La Quotidiana 02-12-1998, p. 19
Èn ils scolasts surdumandads en la educaziun
sexuala e prevenziun cunter AIDS?
Ils resultats da la retschertga 1998 tar var 1000 giuvenils da 16-17 onns
■ (anr) Dapi il 1993 è ina part da l’instrucziun dal stgalim superiur ultra da
l’educaziun sexuala er la prevenziun
cunter AIDS. Ina retschertga, fatga da
divers gremis dal Grischun e preschentada ier a la pressa, dat ina invista en quai ch’ins ha cuntanschì sin
quest sectur. Per questa retschertga han
ins dumandà cun in questiunari 931 giuvenils dal 10avel onn da scola ch’han
absolvì er il 9avel onn da scola en il Grischun. Ins ha vulì avair indicaziuns davart l’organisaziun ed il cuntegn da l’instrucziun, enconuschientschas dals giuvenils pertutgant quellas dus tematicas,
lur ideas, giudicaments e giavischs.
Dretgas discrepanzas
tranter giuvens e giuvnas
Ils resultats preschentads a la pressa
mussan tenor Susanna Siegrist Moser,
manadra da la cussegliaziun per dumondas da famiglia, sexualitad e gravidanza,
ed Andrea Menn, manader da l’Agid
grischun cunter AIDS ch’ina gronda
part dals giuvenils grischuns, dentant
betg tuts (quai vul dir var 10% dals giuvenils interrogads), han survegnì in’educaziun sexuala ed in’instrucziun encunter AIDS. En bleras scolas vegnia impundì memia pauc temp per domadus
secturs d’instrucziun. L’educaziun sexuala succedia en emprima lingia en la
transmissiun da savida Savens vegnia dà
memia pauca paisa als sentiments ed a
las dumondas socialas sco p.ex. a la violenza sexuala ed a l’abus da l’integritad
sexuala da creschids u d’uffants. Gist en
quest sectur sa mussan tenor Siegrist
Moser malgrà ina gronda savida generala dretgas discrepanzas tranter giuvens
e giuvnas. Las giuvnas hajan ina savida
pli profunda ed exacta en dumondas sexualas, tar ils giuvens sajan savens anc
adina avant maun tscherts clischés antiquads sco p.ex. ch’ina dunna na possia
vegnir en speranza sch’ella n’haja betg in
orgassem.
Scolasts surdumandads?
A blers interrogads haja parì -uschia Siegrist Moser- che lur persuna d’instruc-
La cumissiun dad Aids cun il cusseglier guvernativ Joachim Caluori (amiez).
ziun saja surdumandada per tractar
quests temas. Perquai sa manifesteschia
cleramain il giavisch da consultar persunas d’ordaifer sco in spezialist d’in post
da cussegliaziun, ina media u in medi
(en questa succesiun). Il pli negativ saja
vegnida taxada l’educaziun sexuala sco
part da l’instrucziun religiusa. Sin il sectur dad AIDS na dettia tenor Menn naginas differenzas significativas tranter las
schlattainas. Mancanzas da savida existian en emprima lingia tar ils temas tabuisads sco sex oral ed anal u er charezza
homosexuala. Bleras persunas d’instrucziun hajan evidentamain difficultads da
tractar quests temas. Quests resultats relativamain buns sin il sectur da la savida
na sajan dentant nagin motiv per betg
far quitads, perquai che - tenor l’experientscha- il cumportament na vegnia
betg dictà mo da la savida. Aspects socials (p.ex. cumpetenza communicativa) e
persunals sajan fitg impurtants. Ma gist
per quests aspects haja la retschertga
tratg a glisch mancanzas considerablas.
11 recumandaziuns
Che a basa dals resultats da la retschertga haja la gruppa da lavur formulà
11 recumandaziuns ha relatà Christian
Sulser, manader dal post da lavur pedagogica dal departament d’educaziun
dal Grischun. La recumandaziun 1 p.ex.
giavischa l’integraziun da l’educaziun
sexuala e la prevenziun cunter AIDS sco
materias obligatorias en ils plans d’in-
FOTO T. DEFILLA
strucziun da las scolas popularas e dals
progimnasis resguardond expressivamain er temas sco «violenza sexuala» ed
«educaziun tenor la schlattaina». La recumandaziun 3 vul ch’en la scolaziun da
tut las persunas d’instrucziun sajan d’integrar l’educaziun sexuala e la prevenziun cunter AIDS en ils curriculums. E
la 9avla recumendaziun giavischa ch’il
chantun procuria per l’instituziun ed il
manaschi d’in post spezialisà per pedagogia sexuala. Per questa recumandaziun ha cusseglier guvernativ Joachim
Caluori mussà bler’incletta. Tenor el
saja quai en l’interess da la giuventetgna
da metter a disposiziun las finanzas per
in tal post tant dal chantun sco era da las
regiuns e da las vischnauncas.
L’emprim premi da Grischun-Vacanzas
per Dirk von Gehlen
Ils victurs da la concurrenza per futurs schurnalists davart viadis
■ (anr) Cun ina reportscha davart il
boom da Heidi a Maiavilla è Dirk von
Gehlen vegnì plazzà da la giuria sin
l’emprim rang. El ha 23 onns e studegia schurnalissem a Minca. Sin plaz
dus e trais da questa concurrenza
tranter schurnalists, che descrivan
viadis, figureschan Till Hein, Basilea,
e Cataria Rieger, da Minca. GrischunVacanzas ha gì scrit ora il favrer 1998
questa concurrenza. La surdada dals
premis ha gì lieu dacurt a San Murezzan. «Ils texts, cun ils quals la giuria ha
gì da s’occuppar eran plain vita.» Quai
ha Peter Linden, commember da la giuria, constatà en sia laudatio. Consequentamain sa differezieschian els fitg
dal tradiziunal e deplorablamain fitg
derasà schurnalissem davart viadis. Lez
tgiria e cultiveschia sias clischas che na
fetschian mal a nagin, ma che n’animeschian era betg insatgi. En preschientscha da plirs commembers da la giuria
han ils trais purtaders da l’emprim
premi da promoziun per schurnalists
davart viadis retschavì a San Murezzan
dacurt ils premis en daners ed ils documents correspundents.
Ils victurs
Sin plaz in ha la giuria cun ses 8 commembers mess la reportascha «Am liebsten Gäste, die man nicht sieht», publitgada da Dirk von Gehlen, da Minca, en
la «Frankfurter Rundschau.» Il giuven
autur descriva en ses text las stentas targlinantas dals responsabels da Maiavilla
per commerzialisar turisticamein il
mitus da Heidi. «Quei che Dirk descriva
è sulettamein pussaivel pervi da sia versadadad schurnalistica,» argumentescha
Peter Linden en sia laudatio. El cuntinuescha:»El ha stgavà en ils archivs e
tschertgà il cunflict latent. El n’è betg stà
cuntent be cun restar a la surfatscha. La
retschertga profunda ha dà al tema isà
actualitad dal di. Per ses text ha Dirk
survegnì a San Murezzan il premi da
3’000 frs. ed il document latiers.
«Nach der Schnäppchenjagd ein Glas
«Pistensau’»: Quai è il titel da la reportascha che Till Hein, da Basilea, ha publitgà en la «Weltwoche» e vegnì persu-
enter en il segund rang. En ses text descriva Till Hein il vitg alpin da Samignun, nua ch’ins na paja nagina duana,
che tschertga dentant ideas co emplenir
stad ed atun ils letgs vids. Il spezialist
Linden vesa en questa story critica e retschertgada nagin cuntrast vers ina reportascha da viadi. «Betg pervi da las
pitschnas malgulivezzas, mabain gist per
questas vuless jau ir là ina giada», constatescha Linden. Till Hein è vegni distinguì cun 2000 frs. per quest text.
In text contemplativ davart ina
destinaziun quieta ha Catarina Rieger,
da Minca, furnì e gudagnà il terz premi.
«In dünner Hohenluft zum eigenen Ich
finden» è in viadi en la autsituada vallada d’Avras, publitgà en la «Süddeutsche Zeitung.». Ad ella èsi reussì da dar
access a carstgauns che han fatg atras ina
vita interessanta. Uschia sa clomi en la
laudatio. Il terz plaz è dotà cun 1000 frs.
Giuria fitg cumpetenta
Per la valitaziun dils indesch texts publitgads entaifer il termin fixà, èsi stà
pussaivel dad engaschar schurnalists re-
nomads davart viadis da la Svizra e da la
Germania. La Svizra era represchentada
cun Margrit Sprecher (Die Weltwoche),
Werner Ehrensperger (Neue Zürcher
Zeitung) e Gieri Spescha (Grischun-Vacanzas). Rosemarie Noack (die Zeit),
Herbert Fritz (Frankfurter Rundschau),
Joachim Negwer (ADAC Reisemagazin), Manfred Schröder (Süddeutsche
Zeitung) e Peter Linden (docent a la
scola auta tudestga per schurnalists a
Minca) han cumplettà la giuria. Ils texts
èn vegnids valitads tenor ils suandants
criteris: «Chattar il tema, retschertga,
disposiziun formala sco era linguatg e
stil.» *I vegn cuntinuà
Il Premi grischun per promover futurs schurnalists da viadi duai daventar
ina instituziun. Grischun-Vacanzas, l’organisaziun turistica da tetg dal chantun da vacanzas da la Svizra, vegn a scriver ora per la segunda giada il
schaner/favrer 1999 il premi en Svizra,
Germania ed Austria. Il seminari da retschertgar per ils participants ha lieu la
fin da zercladur 1999.
Reglas da giug
La pagina dallas «opiniuns» ei ina plattaforma
d’opiniuns per lecturas e lecturs davart temas d’interess general. Pli cuorta che l’opiniun ei e pli gronda che la schanza ei ch’ella
vegni era publicada. Contribuziuns anonimas
ni multiplicadas e contribuziuns cun cuntegn
diffamont vegnan buca publicadas; tut tenor
damonda la redacziun dalla cunterpartida ina
posiziun. Las contribuziuns vegnan adina publicadas cul num entir. La redacziun decida
davart la tscharna e schebein la contribuziun
sto vegnir scursanida ni buc; la redacziun
meina negina correspondenza e fa negins telefons. Brevs da lecturs che serefereschan
sin ina contribuziun cumparida en La Quotidiana ston menziunar il tetel ed il datum da
cumpariziun da quella contribuziun.