b i bliis wignTa Semoklebani
dab.
gam.
lev.
ricx.
rjl.
ieso
msaj.
ruT.
1 mef.
2 mef.
3 mef.
4 mef.
1 neSt.
2 neSt.
1 ezr.
neem.
2 ezr.
tob.
ivd.
esT.
iob.
fsalm.
igav.
ekl.
qeb.
sibrZ.
zir.
es.
ier.
god.
epist.
bar.
ier.
Zveli aRTqma
dabadeba
gamosvla
levianni
ricxvni
meore rjuli
ieso naves Ze
msajulni
ruTi
pirveli mefeTa
meore mefeTa
mesame mefeTa
meoTxe mefeTa
pirveli neStTa
meore neStTa
pirveli ezra
neemia
meore ezra
tobiTi
ivdiTi
esTeri
iobi
fsalmunni
igavni solomonisa
eklesiaste
qebaTa-qeba solomonisa
sibrZne solomonisa
sibrZne ziraqisa
esaia winaswarmetyveli
ieremia winaswarmetyveli
godeba ieremiasi
epistole ieremiasi
baruq winaswarmetyveli
ieremia winaswarmetyveli
384
bibliis wignTa Semoklebani
ezek.
dan.
os.
iov.
amos.
abd.
ion.
miq.
naum.
abak.
sof.
ang.
zaq.
mal.
1 mak.
2 mak.
3 mak.
4 mak.
3 ezr.
ezekiel winaswarmetyveli
daniel winaswarmetyveli
osia winaswarmetyveli
iovel winaswarmetyveli
amos winaswarmetyveli
abdia winaswarmetyveli
iona winaswarmetyveli
miqa winaswarmetyveli
naum winaswarmetyveli
abakum winaswarmetyveli
sofonia winaswarmetyveli
angia winaswarmetyveli
zaqaria winaswarmetyveli
malaqia winaswarmetyveli
pirveli makabelTa
meore makabelTa
mesame makabelTa
meoTxe makabelTa
mesame ezra
axali aRTqma
maT.
mark.
luk.
ioan.
saqme
iak.
1 petr.
2 petr.
1 ioan.
2 ioan.
3 ioan.
iud.
rom.
1 kor.
2 kor.
gal.
efes.
saxareba maTesi
saxareba markozisa
saxareba lukasi
saxareba ioanesi
mociqulTa saqmeni
epistole iakobisa
pirveli epistole petresi
meore epistole petresi
pirveli epistole ioanesi
meore epistole ioanesi
mesame epistole ioanesi
epistole iudasi
epistole romaelTa mimarT
pirveli epistole korinTelTa
meore epistole korinTelTa
epistole galatTa mimarT
epistole efeselTa mimarT
385
bibliis wignTa Semoklebani
fili p.
kol.
1 Tes.
2 Tes.
1 tim.
2 tim.
tit.
filim.
ebr.
gamocx.
epistole fili pelTa mimarT
epistole koloselTa mimarT
pirveli epistole TesalonikelTa mimarT
meore epistole TesalonikelTa mimarT
pirveli epistole timoTes mimarT
meore epistole timoTes mimarT
epistole tites mimarT
epistole filimonis mimarT
epistole ebraelTa mimarT
gamocxadeba ioane RmrTismetyvelisa (apokalifsisi)
386
ax ­s ­n a-gan ­m ar ­
t e ­b e­b i
abe­
sa­
lo­
mi 3; 142
da­
vi­
Tis Ze, ro­
me­
lic ma­
ya­
qas­
gan Se­
e­
Zi­
na (2 mef. 3:3). ga­
mo­
ir­
Ce­
o­
da gan­
sa­
kuT­
re­
bu­
li si­
la­
ma­
zi­
Ta da mSve­
ni­
e­
ri Tme­
biT. abe­
sa­
lom­
ma msa­
xu­
rebs mo­
ak­
v­
le­
vi­
na da­
vi­
Tis me­
o­
re va­
Ji am­
no­
ni, ro­
melmac abe­
sa­
lo­
mis da Ta­
ma­
ri ga­
a­
u­
pa­
ti­
u­
ra da ga­
iq­
ca Ta­
vis bi­
Zas­
Tan, ge­
Su­
ris me­
fes­
Tan. sa­
mi wlis Sem­
deg
da­
viT­
ma ioabis Txov­
niT ieru­
sa­
lim­
Si dab­
ru­
ne­
bis ne­
ba dar­
To abe­
sa­
loms
da bo­
los Se­
i­
wy­
na­
ra ki­
dec (2 mef. 13). amis Sem­
deg abe­
sa­
lom­
ma da­
viTs
qve­
Sev­
r­
do­
me­
bi aum­
xed­
ra da mi­
aR­
wia imas, rom xeb­
ron­
Si xal­
x­
ma is me­
fed
ga­
mo­
ac­
xa­
da (2 mef. 15:10). abe­
sa­
lo­
mis mi­
er dev­
ni­
li da­
vi­
Ti ga­
iq­
ca ieru­
sa­
li­
mi­
dan. ma­
ma-Svils So­
ris brZo­
la mox­
da. ro­
ca da­
mar­
cxe­
bu­
li abe­
sa­
lo­
mi
mu­
xe­
bis tye­
Si gar­
bo­
da, TmiT wa­
mo­
e­
do xis to­
tebs da zed da­
e­
ki­
da. ioab­
ma
da mis­
ma me­
om­
reb­
ma mok­
les abe­
sa­
lo­
mi, mi­
wa­
Si Caf­
les da zed qvay­
ri­
li
da­
ax­
va­
ves (2 mef. 18:6-15). da­
viT­
ma Svi­
lis aR­
sas­
ru­
li mwa­
red da­
i­
ti­
ra
(2 mef. 1:1).
abi­
me­
le­
qi 33; 51
sxva­
das­
x­
va dros ge­
ra­
ris sxva­
das­
x­
va me­
fe iwo­
de­
bo­
da ase. da­
zus­
te­
biT
Zne­
lia Tqma, ro­
mel maT­
gan­
zea la­
pa­
ra­
ki: 1) zo­
gi­
er­
Ti fi­
lis­
ti­
me­
li me­
fis
sa­
xel­
wo­
de­
ba an Se­
saZ­
loa sa­
er­
To sa­
me­
fo ti­
tu­
li, ro­
gorc, mag. fa­
ra­
o­
ni
da sxva. 2) ge­
ra­
ris me­
fe fi­
lis­
ti­
mel­
Ta de­
da­
qa­
laq­
Si (dab. 20:2-3; 21:2232); 3) ge­
ra­
ris me­
fe, isa­
kis Ta­
na­
med­
ro­
ve, Se­
saZ­
loa, abi­
me­
leq I­
-is Ze da
mem­
k­
vid­
re (dab. 26); 4) ge­
de­
o­
nis (iero­
ba­
a­
lis) Ze.
abi­
ro­
ni (abirami) 105:17
1. re­
u­
be­
nis to­
mis be­
la­
di, ro­
me­
lic ko­
res­
Tan, da­
Tan­
Tan da sxveb­
Tan er­
Tad aR­
d­
ga mo­
se­
sa da ahro­
nis wi­
na­
aR­
md
­eg (ricx. 16:1). 2. xi­
el be­
Te­
le­
lis Ze.
ab­
ra­
ha­
mi 46:9; 104:6, 9, 42
eb­
ra­
el­
Ta ma­
mam­
Ta­
va­
ri, Te­
ra­
xis Ze, se­
mis STa­
mo­
ma­
va­
li. da­
i­
ba­
da qal­
de­
vel­
Ta
ur­
Si da­
ax­
lo­
e­
biT 2000 Zv. w. aR. (dab. 11:26). 75 wli­
sa iyo, ro­
ca Rmer­
Tis mo­
wo­
de­
biT mi­
a­
to­
va xa­
ran­
i (dab. 12:1-10). ufal­
ma mas aRuT­
qv­a, rom
mi­
si Tes­
li ise mra­
val­
ri­
cxo­
va­
ni iq­
ne­
bo­
da, ro­
gorc ca­
Si var­
s­
k­
vl
­a­
ve­
bi,
mis STa­
mo­
mav­
lo­
bas ki uwi­
nas­
war­
met­
yv­e­
la uc­
xo qve­
ya­
na­
Si 400 we­
li­
wads
mo­
no­
ba da sabo­
lod aR­
T­
q­
mul mi­
wa­
ze dab­
ru­
ne­
ba (dab. 15:13-21). 99 wli­
sa
387
axsna-ganmartebebi
iyo, ro­
ca kvlav ga­
mo­
ecxa­
da Rmer­
Ti da ga­
mo­
uc­
va­
la sa­
xe­
li – ab­
ra­
ha­
mi
Se­
ar­
q­
va (ad­
re ab­
rah­
mi er­
q­
va (dab. 17:5)), rac mra­
val­
Ta ma­
mas niS­
navs. ab­
ra­
ha­
mi gar­
da­
ic­
va­
la 175 wli­
sa. isaak­
ma da is­
ma­
el­
ma ab­
ra­
ha­
mi da­
a­
saf­
la­
ves
max­
fe­
las ga­
moqvabul­
Si, sa­
ras gver­
diT (dab. 25:7-9).
aga­
ri­
an­
ni 82:6
aga­
ri­
a­
nel­
ni, ga­
la­
ad­
sa da ev­
f­
rats So­
ris mom­
Ta­
ba­
re xal­
xi. ari­
an is­
ma­
e­
li­
sa (ab­
ra­
ha­
mis va­
Ji) da aga­
ris (ab­
ra­
ha­
mis mxe­
va­
li, is­
ma­
el
­i­
s deda)
STa­
mo­
mav­
le­
bi (dab. 16). sa­
u­
lis dros isi­
ni da­
i­
mo­
nes ga­
di­
sa da re­
u­
be­
nis
to­
meb­
ma (1 neSt. 5:10-20).
aen­
do­
ri (yen-dori) 82:10
qa­
la­
qi, mde­
ba­
re­
obs Ta­
bo­
ris sam­
x­
re­
TiT, na­
i­
nis ax­
los, isa­
qa­
ris to­
mis
saz­
R­
v­
reb­
Si. ga­
da­
e­
ca mflo­
be­
lo­
ba­
Si ma­
na­
ses toms (ieso. 17:11). mog­
vi­
a­
ne­
biT cno­
bi­
li gax­
da imiT, rom mis ax­
los da­
mar­
cx­
d­
nen si­
sa­
ra da iabi­
ni
(msaj. 4:6-7). es qa­
la­
qi dRem­
de ar­
se­
bobs da ax­
la mas yen­
du­
ri hqvia.
aer­
mo­
ni 132:3
ix. er­
mo­
ni.
ama­
le­
ki (yamaleki) 82:7
uZ­
ve­
le­
si xal­
xi pa­
les­
ti­
nis sam­
x­
re­
TiT, edom­
sa da eg­
vi p­
tes So­
ris da
aR­
mo­
sav­
le­
TiT – mkvdar zRva­
sa da mTa­
go­
ri­
an se­
yirs Sua mde­
ba­
re te­
ri­
to­
ri­
a­
ze. a­
ma­
lek­
ni mom­
Ta­
ba­
re­
ni iy­
v­
nen, cxov­
rob­
d­
nen kar­
veb­
sa da mRvi­
me­
eb­
Si. ro­
gorc ki is­
ra­
el
­i­
a­
neb­
ma me­
wa­
mu­
li zRva ga­
i­
a­
res, mo­
vi­
da a­
ma­
le­
ki,
Se­
eb­
r­
Zo­
la maT re­
fi­
dim­
Si da da­
a­
mar­
c­
xa is­
ra­
e­
li­
an­
Ta is na­
wi­
li, ro­
me­
lic si­
sus­
ti­
sa da daR­
li­
lo­
bis ga­
mo ukan Ca­
mor­
Ca. amis ga­
mo Rmer­
T­
ma
ga­
da­
wy­
vi­
ta, sru­
li­
ad wa­
eS
­a­
la ma­
Ti sax­
se­
ne­
be­
li (gam. 17:8-16). 400 wlis
Sem­
deg, RvTis brZa­
ne­
biT, maT Tavs da­
es­
xa sa­
ul
­i da mos­
ra (1 mef. 15:1-8).
da­
viT­
mac da­
am­ar­
c­
xa isi­
ni (1 mef. 27:8). si­
me­
o­
nis tom­
ma a­
ma­
le­
ki mTli­
a­
nad
ga­
a­
nad­
gu­
ra (1 neSt. 4:42-43).
amo­
ni (yamoni) 82:7
lo­
tis Zis ben-ya­
mis STa­
mo­
mav­
le­
bi (dab. 19:38). a­
mo­
ne­
leb­
ma mos­
pes bum­
be­
ra­
ze­
bi (zam-zu­
mi­
e­
le­
bi) (rjl. 2:19-21). cxov­
rob­
d­
nen mdi­
na­
re­
ebs ar­
non­
sa
da iaboks So­
ris, ior­
da­
ne­
sa da mkvda­
ri zRvis aR­
mo­
sav­
le­
TiT, TviT ara­
be­
Tam­
de. de­
da­
qa­
la­
qi ra­
ba mdebareobda md. iabo­
kis max­
lob­
lad. amonelebis
mTa­
va­
ri ker­
pi iyo mo­
lo­
qi (3 mef. 11:7). isini ga­
mud­
me­
biT awu­
xeb­
d­
nen
is­
ra­
els da amis ga­
mo wi­
nas­
war­
me­
ty­
vel­
ni RvTis­
gan das­
jas uqad­
d­
nen maT
(ier. 49:1-6; ezek. 25:2-10). bo­
los isi­
ni iuda ma­
ka­
bel­
ma mo­
aT­
vi­
ni­
e­
ra (1
mak. 5:6-7). asu­
rul lur­
s­
mul war­
we­
reb­
Si a­
mo­
ne­
lebs ewo­
de­
baT beT-ama­
ni
388
axsna-ganmartebebi
(a­
mo­
nis sax­
li). uf­
lis sity­
viT, igi aRad­
gens ya­
mo­
nel­
Ta mod­
g­
mas (ier.
49:6). ix. mo­
a­
bi.
amo­
re­
vel­
ni 134:11; 135:19
qa­
na­
a­
nel­
Ta uZ­
li­
e­
re­
si to­
mi (dab. 10:15-19). Tav­
da­
pir­
ve­
lad cxov­
rob­
d­
nen
qvey­
nis mTi­
an mxa­
re­
Si, mkvda­
ri zRvis da­
sav­
le­
TiT. Tan­
da­
Tan ga­
i­
far­
To­
es
sam­
f­
lo­
be­
lo­
e­
bi da dam­
k­
vid­
r­
d­
nen mo­
a­
bel­
Ta da a­
mo­
nel­
Ta sa­
u­
ke­
Te­
so mi­
web­
ze ior­
da­
nes aR­
mo­
sav­
le­
TiT, iabok­
sa da ar­
nons Sua (ricx. 13:29; 21:21-31;
msaj. 11:21-22), xo­
lo Crdi­
lo­
e­
TiT – er­
mo­
nam­
de. eg­
vi p­
tu­
ri we­
ri­
lo­
bi­
Ti
Zeg­
le­
bis mi­
xed­
viT, isi­
ni cxov­
rob­
dn­en li­
ba­
nis ol­
q­
Si, amu­
ris anu emu­
ris qve­
ya­
na­
Si.
an­
gia 111; 145–148
pir­
ve­
li wi­
nas­
war­
me­
ty­
ve­
li, cxov­
rob­
da ba­
bi­
lo­
nis tyve­
o­
bi­
dan dab­
ru­
ne­
bis
Sem­
d­
gom epo­
qa­
Si. misive wig­
nis mi­
xed­
viT, angia wi­
nas­
war­
me­
ty­
ve­
leb­
da da­
ri­
o­
sis me­
fo­
bis me­
o­
re wels (1:1), da­
ax­
lo­
e­
biT 520 w. Zv.w.aR.
an­
T­
ra­
ki 118:127
Zvir­
fa­
si qva.
ape­
u­
ri 2:3
ta­
bi­
kis (uRlis na­
wi­
li) To­
ki.
ara­
be­
Ti 71:10, 15
bib­
li­
a­
Si cno­
bi­
lia ori sa­
xel­
wo­
de­
biT: „aR­
mo­
sav­
le­
Tis mxa­
re“ (dab. 25:6)
da „ke­
de­
mis Ze­
Ta qve­
ya­
na“ (dab. 29:1). ara­
be­
Ti Tav­
da­
pir­
ve­
lad da­
sax­
le­
bu­
li
iyo sxva­
das­
x­
va, Se­
saZ­
loa, qa­
mi­
tu­
ri an se­
mi­
tu­
ri war­
mo­
So­
bis to­
miT. qu­
Si­
sa
da iak­
ta­
nis STa­
mo­
ma­
val­
ni sam­
x­
reT na­
wil­
Si cxov­
rob­
d­
nen, xo­
lo is­
ma­
e­
li­
a­
ne­
bi, aga­
ri­
a­
ne­
bi da edo­
mel­
ni ara­
be­
Tis Crdi­
lo­
eT na­
wil­
Si sax­
lob­
d­
nen.
ar­
ga­
ni 22:4
grZe­
li sab­
je­
ni jo­
xi.
ar­
ve 49:9
jo­
gi (Txe­
bis, cxvre­
bis).
asa­
fi 49; 72–80; 82
le­
vi­
a­
ni, be­
re­
qi­
as Ze, da­
vi­
Tis dros gun­
dis sam mTa­
var lot­
bar­
Ta­
ga­
n erTer­
Ti (1 neSt. 6:39). mi­
e­
we­
re­
ba 49-e da 72-82-e fsal­
mu­
ne­
bi­
s av­
to­
ro­
ba.
sa­
xe­
li ga­
iT­
q­
va ro­
gorc wi­
nas­
war­
me­
ty­
vel­
ma da fsal­
mun­
Ta mga­
lo­
bel­
ma (2
neSt. 29:30; ne­
em. 12:46).
389
axsna-ganmartebebi
as­
pi­
ti 57:4; 90:13; 139:3
Zli­
er Sxa­
mi­
an­i gve­
li.
asu­
ri (aSuri) 79; 82:8
1. aSe­
ris to­
mi, ge­
Su­
ris mcxov­
reb­
ni (ieso 13:11). 2. udab­
nos to­
mi fi­
lis­
ti­
mel­
Ta sam­
xr
­e­
TiT (ieso 13:2; 1 mef. 27:7-8). ara­
me­
el­
Ta mci­
re pro­
vin­
cia ma­
na­
ses to­
mis aR­
mo­
sav­
leT ol­
qS
­i, Se­
saZ­
loa, xer­
mo­
nis ax­
los (ieso
12:5; 13:13). abe­
sa­
lo­
mis de­
da ma­
ya­
qa am pro­
vin­
ci­
is me­
fis da iyo. 3. er­
Ti
im tom­
Ta­
ga­
ni, ro­
mel­
ze­
c me­
fob­
da sa­
u­
lis Ze iS­
bo­
Se­
Ti (2 mef. 2:8, 9). 4.
aSu­
rel­
Ta qvey­
ni­
sa da xal­
xis eb­
ra­
ul
­i sa­
xel­
wo­
de­
ba. da­
ba­
de­
ba­
Si aSu­
ri
aris se­
mis erT-er­
Ti va­
Ji (10:22). dab. 10:10, 11-is Ta­
nax­
mad (es ad­
gi­
li
sxva­
das­
x­
va­
na­
i­
rad iTar­
g­
mn­e­
ba) an aSu­
ri ga­
mo­
vi­
da Sin­
ya­
ris qvey­
ni­
dan da
aago ni­
ne­
via, an­
da neb­
ro­
Ti wa­
vi­
da aSurs da man aago ni­
ne­
via.
asu­
re­
Ti (aSureTi) 59
1. asu­
re­
Tis Su­
am­
di­
na­
re­
Ti – te­
ri­
to­
ria mdi­
na­
re­
ebs tig­
ros­
sa da ev­
f­
rats
So­
ris. Zvel aR­
T­
q­
ma­
Si am qve­
ya­
nas ewo­
de­
ba aram-na­
xa­
ra­
im­i anu ara­
mi ori
mdi­
na­
ri­
sa. da­
vi­
Tis dros Su­
am­
di­
na­
re­
Ti ib­
r­
Zo­
da is­
ra­
e­
li­
an­
Ta wi­
na­
aR­
md
­eg
(1 neSt. 19:6-19). 2. so­
ba­
kas asu­
re­
Ti, igi­
ve ara­
mi anu si­
ria. far­
To mniS­
v­
ne­
lo­
biT aR­
niS­
nav­
da qve­
ya­
nas, ro­
me­
lic mde­
ba­
re­
ob­
da mTe­
li xmel­
Ta­
Sua
zRvis aR­
mo­
sav­
leT sa­
na­
pi­
ros ga­
yo­
le­
ba­
ze, TviT ev­
f­
ra­
tam­
de, mTe­
li Su­
am­
di­
na­
re­
Tis CaT­
v­
liT. eb­
ra­
u­
li sity­
va „ara­
mi“ Zvel aR­
T­
qm­a­
Si aR­
niS­
nav­
da
pa­
les­
ti­
nis aR­
mo­
sav­
le­
Ti­
Ta da Crdi­
lo-aR­
mo­
sav­
le­
TiT mde­
ba­
re qvey­
nebs da
maT cal­
ke­
ul na­
wi­
lebs. 3. so­
ba, ara­
mis sa­
me­
fo da­
mas­
kos Crdi­
lo-aR­
mo­
sav­
le­
TiT, ro­
mel­
sac xSi­
ri ome­
bi hqon­
da is­
ra­
e­
li­
a­
neb­
Tan. sa­
u­
li eb­
r­
Zo­
da
so­
bas ara­
mis me­
fe­
ebs (1 mef. 14:47), da­
viT­
ma da­
a­
do maT mZi­
me sas­
je­
li
da mra­
va­
li tyve wa­
as­
xa. Sem­
deg ara­
mel­
ni kvlav ajan­
y­
d­
nen da mi­
ex­
mar­
nen
amo­
nelT, rom­
le­
bic da­
viTs eb­
r­
Zod­
nen, rac maT axal da­
mar­
cxe­
bad da­
uj­
daT. sa­
u­
li­
sa da da­
vi­
Tis dros so­
bas me­
fe­
e­
bi yve­
la­
ze Zli­
er­
ni iy­
v­
nen
ara­
mel­
Ta So­
ris.
asu­
re­
li (aSureli) 72; 75
Se­
saZ­
loa, igu­
lis­
x­
me­
ba asu­
rel­
Ta me­
fe si­
na­
qe­
ri­
bi. su­
li­
er
­i Tval­
saz­
ri­
siT (anu ga­
da­
ta­
ni­
Ti mniS­
v­
ne­
lo­
biT) si­
na­
qe­
rib­
Si mo­
i­
saz­
re­
ba sa­
ta­
na.
ah­
ro­
ni (aaroni) 76:20; 98:6; 104:26; 105:16; 113:18, 20; 117:3; 132:2;
134:19
le­
vis to­
mi­
dan, mo­
ses Zma (gam. 6:20), mo­
se­
ze sa­
mi wliT uf­
ro­
si iyo (gam.
7:7). co­
lad hyav­
da ami­
na­
da­
bis asu­
li eli­
sa­
be­
di. aa­
ro­
nis Svi­
le­
bi ari­
an
na­
da­
bi, abi­
hu, ele­
az
­a­
ri da iTa­
ma­
ri. ahro­
ni ga­
mo­
ir­
Ce­
o­
da mWev­
r­
me­
ty­
ve­
le­
biT. 83 wli­
sa iyo, ro­
de­
sac Rmer­
T­
ma mo­
u­
wo­
da mo­
ses dam­
x­
ma­
red, ro­
gorc
390
axsna-ganmartebebi
„mis ba­
ges“ da „mis qa­
dags“ (gam. 4:16; 7:1). mo­
ses­
Tan er­
Tad avi­
da si­
nas
mTa­
ze (gam. 24:1-9). ah­
ro­
ni da mi­
si STa­
mo­
ma­
val­
ni (mxo­
lod ma­
ma­
ka­
ce­
bi)
amor­
Ce­
ul­
ni iy­
v­
nen mRvdle­
bad (gam. 28:1-3). msa­
xu­
re­
ba­
Si er­
T­
gu­
li da Tav­
da­
de­
bu­
li, igi mor­
Ci­
lad dum­
da, ro­
ca uf­
lis­
mi­
e­
ri ce­
cx­
liT da­
ix
­oc­
nen
mi­
si va­
Je­
bi na­
da­
bi da abi­
hu (lev. 10:1-3). Rmer­
Tm­a ar da­
uS­
va qa­
na­
an­
Si
mi­
si Ses­
vl
­a ise­
Ti cod­
ve­
bis ga­
mo, ro­
go­
ri­
caa oq­
ros xbos ga­
ke­
Te­
ba (gam.
32:1-8), mi­
ri­
am­
Tan er­
Tad mo­
ses wi­
na­
aR­
md
­eg ajan­
ye­
ba (ricx. 12:1-9) da mo­
ses­
Tan er­
Tad Rmer­
Tis wi­
na­
Se ur­
Co­
ba ka­
des­
Tan (ricx. 20:1-6, 12). gar­
da­
ic­
va­
la 123 wli­
sa mo­
se­
ra­
Si, ho­
ris mTa­
ze (rjl. 10:6; ricx. 20:22-29),
eg­
vi p­
ti­
dan ga­
mos­
vl
­i­
sa da udab­
no­
Si 40 wlis xe­
ti­
a­
lis Sem­
deg. aa­
ro­
nis
mod­
g­
mas sa­
cxov­
reb­
lad mi­
ec
­a 13 qa­
la­
qi iudas da be­
ni­
a­
mi­
nis to­
me­
bis sam­
f­
lo­
be­
lo­
e­
bi­
dan.
ba­
bi­
lo­
ni 86:4; 136:1, 8
mi­
si da­
ar­
se­
bis Se­
sa­
xeb la­
pa­
ra­
kia da­
ba­
de­
ba­
Si (11:1-9). bib­
li­
is Ta­
nax­
mad, ba­
bi­
lo­
ni safuZveli Cauyara neb­
roT­
ma, qu­
Sis Zem. Tav­
da­
pir­
ve­
lad igi Zve­
li
ba­
bi­
lo­
nis sa­
me­
fos de­
da­
qa­
la­
qi iyo (da­
axl. Zv.w.aR. 2240–2050 wleb­
Si).
ba­
bi­
lo­
nis sa­
me­
fo asu­
rel­
Ta Za­
la­
uf­
le­
bis qveS mo­
eq­
ca (Zv.w.aR. 2050–625
wleb­
Si). ra­
ki aRar sur­
daT, rom asu­
rel­
Ta gavlenas damorCilebodnen,
Zv.w.aR. 625–538 wleb­
Si ba­
bi­
lo­
ne­
leb­
ma axa­
li qa­
la­
qi aaSe­
nes ni­
ne­
vi­
is
max­
lob­
lad da axa­
li sa­
me­
fos de­
da­
qa­
laq­
sac ba­
bi­
lo­
ni da­
ar­
qv­es (es. 13:1,
19; 14:4, 22). ba­
bi­
lo­
nis mdi­
na­
re­
eb­
Tan da­
ba­
nak­
da tyve­
o­
ba­
Si way­
va­
ni­
li is­
ra­
e­
li da Zew­
neb­
ze Ca­
mo­
ki­
da Ta­
vi­
si qna­
re­
bi.
ba­
sa­
ni (baSani) 67:22; 134:11; 135:20
aR­
mo­
sav­
leT ior­
da­
nes qvey­
nis Crdi­
lo­
e­
Ti na­
wi­
li er­
mon­
sa da ga­
la­
ads
So­
ris (rjl. 3:3-4, 10-14; 1 neSt. 5:23), gan­
T­
qm­u­
lia Ta­
vi­
si sa­
Zov­
re­
biT,
di­
de­
bu­
li mux­
na­
re­
biT (ezek. 27:6; zaq. 11:2; amos. 4:1) da na­
di­
ris sim­
rav­
liT (ezek. 39:18). ba­
sans xSi­
rad ada­
re­
ben qar­
mel­
sa da li­
bans, ro­
gorc
qvey­
nis yve­
la­
ze mSve­
ni­
er ad­
gi­
lebs (ier. 50:19; na­
um. 1:4).
bar­
ba­
ro­
si 113:1
uc­
xo­
Tes­
li, ara­
e­
li­
ni, ve­
lu­
ri ada­
mi­
a­
ni, mo­
Za­
la­
de, kul­
tu­
ris mte­
ri.
bel­
fe­
go­
ri 105:28
1. mTa mo­
ab­
Si, sa­
i­
da­
nac is­
ra­
e­
li­
an­
Ta da­
saw­
yev­
lad ba­
la­
kis mi­
er mos­
yi­
du­
li ba­
la­
a­
mi uyu­
reb­
da is­
ra­
e­
li­
an­
Ta ba­
naks, ro­
me­
lic dab­
la iyo gan­
la­
ge­
bu­
li (ricx. 23:28). 2. fe­
Ro­
ri, mo­
a­
bel­
Ta erT-er­
Ti mTa­
va­
ri ker­
pi (ma­
ma­
ka­
cu­
ri sa­
wyi­
sis mqo­
ne) (3 mef. 16:31-32). mas Tay­
vans scem­
d­
nen qa­
na­
a­
nel­
ni
da fi­
ni­
ki­
el­
ni, bu­
ne­
bis Sem­
q­
m­
ne­
lad da da­
man­
gr
­e­
ve­
li Za­
lis gan­
sa­
xi­
e­
re­
bad
mi­
aC­
n­
daT. sa­
xel­
wo­
de­
ba ba­
a­
li gvxvde­
ba fi­
ni­
ki­
ur
­i war­
mo­
So­
bis bevr sa­
391
axsna-ganmartebebi
xel­
Si, mag. ha­
ni­
ba­
li anu „ba­
a­
lis mow­
ya­
le­
ba“; asur­
ba­
li anu „ba­
a­
lis
dax­
ma­
re­
ba“. 3. ba­
al-ze­
bu­
bi anu „Se­
gi­
ne­
bu­
li ba­
a­
li“, ro­
mel­
sac Tay­
vans
scem­
d­
nen fi­
lis­
ti­
mel­
ni (4 mef. 1:2-3, 16). mog­
vi­
a­
ne­
biT eb­
ra­
e­
le­
bi am ker­
pis sa­
xe­
liT mo­
ix­
se­
ni­
eb­
d­
nen eS­
maks da rom igi uf­
ro Se­
ur
­ac­
xe­
yoT, mi­
si
pir­
van­
de­
li sa­
xe­
li ba­
al-ze­
bu­
bi anu „bu­
ze­
bis Rmer­
Ti“, Sec­
va­
les ba­
alze­
bu­
liT (bel­
ze­
bu­
li) anu „nex­
vis Rmer­
TiT“. es sa­
xe­
li uwo­
des fa­
ri­
sev­
leb­
ma qris­
tes­
mi­
er Za­
las, rom­
li­
Tac igi sas­
wa­
ul
­ebs ax­
den­
da (maT.
10:25; 12:24, 27; mark. 3:22; luk. 11:15, 18, 19).
be­
ni­
a­
me­
ni 67:27
iako­
bi­
sa da ra­
xe­
lis um­
c­
ro­
si Ze. ra­
xe­
li be­
ni­
a­
mi­
nis gaCenisTanave gar­
da­
ic­
va­
la, Tum­
ca sik­
v­
di­
lam­
de mo­
as­
w­
ro sa­
xe­
lis – ben-yo­
ni – Ser­
qm­e­
va,
ma­
mam mas uwo­
da be­
ni­
a­
mi­
ni. ben-yo­
ni niS­
navs „Ze Ce­
mi tki­
vi­
li­
sa“, xo­
lo
be­
ni­
a­
mi­
ni – „Ze mar­
j­
ve­
ni­
sa“ anu Ze bed­
ni­
e­
re­
bi­
sa (dab. 35:18). iakobs da
iosebs igi gan­
sa­
kuT­
re­
biT uy­
var­
daT (dab. 42:4; 43:29-34).
be­
ni­
a­
me­
nis to­
mi 79:2
me­
o­
ma­
ri da Zli­
e­
ri to­
mi, flob­
d­
nen mci­
re, mag­
ram na­
yo­
fi­
er mi­
webs iudas
to­
mis, ef­
re­
mis to­
mi­
sa da zRvis­
pi­
ra te­
ri­
to­
ri­
is cen­
t­
r­
Si (ieso 18:11).
ma­
Ti sam­
x­
re­
Ti saz­
R­
va­
ri ieru­
sa­
li­
mis Se­
mo­
ga­
renSi wmi­
da mTebs So­
ris
gadioda. be­
ni­
a­
mi­
nel­
ni gan­
T­
q­
mu­
li iy­
vn­en mSvil­
dos­
no­
biT da kar­
gad xma­
rob­
d­
nen Sur­
duls. gamorCeul me­
om­
rebs mar­
cxe­
na xe­
liT uy­
var­
daT max­
vi­
lis xma­
re­
ba (msaj. 3:15; 2 neSt. 14:7). sa­
me­
fos orad ga­
yo­
fis Sem­
deg,
be­
ni­
a­
mi­
nis to­
mi Se­
u­
er­
T­
da iudas toms. me­
fe sa­
ul
­i da pav­
le mo­
ci­
qu­
li
(sav­
le tar­
su­
se­
li) be­
ni­
a­
mi­
nis to­
mi­
dan iy­
v­
nen.
ber­
sa­
be 50
baT-Sebayi, da­
vi­
Tis co­
li, so­
lo­
mon me­
fis de­
da.
bob­
Ra­
ni 80:2; 149:3; 150:4
da­
sar­
t­
ya­
mi mu­
si­
ka­
lu­
ri in­
st
­­
rum­
en­­
ti, ro­
mel­
sac erT mxa­
res tya­
vi aqvs
ga­
dak­
ru­
li.
ga­
la­
a­
di 59:7; 107:8
ma­
qi­
ris Ze, ma­
na­
ses Svi­
liS­
vi­
li, „ga­
la­
a­
dis mod­
gm­is“ ma­
mam­
Ta­
va­
ri (ricx.
26:29). ga­
la­
a­
del­
ni mtrob­
dn­en ef­
re­
mis toms (msaj. 12:4). sa­
xel­
wo­
de­
ba
ga­
la­
a­
dis mTa/ga­
la­
a­
dis mi­
wa mo­
i­
cavs mTel mTa­
go­
ri­
an mxa­
res­ior­
da­
nes
aR­
mo­
sav­
le­
TiT; ­
ma­
s saz­
R­
vr
­avs Crdi­
lo­
eT
­is mxri­
dan ge­
ne­
sa­
re­
Tis tba, sam­
x­
re­
TiT ki – ar­
no­
ni, ro­
me­
lic mkvdar zRvas er­
Tv­is. ior­
da­
nes aR­
mo­
sav­
le­
TiT qvey­
nis da­
mor­
Ci­
le­
bis Sem­
deg mo­
sem sam­
x­
reTi na­
wi­
li ar­
no­
nam­
de mi­
a­
kuT­
v­
na re­
u­
be­
ni­
sa da ga­
dis to­
mebs, xo­
lo Crdi­
lo­
e­
Ti na­
wi­
li – ar­
non­
Tan
392
axsna-ganmartebebi
da ba­
san­
Tan er­
Tad – ma­
na­
ses na­
xe­
var­
toms (ieso 12:5). mas Sem­
deg „ga­
la­
a­
di
da ma­
na­
se“ an „ga­
la­
a­
di da ba­
sa­
ni“ mTe­
li ior­
da­
nes gaR­
ma mxa­
ris sa­
er­
To
sa­
xel­
wo­
de­
ba gax­
da (4 mef. 10:33). es qve­
ya­
na aaox­
res ara­
me­
el­
ma da asu­
rel­
ma dam­
p­
y­
rob­
leb­
ma, ris Sem­
de­
gac iq is­
ra­
el
­is me­
fo­
ba aRar aR­
d­
ge­
ni­
la
(4 mef. 15:29). ga­
la­
a­
dis qvey­
nis aR­
d­
ge­
nis Se­
sa­
xeb aris aR­
Tq­m­a (miq. 7:14).
osia wi­
nas­
war­
me­
ty­
ve­
lis wig­
n­
Si mox­
se­
ne­
bu­
lia „ga­
la­
a­
di – ara­
wmi­
da­
Ta qa­
la­
qi, sis­
x­
l­
Si mos­
vr
­i­
li“ (os. 6:8).
gankvirveba 30; 30:22; 115:2
samyaroSi xilvebze dakvirveba da maTi gancda. aramiwieri mdgomareoba,
rodesac adamiani akvirdeba sulier samyaros da iRebs ama Tu im saxis
uwyebas.
ge­
ba­
li 82:7
is­
ra­
e­
li­
an­
Ta wi­
na­
aR­
md
­eg meb­
r­
Zo­
li to­
mi. sa­
va­
ra­
u­
dod cxov­
rob­
da im qve­
ya­
na­
Si, ro­
mel­
sac Sem­
dg­om­
Si ewo­
da ge­
ba­
le­
ni, idu­
me­
is Crdi­
lo­
e­
Ti mTa­
go­
ri­
a­
ni mxa­
re (Ta­
na­
med­
ro­
ve je­
ba­
li).
ge­
Ti (gaTi) 55
fi­
lis­
ti­
mel­
Ta xu­
Ti qa­
la­
qi­
dan erT-er­
Ti (ieso 13:3; 1 mef. 6:17), go­
li­
a­
Tis sam­
Sob­
lo (1 mef. 17:4). mi­
si mkvid­
ri bum­
be­
ra­
ze­
bis Se­
sa­
xeb ix. 2
mef. 21:19-20. ge­
Tis ad­
gil­
m­
de­
ba­
re­
o­
ba zus­
tad ar aris cno­
bi­
li. aq eZeb­
da
Tav­
Se­
sa­
fars sa­
u­
lis­
gan dev­
ni­
li da­
vi­
Ti (1 mef. 21:1), ro­
mel­
mac Sem­
deg es
qa­
la­
qi daimorCila ki­
dec (1 neSt. 18:1) da mis mcxov­
reb­
Ta­
gan 600-ka­
ci­
a­
ni
er­
T­
gu­
li raz­
mi Seq­
m­
na.
gulwrfeli 7:10; 10:2; 31;11; 35:10; 36:14; 63:10; 93:15; 96:11; 111:4; 124:4
Seesabameba Zvel qarTul wrfels da niSnavs swors, marTals, gamarTuls,
umanks, advils.
da­
vi­
Ti 2–40; 42; 50–71; 77:70; 85; 88:20; 90–100; 102–109; 121:5; 131:1,
10; 136–144; 151
ieses Ze. da­
ib­a­
da beT­
lem­
Si da­
ax­
lo­
e­
biT Zv.w.aR. 1085 wels, is­
ra­
e­
lis
er­
Ti­
a­
ni sa­
xel­
m­
wi­
fos me­
fe (Zv.w.aR. 1055–1015 wleb­
Si). mi­
si is­
to­
ria
daw­
v­
ri­
le­
biT aris aR­
we­
ri­
li 1mef. 16-31, 2 me­
f. da 3 mef. 1-2; xo­
lo
Se­
mok­
le­
biT 1 neSt. 11-29. Rmer­
T­
ma da­
vi­
Ti is­
ra­
e­
li­
an­
Ta me­
fed amo­
ar­
Cia
sa­
u­
lis nac­
v­
lad da sa­
mu­
el­
ma scxo ze­
Ti ga­
mef­
de­
bam­
de di­
di xniT ad­
re
(1 mef. 16:1-13). igi me­
o­
red akur­
Txes me­
fed xeb­
ron­
Si (2 mef. 2:4). sa­
u­
lis Zis iS­
bo­
Se­
Tis sik­
vd
­i­
lis Sem­
deg yve­
la tom­
ma aRi­
a­
ra da­
vi­
Ti Ta­
vis
me­
fed da is me­
sa­
med akur­
Txes (2 mef. 5:3). da­
viT­
ma da­
i p­
yr
­o ieru­
sa­
li­
mi,
iq­
ve da­
sax­
l­
da da sa­
ze­
i­
mo vi­
Ta­
re­
ba­
Si ga­
da­
i­
ta­
na rju­
lis ki­
do­
ba­
ni (2 mef.
393
axsna-ganmartebebi
6:1-2). man ga­
a­
far­
To­
va Ta­
vi­
si sa­
me­
fos saz­
R­
vr
­e­
bi me­
wa­
mu­
li zRvi­
dan da
eg­
vi p­
ti­
dan ev­
f­
ra­
tam­
de (2 mef. 8). da­
vi­
Ti­
saT­
vis uc­
xo ar iyo zo­
gi­
er­
Ti cdu­
ne­
ba. saR­
m­
rT
­o we­
ril­
Si aR­
niS­
nu­
lia, Tu ro­
gor mo­
eq­
ca igi uria
xe­
Tel­
sa da mis cols ber­
sa­
bes (2 mef. 11). Ta­
vis ojax­
Si igi xe­
dav­
da
gan­
xeT­
qi­
le­
bas, upa­
ti­
os­
no saq­
ci­
el­
sa da sis­
x­
lis­
R­
vr
­as: ajan­
ye­
ba abe­
sa­
lo­
mis me­
Ta­
u­
ro­
biT, Se­
ba­
yi (2 mef. 20:1-22) da ado­
nia (3 mef. 1:5-8), ga­
ma­
nad­
gu­
re­
be­
li Sim­
Si­
lo­
ba da Sa­
vi Wi­
ri, ioabis uR­
mer­
To­
ba da a.S. ime­
fa 40
weli da 70 wli­
sa gar­
da­
ic­
va­
la. dak­
r­
Za­
lu­
lia „da­
vi­
Tis qa­
laq­
Si“ (3 mef.
2:10-11), ieru­
sa­
lim­
Si; ne­
bi da­
u­
dis („da­
viT wi­
nas­
war­
me­
ty­
ve­
li“) ga­
re­
u­
ban­
Si, ieru­
sa­
li­
mis ax­
los, sam­
x­
re­
TiT, si­
na­
is mTa­
ze, aris qris­
ti­
a­
nu­
li
ek­
le­
si­
is Zve­
li Se­
no­
ba, sa­
dac dgas ze­
war­
ga­
da­
fa­
re­
bu­
li ku­
bo – da­
vi­
Tis
saf­
la­
vis as­
li, ro­
me­
lic, gad­
mo­
ce­
miT, mi­
wis qveS aris ak­
l­
da­
ma­
Si. am ku­
bos nax­
vis uf­
le­
ba ara­
vis aqvs.
da­
Ta­
ni 105:17
eli­
a­
bis va­
Ji, abi­
ro­
nis Zma, kores ajan­
ye­
bis erT-er­
Ti mo­
Ta­
ve (ricx. 16:1,
12), risTvisac ufalma isini dasaja (ricx. 16:23-33).
daf­
da­
fi 32:2; 42:4
da­
sar­
t­
ya­
mi mu­
si­
ka­
lu­
ri in­
st
­­
rum­
e­
n­
ti, ro­
mel­
sac ori­
ve mxa­
res ga­
dak­
ru­
li
aqvs tya­
vi.
do­
ik idu­
me­
li (doeg idumeli) 51
esa­
vis STa­
mo­
ma­
va­
li, sa­
u­
lis mwyem­
s­
Ta sar­
qa­
li, im­
yo­
fe­
bo­
da „uf­
lis wi­
na­
Se,“ e.i. ka­
rav­
Tan. ro­
ca abi­
me­
leq­
ma da­
viTs mis­
ca go­
li­
a­
Tis max­
vi­
li,
doikma es am­
ba­
vi sa­
uls acno­
ba da am uka­
nas­
k­
ne­
lis da­
va­
le­
biT no­
be­
Si de­
da­
wu­
li­
a­
nad amo­
xo­
ces 85 mRvde­
li (1 mef. 21:8; 22:9, 18).
eba­
ni 56:8; 67:25; 70:22; 80:2; 91:3; 97:5; 107:2; 146:7; 150:3
qna­
ri; Can­
gi.
edo­
mi 59; 136:7
(axal aR­
T­
q­
ma­
Si idu­
mea mark. 3:8) wi­
Te­
li. esa­
vis met­
sa­
xe­
li, ewo­
da os­
pis Se­
Wa­
ma­
dis mo­
wi­
Ta­
lo fe­
ris ga­
mo, ro­
me­
lic man iakobs ga­
mos­
T­
xo­
va
(dab. 25:30). aqe­
dan da­
er­
q­
va mis mod­
g­
mas edo­
mel­
ni, xo­
lo qve­
ya­
nas, sa­
dac
isi­
ni cxov­
rob­
d­
nen – edo­
mi (dab. 32:3; ricx. 33:37). edo­
me­
lebs me­
fe­
eb­i
mar­
Tav­
d­
nen (dab. 36:31). da­
viT­
ma da­
i p­
y­
ro isi­
ni da xelT ig­
do ma­
Ti ci­
xe­
si­
mag­
re­
e­
bi (3mef. 11:14-15; 2mef. 8:14-15).
394
axsna-ganmartebebi
eTam is­
ra­
i­
te­
li (heman israiteli) 87; 88
le­
vi­
a­
ni, ke­
ha­
Tis da kores STa­
mo­
ma­
va­
li (1 neSt. 6:1; 22; 38). da­
vi­
Tis
dros gun­
dis sam lot­
bar­
Ta­
ga­
n er­
T-erTi (1 neSt. 125:1). mas „me­
fis mi­
sa­
ni“ ewo­
de­
ba (1 neSt. 25:5).
eTi­
o­
pia, eTi­
op­el­
ni 67:31; 71:9; 73:14; 86:4
adap­
ti­
re­
bu­
li teq­
s­
tis eTi­
o­
pi­
as Zvel qar­
Tul teq­
s­
t­
Si Se­
e­
sa­
ba­
me­
ba hin­
do­
e­
Ti, Tum­
ca arc erT maT­
gans sa­
er­
To ara­
fe­
ri aqvs Ta­
na­
med­
ro­
ve eTi­
o­
pi­
as­
Tan da Ta­
na­
med­
ro­
ve in­
do­
eT­
Tan. Zvel aR­
T­
qm­a­
Si am qve­
ya­
nas hqvia qu­
Si
(ber­
Z­
neb­
ma da ro­
ma­
e­
leb­
ma uwo­
des) da tra­
di­
ci­
ul
­ad mas Tar­
g­
mn­i­
an, ro­
gorc eTi­
o­
pi­
as (ase­
Ti sa­
xel­
wo­
de­
biT mo­
ix­
se­
ni­
e­
ba LXX-Si) da ag­
reT­
ve,
ro­
gorc nu­
bi­
as an su­
dans. igi esaz­
R­
v­
re­
ba eg­
vi p­
tes. ro­
gorc vxe­
davT,
Zvel qar­
Tul­
Si qu­
Si iTar­
g­
mn­e­
bo­
da, ro­
gorc hin­
do­
e­
Ti. ix. qu­
Si.
ev­
f­
ra­
Ta (efraTa) 131:6
beT­
le­
mis Zve­
li sa­
xel­
wo­
de­
ba (dab. 35:19; miq. 5:1), ris ga­
moc mis mcxov­
rebT evf­
ra­
Tel­
ni ewo­
daT (ruT. 1:2; 1mef. 17:12).
ek­
le­
sia 21:22; 25:12; 34:18
1. xal­
xis kre­
bu­
li, sak­
re­
bu­
lo, xo­
lo ek­
le­
si­
e­
ba niS­
navs Sek­
re­
bas. 2.
sax­
li, ro­
me­
lic kre­
bu­
lis sa­
ku­
Tar Se­
no­
bas war­
mo­
ad­
gen­
da (ebr. beT ha­
qe­
ne­
seT niS­
navs „Sek­
re­
bis saxls“; berZ. si­
na­
go­
ga). rjul­
Si ar aris mi­
Ti­
Te­
ba si­
na­
go­
gis an si­
na­
go­
gu­
ri RvTis­
m­
sa­
xu­
re­
bis Se­
sa­
xeb da arc ra­
im­e
kva­
li Cans ma­
Ti ar­
se­
bo­
bi­
sa ba­
bi­
lo­
nis tyve­
o­
bam­
de. mor­
w­
mu­
ne is­
ra­
el
­i­
anT
Cve­
u­
le­
bad hqo­
ni­
aT wi­
nas­
war­
me­
ty­
ve­
leb­
Tan Sek­
re­
ba yo­
ve­
li Tvis da­
saw­
yis­
sa
da ag­
reT­
ve Sa­
ba­
To­
biT (4 mef. 4:23). 3. ka­
ra­
vi Se­
sak­
re­
be­
li­
sa (ebr. 11:9)
aR­
niS­
navs im ka­
ravs, ro­
me­
lic uf­
lis brZa­
ne­
biT mo­
sem dad­
ga udab­
no­
Si da
sa­
lo­
ca­
vi sax­
lis da­
niS­
nu­
le­
ba hqon­
da. am ka­
ravs ewo­
de­
ba ag­
reT­
ve „ga­
mo­
cxa­
de­
bis an mow­
mo­
bis ka­
ra­
vi“ (gam. 38:21) da „kre­
bu­
lis ka­
ra­
vi“, rad­
gan
mis gar­
Se­
mo xal­
xi RvTis­
ms­a­
xu­
re­
bis­
Tv­is ik­
ri­
be­
bo­
da.
eri 2:1, 8; 3:8; 7:8; 9:8, 11, 19-20; 17:43, 47; 21:28; 43:2, 12, 14; 44:5,
17; 46:1, 3, 9; 48:1; 55; 55:7; 56:9; 64; 64:7; 65:7-8; 66:2-5; 67:30; 70:22;
76:14-15, 20; 78:6; 79:8; 82:4; 86:6; 93:10; 95:3, 10, 13; 97:9; 98:2, 4;
101:15, 18, 22; 105:4, 40; 107:3; 109:6; 125:2
Zvel qar­
Tul­
Si ori mniS­
v­
ne­
lo­
ba aqvs. er­
Ti Ta­
na­
med­
ro­
ve qar­
Tu­
lis ers
da xalxs Se­
e­
sa­
ba­
me­
ba, xo­
lo me­
o­
re Ta­
na­
med­
ro­
ve warmarTiT gadmoicema.
er­
mo­
ni (xermoni) 41:6; 88:12
ma­
Ra­
li qe­
di, zRvis do­
ni­
dan 3000–3500 m. si­
maR­
le­
ze, pa­
les­
ti­
nis Crdi­
lo-aR­
mo­
sav­
leT saz­
R­
var­
ze (ieso 12:1; 1 neSt. 5:23), an­
ti­
li­
ba­
nis sam­
x­
395
axsna-ganmartebebi
reTi gan­
S­
to­
e­
ba, ro­
mel­
sac ara­
be­
bi uwo­
de­
ben je­
bel-aS-Se­
ixs „mo­
xu­
cis
mTa“, an je­
bel-es-seljs „Tov­
lis mTa“. ma­
ra­
di­
ul
­i Tov­
liT da­
fa­
ru­
li
mi­
si mwver­
va­
le­
bi xSi­
rad aris xot­
bis sa­
ga­
ni bib­
li­
a­
Si. aqa­
ur
­i kvi ­
pa­
ro­
sisa da ke­
dris xe­
e­
bi Zvir­
fas ma­
sa­
lad iT­
v­
le­
bo­
da; mra­
va­
li mdi­
na­
re, maT
So­
ris ior­
da­
ne, iRebs sa­
Ta­
ves mi­
si Tov­
li­
a­
ni mwver­
va­
le­
bi­
dan.
ef­
re­
mi 59:7; 79:2; 107:8
qa­
la­
qi, sa­
va­
ra­
u­
dod, mde­
ba­
re­
ob­
da sof. Ta­
gi­
bis ad­
gi­
las, be­
Te­
lis Crdi­
lo-aR­
mo­
sav­
le­
TiT. Se­
saZ­
loa, es is qa­
la­
qia, ro­
me­
lic nax­
se­
ne­
bia 2 mef.
13:23-Si.
ef­
re­
mis Zeni 77:9, 67
ef­
re­
mis tom­
ma wi­
lis­
y­
riT mi­
i­
Ro na­
yo­
fi­
e­
ri mi­
we­
bi da­
ni­
sa da be­
ni­
a­
mi­
nis
to­
mebs So­
ris sam­
x­
reT­
Si da ma­
na­
ses to­
misa – Crdi­
lo­
eT­
Si (rjl. 33:1317). aR­
mo­
sav­
le­
TiT saz­
R­
va­
ri iyo ior­
da­
ne, xo­
lo da­
sav­
le­
TiT – xmel­
Ta­
Sua zRva (ieso 16:5; 17:10). maT te­
ri­
to­
ri­
as kveT­
da ef­
re­
mis mTa (ieso
17:15), ro­
me­
lic mTi­
a­
ni iudas gag­
r­
Ze­
le­
baa. zog­
jer bib­
lia „ef­
rems“
uwo­
debs is­
ra­
e­
li­
an­
Ta 10 to­
mis sa­
me­
fos, rom­
lis de­
da­
qa­
la­
qi iyo ef­
re­
mis to­
mis kuT­
v­
nil te­
ri­
to­
ri­
a­
ze mde­
ba­
re sa­
ma­
ria (ezek. 37:19; es. 11:13).
var­
x­
vi 101:6
pe­
li­
ka­
ni, grZel­
nis­
kar­
ti­
a­
ni wylis frin­
ve­
li, iTvleboda uw­
mi­
durad. ga­
mos­
cems usi­
a­
mov­
no, yva­
vis yran­
ta­
lis msgavs xmas. mo­
ci­
qul­
Ta wig­
neb­
Si
igi udab­
no­
Si mo­
bi­
nad­
re frin­
ve­
la­
daa ga­
moy­
va­
ni­
li.
va­
si­
lis­
ko 90:13
ges­
li­
a­
ni qve­
war­
ma­
va­
li, gve­
li, ux­
se­
ne­
be­
li. sul­
xan-sa­
ba or­
be­
li­
a­
nis gan­
mar­
tebiT: „ese ars Tva­
liT ma­
ku­
di­
ne­
be­
li mxe­
ci, ges­
li­
a­
ni“.
za­
bu­
lo­
ni (zebuloni) 67:27
iako­
bis me­
a­
Te Ze (dab. 30:20), sa­
mi va­
Jis ma­
ma (dab. 46:14). iako­
bis wi­
nas­
war­
me­
ty­
ve­
le­
biT, za­
bu­
lo­
nis to­
mis sam­
k­
vid­
ro (dab. 49:13) aris qa­
na­
a­
nis
is na­
wi­
li, ro­
me­
lic ge­
ne­
sa­
re­
Tis tba­
sa da xmel­
Ta­
Sua zRvas So­
ris mde­
ba­
re­
ob­
da da sam­
x­
re­
TiT – isa­
qa­
ris toms, Crdi­
lo­
eT
­iT ki nef­
Ta­
li­
sa da
aSe­
ris to­
mebs esaz­
R­
vr
­e­
bo­
da. za­
bu­
lo­
nis mi­
wa­
ze iyo na­
za­
re­
Ti, ka­
na da
ti­
be­
ri­
a­
da (maT. 4:13). za­
bu­
lo­
nis tom­
ma sa­
xe­
li ga­
iT­
q­
va iabi­
nis wi­
na­
aR­
m­
deg ba­
ra­
ki­
sa da de­
bo­
ras omeb­
Si (msaj. 5:14-15, 18) da ge­
de­
o­
nis omeb­
Si
(msaj. 6:35). mra­
val­
ma za­
bu­
lo­
nel­
ma mi­
i­
Ro mo­
na­
wi­
le­
o­
ba pa­
se­
qis dRe­
sas­
wa­
ul­
Si me­
fe xiz­
ki­
as­
Tan er­
Tad (2 neSt. 30:11, 18). wi­
nas­
war­
me­
ty­
ve­
le­
ba
za­
bu­
lo­
nis Se­
sa­
xeb ix. rjl. 33:18; es. 8:23; 9:1; maT. 4:13.
396
axsna-ganmartebebi
za­
qa­
ria 111; 137; 138; 145–148
wi­
nas­
war­
me­
ty­
ve­
li, be­
re­
qi­
as Ze. ze­
ru­
ba­
bel­
Tan er­
Tad ba­
bi­
lo­
ni­
dan dab­
ru­
ne­
bis­
Ta­
na­
ve man, jer ki­
dev axal­
gaz­
r­
dam, da­
iw­
yo wi­
nas­
war­
me­
ty­
ve­
le­
ba.
Zv.w.aR. 520 w. da­
ri­
o­
sis ga­
me­
fe­
bis me­
o­
re wlis me-8 Tves (zaq. 1:1), an­
gia wi­
nas­
war­
me­
ty­
vel­
Ta­
n da ze­
ru­
ba­
bel­
Tan er­
Tad za­
qa­
ria am­
x­
ne­
veb­
da da
taZ­
ris mSe­
neb­
lo­
bis ga­
nax­
le­
bi­
sa­
ken mo­
uw
­o­
deb­
da xalxs. ma­
Ti mcde­
lo­
ba
war­
ma­
te­
biT dam­
Tav­
r­
da (1 ezr. 6:14). bib­
li­
a­
Si cno­
bi­
lia ra­
m­
de­
ni­
me sxva
za­
qa­
ri­
a­
c.
ze­
bee (zeebi) 82:11
ze­
bee, zi­
bi, ore­
bi, sal­
ma­
ni – mi­
di­
a­
nis mTav­
re­
bi, rom­
le­
bic ga­
an­
d­
gu­
ra ge­
de­
on­
ma da mi­
si mo­
wo­
de­
biT ef­
re­
mis tom­
ma (msaj. 7:24-25; msaj. 8:5, 21) im
ad­
gi­
leb­
Si, ro­
mel­
Tac Sem­
dg­om­
Si ewo­
da „ze­
bees xe­
vi“ da „ore­
bis klde“.
am brZo­
lis mo­
go­
ne­
ba did­
xans cocx­
lob­
da is­
ra­
el­
Si (es. 9:3; 10:26).
ze­
fel­
ni (zifelni) 53
iudas mTa­
go­
ri­
an na­
wil­
Si, xeb­
ro­
nis sam­
x­
reT-aR­
mo­
sav­
le­
TiT mde­
ba­
re qa­
la­
qis mcxov­
reb­
ni. am qa­
la­
qis Se­
mo­
ga­
rens zi­
fis udab­
no ewo­
de­
ba. iq ga­
eq­
ca
da­
vi­
Ti sa­
uls, ro­
mel­
sac ma­
bez­
Rarebm­
a Sea­
tyobines es am­
ba­
vi (1 mef. 23:1319). ze­
gan­
ze, sa­
dac Zve­
lad al­
baT, uam­
ra­
vi mu­
xa xa­
rob­
da, am­
Ja­
mad aqa-iq
ki­
dev aris Se­
mor­
Ce­
ni­
li mux­
na­
re­
bi. erT-erT aseT mux­
nar­
Si da­
viT­
ma da
iona­
Tan­
ma xe­
lax­
la Sek­
res me­
gob­
ru­
li kav­
Si­
ri (1 mef. 23:18).
zi­
bi 82:11
ix. ze­
bee.
zrax­
va 5:10; 9:22; 13:6; 18:14; 32:10; 48:3; 75:10; 91:5; 93:11; 105:43;
106:11; 118:85, 118, 174; 138:2, 20
gan­
z­
rax­
va; fiq­
ri; ax­
s­
na; sa­
i­
dum­
lo.
Ta­
bo­
ri 88:12
mTa ga­
li­
le­
is aR­
mo­
sav­
leT na­
wil­
Si, na­
za­
reT­
Tan ax­
los. am mTa­
ze da­
ba­
nak­
da ba­
ra­
ki si­
sa­
ras­
Tan brZo­
lis win (msaj. 4:6, 12). mSve­
ni­
e­
ri da gan­
cal­
ke­
ve­
bu­
li mTa, rom­
lis si­
maR­
lea da­
ax­
lo­
e­
biT 526 met­
ri zRvis, xo­
lo
320 met­
ri ve­
lis do­
ni­
dan.
Tar­
Si (TarSiSi) 47:7; 71:10
1. sa­
va­
ra­
u­
dod, tir­
se­
nis, anu et­
rus­
ke­
bis to­
mi. 2. qve­
ya­
na da xal­
xi So­
re­
ul da­
sav­
leT­
Si. gan­
T­
q­
mu­
li iyo vaW­
ro­
bi­
Ta da na­
os­
no­
biT (es. 23:6;
60:9; 66:19). fsal. 71:10 Tar­
Si­
Sis me­
fe­
ebs mo­
ix­
se­
nebs imaT So­
ris, vinc
sa­
Cuq­
rebs uZ­
R­
v­
ni­
s so­
lo­
mon me­
fes. mi­
iC­
nev­
d­
nen, rom „Tar­
SiSis xo­
mal­
de­
397
axsna-ganmartebebi
bi“ (es. 23:1; ezek. 27:25) di­
di ge­
me­
bis sa­
xel­
wo­
de­
baa. wi­
nas­
war­
t­
yv­e­
le­
bi
me­
di­
du­
re­
bis sim­
bo­
lod iyeneb­
d­
nen (es. 2:2-16).
Tir­
km­e­
le­
bi 7:9; 15:7; 25:2; 72:21
Tir­
km­e­
le­
bi ga­
ni­
xi­
le­
bo­
da, ro­
gorc grZno­
ba­
Ta da sur­
vil­
Ta cen­
t­
ri.
iabi (iabini) 82:9
1. xa­
co­
ris me­
fe Crdi­
lo­
eT qa­
na­
an­
Si. daamarcxa ieso na­
ves Zem (ieso 11:1).
2. me­
fe xa­
cor­
Si, ro­
me­
lic sas­
ti­
kad aviw­
ro­
eb­
da is­
ra­
els 20 wlis gan­
mav­
lo­
ba­
Si, vid­
re mi­
si mxe­
dar­
T­
m­
Ta­
va­
ri si­
sa­
ra ar sZlia ba­
rak­
ma da „Tan­
da­
Tan dam­
Zim­
da is­
ra­
el
­i­
an­
Ta xe­
li iab­
ze, qa­
na­
a­
nis me­
fe­
ze, vid­
re sru­
lad
ar da­
Ru­
pes igi“ (msaj. 4:2-23).
iako­
bi 13:7; 19:1; 21:23; 23:6; 43:4; 45:7, 11; 46:4; 52:6; 58:13; 74:9; 75:6;
76:15; 77:5, 21, 71; 78:7; 80:1, 4; 83:8; 84:1; 86:2; 93:7; 97:3; 98:4; 104:6,
10, 23; 113:1, 7; 131:2, 5; 134:4; 145:5; 147:8
isaa­
kis da re­
be­
kas Ze, esa­
vis Zma. ra­
ki da­
ba­
de­
bi­
sas xe­
li esa­
vis qus­
l­
ze
hqon­
da mo­
Wi­
de­
bu­
li, sa­
xe­
lad da­
er­
q­
va iako­
bi anu „qus­
l­
ze mo­
Wi­
de­
bu­
li“.
niS­
navs ag­
reT­
ve „wa­
ma­
bor­
Zi­
ke­
bels“, „xri­
ki­
ans anu mo­
xer­
xe­
buls“ (dab.
25–26). mo­
xer­
xe­
bu­
lo­
ba mra­
val­
jer ga­
mov­
lin­
da mis saq­
me­
eb­
Si. iabok­
Tan
igi Se­
er­
ki­
na uf­
lis an­
ge­
lozs, ro­
mel­
mac mas uwo­
da is­
ra­
el
­i, rac niS­
navs „Rmer­
T­
Tan me­
o­
mars“ (dab. 32:28). mwu­
xa­
re­
ba, ro­
me­
lic Tavs da­
at­
y­
da
mo­
xuc iakobs, ro­
ca iose­
bi da mi­
si sxva Svi­
le­
bi eg­
vi p­
te­
Si mox­
vd
­­
nen,
si­
xa­
ru­
liT Se­
ec­
va­
la, ro­
ca ga­
i­
go, rom mi­
si Svi­
li eg­
vi p­
tis gan­
mg­e­
be­
li
iyo. be­
er-Se­
bay­
Si Ra­
me­
uli xil­
visas Rmer­
T­
ma aRuT­
qv­a iakobs, rom mas­
Tan
er­
Tad Ca­
vi­
do­
da eg­
vi p­
te­
Si da iq mis­
gan war­
mo­
Sob­
da did xalxs (dab.
46:1-4). go­
Sen­
Si 17 wlis cxov­
re­
bis Sem­
deg (dab. 47:28), man sik­
v­
di­
lis
win iS­
vi­
la iose­
bis ori Ze – ef­
re­
mi da ma­
na­
se. gar­
da­
ic­
va­
la 147 wli­
sa. Svi­
leb­
ma igi dak­
r­
Za­
les qa­
na­
an­
Si, mRvimeSi, max­
fe­
las min­
dor­
ze (dab.
50:13). le­
as­
Tan iakobs hyav­
da eq­
vs­i Ze – re­
ub­e­
ni, si­
mo­
ni, le­
vi, iuda,
isa­
qa­
ri da za­
bu­
lo­
ni, xo­
lo ra­
xel­
Tan ori – iose­
bi da be­
ni­
a­
mi­
ni; xar­
Wa
bil­
has­
gan hyav­
da da­
ni da naf­
Ta­
li; xar­
Wa zel­
fas­
gan – ga­
di da aSu­
ri;
di­
na – le­
a­
sa­
gan, sul 12 Ze da er­
Ti asu­
li. iako­
bis Tor­
met­
ma Zem eg­
vi p­
te­
Si sa­
Ta­
ve da­
u­
do Zli­
er da mZlavr xalxs, ro­
me­
lic Sem­
deg mo­
sem
mo­
no­
bis qvey­
ni­
dan Rmer­
Tis mi­
er aR­
T­
qm­ul mi­
wa­
ze ga­
mo­
iy­
va­
na.
idi­
Tu­
mi (iedu­
Tu­
ni) 38; 61; 76
ko­
res STa­
mo­
ma­
va­
li le­
vis to­
mi­
dan. da­
vi­
Tis dros mga­
lo­
be­
li iyo (1
neSt. 16:41; 2 neSt. 35:15). 38-e, 61-e da 76-e fsal­
mu­
ne­
bi im gun­
dis­
Tv­is
aris da­
we­
ri­
li, rom­
lis lot­
ba­
ric idi­
Tu­
mi iyo.
398
axsna-ganmartebebi
idu­
mia 59:8-9; 82:6; 107:9-10
ix. edo­
mi.
iere­
mia 64; 136
niS­
navs „Rmer­
Ti ga­
na­
di­
debs“. moR­
va­
we­
ob­
da Zv. w.aR. me-7 sa­
uk­u­
ne­
Si. Wa­
bu­
ko­
ba­
Si­
ve mo­
u­
wo­
da ufal­
ma sa­
wi­
nas­
war­
met­
y­
ve­
lod, mag­
ram iere­
mi­
am axal­
gaz­
r­
do­
bis mi­
ze­
ziT uari Tqva. ufa­
li Se­
e­
xo mis ba­
ge­
ebs da aRuT­
qv­a,
rom Ta­
vis sity­
vebs ubo­
Zeb­
da. iere­
mi­
a amis Sem­
deg 40 we­
li­
wad­
ze mets
msa­
xu­
rob­
da. Tqmu­
le­
bis Ta­
nax­
mad, qviT Ca­
qo­
les. mis saf­
lavs qa­
i­
ro­
Si
gviC­
ve­
ne­
ben.
iese 71
iese iudas beT­
le­
mi­
dan iyo. hyav­
da 8 va­
Ji da 2 asu­
li. mi­
si um­
cr
­o­
si
Ze – da­
vi­
Ti cxvars mwyem­
sav­
da. sa­
u­
lis dros iese uk­
ve mo­
xu­
ci iyo (1mef.
17:12). ro­
ca sa­
u­
li­
sa­
gan dev­
ni­
li da­
vi­
Ti ya­
du­
la­
mis mRvi­
me­
Si ima­
le­
bo­
da,
mas­
Tan mi­
vi­
da mTe­
li mi­
si oja­
xi. da­
viT­
ma ded-ma­
ma mo­
a­
bel­
Ta qve­
ya­
na­
Si wa­
iy­
va­
na da Caabara­mo­
a­
bis me­
fes sapat­
ro­
nod­(1mef. 22:1-4). wmi­
da we­
ri­
li
da­
vi­
Tis mSob­
leb­
ze mets aRa­
ra­
fers gve­
ub­
ne­
ba.
ieme­
nis Ze 7
ix. be­
ni­
a­
mi­
ni.
iTa­
mi 73:15
Se­
saZ­
loa igu­
lis­
x­
me­
ba ior­
da­
ne an ye­
Te­
ri – qa­
la­
qi, ro­
me­
lic si­
me­
o­
nis
toms ekuT­
vn­o­
da iudas bar­
Si (ieso 15:42; 19:7).
ioabi 59
da­
vi­
Tis dis ce­
ru­
i­
as va­
Ji (1 neSt. 2:16), da­
vi­
Tis mxe­
dar­
T­
m­
Ta­
var­
Ta uf­
ro­
si, kar­
gi sar­
da­
li. igi zog­
jer sa­
sar­
geb­
lo rCe­
vebs iZ­
le­
o­
da, ro­
gorc,
magaliTad, abe­
sa­
lo­
mis sa­
kiT­
xis ga­
da­
wy­
ve­
ta­
Si (2 mef. 14), an­
da xal­
xis aR­
we­
ri­
sas (2 mef. 24:3, 9). iyo mkac­
ri da Su­
ris­
ma­
Zi­
ebe­
l­
i, rac dasturdeba
ab­
ne­
ri­
sa da ya­
ma­
sas mzak­
v­
ru­
lad da­
xoc­
v­
iT (2 mef. 3:20, 26-27), da­
vi­
Tis
mi­
marT Se­
ub­
ra­
le­
beli saq­
ci­
el­
iT, abe­
sa­
lo­
mis mkvle­
lo­
b­
iT (2 mef. 18:14),
ado­
ni­
as­
Tan er­
Tad SeT­
q­
mu­
le­
b­
iT (3 mef. 1:5:7). da­
vi­
Tis an­
der­
Zis Ta­
nax­
mad
(3 mef. 2:5-6) mok­
les so­
lo­
mo­
nis brZa­
ne­
biT (3 mef. 2:28-31, 34)
iona­
da­
bi 70
re­
qa­
bis Ze, me­
fe iehus ax­
lo me­
go­
ba­
ri. maT er­
Tad mo­
uRes bolo ba­
a­
lis
msa­
xu­
re­
bas (4 mef. 10:15, 23). iona­
da­
bma an­
der­
Zad da­
ud
­o Ta­
vis STa­
mo­
mav­
lo­
bas, rom Rvi­
no ar es­
vaT (ier. 35:6).
399
axsna-ganmartebebi
iose­
bi 76:15; 77:67; 79:1; 80:5; 104:17
1. ma­
mam­
Ta­
var iako­
bis me­
Ter­
T­
me­
te da yve­
la­
ze say­
va­
re­
li va­
Ji. Se­
eZ­i­
na ra­
xel­
Tan (dab. 35:24). iose­
bi Zmeb­
ma mih­
yi­
des eg­
vi p­
tis­
ken mi­
ma­
val vaW­
rebs.
30 wlis iose­
bi mTe­
li eg­
vi p­
tis gan­
m­
ge­
be­
li gax­
da caf­
naT-fay­
ne­
a­
xis ti­
tu­
liT. va­
ra­
u­
do­
ben, rom es sity­
va niS­
navs „qvey­
ni­
er
­e­
bis mxsnels“ an
„aR­
mom­
Cens“ (dab. 41:45). Sim­
Si­
lo­
bis ga­
mo mi­
si Zme­
bi da mo­
xu­
ci ma­
ma mTe­
li sax­
le­
u­
liT eg­
vi p­
te­
Si ga­
da­
sax­
l­
d­
nen. iose­
bi 110 wli­
sa gar­
da­
ic­
va­
la.
sik­
v­
di­
lis win Ta­
vi­
si Zme­
bi da­
a­
fi­
ca, rom, ro­
ca maT Rmer­
Ti mow­
ya­
le­
bas
mo­
uv­
len­
da, mi­
si Zvle­
bi ga­
da­
es­
ve­
ne­
bi­
naT aR­
T­
q­
mul mi­
wa­
ze. mo­
sem aRas­
ru­
la
iose­
bis an­
der­
Zi da mi­
si neS­
ti ga­
da­
as­
ve­
na qa­
na­
an­
Si, sag­
va­
re­
u­
lo sa­
saf­
la­
o­
ze, Se­
qem­
Tan (gam. 13:19; ieso 24:32; saq­
me. 7:16). iose­
bis saf­
lavs uC­
ve­
ne­
ben nab­
lus­
Tan ax­
lom­
de­
ba­
re vel­
ze, Re­
bal­
sa da ga­
ri­
zims Sua, iako­
bis
Wis So­
ri­
ax­
los. 2. iose­
bi zog­
jer ewo­
de­
ba or toms, rom­
le­
bic iose­
bis
ori va­
Jis, ef­
re­
mi­
sa da manases, STa­
mo­
mav­
le­
bi ari­
an. iakob­
ma maT Ta­
vi­
si
Svi­
le­
bis Ta­
na­
ba­
ri uf­
le­
be­
bi mis­
ca. manases toms iose­
bis to­
mi ewo­
de­
ba
(ricx. 13:11). zog­
jer ef­
re­
mis toms iose­
bis sax­
la­
dac mo­
ix­
se­
ni­
eb­en (3
mef. 11:28), mag­
ram ori­
ve toms er­
Tad iose­
bi (dab. 49:22; rjl. 33:13) an
iose­
bis Ze­
ni ewo­
de­
ba (msaj. 1:22, 23).
isa­
ak­i 104:9
„Rmer­
Tis da­
pi­
re­
biT So­
bi­
li“. sa­
ras da ab­
rah­
a­
mis pir­
ve­
li Ze. Rmer­
T­
ma mas
ga­
um­e­
o­
ra aR­
T­
q­
ma, ro­
me­
lic ad­
re mis­
ca ab­
rah­
ams (dab. 17:19).
is­
ma­
i­
tel­
ni 82:6
is­
ma­
e­
lis, aga­
ris­
gan So­
bi­
li ab­
rah­
a­
mis va­
Jis STa­
mo­
mav­
le­
bi (dab. 16:12).
cxov­
rob­
d­
nen „xa­
vi­
la­
dan Su­
ram­
de“ (dab. 25:18), ara­
be­
Tis na­
xe­
var­
kun­
Zu­
lis da­
sav­
leT­
sa da Crdi­
lo­
eT­
Si, Sem­
d­
gom­
Si ki da­
i­
ka­
ves mTe­
li udab­
no
spar­
se­
Tis yu­
rem­
de; war­
mo­
ad­
gen­
d­
nen ara­
bi xal­
xis birTvs. dab. 37:25-Si
is­
ma­
e­
li­
a­
ne­
bi mox­
se­
ne­
bu­
li ari­
an, ro­
gorc mom­
Ta­
ba­
re vaW­
re­
bi, xo­
lo fsal.
82:6-Si – ro­
gorc is­
ra­
e­
lis mtre­
bi.
is­
ra­
e­
li 13:7; 21:23; 24:22; 40:13; 49:7; 52:6; 58:5; 67:8, 26, 34; 35; 68:6;
70:22; 71:18; 72:1; 75:1; 77:5, 21, 31, 41, 55, 59, 71; 79:1; 80:4, 8, 11, 13;
82:4; 88:18; 97:3; 102:7; 104:10, 23; 105:48; 113:1-2, 17, 20; 117:2; 120:4;
121:4; 123:1; 124:5; 127:6; 128:1; 129:6, 8; 130:3; 134:4, 12, 19; 135:11, 14,
22; 146:2; 147:8, 148:14; 149:2; 151:7
1. sa­
xe­
li, ro­
me­
lic Rmer­
T­
ma uwo­
da iakobs an­
ge­
loz­
Tan brZo­
lis Sem­
deg
fe­
nu­
el­
Si (dab. 32:28-30). 2. iako­
bis­
gan war­
mo­
So­
bi­
li xal­
xis sa­
xel­
wo­
de­
ba: Ze­
ni is­
ra­
e­
li­
sa, is­
ra­
e­
li xal­
xi, is­
ra­
e­
li­
a­
ne­
bi an ub­
ra­
lod, is­
ra­
e­
li.
is­
ra­
e­
li­
an­
Ta mi­
er da­
sax­
le­
bul qa­
na­
a­
nis mi­
wa­
sac ewo­
de­
ba „qve­
ya­
na is­
ra­
e­
li­
sa“. sa­
u­
lis sik­
v­
di­
lis Sem­
deg eb­
ra­
e­
li xal­
xi ga­
i­
yo: iudas tom­
ma da­
vi­
Ti
400
axsna-ganmartebebi
aRi­
a­
ra Ta­
vis me­
fed, xo­
lo da­
nar­
Cen­
ma to­
meb­
ma – iS­
bo­
Se­
Ti, sa­
u­
lis Ze. am
Ter­
T­
met­
ma tom­
ma mi­
iT­
vi­
sa is­
ra­
e­
li­
a­
ne­
bad wo­
de­
bis uf­
le­
ba (2 mef. 2:9). am
gan­
s­
x­
va­
ve­
bas sa­
xel­
wo­
de­
ba­
Si ki­
dev uf­
ro ga­
es­
va xa­
zi so­
lo­
mo­
nis sik­
v­
di­
lis Sem­
deg, ro­
ca aTi to­
mi sa­
bo­
lo­
od gan­
d­
ga da Seq­
m­
na gan­
sa­
kuT­
re­
bu­
li
sa­
me­
fo – „sa­
me­
fo is­
ra­
e­
li­
sa“ da „ga­
nud­
ga is­
ra­
e­
li da­
vi­
Tis saxls dRe­
van­
d­
lam­
de“ (3 mef. 12:19). ba­
bi­
lo­
nis tyve­
o­
bis Sem­
deg sa­
xe­
liT is­
ra­
e­
li
kvlav mTe­
li eb­
ra­
e­
lo­
ba mo­
ix­
se­
ne­
ba.
iuda 59:7; 67:27; 77:68; 107:8
msa­
jul­
Ta Sem­
deg is­
ra­
els me­
fe­
e­
bi mar­
Tav­
d­
nen. pir­
ve­
li sa­
mi – sa­
ul
­i,
da­
vi­
Ti da so­
lo­
mo­
ni – mTli­
a­
ni da ga­
nu­
yo­
fe­
li qvey­
nis me­
fe iyo. so­
lo­
mo­
nis sik­
v­
di­
lis Sem­
deg, mi­
si Zis ro­
bo­
a­
mis me­
fo­
bis Jams, aT­
ma tom­
ma
(975 w. Zv.w.aR.) Seq­
mn­a is­
ra­
e­
li­
an­
Ta cal­
ke sa­
me­
fo. mxo­
lod iudas da
be­
ni­
a­
mi­
nis to­
me­
bi dar­
C­
nen da­
vi­
Tis sax­
lis er­
Tg­ul­
ni da Seq­
mn­es iudas
sa­
me­
fo (3 mef. 12:23-24). Sem­
dg­om­
Si be­
ni­
a­
mi­
nis to­
mis di­
di na­
wi­
li Se­
u­
er­
T­
da Crdi­
lo­
e­
Tis, anu is­
ra­
e­
lis sa­
me­
fos. mxo­
lod mi­
si sam­
x­
re­
Ti
na­
wi­
li qa­
laq ieru­
sa­
li­
mi­
TurT dar­
Ca iudas sa­
me­
fos, masve ekuT­
vn­o­
da
da­
ni­
sa da si­
me­
o­
nis sam­
f­
lo­
be­
lo­
e­
bi. isi­
ni ver Se­
ue­r­
T­
de­
bod­
nen is­
ra­
e­
lis
sa­
me­
fos, rad­
gan mis­
gan hyof­
da mZlav­
ri iudas qve­
ya­
na. is­
ra­
e­
lis sa­
me­
fo
ga­
ci­
le­
biT di­
di da mra­
val­
ri­
cxo­
va­
ni iyo, vid­
re iuda­
si. is­
ra­
e­
lis (anu
Crdi­
lo­
e­
Tis) sa­
me­
fos zog­
jer ewo­
de­
ba „ef­
re­
mi“, rad­
gan iq ef­
re­
mis tomi
pir­
ve­
lobda. mis saz­
R­
v­
reb­
Si iyo ag­
reT­
ve q. sa­
ma­
ria, ro­
me­
lic erT dros
sa­
me­
fos de­
da­
qa­
la­
qi iyo.
ka­
de­
si 28:8
1. mde­
ba­
re­
obs ber-Se­
bas sam­
x­
re­
TiT 80 km-ze. aq ga­
i­
a­
res qa­
na­
a­
ni­
sa­
ken mi­
ma­
val­
ma is­
ra­
e­
li­
a­
neb­
ma. 2. le­
vi­
an­
Ta qa­
la­
qi da ima­
ve dros Tav­
Se­
sa­
fa­
ri qa­
la­
qi nef­
Ta­
lis to­
mis saz­
R­
v­
reb­
Si. am­
Ja­
mad esaa sof. ka­
de­
si me­
ro­
mis tbis
Crdi­
lo-da­
sav­
le­
TiT. 3. qa­
la­
qi iudas to­
mis sam­
x­
reT na­
wil­
Si.
kanjari 103:11
zebra; gareuli viri.
ka­
par­
Wi 10:2
is­
ris qar­
qa­
Si, is­
re­
bis Ca­
saw­
yo­
bi bu­
de.
ka­
sia 44:8
in­
du­
su­
ri xis (cin­na­mo­mum cas­sia) na­
zi mer­
qa­
ni, ga­
mo­
i­
ye­
ne­
bo­
da wmi­
da mi­
ro­
nis da­
sam­
za­
deb­
lad.
401
axsna-ganmartebebi
ki­
So­
ni 82:9
mdi­
na­
re, iz­
re­
ye­
lis ve­
lis gav­
liT er­
T­
vis xmel­
Ta­
Sua zRvas qar­
me­
lis
Crdi­
lo­
e­
TiT. zaf­
xu­
lo­
biT igi TiT­
q­
mis Sre­
ba, Zli­
er
­i wvi­
me­
bis dros ki
mi­
si do­
ne im­
de­
nad ma­
tu­
lobs, rom si­
sa­
ras mxed­
ro­
ba Ca­
ix­
r­
Co mas­
Si (msaj.
4:13; 5:21). ki­
Son­
Tan da­
xo­
ca eli­
am ba­
a­
lis qu­
ru­
me­
bi (3 mef. 18:40).
ko­
re (koraxi) 41; 43-48; 83-84; 86-87
mo­
ses bi­
ZaS­
vi­
li le­
vis to­
mi­
dan (gam. 6:21); da­
Tan­
Tan da abi­
ram­
Tan er­
Tad
aujan­
y­
da mo­
se­
sa da ah­
rons da is­
ra­
e­
li­
an­
Ta sxva Tav­
ka­
ce­
bic Ca­
iT­
ria. ga­
mo­
ac­
xa­
da, rom mTe­
li xal­
xi wmi­
daa da rom mo­
se da ah­
ro­
ni Tavs sxveb­
ze
maR­
la aye­
ne­
ben (ricx. 16:1-3). ko­
res, da­
Tan­
sa da abi­
rams Ta­
vi­
anT ax­
lob­
leb­
Tan da qo­
ne­
bas­
Tan er­
Tad mi­
wam uyo pi­
ri (ricx. 16:31). me­
o­
re dRes,
ro­
ca xal­
xi drtvi­
nav­
da ma­
Ti da­
Rup­
vis ga­
mo, ufal­
ma mos­
po 14700 ka­
ci.
Rmer­
Tis ris­
x­
va da­
ac­
x­
ro ah­
ro­
nis mi­
er kme­
vam. ga­
dar­
Ca ko­
res sa­
mi va­
Ji,
rom­
le­
bic ar mo­
na­
wi­
le­
ob­
dn­en am ajan­
ye­
ba­
Si (gam. 6:24; ricx. 26:9-11).
ma­
Ti mod­
gm­a, „ko­
res Ze­
ni“, em­
sa­
xu­
re­
bod­
nen ka­
ravs zRur­
bl
­­
is mcve­
le­
bad,
da­
ra­
job­
d­
nen ba­
nak­
Tan mi­
sas­
v­
lels (1 neSt. 9:18-19; 26:1), acxob­
d­
nen purs
taZ­
ris­
T­
vis (1 neSt. 9:31) da mga­
lo­
bel­
Ta gun­
d­
is wevrebi iyvnen (2 neSt.
20:19). zo­
gi­
erT sa­
u­
ke­
Te­
so fsal­
munsac maT mi­
a­
we­
ren.
le­
vi 134:20
iako­
bis me­
sa­
me Ze, Se­
e­
Zi­
na le­
as­
Tan. de­
dam uwo­
da mas le­
vi, rac niS­
navs
„Tavs Se­
mov­
le­
bas“, rad­
gan ifiq­
ra, rom ax­
la ki Se­
iy­
va­
reb­
da mas qma­
ri
(dab. 29:34). le­
vis hyav­
da sa­
mi va­
Ji – ger­
So­
mi, ko­
ha­
Ti (ke­
ha­
Ti) da me­
ra­
ri da er­
Ti asu­
li – ioqe­
be­
di, ro­
mel­
mac Sva mo­
se (gam. 6:16). iakob­
ma
da­
wyev­
la levi da simony SeqemelTa daxocvisaTvis (dab. 49:5-7). far­
To
ga­
ge­
biT le­
vi­
a­
ne­
bi ewo­
de­
ba le­
vis mTel STa­
mo­
mav­
lo­
bas viw­
ro mniS­
v­
ne­
lo­
biT ki le­
vi­
a­
neb­
Si igu­
lis­
x­
me­
bian le­
vis to­
mis is wev­
re­
bi, ro­
mleb­
ic ah­
ro­
nis STa­
mo­
mav­
le­
bi ar ari­
an (ricx. 18:1-2). le­
vis mTe­
li to­
mi Rmer­
Tm­a
ga­
mo­
ar­
Cia ta­
Zar­
Si msa­
xu­
re­
bi­
saT­
vis (ricx. 3:6-9; ezek. 44:15), ro­
gorc
pir­
vel­
So­
bi­
lis war­
mo­
mad­
ge­
nel­
ni mTe­
li xal­
xi­
sa­
gan. eg­
vi p­
tis mo­
no­
bi­
dan
ga­
mos­
vl
­is Sem­
deg le­
vi­
a­
neb­
ma mi­
i­
Res msa­
xu­
re­
bis gan­
sa­
kuT­
re­
bu­
li kur­
T­
xe­
va
(ricx. 3:12). udab­
no­
Si xe­
ti­
a­
li­
sas ma­
Ti mo­
va­
le­
o­
ba iyo zrun­
va ka­
rav­
sa da
mis sag­
neb­
ze, ro­
mel­
sac isi­
ni Tan ata­
reb­
d­
nen.
li­
ba­
ni 28:5-6; 36:35; 71:16; 91:12; 103:16
ara­
be­
Tis lub­
na­
ni (TeT­
ri), vrce­
li mTa­
go­
ri­
a­
ni mxa­
re pa­
les­
ti­
nis Crdi­
lo
saz­
R­
var­
ze (rjl. 11:24; ieso 1:4), iwye­
ba ior­
da­
nes wya­
ro­
dan. mi­
si ori
qe­
di ga­
da­
Wi­
mu­
lia si­
do­
ni­
dan tri ­
po­
li­
sam­
de da zRvis sa­
na­
pi­
rom­
de. da­
sav­
le­
Tis qe­
di, ker­
Zod li­
ba­
ni, je­
bel-max­
ma­
lis mwver­
va­
liT, mde­
ba­
re­
obs
tri ­
po­
li­
si­
dan sam­
xr
­eT-aR­
mo­
sav­
le­
TiT (3063 m. zRvis do­
ni­
dan). aR­
mo­
sav­
402
axsna-ganmartebebi
le­
Tis qeds ber­
Z­
neb­
ma an­
ti­
li­
ba­
ni uwo­
des, ara­
beb­
ma ki je­
bel-el-Ser­
ki
anu „li­
ba­
ni aR­
mo­
sav­
le­
Tis­
ken“ (ieso 13:5). mi­
si umaR­
le­
si pun­
q­
tia mTa
xer­
mo­
ni (2860 met­
ri zRvis do­
ni­
dan), ro­
me­
lic sam­
x­
re­
TiT mde­
ba­
re­
obs.
li­
ba­
nis zo­
gi­
er­
Ti mwver­
va­
li Tov­
lis zols aR­
wevs. bib­
li­
a­
Si xSi­
rad
mo­
ix­
se­
ne­
ba es di­
de­
bu­
li mTag­
re­
xi­
li – Crdi­
lo­
e­
li mtre­
bi­
sa­
gan da­
m­
ca­
vi
mZlav­
ri bur­
ji (es. 10:34; 35:2; 37:24). aR­
we­
ri­
lia xe­
e­
bi, ro­
mel­
Tac qa­
re­
bi ar­
xe­
ven li­
ban­
ze, mi­
si vee­
ber­
Te­
la naZ­
ve­
bi da fiW­
ve­
bi (es. 60:13; ier.
22:23; os. 14:6), ir­
mis jo­
ge­
bi, lo­
me­
bi da vef­
x­
ve­
bi (qeb. 4:8), mi­
si ci­
vi
mdi­
na­
re­
e­
bi (qeb. 4:15), ma­
ra­
di­
u­
li Tov­
li (ier. 18:14), sa­
uc­
xoo Rvi­
no­
e­
bi
(os. 14:7-8) da sur­
ne­
lo­
va­
ni bal­
za­
mi (os. 14:7). li­
ba­
nis zog ad­
gi­
las
dRem­
dea Se­
mor­
Ce­
ni­
li Zve­
li taZ­
re­
bis nan­
g­
re­
ve­
bi.
lo­
Ti (loti) 82:8
ha­
ra­
nis Ze, ab­
rah­
a­
mis Zmis­
wu­
li, Ta­
vis bi­
Zas­
Tan er­
Tad ga­
mo­
vi­
da jer qal­
de­
vel­
Ta uri­
dan, xo­
lo Sem­
deg ha­
ra­
ni­
dan, ra­
Ta qa­
na­
an­
Si da­
sax­
le­
bu­
li­
yo
(dab. 11:31; 12:4; 13:1). ro­
ca qa­
na­
an­
Si ma­
Ti cxvris fa­
re­
bi ve­
Rar ete­
o­
da
sa­
Zov­
reb­
ze da mwyem­
sebs SuR­
li hqon­
daT er­
Tm­a­
neT­
Si (dab. 13:5-6), isi­
ni
mSvi­
do­
bi­
a­
nad da­
Sor­
d­
nen er­
T­
ma­
neTs. lo­
Ti da­
sax­
l­
da na­
yo­
fi­
er ve­
leb­
ze,
so­
do­
mis ax­
los, sadac. so­
do­
mi­
sa da mi­
si Se­
mo­
ga­
re­
ni qa­
la­
qe­
bis daq­
ce­
vam­
de cxov­
rob­
da (dab. 19:1-26). so­
do­
mis ga­
nad­
gu­
re­
bi­
sas man da­
kar­
ga co­
li,
si­
Ze­
e­
bi da mTe­
li qo­
ne­
ba. ga­
dar­
Ca mxo­
lod mar­
Ta­
li lo­
Ti (2pet. 2:7) da
mi­
si ori asu­
li.
lxineba 24:11; 38:13; 102:3; 129:4
dawynareba, patieba, Sendoba, Svela, miteveba, gankurneba, mosveneba, xsna,
Svebis micema.
ma­
di­
a­
mi (midiani) 82:9
ab­
ra­
ha­
mis me­
o­
Txe Zis, ma­
di­
a­
mis STa­
mo­
mav­
le­
bi (dab. 25:2). ara­
bu­
li to­
mi,
ro­
mel­
Ta sam­
Sob­
loc, ara­
bi ge­
og­
ra­
fe­
bis mi­
xed­
viT, un­
da iyos aqa­
bas yu­
ris aR­
mo­
sav­
le­
TiT mde­
ba­
re qve­
ya­
na; cxov­
rob­
d­
nen Crdi­
lo­
e­
TiT – mo­
a­
bis
qvey­
nam­
de da da­
sav­
le­
TiT – si­
na­
is na­
xe­
varkun­
Zu­
lam­
de (gam. 3:1; 18:1). maT
zog­
jer Crdi­
lo­
eT
­is to­
me­
bis sa­
er­
To sa­
xel­
wo­
de­
biT – is­
ma­
e­
li­
a­
ne­
bi –
ix­
se­
nie­
ben (dab. 37:25, 28, 36; msaj. 8:24), Tum­
ca isi­
ni Zli­
er gan­
s­
x­
vav­
de­
bod­
nen er­
T­
ma­
ne­
Ti­
sa­
gan. Cans, rom sa­
qon­
liT, aq­
le­
mi­
Ta da mra­
val­
g­
va­
ri
gan­
Ze­
u­
lo­
biT mdi­
da­
ri, Zli­
e­
ri da mom­
Ta­
ba­
re xal­
xi iyo­(es. 60:6; msaj.
7:12). mo­
a­
be­
leb­
Tan er­
Tad, isi­
ni mzak­
v­
rul geg­
mebs aw­
yob­
d­
nen, ra­
Ta is­
ra­
e­
li­
a­
ne­
bi Ca­
eg­
doT uZ­
Re­
bo­
ba­
sa da ker­
p­
T­
ms­a­
xu­
re­
ba­
Si (ricx. 22:4, 7; 25:5-8).
did­
xans mwa­
red ax­
sov­
daT is­
ra­
el
­i­
anT „ma­
di­
a­
mis dRe­
eb­i“ (es. 9:3-4), ro­
gorc udi­
de­
si ube­
du­
re­
bi­
sa da RvTis­
gan udi­
de­
si Se­
wev­
nis Ja­
mi.
403
axsna-ganmartebebi
ma­
e­
le­
Ti 52; 87
1. mu­
si­
ka­
lu­
ri sak­
ra­
vi (fle­
i­
ta). 2. me­
lo­
di­
is sa­
xel­
wo­
de­
ba.
ma­
na­
se (menaSe) 59:7; 79:2; 107:8
1. iose­
bis uf­
ro­
si Ze, ef­
re­
mis Zma. ef­
re­
mi da ma­
na­
se iakob­
ma iS­
vi­
la da
iose­
bis nac­
v­
lad mem­
k­
vid­
re­
e­
bad da­
i­
ye­
na (dab. 41:51; 46:20; 48:1). ma­
na­
se
ef­
rem­
ze uf­
ro­
si iyo, mag­
ram man nak­
le­
bi kur­
Tx
­e­
va mi­
i­
Ro. mo­
xuc­
ma iakob­
ma
xe­
le­
bi gan­
geb ise ga­
da­
aj­
va­
re­
di­
na, rom mar­
j­
ve­
na ef­
rems da­
a­
do Tav­
ze, da
ara ma­
na­
ses, iose­
bis sur­
vi­
lis sa­
wi­
na­
aR­
m­
de­
god (dab. 48:13, 19). 2. ma­
na­
ses
to­
mi (ricx. 1:10; rjl. 33:17) or Stod ga­
i­
yo. er­
T­
ma Ta­
vi­
si sam­
k­
vid­
ro
mi­
iR
­o ior­
da­
nes aR­
mo­
sav­
le­
TiT, ba­
sa­
nis saz­
R­
v­
reb­
Si, iabo­
kis Crdi­
lo­
e­
TiT,
me­
o­
rem ki – ef­
re­
mi­
sa da isa­
qa­
ris sam­
f­
lo­
be­
lo­
ebs So­
ris, xmel­
Ta­
Sua
zRvis mi­
mar­
Tu­
le­
biT. ma­
na­
ses to­
mis aR­
mo­
sav­
leTi na­
xe­
va­
ri Ca­
ef­
lo ker­
p­
T­
m­
sa­
xu­
re­
ba­
Si da pir­
vel rig­
Si iq­
na way­
va­
ni­
li tyve­
o­
ba­
Si (1 neSt. 5:26).
da­
sav­
leTma na­
wil­
ma uf­
ro me­
ti RvTis mor­
Ci­
le­
ba ga­
mo­
i­
Ci­
na (2 neSt. 30:1,
11, 18; 34:6, 9).
mel­
qi­
se­
de­
ki (mel­
qi­
ce­
de­
ki) 109:4
qa­
na­
a­
nis me­
fe. igi pu­
ri­
Ta da Rvi­
niT ga­
mo­
e­
ge­
ba Crdi­
lo­
eTi qa­
na­
a­
nis me­
fe­
eb­
ze ga­
mar­
j­
ve­
bul ab­
ra­
ams da akur­
Txa uf­
lis sa­
xe­
liT, ris­
T­
vi­
sac mi­
i­
Ro
na­
a­
la­
fa­
ris me­
a­
Te­
di (dab. 14:18). me­
o­
red mel­
qi­
se­
de­
ki mo­
ix­
se­
ni­
e­
ba 1000
wlis Sem­
deg 109-e fsal­
mu­
nis wi­
nas­
war­
me­
ty­
ve­
le­
ba­
Si, sa­
dac me­
si­
as mi­
si
sa­
xe­
liT mi­
mar­
Ta­
ven: „Sen xar mRvde­
li uku­
ni­
sam­
de mel­
qi­
se­
de­
kis we­
siT“.
mo­
a­
bel­
ni 82:6
mo­
a­
bel­
Ta ma­
mam­
Ta­
va­
ri iyo mo­
a­
bi, lo­
Tis Ze (dab. 19:37); cxov­
rob­
d­
nen
mkvda­
ri zRvis aR­
mo­
sav­
le­
TiT, ar­
no­
nis sam­
x­
re­
Ti­
sa­
ken. Tay­
vans scem­
d­
nen xa­
mos­
sa da bel­
fe­
gors, eb­
r­
Zod­
nen is­
ra­
els yeg­
lo­
nis (msaj. 3:12), da­
vi­
Tis
(2 mef. 8:2, 11-12), iora­
mi­
sa da ioSa­
fa­
tis dros (4 mef. 3:13, 20). „da
da­
vab­
ru­
neb mo­
a­
bel tyve­
ebs uka­
nas­
k­
nel dRe­
eb­
Si“, – am­
bobs ufa­
li. aqam­
dea
mo­
a­
bis ga­
na­
Ce­
ni (ier. 48:46-47).
mo­
a­
bi 59:8; 107:9
ara­
bu­
li to­
mi, rom­
lis­
ga­
nac Rmer­
T­
ma bev­
r­
jer ix­
s­
na is­
ra­
e­
li. ma­
Ti sam­
Sob­
lo iyo qa­
la­
qi ma­
yo­
ni, ax­
lan­
de­
li ma­
ya­
ni, kldo­
va­
ni ara­
be­
Ti, pet­
ras
aR­
mo­
sav­
le­
TiT. amo­
nel­
nic, al­
baT, un­
da mi­
e­
kuT­
v­
ne­
bod­
nen mo­
a­
bi­
a­
nebs, rom­
le­
bic moix­
se­
ni­
e­
bi­
an 2 neSt. 20:1-Si.
mo­
na; mo­
ne­
ba 17; 18:11, 13; 21:30; 26:9; 30:16; 33:22; 34:27; 35; 68:17, 36;
73:23; 77:70-71; 78:2, 10; 79:4; 80:6; 85:2, 4, 16; 88:3, 20, 39, 50; 89:13,
16; 101:14, 28; 104:6, 17, 25-26, 42; 108:28; 115:7; 118:17, 24, 38, 49, 65,
404
axsna-ganmartebebi
76, 84, 90, 122, 124-125, 135, 140, 176; 122:2; 131:10; 133:1; 134:1, 9, 14;
135:22; 142:2, 12; 143:10
msa­
xu­
ri; msa­
xu­
re­
ba.
mo­
se (moSe) 76:20; 89; 98:6; 102:7; 104:26; 105:16, 23, 32
sa­
xe­
li mose mo­
dis eb­
ra­
u­
li ma­
Sa­
xisg­
an – „amoy­
va­
na“ an eg­
vi p­
tu­
ri sity­
ve­
bi­
dan mo (wya­
li) da uSe (ga­
dar­
Ce­
ni­
lia). mo­
se da­
i­
ba­
da eg­
vi p­
te­
Si, da­
ax­
lo­
e­
biT Zv.w.aR. 1570 w. mi­
si mSob­
le­
bi iy­
vn­en yam­
ra­
mi, ka­
a­
fas Ze, le­
vis
Svi­
liS­
vi­
li da ioqe­
be­
di – yam­
ra­
mis ma­
mi­
da da co­
li (gam. 6:20). hyav­
da
sa­
mi wliT uf­
ro­
si Zma ah­
ro­
ni (gam. 7:7). mi­
si cxov­
re­
ba iyo­
fa sam pe­
ri­
o­
dad, Ti­
To­
e­
u­
li 40 wels mo­
i­
cavs. es pe­
ri­
o­
de­
bia: aR­
z­
r­
da eg­
vi p­
te­
Si,
mwyem­
so­
ba da udab­
no­
Si xe­
ti­
a­
li (saq­
me. 7:23, 30, 36). mas ar hqon­
da qa­
na­
a­
nis qve­
ya­
na­
Si Ses­
v­
lis uf­
le­
ba ka­
des­
Si Ca­
de­
ni­
li cod­
vis ga­
mo (ricx.
20:12; rjl. 1:37; 3:26). man mxo­
lod fis­
gas mwver­
va­
li­
dan ixi­
la qa­
na­
a­
nis
mSve­
ni­
e­
re­
ba, ra­
Ta Sem­
deg, uf­
lis sity­
vis mi­
xed­
viT, mom­
k­
vd
­a­
ri­
yo mo­
a­
bis
qve­
ya­
na­
Si (rjl. 34:6). mo­
ses mi­
e­
we­
re­
ba 89-e fsal­
mu­
ni „loc­
va mo­
se­
si,
mo­
ni­
sa RvTi­
sa“. bib­
li­
is pir­
ve­
li xu­
Ti wig­
ni, ro­
mel­
sac ag­
reT­
ve uwo­
de­
ben xuT­
wig­
ne­
uls, Tav­
da­
pir­
ve­
lad Se­
ad­
gen­
da erT mTli­
an na­
war­
mo­
ebs sa­
xel­
wo­
de­
biT „mo­
ses rju­
li“, „wig­
ni mo­
se­
si“, an „wig­
ni mo­
ses rju­
li­
sa“
(ne­
em. 8:1). eb­
ra­
e­
le­
bi mas ax­
lac uwo­
de­
ben To­
ras anu „rju­
li, ka­
no­
ni“ an
To­
raT mo­
Se anu „mo­
ses rju­
li“.
mu­
ri 44:8
yva­
vi­
le­
bi­
sa­
gan ga­
mo­
wu­
ru­
li sqe­
li, sur­
ne­
lo­
va­
ni ze­
Ti.
na­
Tan wi­
nas­
war­
me­
ty­
ve­
li 50
da­
vi­
Tis me­
go­
ba­
ri da mrCe­
ve­
li. man Tav­
da­
pir­
ve­
lad mo­
iw
­o­
na da­
vi­
Tis ga­
da­
wy­
ve­
ti­
le­
ba, aeSe­
ne­
bi­
na taZ­
ri, mag­
ram ro­
de­
sac RvTis ga­
mo­
cxa­
de­
ba mi­
i­
Ro,
es saq­
me so­
lo­
mons ga­
nu­
saz­
R­
v­
ra (2 mef. 7:4-13). mi­
si pi­
riT ufal­
ma am­
xi­
la da­
vi­
Ti ber­
sa­
bes ga­
mo; mi­
si pi­
riT­
ve ga­
das­
ca ufal­
ma da­
viTs pa­
ti­
e­
ba
(2 mef. 12:1-13). na­
Tan­
ma so­
lo­
mons uwo­
da iedi­
dia – „Rmer­
Tis say­
va­
re­
li“
(2 mef. 12:25) da mo­
ex­
ma­
ra ga­
me­
fe­
ba­
Si (3 mef. 1:11-13). so­
lo­
mon­
ma mad­
li­
e­
re­
bis niS­
nad mi­
si Svi­
le­
bi ma­
Ral Ta­
nam­
de­
bo­
beb­
ze da­
niS­
na (3 mef. 4:5).
na­
Tan­
ma dag­
vi­
to­
va is­
to­
ri­
u­
li cno­
be­
bi da­
vi­
Ti­
sa da so­
lo­
mo­
nis me­
fo­
bis
Se­
sa­
xeb (1 neSt. 29:29; 2 neSt. 9:29).
nakerpavi 105:28
kerpebisaTvis, anu mkvdari RmerTebisTvis Sewiruli.
405
axsna-ganmartebebi
nef­
Ta­
le­
mis mTa­
var­
ni 67:27
iako­
bis me­
eq­
v­
se va­
Jis nef­
Ta­
lis (ba­
las­
Tan Se­
e­
Zi­
na) STa­
mo­
mav­
le­
bi. Ta­
vad
nef­
Tals oT­
xi Ze hyav­
da (dab. 30:8).
ogi (yogi) 134:11; 135:20
amo­
re­
vel­
Ta Zle­
va­
mo­
si­
li me­
fe ba­
san­
Si; uka­
nas­
kn­e­
li re­
fa­
i­
mel­
Ta­
gan, cxov­
rob­
da yaS­
Ta­
roT­
Si. da­
am­ar­
c­
xa mo­
sem da ogis mdi­
da­
ri qve­
ya­
na, ga­
mag­
re­
bu­
li
qa­
la­
qe­
bi­
Ta da cxvris fa­
re­
biT, ma­
na­
ses toms er­
go (ricx. 21:33; rjl. 1:4;
3:1; 4:47; 31:4; ieso 2:10; 12:4; 13:30).
ore­
bi (yorebi) 82:11
ix. ze­
bee.
or­
Ra­
no 150:4
si­
me­
bi­
a­
ni sak­
ra­
vi in­
s­
t­
rum­
e­
n­
ti, sa­
ga­
lo­
be­
lis si­
no­
ni­
mi. sa­
va­
ra­
ud
­od, Se­
e­
sa­
ba­
me­
ba qnars.
ra­
a­
bi (raba) 86:4
amo­
nel­
Ta de­
da­
qa­
la­
qi. mde­
ba­
re­
ob­
da mkvda­
ri zRvis ax­
los, Crdi­
lo-aR­
mo­
sav­
le­
TiT, ior­
da­
ne­
dan 30-40 km-ze (ieso 13:25). am qa­
la­
qis al­
yis dros
da­
i­
Ru­
pa uria. da­
i p­
y­
ro da­
viT­
ma (2 mef. 12:26-29), mag­
ram qa­
laq­
ma kvlav
mo­
i­
po­
va da­
mo­
u­
ki­
deb­
lo­
ba. ewi­
nas­
war­
me­
ty­
ve­
la mZi­
me sas­
je­
li is­
ra­
e­
li­
an­
TaT­
vis mi­
ye­
ne­
bu­
li bo­
ro­
te­
bi­
saT­
vis. pto­
le­
me­
os fi­
la­
del­
fos­
ma ga­
am­
S­
ve­
ni­
e­
ra qa­
la­
qi da uwo­
da fi­
la­
del­
fia. dRe­
van­
de­
li qa­
la­
qi ama­
ni.
rva­
li 17:34
spi­
len­
Zi.
rqa 17:2; 74:4-5, 10; 88:17, 24; 91:10; 111:9; 117:27; 131:17; 148:14
sam­
s­
xv­er­
p­
los oT­
xi­
ve kuT­
xe­
ze aR­
mar­
Tu­
li rqe­
bi (gam. 27:2; ier. 17:1).
maT us­
vam­
d­
nen zo­
gi­
er­
Ti cxo­
ve­
lis sisxls (gam. 29:12; ezek. 43:20). Sew­
ya­
le­
bis mTxov­
ne­
li dam­
na­
Sa­
ve am rqebs hki­
deb­
da xels (3 mef. 1:50; 2:28).
ram­
de­
na­
dac zo­
gi cxo­
ve­
li rqiT iCens Ta­
vis Za­
las, rqa Zli­
er
­e­
bis sim­
bo­
lo gax­
da.
sa­
bas me­
fe­
ni 71:10
qve­
ya­
na, sa­
dac brge xal­
xi cxov­
rob­
da (es. 45:14). Se­
saZ­
loa, rom es aris
Zve­
li me­
ro­
es sa­
me­
fo, an eTi­
o­
pi­
is sa­
er­
To sa­
xel­
wo­
de­
ba. uka­
nas­
k­
nel Sem­
Tx­
ve­
va­
Si mi­
u­
Ti­
Te­
ben stra­
bo­
nis mi­
er mox­
se­
nie­
bul qa­
laq sa­
be­
ze, rom­
lis
nav­
sad­
gu­
ria sa­
ba ara­
be­
Tis yu­
ris da­
sav­
leT sa­
na­
pi­
ro­
ze.
406
axsna-ganmartebebi
sa­
be­
li 118:61
To­
ki, Tas­
ma.
sa­
ga­
lo­
be­
li 48:4; 80:2; 151:2
aq: si­
me­
bi­
a­
ni sak­
ra­
vi in­
st
­­
rum­
e­
n­
ti.
sa­
da­
ra­
jo 89:4; 129:6
aq: dro­
is sam­
sa­
aT
­i­
a­
ni monakveTi.
sak­
re­
bu­
lo 21:25; 39:9; 110:1
aq: eb­
ra­
el mor­
wm­u­
ne­
Ta Se­
sak­
re­
be­
li. ix. ek­
le­
sia.
sal­
ma­
na 82:11
ix. ze­
bee.
sal­
mo­
ba 17:4; 114:3; 126:2
tki­
vi­
li, tan­
jv­a.
sa­
mo­
e­
li (samueli) 98:6
RvTis­
mo­
sav­
ma de­
dam igi ga­
mos­
T­
xo­
va ufals da aR­
Tq­­
ma mis­
ca, rom mow­
mi­
da­
rad (na­
zo­
rei) Ses­
wi­
rav­
da. jer kidev mcirewlovani wa­
iy­
va­
na Si­
los
uf­
lis sax­
l­
Si, sa­
dac igi ga­
i­
zar­
da eli mRvdlis meT­
val­
yu­
re­
o­
biT da
mo­
na­
wi­
le­
ob­
da saw­
mid­
ris msa­
xu­
re­
ba­
Si. elis sik­
vd
­i­
lis Sem­
deg gax­
da msa­
ju­
li. is­
ra­
e­
li­
a­
neb­
ma mi­
si ze­
gav­
le­
niT mos­
pes Ta­
vi­
an­
Ti ker­
pe­
bi (1 mef.
7:3) da om­
Si da­
a­
mar­
c­
xes fi­
lis­
ti­
me­
le­
bi (1 mef. 7:7-10). sa­
mo­
el
­i mTe­
li
si­
co­
cx­
lis man­
Zil­
ze gan­
s­
ji­
da xalxs (1mef. 7:15). man me­
fed scxo sa­
u­
li, ki­
Sis Ze (1 mef. 9; 10:1). sa­
mo­
el­
ma da­
we­
ra me­
fis uf­
le­
be­
bi wig­
nad da
da­
do igi „uf­
lis wi­
na­
Se“ (1 mef. 10:25). da­
saf­
la­
ve­
bu­
lia ra­
ma­
Si, Ta­
vis
sax­
l­
Si (1 mef. 25:1). sa­
mo­
el
­i aris wi­
nas­
war­
me­
ty­
vel­
Ta sko­
le­
bis da­
ma­
ar­
se­
be­
li da xel­
m­
Z­
R­
va­
ne­
li (1 mef. 19:20). gar­
da ami­
sa, man da­
to­
va is­
to­
ri­
u­
li Ca­
na­
we­
re­
bi da­
vi­
Tis saq­
me­
Ta Se­
sa­
xeb (1 neSt. 29:29).
samSvinveli 65:9
aq: ukvdavi adamianSi, misi maradiuli arseba, romlis mokvla da mospoba
SeuZlebelia.
sa­
so, sa­
so­
e­
ba (esavs) 5:11; 7:1; 10:1; 17:30; 20:7; 21:4; 24:2,20; 30:1, 6,
14, 24; 31:10; 32:22; 33:8; 51:8; 54:23; 55:3, 4, 11; 59:8; 61:7; 64:5; 70:1;
77:7; 85:2; 90:2; 107:9; 113:16-19, 43; 117:9; 118:74, 116, 146-147; 129:6;
140:8; 142:8; 143:2; 144:15; 145:5
ime­
di, sa­
im­e­
do; ime­
dov­
ne­
ba, ime­
dis qo­
na.
407
axsna-ganmartebebi
sar­
ge­
be­
li 29:9
mar­
ge­
be­
li; mo­
sa­
ge­
bi; Se­
wev­
na. aq: me­
va­
li­
saT­
vis mi­
sa­
ce­
mi sar­
ge­
be­
li.
sa­
u­
li 17; 51; 53; 56; 58
mdi­
da­
ri be­
ni­
a­
mi­
ne­
li ka­
cis, ki­
Sis Ze, is­
ra­
e­
li­
an­
Ta pir­
ve­
li me­
fe, da­
ax­
lo­
e­
biT Zv.w.aR. 1095–1055 wleb­
Si. mi­
si is­
to­
ria gad­
mo­
ce­
mu­
lia 1 mef. 9-31
Ta­
veb­
Si. sa­
mo­
e­
li (ix. sa­
mo­
e­
li) api­
reb­
da msxver­
p­
lis Se­
wir­
vas go­
rak­
ze,
ro­
ca sa­
u­
li mi­
vi­
da mas­
Tan. sa­
mo­
els euwya uf­
li­
sa­
gan, rom sa­
u­
li aris
swo­
red is, vis Se­
sa­
xe­
bac wi­
nad­
RiT mi­
i­
Ro ga­
mo­
cxa­
de­
ba. me­
o­
re dRes man mar­
tod­
mar­
tom akur­
Txa sa­
u­
li me­
fed (1 mef. 10:1), xo­
lo sa­
yo­
vel­
Tao-sa­
xal­
xo
kre­
ba­
ze mic­
fa­
Si igi Rmer­
Tis mi­
Ti­
Te­
biT air­
Ci­
es me­
fed; sa­
u­
li war­
ma­
te­
biT
eb­
r­
Zo­
da is­
ra­
e­
li­
an­
Ta mtrebs (1 mef. 14:47). ga­
mo­
ir­
Ce­
o­
da pi­
ra­
di ma­
ma­
co­
biT.
Rmer­
Tis mi­
marT Ta­
vi­
si gul­
mod­
gi­
ne­
ba sa­
ul­
ma imiT ga­
mo­
av­
li­
na, rom qvey­
ni­
dan gan­
dev­
na muc­
liT­
mez­
Rap­
re­
ni da mCxi­
bav­
ni (1 mef. 28:3). da­
viT­
ma sam­
g­
lo­
vi­
a­
ro sim­
Re­
ra uga­
lo­
ba sa­
ul­
sa da mis Zes iona­
Tans. sa­
u­
lis me­
fo­
bis
xan­
g­
r­
Z­
li­
vo­
ba ar aris mi­
Ti­
Te­
bu­
li Zvel aR­
T­
q­
ma­
Si; saq­
me 13:21-is mi­
xed­
viT
es pe­
ri­
o­
di 40 wliT ga­
ni­
saz­
R­
v­
re­
ba. igi­
ves adas­
tu­
rebs ioseb fla­
vi­
o­
si.
saf­
sal­
mu­
ne 32:2; 70:22; 91:3; 143:9; 149:3
mu­
si­
ka­
lu­
ri in­
s­
t­
rum­
e­
n­
ti, rom­
lis Tan­
x­
le­
bi­
Tac srul­
de­
bo­
da fsal­
mu­
ne­
bi.
saw­
na­
xe­
li 8; 80; 83
1. erTgvari si­
me­
bi­
a­
ni in­
st
­­
rum­
en­­
ti, iye­
neb­
d­
nen mkis dRe­
sas­
wa­
ul
­is dros.
2. yur­
Z­
nis saW­
yl
­e­
ti (sul­
xan-sa­
ba or­
be­
li­
a­
ni). 3. „saw­
na­
x­
le­
bi“ mo­
i­
az­
re­
ba
qris­
ti­
a­
nu­
li taZ­
re­
bis sim­
bo­
lod: qris­
te ve­
na­
xia, mo­
ci­
qu­
le­
bi – rto­
e­
bi,
qris­
ti­
a­
nu­
li sar­
w­
mu­
no­
eb­a – yur­
Z­
nis mte­
va­
ni, taZ­
reb­
Si ki iwu­
re­
ba qris­
ti­
a­
nu­
li moZ­
R­
v­
re­
bis Rvi­
no, ro­
me­
lic axa­
rebs mor­
w­
mu­
ne­
Ta guls.
sel­
mo­
ni 67:14
mTa Se­
qe­
mis ax­
los. mi­
si fer­
do­
be­
bi da­
fa­
ru­
lia ga­
u­
va­
li xSi­
ri tyiT,
xo­
lo mwver­
va­
li – Tov­
liT. abi­
me­
leq­
ma am tye­
Si moW­
ri­
li xis to­
te­
bi
Se­
mo­
uw­
yo Se­
qe­
mis koSks da ce­
cx­
li wa­
u­
ki­
da. amow­
y­
dnen mi­
si me­
ci­
xov­
ne­
e­
bi,
aTa­
sam­
de qa­
li da ka­
ci (msaj. 9:48, 49).
se­
lo­
mi (siloami) 77:60
nab­
lu­
si­
dan sam­
x­
re­
TiT 2,5 km-ze, sa­
dac am­
Ja­
mad se­
i­
lu­
nis nan­
gr
­e­
ve­
bia.
yve­
la­
ze mniS­
v­
ne­
lo­
va­
ni ad­
gi­
li wmi­
da mi­
wa­
ze msa­
jul­
Ta epo­
qa­
Si. aq ieso
na­
ves Zem dad­
ga ka­
ra­
vi da da­
as­
ru­
la mi­
we­
bis da­
yo­
fa (ieso 18:1; 19:51). ka­
ra­
vi da aR­
T­
q­
mis ki­
do­
ba­
ni iq dar­
Ca elis drom­
de (msaj. 18:31; 1mef. 3:2-3,
21). Sem­
deg „mi­
a­
to­
va ufal­
ma se­
lomis sa­
va­
ne“ da es ad­
gi­
li aqcia Ta­
vi­
si
mar­
Ta­
li ris­
x­
vis ma­
ga­
li­
Tad.
408
axsna-ganmartebebi
se­
o­
ni 134:11; 135:19
1. amo­
re­
vel­
Ta me­
fe. me­
fob­
da ar­
non­
sa da iaboks So­
ris mde­
ba­
re ol­
q­
ze,
sa­
i­
da­
nac gan­
dev­
na mo­
a­
bel­
ni. man ar da­
a­
ne­
ba eb­
ra­
e­
lebs Ta­
vis te­
ri­
to­
ri­
a­
ze
gav­
la, Se­
eb­
r­
Zo­
la da da­
mar­
cx­
da (ricx. 21:21-24; rjl. 2:26-33). is­
ra­
e­
li­
a­
neb­
ma mi­
si sa­
me­
fo re­
u­
be­
ni­
sa da ga­
dis to­
mebs ga­
das­
ces (ricx. 32:33;
rjl. 29:8). 2. si­
xo­
ni igivea, rac xeb­
roni (ier. 48:45).
si­
ki­
ma (Seqemi) 59:6; 107:7
es qa­
la­
qi mde­
ba­
re­
ob­
da Sua pa­
les­
ti­
na­
Si, ef­
re­
mis to­
mis mTi­
an na­
wil­
Si
(ieso 20:7; 21:21; 3mef. 12:25), wyle­
biT mdi­
dar da na­
yo­
fi­
er vel­
ze eri­
zi­
mis mTis Zi­
ras (msaj. 9:7), TiT­
q­
mis 80 km-ze ieru­
sa­
li­
mis Crdi­
lo­
e­
TiT.
pat­
ri­
ar­
qe­
bi swo­
red am ad­
gi­
las mo­
u­
wo­
deb­
d­
nen ufals (dab. 12:6; 33:1920; ieso 24:25). dRe­
van­
de­
li nab­
lu­
si.
si­
nai 67:8
mTa, sa­
dac ce­
cx­
l­
sa da kvam­
lS
­i gax­
ve­
u­
li ufa­
li ga­
mo­
ecxa­
da is­
ra­
els da
mis­
ca Ta­
vi­
si rju­
li (gam. 19:2; ricx. 3:1; rjl. 33:2; saq­
me. 7:30; gal.
4:24-25). am mTas ewo­
de­
ba ag­
reT­
ve RvTis mTa, xo­
re­
bi, sa­
dac ce­
cx­
l­
mo­
de­
bu­
li may­
v­
lis buC­
qi­
dan ufa­
li pir­
ve­
lad ela­
pa­
ra­
ka mo­
ses (gam. 3:1; rjl
1:6; 4:10, 15). si­
na­
is udab­
no­
Si, si­
na­
is mTis pi­
ris­
pir da­
ib­a­
na­
kes is­
ra­
e­
li­
a­
neb­
ma da iq dar­
Cn­en mTel we­
li­
wads. swo­
red am dros mi­
i­
Res maT mo­
ses­
gan
rju­
li (gam. 20:1-17).
si­
o­
ni 2:6; 9:11, 14; 13:7; 19:2; 47:2, 11-12; 49:2; 50:18; 52:6; 64:1; 68:35;
72:28; 73:2; 75:2; 77:68; 83:7; 86:2, 5; 96:8; 98:2; 101:13, 16, 21; 109:2;
124:1; 125:1; 127:5; 128:5; 131:13; 132:3; 133:3; 134:21; 136:1, 3; 145:10; 147:1;
149:2
1. igi­
vea, rac er­
mo­
ni. 2. niS­
navs „mzi­
urs“. ieru­
sa­
li­
mis erT-er­
Ti mTa,
iebu­
sel­
Ta Zve­
li ci­
xe­
si­
mag­
re (ieso 15:63), ro­
me­
lic da­
viT­
ma aiRo, axa­
li
sa­
me­
fo qa­
la­
qis mTa­
var si­
mag­
red aq­
cia, Sem­
deg ki „da­
vi­
Tis qa­
la­
qi“ uwo­
da
(2 mef. 5:7, 9; 1 neSt. 11:5) da aq da­
ik­
r­
Za­
la ki­
dec (3 mef. 2:10). Zve­
li
gad­
mo­
ce­
miT, iva­
ra­
u­
de­
bo­
da, rom si­
o­
ni er­
qv­a sam­
x­
reT-da­
sav­
le­
Tis erT-erT
im maR­
lobs, rom­
leb­
ze­
dac aSen­
da ieru­
sa­
li­
mi. am maR­
lob­
ze mu­
sul­
ma­
ne­
bi
dRem­
de ica­
ven e.w. „da­
vi­
Tis saf­
lavs“. si­
o­
ni xSi­
rad ga­
mo­
i­
ye­
ne­
ba ieru­
sa­
li­
mis aR­
mo­
sav­
le­
Ti maR­
lo­
bis sa­
xel­
wo­
de­
bad, im mTi­
sa, ro­
mel­
zec aages
ta­
Za­
ri. si­
o­
ni aris say­
va­
re­
li sa­
xe­
li ieru­
sa­
li­
mi­
sa da mi­
si wmi­
da mTis,
sa­
dac da­
iv­a­
neb­
da ufa­
li (es. 2:3; 8:18; 24:23; miq. 4:2). fiq­
ro­
ben, rom
si­
o­
ni ieru­
sa­
li­
mis sam­
x­
reT-da­
sav­
le­
Tis maR­
lo­
bi ki ar iyo, ara­
med aR­
mo­
sav­
le­
Tis, anu taZ­
ris mTa. 3. si­
o­
nis asu­
li, ieru­
sa­
li­
mi­
sa da mi­
si xal­
xis
po­
e­
tu­
ri sa­
xel­
wo­
de­
baa (es. 1:8; zaq. 9:9; maT. 21:5; ioan. 12:15).
409
axsna-ganmartebebi
si­
sa­
ra 82:9
me­
fe iab­
is mxe­
dar­
T­
mT
­a­
va­
ri, da­
a­
mar­
c­
xes ba­
rak­
ma da de­
bo­
ram; mok­
la iayel­
ma, xe­
be­
ris col­
ma (msaj. 4:7-21; 1 mef. 12:9).
sko­
re 82:10; 112:7
na­
ke­
li.
so­
lo­
mo­
ni 71
da­
vi­
Tis Ze da mem­
k­
vid­
re. me­
fob­
da da­
ax­
lo­
e­
biT Zv.w.aR. 1015–975 wleb­
Si.
(3 mef. 1–11; 1 neSt. 29:1; 19; 21-25). da­
viT­
ma na­
Tan wi­
nas­
war­
me­
ty­
vels
mi­
an­
do so­
lo­
mo­
nis aR­
z­
r­
da. me­
fo­
bis me­
o­
Txe wels so­
lo­
mon­
ma da­
iw­
yo taZ­
ris mSe­
neb­
lo­
ba, rac 7 wlis Tav­
ze da­
as­
ru­
la (3 mef. 6). ta­
Za­
ri akur­
Txes da mas­
Si gad­
mo­
i­
ta­
nes aR­
T­
q­
mis ki­
do­
ba­
ni; so­
lo­
mon­
ma Ta­
vi­
si sa­
me­
fo
12 ol­
qad da­
yo, to­
me­
bad da­
yo­
fis­
gan da­
mo­
u­
ki­
deb­
lad. man ga­
moT­
qv­a 3000
iga­
vi da Se­
ad­
gi­
na 1005 sa­
ga­
lo­
be­
li. 126-e fsal­
mu­
nis sa­
Ta­
ur
­is mi­
xed­
viT mi­
si av­
to­
ri aris so­
lo­
mo­
ni. mas­
ve ekuT­
v­
nis mra­
va­
li iga­
vi „igav­
Ta
wig­
n­
Si“. „ek­
le­
si­
as­
tes“ da „qe­
ba­
Ta qe­
bis“ av­
to­
ric so­
lo­
mo­
ni un­
da iyos.
tab­
la 22:5; 68:22; 77:19-20; 127:3
ma­
gi­
da, suf­
ra.
ta­
ne­
o­
si (co­
ya­
ni) 77:12, 43
igi­
vea, rac ber­
Zen­
Ta mi­
er mox­
se­
ne­
bu­
li sa­
me­
fo qa­
la­
qi ta­
ni­
si, ni­
lo­
sis
ta­
i­
nis gan­
to­
te­
bas­
Tan rom mde­
ba­
re­
ob­
da. Zve­
li qa­
la­
qi eg­
vi p­
te­
Si (es.
30:3-4), sa­
dac mo­
sem zo­
gi­
er­
Ti sas­
wa­
u­
li mo­
ax­
di­
na. am qa­
la­
qis mTav­
rebs
esaia „SeS­
li­
lebs“ uwo­
debs (es. 19:11, 13). ufa­
li ce­
cx­
liT ga­
nad­
gu­
re­
bas
uqad­
da ta­
ne­
o­
ss (ezek. 30:14).
ta­
Za­
ri 5:7; 10:4; 17:6; 26:4; 27:2; 28:9; 44:8, 15; 47:3, 13; 64:4; 67:29;
70:16; 78:1; 95; 137:2; 143:12
aq: ieru­
sa­
li­
mis ta­
Za­
ri. bib­
li­
a­
Si xSi­
rad ewo­
de­
ba uf­
lis sax­
li (2 neSt.
3:1; 5:1), RvTis sax­
li (1 ezr. 1:4; 3:8) da uf­
lis ta­
Za­
ri (1 ezr. 3:6, 11;
ang. 1:2; 2:15). so­
lo­
mo­
nis dro­
id
­an ieru­
sa­
lim­
Si sa­
mi ta­
Za­
ri ar­
se­
bob­
da:
1) pir­
ve­
li ta­
Za­
ri, ro­
me­
lic so­
lo­
mon­
ma aago, ar­
se­
bob­
da Zv.w.aR. 1004–
558 wleb­
Si.
2) ze­
ru­
ba­
be­
lis ta­
Za­
ri. spar­
se­
Tis me­
fe ki­
ros­
ma Zv.w.aR. 536 wels ba­
bi­
lon­
Si mcxov­
reb eb­
ra­
e­
lebs ne­
ba dar­
To, dab­
ru­
ne­
bu­
liy­
v­
nen sam­
Sob­
lo­
Si
da ieru­
sa­
lim­
Si aegoT ta­
Za­
ri. tir­
Sa­
fam (iudas spar­
se­
li gan­
mg­e­
be­
li),
ze­
ru­
ba­
bel­
ma da mRvdel­
m­
Ta­
var­
ma iesom aR­
sav­
le­
ni sam­
s­
x­
ver­
p­
los age­
ba
da­
iw­
yes mis Zvel ad­
gi­
las da sam­
sx
­­
ver­
p­
lo RvTis­
m­
sa­
xu­
re­
ba aRad­
gi­
nes (1
ezr. 3:6-12). es ta­
Za­
ri ga­
Zar­
c­
va an­
ti­
o­
qos epi­
fa­
nem da wa­
bil­
wa ker­
p­
T­
410
axsna-ganmartebebi
m­
sa­
xu­
re­
biT (1 mak. 1:20-24; 44-49). „ga­
ti­
a­
le­
bis si­
sa­
Zag­
le“ – olim­
pos
iupi­
te­
ris sam­
s­
x­
ver­
p­
lo – da­
id­
ga aR­
sav­
le­
nis sam­
s­
x­
ver­
p­
lo­
ze. Zv.w.aR. 167
wels (1 mak. 1:54; 2 mak. 6:2). ma­
ka­
bel­
ni aR­
d­
g­
nen Ta­
vi­
suf­
le­
bis­
T­
vis, gan­
dev­
nes ara­
meelebi, aRad­
gi­
nes saw­
mi­
da­
ri, kvlav akur­
Txes ta­
Za­
ri (1 mak.
4:36-37) da taZ­
ris mTa ked­
le­
bi­
Ta da god­
le­
biT ga­
a­
mag­
res (1 mak. 4:60;
6:7). Zv.w.aR. 164 wels iuda ma­
ka­
be­
lima da is­
ra­
e­
li­
an­
Ta sa­
zo­
ga­
do­
e­
bam 25
de­
kem­
be­
ri taZ­
ris aR­
dg­e­
nis sa­
max­
sov­
ro dRed da­
ad­
gi­
nes. am dRes taZ­
ris
ga­
nax­
le­
bis (sat­
fu­
re­
bis) (ebr. xa­
nu­
ka) dRe­
sas­
wa­
ul
­i ewo­
da (1 mak. 4:59).
3) he­
ro­
des ta­
Za­
ri. he­
ro­
dem ta­
Za­
ris ga­
far­
To­
e­
ba ga­
da­
wy­
vi­
ta. mSe­
neb­
lo­
ba da­
iw­
yo qris­
tes da­
ba­
de­
bam­
de 20 wliT ad­
re da dam­
Tav­
r­
da 64 wels,
anu mis srul dan­
g­
re­
vam­
de 6 wliT ad­
re. eb­
ra­
e­
leb­
ma ar da­
a­
ne­
bes he­
ro­
de
dids er­
T­
ba­
Sad da­
en­
g­
ria ze­
ru­
ba­
be­
lis ta­
Za­
ri, igi Tan­
da­
Ta­
no­
biT iReb­
da
mis na­
wi­
lebs yo­
ve­
li axa­
li na­
wi­
lis age­
bas­
Tan er­
Tad. am ta­
Zars did­
xans
ewo­
de­
bo­
da „me­
o­
re ta­
Za­
ri“.
tvi­
ro­
si 44:12
Zv. ebr. co­
ri niS­
navs „kldes“. fi­
ni­
ki­
el­
Ta sa­
vaW­
ro qa­
la­
qi xmel­
Ta­
Sua
zRvis sa­
na­
pi­
ro­
ze. aq me­
fob­
da xi­
ra­
mi (2 mef. 5:11; 3 mef. 5:1), ro­
mel­
sac
da­
viT­
Tan da so­
lo­
mon­
Tan kar­
gi ur­
Ti­
er­
To­
ba hqon­
da. iuda­
sa da is­
ra­
els
mis baz­
reb­
Si Se­
moh­
qon­
daT xor­
ba­
li, Taf­
li, ze­
Ti da mu­
ri. uk­
ve amo­
si
da ioeli uwi­
nas­
war­
met­
y­
ve­
le­
bdnen mas sas­
jels imis ga­
mo, rom da­
i­
viw­
ya
Zve­
li me­
gob­
ro­
ba da is­
ra­
e­
li­
anT mo­
ne­
bad hyid­
da edo­
me­
leb­
sa da ber­
Z­
neb­
ze
(amos. 1:9-10).
ur­
va 24:17; 106:6, 13, 19, 28; 118:53
wu­
xi­
li, ga­
sa­
Wi­
ri.
uria 50
uria xe­
Te­
li, be­
sar­
bes uria qma­
ri, da­
vi­
Tis erT-er­
Ti mxe­
dar­
Tm­­
Ta­
va­
ri (ix.
da­
vi­
Ti, ber­
sa­
be).
upo­
va­
re­
ba 106:41
si­
Ra­
ta­
ke.
usu­
pi 50:7
er­
T­
gv­a­
ri sur­
ne­
lo­
va­
ni ba­
la­
xi. mis­
gan ake­
Teb­
d­
nen wmi­
da wylis sas­
xu­
re­
bel funjs.
fi­
ne­
zi (finxasi) 105:30
ele­
a­
za­
ris Ze, aharo­
nis Svi­
liS­
vi­
li (gam. 6:25), me­
sa­
me mRvdel­
m­
Ta­
va­
ri.
man, RvTis di­
de­
bis­
T­
vis Tav­
ga­
mo­
de­
bul­
ma, mok­
la si­
me­
o­
ni­
an­
Ta Tav­
ka­
ci zim­
ri
411
axsna-ganmartebebi
da amiT Ta­
vis xalxs aaci­
la RvTis ris­
x­
va; ami­
to­
mac aRuT­
qv­a mas Rmer­
T­
ma, rom mis mod­
g­
mas sa­
ma­
ra­
di­
sod mi­
e­
ni­
We­
bo­
da mRvdlo­
ba (ricx. 25:7, 1013). RvTis da­
pi­
re­
ba aR­
sr
­ul­
da; fi­
nez­
ma mra­
val­
g­
zis ga­
mo­
av­
li­
na Tav­
da­
de­
ba
saR­
m­
r­
To saq­
me­
Si (ieso 22:13; msaj. 20:28).
fsal­
mu­
ni 1–14; 18–34; 36–42; 45–50; 56:8; 61–68; 70–72; 74–84; 86; 87;
91–93; 94:2; 96–100; 102; 103; 107–109; 136–140; 142; 143; 150:3; 151
eb­
ra­
u­
lad miz­
mor niS­
navs mu­
si­
kis Tan­
x­
le­
biT Rmer­
Tis sa­
di­
debl ga­
lo­
bas. am sa­
ga­
lo­
bel­
Ta kre­
bul­
ma mi­
i­
Ro sa­
xel­
wo­
de­
ba fsal­
mun­
ni ber­
Z­
nu­
li
sity­
vi­
dan fsa­
lo, rac niS­
navs sim­
Re­
ras si­
me­
bi­
a­
ni mu­
si­
ka­
lu­
ri sak­
ra­
vis
Tan­
x­
le­
biT; (sak­
ravs eb­
ra­
u­
lad ewo­
de­
ba ne­
bel, ber­
Z­
nu­
lad – fsal­
te­
ri­
on,
qar­
Tu­
lad – saf­
sal­
mu­
ne). me-80 fsal­
mun­
Si sity­
va fsal­
mu­
ni in­
s­
t­
ru­
men­
tis mniS­
v­
ne­
lo­
biT ix­
ma­
re­
ba. Zve­
li qar­
Tu­
li tra­
di­
ci­
is Ta­
nax­
mad fsal­
mun­
Ta kre­
buls da­
viT­
ni ewo­
de­
ba.
fu­
Wi 2:1; 30:6; 40:6; 59:11
cu­
di, amao, ca­
ri­
e­
li, uvar­
gi­
si.
qa­
na­
a­
ni 104:11; 105:38; 134:11
1. qa­
mis Ze, no­
es Svi­
liS­
vi­
li (dab. 9:18). fi­
ni­
ki­
el­
Ta da qa­
na­
a­
nel­
Ta ma­
mam­
Ta­
va­
ri (dab. 10:15). wyev­
la, rom­
li­
Tac no­
em mi­
mar­
Ta qams, qa­
na­
ans aus­
rul­
da (dab. 9:20-25). 2. ase er­
q­
va (viw­
ro mniS­
vn­e­
lo­
biT) xmel­
Ta­
Sua zRvis
sa­
na­
pi­
ro zols, sa­
dac cxov­
rob­
d­
nen qa­
na­
a­
ne­
le­
bi. es iyo na­
wi­
li mTe­
li
qa­
na­
a­
ni­
sa, ro­
mel­
Sic mTi­
a­
ni qa­
na­
a­
nic Se­
di­
o­
da (ricx. 13:29; ieso 11:3). ase
erqva fi­
ni­
ki­
a­
sa (es. 23:11) da fi­
lis­
ti­
mel­
Ta qve­
ya­
nas (sof. 2:5). 3. gvi­
an
ase ewo­
de­
bo­
da (far­
To mniS­
v­
ne­
lo­
biT) mTel qa­
na­
a­
nis qve­
ya­
nas ior­
da­
nis
da­
sav­
le­
TiT. re­
u­
be­
ni­
sa da ga­
dis to­
me­
bi da­
sax­
l­
d­
nen ga­
la­
a­
dis qve­
ya­
na­
Si,
da­
nar­
Ce­
ni to­
me­
bi ki qa­
na­
a­
nis qve­
ya­
na­
Si wa­
vid­
nen (ricx. 32:30; ieso 22:9,
32). aqe­
dan ga­
mom­
di­
na­
re, qa­
na­
a­
ni ewo­
de­
bo­
da qve­
ya­
nas xmel­
Ta­
Sua zRva­
sa da
ior­
da­
nes So­
ris, li­
ba­
ni­
dan eg­
vi p­
tis xe­
vam­
de (ricx. 33:51; 34:2; 35:10,
14). qa­
na­
an­is qve­
ya­
na da­
i p­
yr
­o da da­
a­
na­
wi­
la ieso na­
ves Zem, rom­
lis brZa­
ne­
biT es qvey­
na aR­
we­
res ki­
dec.
qe­
ru­
bi­
mi (dab­
r­
Zan­
da qe­
ru­
bi­
meb­
ze, qe­
ru­
bi­
meb­
ze mjdo­
ma­
rev, qe­
ru­
bi­
meb­
ze
mjdo­
mi) 17:10; 79:1; 98:1
sju­
lis ki­
dob­
nis Tav­
sar­
q­
v­
lis ki­
de­
eb­
ze id­
ga oq­
ros ori er­
Tm­a­
ne­
Ti­
sa­
ken
dax­
ri­
li qe­
ru­
bi­
mi, rom­
le­
bic frTe­
biT fa­
rav­
dnen mas (gam. 25:18-20; 37:79). kret­
sab­
mel­
zec iyo amo­
qar­
gu­
li qe­
ru­
bi­
me­
bi (gam. 36:35). so­
lo­
mo­
nis
taZ­
ris wmi­
da­
Ta wmi­
da­
Si idga ori di­
di qe­
ru­
bi ze­
Tis­
xi­
lis­
gan ga­
mok­
ve­
Ti­
li da oq­
ros fur­
c­
le­
biT mo­
We­
di­
li fi­
gu­
ra id­
ga (3 mef. 6:23-29). ra­
ki
RmerTs sur­
da Ta­
vis xalxs ga­
mo­
cxa­
de­
bo­
da aR­
Tq­­
mis ki­
do­
ban­
ze, ami­
tom
412
axsna-ganmartebebi
mas xSi­
rad ewo­
de­
ba „qe­
ru­
bi­
meb­
ze am­
xed­
re­
bu­
li“ (1 mef. 4:4; 2 mef. 6:2;
4 mef. 19:15; es. 37:16).
qorebi 105:19
igivea, rac sinais mTa. ufali aq elaparaka pirvelad moses cecxlmodebuli mayvlis buCqidan (gam. 3:1-2). qorebi (xorebi) mdebareobda refidimis banakTan, sadac xalxma wyali mosTxova moses. uflis brZanebiT,
mosem kverTxi dahkra kldes da iqidan wyalma gadmo­
xeTqa (gam. 17:1-6).
qu­
Si 7
sag­
var­
to­
mo nus­
xa­
Si mox­
se­
ne­
bu­
lia, ro­
gorc qa­
mis uf­
ro­
si Ze (dab. 10:6).
es sa­
xe­
li bib­
li­
a­
Si ax­
los dgas mic­
ra­
im­
Tan, e.i. eg­
vi p­
tes­
Tan. lur­
s­
mul
teq­
s­
teb­
Si sity­
va qu­
zi/qu­
Si mo­
Tav­
se­
bu­
lia mu­
zu­
ris/mic­
ra­
i­
mis gver­
diT.
ma­
Sa­
sa­
da­
me, qu­
Si aR­
niS­
navs eg­
vi p­
tis gver­
diT mcxov­
reb xalxs. amas am­
t­
ki­
cebs isic, rom ti­
tu­
li „me­
fe eg­
vi p­
ti­
sa da qu­
Si­
sa“ lur­
s­
mul war­
we­
reb­
Si xSi­
rad enac­
v­
le­
ba ti­
tuls „me­
fe eg­
vi p­
ti­
sa da mi­
lu­
qi­
sa“. qu­
Si
niS­
navs eTi­
o­
pi­
as eg­
vi p­
tis sam­
x­
re­
TiT. Zvel aR­
Tq­­
ma­
Si eg­
vi p­
te da eTi­
o­
pia
(qu­
Si) xSi­
rad er­
Tad aris nax­
se­
ne­
bi (es. 20:3; ier. 46:8-9). erT-er­
Ti
ver­
si­
iT, qu­
Si zo­
ga­
dad sam­
x­
re­
Tis xal­
xe­
bis mniS­
vn­e­
lo­
biT un­
da ga­
vi­
goT
(dab. 10:8; 2:13). ix. eTi­
o­
pia.
Ra­
Ra­
di, Ra­
Ra­
de­
ba 3:4; 4:3; 5:1; 9:6, 12; 16:6; 17:6; 19:8; 21:3, 5; 24; 26:67; 29:8; 30:22; 32:3; 33:6, 17; 46:1; 5; 54:16; 56:2; 60:2; 64:13; 65:1, 17,
19; 68:3; 76:1; 80:1; 85:3, 7; 87:1, 9, 13; 94:1-2; 97:4, 6; 99:1; 101:1; 106:6,
13, 19, 28; 117:5; 118:145-146; 119:1; 129:1; 140:1; 141:1, 5; 150:5
yvi­
ri­
li; mo­
wo­
de­
ba.
Stax­
si 44:8
sur­
ne­
lo­
va­
ni ze­
Ti, yva­
vi­
le­
bis mtvri­
sa­
gan dam­
za­
de­
bu­
li.
cva­
le­
bad­
TaT­
vis 44; 59; 68; 79
maT­
T­
vis, vinc Se­
ic­
v­
le­
ba.
cxe­
ba, cxe­
bu­
li 2:2; 17:50; 19:6; 26; 27:8; 83:9; 88:38, 51; 104:15; 131:10,
17; 151:4
ke­
Til­
sur­
ne­
lo­
va­
ni ze­
Tis cxe­
ba we­
sad hqon­
daT eb­
ra­
el
­eb­
sa da aR­
mo­
sav­
le­
Tis sxva xal­
xebs. cxe­
ba iyo si­
xa­
ru­
lis, stum­
ri­
sad­
mi pa­
ti­
vis­
ce­
mis ni­
Sa­
ni
(maT. 6:17; luk. 7:38, 46), ar­
cxe­
ba ki Rrma mwu­
xa­
re­
bas gamoxatavda (dan.
10:3; es. 61:3). cxe­
ba me­
fed kur­
T­
xe­
vis (1 mef. 9:16; 3 mef. 19:15), mRvdel­
m­
Tav­
rad kur­
T­
xe­
vi­
sa (gam. 30:30; 40:13; lev. 16:32) da wi­
nas­
w­
r­
met­
y­
ve­
lad
gan­
we­
se­
bis ri­
tu­
a­
lis mTa­
var Se­
mad­
ge­
nel na­
wils war­
mo­
ad­
gen­
da (3 mef.
413
axsna-ganmartebebi
19:16). cxe­
bi­
saT­
vis gaT­
va­
lis­
wi­
ne­
bul zeTs am­
za­
deb­
d­
nen gan­
sa­
kuT­
re­
bu­
li
re­
cep­
tiT: mu­
ri, da­
ri­
Ci­
ni, sur­
ne­
lo­
va­
ni ler­
wa­
mi, ka­
sia da zei­
Tunis ze­
Ti (gam. 30:22-23). mi­
si ga­
mo­
ye­
ne­
ba ar Se­
iZ­
le­
bo­
da sxva miz­
ne­
bis­
T­
vis (gam.
30:32). wmi­
da nel­
sa­
cxeb­
liT cxe­
buls eb­
ra­
ul
­ad ewo­
de­
bo­
da me­
sia, xo­
lo
ber­
Z­
nu­
lad – qris­
te.
cxo­
ne­
ba (acxo­
nebs); macxovari, mac­
xo­
va­
re­
ba 6:4; 11:1; 19:9; 24:5; 26:1, 9;
27:9; 36:40; 37:22; 39:10, 16; 41:5, 8, 11; 42:5; 50:12, 14; 53:1; 59:5; 61:2,
6; 64:5; 66:2; 67:20; 68:1, 29; 70:2, 15; 78:9; 84:4, 6, 9; 85:2, 16; 88:26;
90:16; 95:2; 97:1, 3; 105:47; 108:26; 115:4; 117:14, 21, 25, 28; 118:25, 40,
117, 155, 175; 131:16; 139:7; 143:10; 144:19; 149:4
ga­
dar­
Ce­
na, xsna, mxsne­
lo­
ba.
ZaR­
lis­
m­
we­
ri 104:31
bu­
zis sa­
xe­
o­
ba (mu­sa­ca ca­ni­na).
Zeg­
lis­
we­
ra 15; 55; 56; 58; 59; 57
aq­
ti, traq­
ta­
ti, dad­
ge­
ni­
le­
ba.
ZeZ­
vi 57:9
ek­
l­
i­
a­
ni da­
tot­
vi­
li buC­
qi.
ZeZ­
v­
na­
ri 117:12
ix. ZeZ­
vi.
Zew­
ni 136:2
ti­
ri­
fi.
win­
wi­
la 150:5
mu­
si­
ka­
lu­
ri sak­
ra­
vi. li­
To­
nis Tef­
Si, ro­
mel­
sac me­
o­
re am­
na­
i­
ri­
ve Tef­
Sis
dak­
v­
riT ax­
ma­
u­
re­
ben.
Wi­
mi 31:9
ka­
na­
fis aR­
vi­
ri.
hu­
ri­
as­
ta­
ni 47:11; 62; 68:35; 75:1; 96:8; 113:2
iudea ix. iuda.
414
fsalmunni
Zveli qarTuli kanonikuri teqsti
(mxedruli da nusxuri) da
Tanamedrove qarTul enaze adaptirebuli
paraleluri teqsti
meore gamocema
Псалтирь
древнегрузинский канонический текст (мхедрули и нусхури)
и параллельный текст на современном грузинском языке
(на грузинском языке)
Psalms
Old Georgian Canonical text (mkhedruli and nuskhuri)
and the parallel text of its adaptation into Modern Georgian
(in Georgian)
xelmowerilia dasabeWdad 29.05.2012
saqarTvelos sapatriarqos stamba, wm. samebis lavra, Tbilisi