014 il recav per 3,6 milliuns sin 66,4 milliuns francs. Il gudogn da menaschi avon taglias, tscheins ed amortisaziuns (EBIDTA) ei carschius per 11 pertschien sin 15 milliuns francs ed il gudogn da concern per 13 pertschien sin 2,1 milliuns francs. Sco quei che l’interpresa scriva en ina communicaziun als mieds da massa ha il traffic regiunal dalla Viafier Matterhorn Gottard – signaus fermamein dil turissem – saviu nudar in carschament marcant. Il recav el traffic regiunal importa 22,1 milliuns francs, 12,1 pertschien dapli ch’igl emprem miez onn 2013. In clar carschament sa la gruppa era registrar tier il transport d’autos atras il tunnel dil Furca. Il recav da quel crescha numnadamein per 6,2 pertschien sin 3,7 milliuns francs. In svilup positiv po era vegnir constataus tier ils viadis d’aventura cun la Viafier Gornergrat, ferton ch’il Glacier Express sto nudar ina leva sperdita enviers igl emprem miez onn digl onn vargau. Cun il Glacier Express e la Viafier Gornergrat ha la gruppa generau ils emprems sis meins da quest onn in recav da 14,7 milliuns francs, 1,4 pertschien dapli ch’igl onn avon.
Scarica
