Pretsch Fr. 1.90 19. annada, numer 21 GA 7007 Cuira Glindesdi, ils 2 da favrer 2015 Benjamin R.Barber e sia vista da la Svizra Activitads da l’Uniun Pro Andiast Pro Andiast è vegnida fundada cun l’intent da promover la convi venza tranter indigens ed esters. Co giuditgescha l’anteriur cuse gliader da la regenza da Clinton la democrazia svizra? 11 4 Redacziun: Via comerciala 22, 7007 Cuira, tel. 081 920 07 10, mail: [email protected] HOTELARIA Vegnir pli activs (anr/gns) Ils delegads da Hotelle riesuisse Grischun èn sa radunads a Cuira per salvar la radunanza 2015. Tema central da quella è stada la si tuaziun da la valuta da l’euro e dal franc svizzer. Porscher anc in me glier service, esser anc pli gentil e mantegnair la qualitad, quai sajan trais aspects per ch’ils giasts restian fidaivels. Sbassar il pretschs, quai saja da preschent nagina schliaziun. Vegnir pli activs, augmentar la rec lama, esser pli innovativ, e cunzunt tgirar ils giasts existents, quai saja er in recept. ¾ PAGINA 2 SCOLA CLAUSTRA Interessantas lavurs da matura (anr/ff) Il venderdis vargau han 13 gimnasiasts astgau presentar pu blicamein lur lavurs da matura. Els han contonschiu cun lur lavur l’excellenta nota ed astgan perquei sepresentar avon lur amitgas ed amitgs. Era ils confamiliars, ils sco lasts e las scolastas ed enzacons ul teriurs interessents ein stai pre sents. La gronda diversificaziun dallas lavurs demuossa ils vasts in teress dils gimnasiasts, mo era il grond spectrum pusseivel per els. Quei ei pusseivel entras la qualitad dalla scolaziun che fundescha sin ragischs tradiziunalas e sin il spért benedictin, il qual ei aviarts per novaziuns el focus digl individu um e dalla societad. Munconza d’image ed identificaziun DA HANS HUONDER / ANR La fermezia dil franc fa quitaus als turistichers. Denton buca mo quella. Recepts per migliurar la situaziun ein scarts. In da quels savessen cooperaziuns esser. Il survetsch da for maziun ed inscunter Inpuls a Laax ha envidau il venderdis sera ad ina interessanta discussiun cul tetel «sfidas e schanzas futuras d’ina regiun da turissem alpina». Discussiunau han Monika Bandi, menadra dil Post da perscruta ziun da turissem all’Universitad da Berna, il president da Gri schun Vacanzas Marcel Friberg e Silvio Schmid, president da Pen dicularas Grischun e CEO dalla AndermattSedrun Sport SA. El center dalla discussiun ein ils fa stedis dil turissem – oravontut digl unviern – stai. Abstrahau da quei ein era las bunas varts dil tu rissem vegnidas puntuadas, sco per exempel la qualitad che con stat per gronda part. Apparenta mein vegn quella denton buc ap preziada avunda, era buca dils hosps svizzers. «Il turissem ha in problem d’image. Ei sto reussir a nus da communicar meglier la DA HANS HUONDER / ANR I l venderdis han persunas cumpetentas discutau a Laax davart igl avegnir dil turissem ellas muntognas. Strusch 20 persunas han ne zegiau la caschun per s’infor mar davart ils fastedis dils tu ristichers. Sch’ils presidents da duas impurtontas organisa ziuns da turissem e la mena dra d’ina instituziun cun gronda savida sepresentan communablamein en ina re giun da turissem sco la Sursel va pudess ins tertgar ch’igl in teress public persuenter seigi pli gronds. Quei ei denton buca stau il cass e va empauet ella direcziun che Monika Bandi ha dilucidau, numna damein che l’identitad dalla Monika Bandi ei perschuadida ch’igl ei pusseivel da returnar el turissem sin la via dil success sulettamein cun populaziun cun il turissem ei FOTO S. KRÄMER ina megliera cooperaziun e communicaziun. insufficienta. Quei ei in da purschida. La cooperaziun sto es presas el turissem sto vegnir rin zas el turissem hagien savens bu biars problems. ser in mied pil nez e buc ina fina mira», puntuescha Monika Ban di. Marcel Friberg ei perschua dius che la cooperaziun dad inter Servetsch d’abunents e da distribuziun: tel. 0844 226 226 mail: [email protected] 10006 9 771424 749004 forzada urgentamein. Tenor Sil vio Schmid pitescha il turissem denton era d’ina munconza d’identitad ella populaziun. Plaz ca la muntada che plazzas en au ters secturs dall’economia han. ¾ PAGINA 3 Premiera al Schüschaiver (anr/afi) La sonda avant il prüm lündeschdi dal mais favrer ha lö a Ftan il Schüschaiver. La festa da la saramantaziun dal cussagl cumünal s’ha mantgnüda ed es amo hoz üna festa per tuot il cumün. Sper la tradiziun da l’act politic es il Schüschaiver eir la festa da la giu ventüna. La bunura sun ils giu vens its per la laina. Davomezdi es la festa ida inavant cun trar la bü scha per la pêra. Cul cortegi tras cumün ed accumpagnats da la «Ratatuglia» festagia giublieum ¾ PAGINA 8 Turissem avon grondas sfidas Il turissem grischun ha buca mo da sbatter cul ferm franc svizzer ¾ PAGINA 3 (anr/mfo) Id es darcho uschè inavaunt: La gruppa da teater «Ra tatuglia» da Schanf as preschain ta e fo cun que plaschair ad ün vast public. Quista vouta staun las pre schantaziuns però eir suot l’insai na dal giubileum da 20 ans exi stenza da la gruppa da teater. Da spö 20 ans preschaintan las teatri stas ed ils teatrists da la «Ratatu glia» impustüt cumedgias chi faun rier a grand e pitschen. Quist an faun els que in occasiun da la cu medgia in trais acts «la nozza do bla» chi’d es oriundamaing gnida scritta da Helmut Schmidt. COMMENTARI Skizza dalla Casa da sulegl e siu contuorn a Trun/Pustget. musica dal cumün s’han pre schantats ils pêrins a la popula ziun. In chasa da scoula ha lura gnü lö l’ultima schüsa da Reto Pe dotti, anteriur capo dal cumün politic da Ftan. Avant co chi ha cumanzà il bal per grond e pi tschen ha surprais la Società da musica da Ftan il vast public cun üna premiera e quai culla marcha «Schüschaiver» dal giuven indi gen Janet Lehner. ¾ PAGINA 7 Trun duei daventar il pli attractiv vitg per famiglias en Surselva. In emprem project a quella finamira ambiziusa ei sin meisa. La gievgia sera ha Interess Trun presentau il preproject per la Casa da sulegl a Pustget. Ella porscha quater habitaziuns per famiglias. Ils cuosts persuenter ein calculai cun dus milliuns francs. Dalla vischnaunca dat ei denton negin sustegn finanzial, era buc en fuorma d’ina garanzia da banca. Quei ha il president communal Dumeni Tomaschett detg. Ils iniziants Martin Toma schett e Pieder Decurtins vulan empruar ussa da cuvierer la sum ma restonta da 350 000 francs cun sustegn da privats ed inter presas. Il baghetg a Pustget duei vegnir erigius d’ina associaziun. Il terren s’auda alla vischnaunca. Davart in eventual dretg da ba ghegiar alla associaziun ei aunc vegniu priu negins conclus. ¾ PAGINA 4 micabladad, qualitad, cooperaziun ed innova ziun ein stai ils cavazzins che han accumpignau la runda da discussiun. Cumpletai ein quels vegni cun concurrenza, fermezia dil franc e schliat’aura igl unviern. Ils facts ein sin meisa. Il turissem stat avon grondas sfidas. Plaz zas da lavur ein periclitadas, la situaziun actuala ei pli alarmonta che legreivla. Biars menaschis da turissem have van gia avon la paritad dil franc cun igl euro da schufa d’occupar l’infrastructura. Suenter il pass dalla Banca naziunala miez schaner eis ei buca vegniu pli sempel. L FOTO H. HUONDER «Ei fa prescha» DA HANS HUONDER / ANR A Ils spus Tumasch à Porta e Corina Puorger han gnü l’onur da cumanzar il FOTO A. FILLI bal da Schüschaiver. a discussiun muossa che cooperaziuns ein in re cept pigl avegnir. Persuenter drova ei denton partenaris promts dad ir novas vias e bu ca da quels ch’aviseschan mo igl agen profit. Ei va per dapli che l’atgna buorsa. Ei va per ina economia da muntada existenziala da biaras regiuns. La cadeina da prestaziuns sto esser buna per ch’il hosp vegni el liug. Mo mesas caussas po ei buca pli vertir, persuenter ei la concurrenza memia gronda e buna. Per biars loghens ton scha ei buca pli da vuler esser pigns e fins. Fins ein era ils gronds. [email protected] 2 GRISCHUN GLINDESDI, ILS 2 DA FAVRER 2015 «Sbassar ils pretschs n’è nagina soluziun» Hotelleriesuisse Grischun: Radunanza da delegads blers custs en mintga manaschi. Aug mentar la qualitad e tgirar anc dapli ils giasts, quai portia bler dapli. Impurtant saja er da persvader ils giasts svizzers da far er en l’avegnir lur vacanzas en Svizra, far bunas offertas e guardar bain da quels. Insumma far attent ils giasts a las acziuns spezialas, quai saja meglier che da sbassar ils pretschs, ha ditg Ernst Wyrsch. DA GION NUTEGN STGIER / ANR La critica pauschala cunter ils hoteliers grischuns saja nungiustifitgada. Tgirar anc meglier ils giasts e porscher dapli per il pretsch, quai saja indispensabel cun la situaziun actuala da la valuta. Darar è l’interess per la radunanza da delegads da Hotelleriesuisse Grischun stà uschè grond sco venderdi passà. Il Teater da la citad a Cuira era bunamain occupà, cura che Ernst Wyrsch, dapi trais onns pre sident dals hoteliers grischuns, ha bene ventà ils 230 preschents da la politica, da l’economia, dal turissem e lura er ils dele gads e las delegadas. El saja satisfatg che tantas persunas confermian cun lur pre schientscha l’attaschadadad envers ils ho teliers che hajan actualmain tut auter che simpel. Dapi che la Banca Naziunala Sviz ra haja abolì il curs minimal per l’euro sa ja er la hotellaria grischuna en in vair di lemma. Mintga terz manaschi saja en ina situaziun criticasche l’euro ed il franc sviz zer restian vinavant equelibrads, ha ditg Ernst Wyrsch. «Noss giasts èn cuntents» Ernst Wyrsch ha lura er drizzà clers pleds envers las medias ed er envers tut las per sunas che crititgeschan ferm la hotellaria grischuna. «Nus n’avain nagins problems cun la qualitad, cun ils pretschs e cun zunt cun la malcurtaschaivladad», ha ac Èn da buna speranza per la hotellaria grischuna, malgrà la situaziun da la valuta: Ernst Wyrsch, president da Hotelleriesuisse Grischun, Jon Domenic Parolini, cusseglier guvernativ e Jürg Domenig, mainagestiun da l’associaziun che reunescha ils hoteliers da noss chanFOTOS G. N. STGIER tun (da san.). centuà il president dals hoteliers da noss chantun. Quella critica pauschala saja in summa betg giustifitgada. Ils giasts sajan fitg cuntents, sajan er pronts da pajar da pli per products da qualitad e per in ser vice gentil. «Noss problem è da preschent la valuta e nagin auter», manegia Ernst Wyrsch. El ha er cusseglià als hoteliers grischuns da guardar plain speranza en l’avegnir. Da sbassar ils pretschs saja en nagin cas la schliaziun optimala cun avair malgrà la situaziun da la valuta medems Daventar pli activs Il president dal cussegl da turissem gri schun, Ernst Brugger, ha ditg als hote liers da daventar pli activs. Els duaian vegnir pli inventivs ed innovativs, cun zunt quai che pertutgia il marketing. En cumparaziun cun autras destinaziuns turisticas na saja il Grischun en quella chaussa nagin bun exempel. La reclama saja memia pauc effizienta ed insumma hajan ils hoteliers grischuns tralaschà da promover il turissem da stad. Tar quel saja avant maun in grond potenzial, ha manegià Ernst Brugger. Sa drizzà als ho teliers è lura er cusseglier guvernativ Jon Domenic Parolini. El ha ditg ch’il chan tun vegnia segir betg a laschar en il stetg ils hoteliers e porscher maun per chattar bunas schliaziuns. Ils tractandums sta tutarics èn lura er anc stads en tavla ed ils delegads han reelegì Ernst Wyrsch sco president da Hotelleriesuisse Gri schun e lura er ils 15 commembers da la suprastanza. «Persequitar vinavant il svilup da la valuta» Retschertga pertutgant l’euro bass Kurt Künzli, hotel ABC, Cuira En emprima lingia stuain nus tschertgar il DA GION NUTEGN STGIER Er a l’ur da la radunanza da Hotelleriesuisse Grischun a Cuira èn l’euro ed il ferm franc svizzer stads in grond tema. Cun trais hoteliers e duas hotelieras avain nus discurrì e dumandà tge mesiras ch’els hajan gia fatg e sche la crisa da valuta haja er consequenzas per lur manaschis. Patrick Dietrich, hotel «Waldhaus», Segl Il mument guardain nus en tge direc betg uschia sco las regiuns turisticas dal Grischun. Nus avain per buna sort er anc blers giasts svizzers. Pensar positiv e betg laschar crudar las alas, quai è nossa devisa. contact e cunzunt er esser sincers cun noss buns partenaris e «tour operators». Cun els avain nus da chattar schliaziuns ch’èn ziun che l’euro vegn ad ir. Ina mesira che nus avain dentant fatg è da dar als giasts che han gia reservà tar nus ina stanza e che vegnan dals pajais da l’euro in rabat dad 8%, quai natiralmain be sin il pretsch da la chombra. Sche la valuta da l’euro resta dentant per pli ditg buna main 1:1, lura avain nus da far ponde raziuns da dar quel rabat er per ils giasts che vegnan a reservar a curta vista ina chombra. Doris Kellenberger, hotel Rössli, Bogn Ragaz Anc avain nus da l’uniun dals hoteliers betg introducì mesiras spezialas. Nus es san da l’opiniun da guardar il svilup da l’euro e dal franc svizzer e sch’igl è ne cessari reagir. Bogn Ragaz è segir er per tutgà da quella crisa da valuta, dentant Per in bun service e per ina qualitad singulara èn ils giasts pronts da pajar dapli. per omadus bunas. Natiralmian vegnan er ils pretschs ad esser in tema, dentant er en quella chaussa èsi da tschartgar il discurs e chattar ina buna via. Da la vart dals «tour operators» è il sbassar ils pretschs segir in tema cun els avair scrit or ils viadis en il Grischun da lez temp cun in auter curs da l’euro. Ch’ils hoteliers duajan ussa purtar la consequenza da la crisa da valuta, quai è segir er betg ina soluziun. Eveline Michel, hotel Allegra, Zuoz A curta vista avain nus fatg ina acziun e quella è «mez a mez» per l’euro e per giasts che vegnan da quels pajais cun quella valuta. Cun esser noss giasts per 95% da la Svizra è l’euro betg in uschè grond tema en noss manaschi. Tuttina avain nus fatg quella acziun per mussar a la glieud che er nus faschain insatge suenter il «schoc» da l’euro. Fatg avain nus er in flyer ed er tarmess quel a nu merus giasts cun intgins puncts che mussan ils avantatgs per far vacanzas en Svizra. Rudolf Pazeller, hotel Chastè, Tarasp Per il mument èsi da ponderar tge mesiras che èn da far e tge mesiras ch’èn stadas sbagliadas, quai è per il mument il me glier. La stagiun d’enviern, quella è lan tschada e midar sa lascha betg bler. Chat tar soluziuns per la stad, quai è uss in pen sum, mantegnair cunzunt la qualitad, tgi rar anc pli bain ils giasts ed anc dapli gen tilezza. Ina schliaziun è er da dar al giast forsa ina pli bella stanza che custa dapli che quella ch’el aveva reservà. Ditg sim pel: vegnir encunter al giast en tuttas mo das e manieras. SURSELVA GLINDESDI, ILS 2 DA FAVRER 2015 3 «Ord dus malsauns san ins buca far in saun» Cooperaziuns ed innovaziuns duein gidar a surmuntar ils problems actuals dil turissem tgir», di Monika Bandi. Cun quei tan ghescha ella la structura che regia il mu ment el turissem: «Las pendicularas da ventan pli e pli d’interess regiunalpoli tic, respectivamein caussa dalla publici tad. Per quei motiv eis ei grev da volver la clav tier ina ni l’autra.» DA HANS HUONDER / ANR Il ferm franc svizzer caschuna fastedis als turistichers. Leutier vegn l’aura ch’ei buc adina tenor il gust ed il giavisch dallas pendicularas. Recepts, co menar il turissem en Svizra sin ina via economicamein persistenta, dat ei buca. Probablamein ein cooperaziuns e novaziuns la suletta via per carmalar neutier novs hosps ed aschia mantener plazs da lavur. Ils davos diesch onns ei vegniu registrau en Svizra treis milliuns dameins dis da skis. En quei temps han las tiaras vischinontas denton augmen tau quei diember. Sco quei ch’il president da Grischun Vacanzas, Marcel Friberg, ha detg il venderdis sera el rom d’ina discus siun davart il turissem a Laax ha la Fron tscha augmentau en quei temps il diem ber da dis da skis per quater milluns, l’Austria per treis milliuns e l’Italia per dus milliuns. «La purschida da quellas destinaziuns ei buca megliera che la nos sa. A Chamonix per exempel ein ils pre zis per la medema purschida sco tier nus in toc pli aults», constatescha Marcel Fri berg. La qualitad dallas destinaziuns da turissem en Svizra selaschi cumparegliar cun quella da tschellas tiaras dallas Alps. Mesiras persistentas Alla discussiun ch’Inpuls ha arranschau en sia aula a Laax ei la vesta neutrala da Monika Bandi, la menadra dil Post da perscru taziun dil turissem all’Universitad da Ber na, stada el center. Per ella eis ei clar: «La via al success anflein nus mo communa blamein. Leutier ston las mesiras esser per sistentas, oravontut ord vesta economica. Lu sto denton era la communicaziun se migliurar. Quei che spetga ussa sil turissem ei ina gronda sfida, mo cun da quels pen sums ein auters era vegni confruntai. Ils onns siatonta ha l’industria d’uras stuiu tschercar vias novas ed anflau quellas, per exempel el product da Swatch.» In dils problems che sepresenta pli e pli ein ils gia vischs pulpi dils hosps da vacanzas. «Pli baul reservavan ils hosps duas jamnas va Marcel Friberg ei perschuadius ch’ei drova egl avegnir pli fermas FOTOS H. HUONDER structuras da cooperaziun el turissem grischun. canzas d’unviern. Oz fan ins aunc in’jam na ed en quella vul il hosp in program cumplein cun aventuras senza fin. Daspe ras eis ei nuot auter che stress», di Silvio Schmid, president da Pendicularas Gri schun. Las pendicularas el Grischun inve steschan mintg’onn rodund 100 milliuns francs en lur infrastructura per aschia re star concurrenzablas. Quei agir tschenta Monika Bandi denton era per part en da monda: «Las frequenzas sereduceschan, mo las capacitads creschan. Quei ei seca pescha era problematic.» Communablamein al success «Malgrad tut sundel jeu optimistics pigl avegnir. Enzatgei savein nus Svizzers fetg bein, numnadamein anflar la via ord la crisa. Jeu sundel denton perschuadius che nus duvrein egl avegnir bunas coopera ziuns. Tgi che vul collaborar sto far quei cun tutta consequenza, ils auters duein mirar sezs co els vegnan a frida», puntue Silvio Schmid ha l’impressiun che bia glieud ei buca pertscharta dalla situaziun actuala ch’engrevgiescha il turissem. scha Marcel Friberg ella discussiun mode rada dad Andreas Cadonau. Ei stoppi esser la finamira da tuts da porscher als hosps qualitad duront las quater pli bialas jam nas digl onn. Il hosp stoppi star el center. Qualitad vegli dir ademplir ils giavischs dil hosp: «Lu migliurein nus era igl image dil turissem.» Tenor Monika Bandi ston cooperaziuns succeder cun ferms partena ris. «Ei astga secapescha buc esser aschia che collaboraziuns vegnan instradadas pér cura ch’ei va mal cun tuts. Ord dus mal sauns san ins buca far in saun.» Ella con statescha ch’il temps va fetg spert. Las structuras – era el turissem – ston s’adat tar rasantamein: «Enteifer 3½ onns ei il cuors dil franc tier igl euro curdaus dad 1.50 sin 1. Quei ei secapescha buca sem pel en in temps aschi cuort.» Relaschadas? Per Silvio Schmid han gest las pendicu laras buca biaras lètgas tgei far ella situa ziun che sepresenta il mument. Sper la si tuaziun monetara ein ils territoris da skis medemamein buca vegni puppergnai fetg igl unviern vargau ed uonn da s. Pie der. «Las sulettas pusseivladads che nus havein ei da scursanir il marketing ni re ducir persunal. Tenor miu manegiar ein biaras e biars buca pertscharts dalla situa ziun che sepresenta il mument.» El con statescha ch’ils cuosts per las pendicula ras creschan ad in crescher, per exempel pertuccont directivas da segirtad. Ina ru galada dalla structura interna ei per el ina varianta, ina externa bia pli problemati ca. Dil medem meini ei Marcel Friberg: «Jeu less buc esser quel che sto serrar in territori da skis. Enteifer in ni dus onns ei quei liug buca pli attractivs pil turis sem.» Era quella damonda ei vegnida te matisada il venderdis sera a Laax. «Forsa fagess ei senn da serrar in runal ni l’auter per spindrar in auter territori da skis. Quella damonda astgein nus buc un Maunca l’identitad? In auter problem ch’ei vegnius temati saus il venderdis sera ei l’identitad dalla populaziun cun il turissem. La pintga preschientscha da strusch 20 interes sents a quella discussiun cun persunas cumpetentas savess esser in indezi per suenter. «Che quella schientscha ei munglusa muossa per exempel la vota ziun davart la lescha da turissem cheu el Grischun. Igl ei buca reussiu da per schuader vischinas e vischins da quella necessitad», di Monika Bandi e Silvio Schmid cumpletescha quei exempel cun il na a giugs olimpics. «Magari haiel jeu l’impressiun che las plazzas da lavur el turissem hagien buca la medema impur tonza sco quellas d’autras branschas», di Silvio Schmid. In ulteriur accent negativ dil suveran ei vegnius en connex cun la votaziun davart las secundas habitazi uns. «Nus havein el Grischun rodund 60 000 habitaziuns secundaras. Quei ei in fetg grond potenzial, pertgei biars possessurs da quellas vegnan igl unviern praticamein mintga fin d’jamna tier nus. Quels possessurs e lur famiglias ston es ser nos amitgs, nos ambassadurs», accen tuescha Marcel Friberg. Medemamein stoppien ils possessurs indigens da habi taziuns da vacanzas esser pertscharts da lur purschida. Habitaziuns cun mobig lias veglias ch’ils possessurs sappien bu ca duvrar seigien ina schliata reclama. Sch’el patratgi en quei connex vid las no vas leschas communalas da turissem sei gi el claramein dil meini ch’ei mondi mo cun in dar ed in prender. Medemamein ei Marcel Friberg perschuadius ch’ei fa da basegns d’animar ils affons da seren der sin pista sco era ils jasters che vivan tier nus. Presentaziun dallas lavurs da matura Per ils maturants dil Gimnasi dalla claustra Mustér va in tschancun dalla veta enviers la fin (anr/ff) Il venderdis sera han 13 scolars e scolaras dil Gimnasi claustral da Mustér presentau lur lavurs da matura al publicum. Per els ei quei in impurtont pass enviers la finiziun dalla scolaziun gimnasiala che ha cuzzau sis onns. Em pau irritai eran els, entras la situaziun nova da referir avon in publicum jester. Il pla scher dallas scolaras e dils scolars ei denton staus evidents. La nota dalla lavur ei dada ed oz suonda suenter il duer la premiaziun. Las lavurs presentadas Il publicum ha saviu assister a treis presen taziuns e tgi che ha saviu eleger en tgei stan za el vegli entrar ha nuota giu lev e l’eleczi un ei stada casuala. Biars dils presents han denton saviu nua serender essend interes sai vid la presentaziun dad in amitg, in’amitga ni in confamiliar. Senza criteris selectivs lein nus cheu cuort presentar treis lavurs da gimnasiasts. Roman Flepp vegn da Mustér e sia lavur da matura ha tractau ina lescha fisicala. Il resultat, sempels e cuorts da mussar, – ina surfatscha da pupi ei semuentada dad in li ug en l’auter – cuntegn denton in vast quantum d’informaziuns e calculaziuns. Il moviment vegn caschunaus cun energia da glisch. Igl experiment che sto vegnir fatgs senza influenza atmosferica ei gartegiaus a Roman Flepp a casia cun agid dalla glisch dil sulegl. Suenter che sia viseta ella scol’aul ta ETH haveva buca purtau resultats ha el sgarscheivla sort. Las canzuns gidavan da salvar l’identitad, da far frunt alla tortura e devan energia da viver als perschuniers. Las ovras ein testimonis historics dalla re sistenza mentala. Lur cuntegn setracta mai da vendetga. Ellas ein fundus dalla cultura giudaica e la perscrutaziun lai re viver reminiscenzas ed abolescha l’embli donza d’in sgarscheivel genocid. Nina Defuns finescha sia presentaziun cun la pretensiusa e significonta canzun: «dar über schreiben, nicht schweigen»! Con ra schun ch’ella ha muossan ils maletgs au tentics dils pertuccai e las perdetgas dils li berai. Roman Flepp ha experimentau sin fundament da leschas fisicalas. FOTOS P. DUFF Alessia Janka ha portretau sia tatta ed ulteriurs habitonts attempai da siu vitg nativ Sursaissa. Nina Defuns ei sededicada alla canzun giudaica cantada el temps dalla persecuziun dils nazis. experimentau endinadamein a casa da mu entar il toc pupi che pendeva vid in cavegl da dunnas. Igl ei gartegiau ad el e la con trolla dil contonschiu cun la regla matema tica ha dau ad el raschun. «Senza ina tala calculaziun e consequenta correctura fuss la direcziun d’in satellit sil cuors ella stra tosfera buca controllabla» declara Roman Flepp l’applicaziun pratica da siu experi ment. La scolara Alessia Janka ha portretau tschun avdonts attempai da Sursaissa. El la ei carschida si leu ed ha fatg cumpare gliaziuns cun la veta dalla giuventetgna dad oz e quella d’antruras. Ils fegls e las feglias da purs ein da lur temps da giuven tetgna stai integrai ella lavur purila dalla famiglia. Las forzas giuvnas eran da nez per ils geniturs e lur sustegn in’obligaziun per ils giuvens e las giuvnas. Ella veta ei lu mintgin ius sia via individuala sco quei ch’igl ei era oz il cass. La veta era da gliez temps pli restrenschida e cunzun las dun nas havevan buca las schanzas da sesvilup par. Lur via era per gronda part destinada dalla tradiziun sociala. Sco dunna da ca sa, mumma e survienta dalla famiglia era sia rolla definada e vegneva suandada. La lavur d’Alessia Janka ha valeta per la po pulaziun dalla vischnaunca gualsera ed ei in document che duei vegnir salvaus per l’interessenza futura. «Gegen das Vergessen». Quei tetel dat Nina Defuns a sia lavur da matura. La te matica ei actuala. Avon 60 onns ein ils perschuniers dil camp da concentraziun Auschwitz vegni liberai. La lavur da Nina Defuns cuntegn ina elecziun da canzuns giudaicas, creadas e cantadas el temps dal la Secunda uiara mundiala. La musica muntava per ils condemnai sustegn mo ral, confiert e deva forza da supportar lur Via futura dil gimnasi claustral La classa da matura relai 28 scolaras e sco lars alla fin digl onn da scola. Quei diem ber stuess puspei vegnir contonschius cun novs scolars ell’emprema classa gimnasiala. Rectur Bruno Hensler ei da buna speronza che quei segi pusseivel. La gronda lavur propagandistica en favur dalla scola claus trala porta fretg. Malgrad ina digren dil diember da scolars ord consequenza dalla demografia duei la grondezia dallas classas restar stabla. Igl effect dall’aulta qualitad dalla scola e digl internat ei in garant per igl avegnir e las stentas per contonscher quel la finamira astgan buca tschessar. Il fatg d’haver la scola media ella regiun ei da’im purtonza eminenta per la qualitad da viver en Surselva. 4 SURSELVA GLINDESDI, ILS 2 DA FAVRER 2015 Indigens ed jasters vulan promover la convivenza el vitg Treis onns «Uniun Pro Andiast» L’Uniun Pro Andiast ei vegnida fun dada il mars 2012. Oz ha ella 140 com membras e commembers. Emprems projects ein gia vegni realisai. Vi siuns per igl avegnir mauncan buc. Igl onn dall’Uniun Pro Andiast entscheiva mintgamai cun la fiasta dalla radunon za generala ils emprems gis da schaner. Per ordinari vegnan radunonzas dad uniuns d’in vitg buca «festivadas». Ir a radunonza ei plitost in’obligaziun, cun zun sche quella ha liug la sera suenter Daniev. Tut auter eis ei tier l’Uniun Pro Andiast. La gronda part dallas com membras e dils commembers ha era empleniu la sera dils 2 da schaner quasi l’entira sala polivalenta ad Andiast. Las tractandas statutaras han dau pauca dis cussiun, il president Sergio Spazzini ha menau la tschentada cun elan e cumpe tenza. Suenter mes’ura ei la part ufficia la stada a fin, la sera recreativa ha saviu entscheiver. La commembra dalla suprastonza dall’uniun Ursi Vincenz moderescha cun slontsch il program che ella ha era organisau. In ver meister dil xilofon in canta la raspada, giuvens dad Andiast dattan sketchs sin tribuna, ina tombola cun bials premis procura per tensiun. Denter mintga producziun vegn la grondiusa tscheina gudida, e pli tard carmala la musica da sault ils presents sin tribuna. Cun agid da pliras com membras e da plirs commembers eis ei puspei reussiu alla suprastonza dall’u niun dad organisar ina biala sentupada dad indigens e hosps da vacanzas en in ambient emperneivel ed amicabel. Ils emprendists e lur patrun dalla firma turitgesa Implenia realiseschan il niev plaz da scuntrada per famiglias el Plaun Asch. L’jamna da project ad Andiast ha plaschiu fetg bein als emprendists da Turitg. Scop da Pro Andiast Pro Andiast vul gidar a promover la convi venza en vischnaunca. Plinavon vul ella era sustener la realisaziun da projects els secturs sport, cultura e temps liber. Scop ei la pro speritad dalla populaziun indigena, dils hosps e dallas uniuns dil vitg. L’uniun ei neutrala en fatgs da politica, confessiun ed economia. Pro Andiast ha immediat sve gliau interess. Suenter treis onns dumbra l’uniun 140 commembers, duas tiarzas ein jasters che fan regularmein vacanzas ad An diast. Il president Sergio Spazzini ei d’origin talian, el viva el cantun Turgovia, vegn den ton dapi biars onns regularmein si d’Andi ast en sia abitaziun da vacanzas. schia in bellezia plaz da giug per affons sper la casa da scola. A Beat Meier eis ei reussiu, cun sustegn dalla vischnaunca, da segirar la finanziaziun e la construcziun dil plaz cun novs indrezs. Occurrenzas realisadas El decuors digl onn 2014 han pliras occur renzas giu liug, differents projects ein vegni realisai. El Plaun Asch alla riva dretga dil Schmuer giusut Pigniu stat dapi la stad 2014 ina plazza dad inscunter a disposiziun per famiglias, cun gril e plaz da giug per af fons. Ina gruppa dad emprendists cun lur superiurs dalla firma Implenia han duront in’jamna fatg las lavurs necessarias el terren e montau ils indrezs pils affons. Ils 23 d’uost han ils artists vocals da Domat cul num aca voce dau concert el ravugl dalla Pro Andiast ella sala polivalenta dil vitg. Varga 200 hosps ein stai fascinai ed incantai da quei concert «senza instruments». Ursi Vincenz ha orga nisau cun success duas sentupadas cun sol ver per las dunnas, ina ad Andiast, la secun da a Vuorz ensemen cun dunnas dils vitg vi schin. Pliras excursiuns sil territori d’An diast han giu buna calamita. Ordeifer il pro gram da Pro Andiast ha il commember dall’uniun Beat Meier realisau sut atgna re FOTOS MAD Projects e visiuns Il program per igl onn 2015 ei puspei pul pius e multifars. Sper excursiuns, denter au ter ina per s’informar sur dils bulius, pliras per observar selvaschina sut la bitgetta d’in versau catschadur, ei era la scuntrada da dunnas d’Andiast e da Vuorz puspei sil pro gram. Il plaz a Plaun Asch vegn embellius cun in niev beglfontauna ord lenn. La son da sera dils 8 d’uost 2015 ei il grondius ca barettist e musicist Flurin Caviezel hosp dal la Pro Andiast. Siu program ei unics, el vegn ad incantar giuven e vegl, da lunsch e da ma neivel, ella sala polivalenta. Il motto dall’uniun ei tenor il plaids dil president Sergio Spazzini «tener en semen ed haver visiuns fa nus ferms». Ils suandonts projects ein pil mument aunc visiuns: ina plattafuorma ell’Alp da Pigniu cun biala vesta silla pezza e la cascada dil Schmuer, renovar la tegia el Plaun Asch, realisar ina pista per ve lo da muntogna denter Plaun de Tiarms e Plaun Asch, ina collecziun cumpleta dils nums locals dil territori d’Andiast. Forsa sa ina ni l’autra da quellas ideas vegnir realisada. Ils in caps ein gronds, buca mo finan zialmein. Forsa restan ellas visiuns. En scadin cass vegn sedau breigia dad examinar detagliadamein tgei che ei realisabel e tgei buc. Avon vegni la faultsch buca fiersa el canvau, ha il pre sident segirau. Valentin Vincenz reclama re e 9 ih 3 9 lr e 1 el Fr. od b M sa it be SACKSTARKE PREISE BEI SUZUKI: KUNDENVORTEILE BIS ZU Fr. 6 120.– 0. – JETZT ALLE SUZUKI S MODELLE MIT ATTRAKTIVEN KUNDENVORTEILEN. KUNDENVORTEIL BIS 31 % New Swift 1.2 Sergio Cellano Top 4 x 4 New Swift 1.2 Sergio Cellano manuell, 5-türig, Fr. 18 990.–, Vorteil Sergio Cellano Paket Fr. 4 960.–, Cash-Bonus Fr. 1 000.–, total Kundenvorteile Fr. 5 960.– (= 31 %), Treibstoff-Normverbrauch: 4.3 l / 100 km, Energieeffizienz-Kategorie: B, CO₂-Emission: 99 g / km; New Swift 1.2 Sergio Cellano Top 4 x 4 manuell, 5-türig, Fr. 21 990.–, Vorteil Sergio Cellano Paket Fr. 5 120.–, Cash-Bonus Fr. 1 000.–, total Kundenvorteile Fr. 6 120.–, Treibstoff-Normverbrauch: 4.8 l / 100 km, Energieeffizienz-Kategorie: C, CO₂-Emission: 111 g / km; Durchschnitt aller Neuwagenmarken und -modelle in der Schweiz: 144 g / km. Suzuki Automobile Schweiz AG, Emil-Frey-Strasse, 5745 Safenwil Jetzt kaufen und profitieren. Limitierte Serie. Nur solange Vorrat. Cash-Bonus-Aktion gültig vom 27.1.–27.2.2015 (Vertragsabschluss). Die Suzuki Automobile Schweiz AG behält sich das Recht vor, zu irgendeinem Zeitpunkt und ohne Vorankündigung Spezifikationen, Preise, Leasing-Angebote und Ausrüstungen sowie ganze Modelle zu ändern oder den Verkauf einzustellen. Es besteht keine Haftung für mögliche Fehler oder Auslassungen in diesem Folder. Sämtliche Preisangaben verstehen sich als unverbindliche Preisempfehlungen, inkl. MwSt. www.suzuki.ch SURSELVA GLINDESDI, ILS 2 DA FAVRER 2015 5 Renovar casas veglias enstagl da baghegiar niev? Negin credit dalla vischnaunca da Trun per ina casa per famiglias dad Interess Trun DA HANS HUONDER / ANR Il pign diember da naschientschas fa quitaus ad Interess Trun, ina cuminonza da vischinas e vischins che vul animar famiglias giuvnas da secasar en vischnaunca. Per dar moviment a quei svilup avisau presenta ella il project per ina casa cun habitazuns a Pustget. Per il project cun cuosts da dus milliuns francs ei la suprastonza communala buca promta da dar ina garanzia da banca. Ella vul impedir pregiudezis. La gievgia sera ha Inte ress Trun orientau la populaziun davart sias intenziuns. Cun rodund 130 persunas ei la preschientscha stada surprendentamein aschi gronda ch’ils iniziants han stuiu dis locar l’informaziun dall’aula dalla scola el la sala da cultura. Il fundament per l’inizia tiva fuorman ils problems che sedattan ils proxims onns oravontut pervia dalla de mografia negativa. Pign diember d’affons Tier la fundaziun dil consorzi dalla scola superiura cun Sumvitg 2012/13 dumbra van las sis partiziuns aunc 82 scolars. En diesch onns vegnan aunc sulettamein 28 scolaras e scolars dallas duas vischnauncas a visitar la secundara ni reala. «Danova mein vegn ei allura a far da basegns da dis cutar davart ina soluziun pil scalem supe riur. Probablamein sto quella discussiun denton entscheiver gia en rodund tschun onns», puntuescha Martin Tomaschett, in dils iniziants dad Interess Trun. Pusseivel che las duas vischnauncas ston allura sede cider da tarmetter lur scolaras e scolars or Interess Trun ha informau la gievgia sera la populaziun. Nossa foto muossa Martin Tomaschett (dretg) e Patrick Rothmund (sen.) che han orientau ensemen cun Pieder Decurtins FOTO H. HUONDER e Werner Schmidt. deifer vischnaunca a scola. Quei mument che quei succeda – aschia supponan ils ini ziants d’Interess Trun – piarda la vi schnaunca ulteriura attractivitad: «Ca peivlamein vegnan famiglias giuvnas lu buca neutier a Trun per habitar e famiglias che stattan gia a Trun secasan els vitgs cun in scalem superiur.» Tenor Interess Trun sa igl avegnir dil vitg vegnir segiraus suletta mein sche la populaziun crescha e sche l’economia prosperescha. Per quei motiv stoppi Trun daventar in dils pli attractivs vitgs per famiglias en Surselva. Dapresent dumbra la vischnaunca 1236 habitonts. Quei ei rodund 170 habitontas e habi tonts pli pauc che 2001 (inclusiv Schlans). Igl onn vargau ha Trun giu 15 mortoris e sulettamein duas naschientschas. 1992 muntava il diember da naschientschas aunc a bunamein 30. 2009 ei il punct bass vegnius contonschius cun ina suletta na schientscha. Giavischs ein enconuschents Per eruir ils basegns e giavischs da fami glias giuvnas ha Interess Trun arranschau in questiunari. Da quel sorta che la qua litad da scola ed in habitadi ruasseivel e bi ein ils criteris principals. Sin funda ment dallas biaras rispostas ein dus pro jects allura vegni elavurai. In pertucca la tgira d’affons, l’auter s’occupa da habita ziuns adattadas per famiglias. Talas mauncan a Trun. En vesta alla situaziun che sepresenta ein ils iniziants perschua di ch’ina emprema casa nova cun habi taziuns per famiglias savess esser l’en tschatta d’in svilup positiv. Ils architects Patrick Rothmund e Werner Schmidt ein vegni incaricai d’elavurar in studi, re spectivamein in preproject per ina casa. Da plirs loghens evaluai eis ei semussau che Pustget ei il liug il mument il pli adattau per ina tala casa. Cheu savess era vegnir erigiu pli tard ulteriuras. L’idea dils architects ei da realisar a Pustget sin terren dalla vischnaunca in baghetg cun quater habitaziuns per famiglias, la Ca sa da sulegl. Persuenter vulan els neze giar la tecnica d’isolar cun strom. Cheu tras vulan els porscher in spazi da viver ecologic ed energeticamein autarc. Las habitaziuns duessen haver mintgina in spazi da viver intern da 115 meters qua drat. Igl iniziant Pieder Decurtins ha pre sentau la gievgia il quen per il baghetg cun quater habitaziuns. Ils cuosts totals ein calculai cun rodund dus milliuns francs. Per la finanziaziun dat ei differen tas pusseivladads. La fin finala duei re sultar in tscheins per habitaziun inclusiv tut ils cuosts accessoris da 1330 en tochen 1640 francs. Sin fundament dal las calculaziuns fatgas e dils aspects da re caltgar daners entochen ussa mauncan 350 000 francs. In na dalla suprastonza L’idea dils iniziants era da survegnir quels 350 000 francs dalla vischnaunca ni che quella fuss stada buna per quella summa enviers la banca. Dacuort ha la supra stonza communala decidiu da buca separ ticipar cun quella summa vid il project. Sco quei ch’il president communal Dumeni Tomaschett ha detg el ravugl dall’orien taziun ha la suprastonza communala la schau cussegliar, denter auter dil cusseglia der da vischnauncas dil cantun. Quel ha gi discussegliau ina participaziun. «Tenor nies manegiar duessen las casas veglias el vitg vegnir renovadas. Cun ina casa nova a Pustget mein nus ella periferia ed il cen ter dil vitg daventa vits», di Dumeni To maschett. La vischnaunca ha gia concediu ina summa da 40 000 francs ad Interess Trun per ses studis. Il tenor dils presents ei ius ella direcziun dalla strategia dalla su prastonza communala. Ils ins han fatg va ler ch’ina participaziun vid la Casa da su legl seigi cumbinada cun pregiudezis, ils auters han menziunau la situaziun finan ziala dalla vischnaunca ch’ei semidada el senn negativ. L’iniziativa sco tala dad Inte ress Trun ei vegnida beneventada. Mede mamein ei vegniu menziunau ch’ins duei gi empruar da tener la glieud giuvna suen ter scola el vitg ni d’animar quellas e quels che vegnan neutier da restar cheu. Mo lu hagi il project success a liunga vesta. Inte ress Trun vegn a giudicar la situaziun da niev suenter la decisiun dalla suprastonza communala. La finamira ei da cuvierer ils cuosts restonts cun sustegn da persunas ed interpresas en ina associaziun. reclama DAS RESULTAT SPRICHT FÜR SICH: s a d t a h e s i r «Sun r ü f z t e N e t s be » e i n o f e l e mobile T <wm>10CAsNsjY0MDAy0jUyMDM1tAAAr3JkGw8AAAA=</wm> <wm>10CFXKqQ6AMBBF0S-a5s3rNmUkqSMIgq8haP5fsTiSe91ZFs8B33Nf9765AqQQJau5KUJF88IYCulQGqF5QkuRVkv9edGIFIHxGoEKbaBJ4tNg1nAd5w0WwqYJcgAAAA==</wm> agazin «connect» Das unabhängige Fachm «mobile Telefonie» r fü te no st Be e di t ib rg ve ellen Test erhält das neu an Sunrise: Im aktu ote «SEHR GUT». tn am es G e di z et iln ob Sunrise M r Federer, wechseln ge Ro ie w es e Si n he ac M nrise.ch /RF auch Sie zu Sunrise. su Verein zur Abschaffung der Tierversuche Präsident: Dr. med. Dr. phil. II Christopher Anderegg Gegründet 1979 unter dem Namen CIVIS-Schweiz Ostbühlstr. 32, 8038 Zürich www.animalexperiments.ch Telefon: 044 482 73 52 Postkonto 80-18876-5 Mythos Tierversuch: Wissenschaftsjournalisten «Als Wissenschaftsjournalist habe ich noch nie etwas Kritisches über Tierversuche geschrieben.» Immer wieder erscheinen Berichte in den Medien, die Tierversuche als eine nützliche und unerlässliche Forschungsmethode darstellen. Wie entstehen solche einseitigen Berichte? Die bequemste Art von Wissenschaftsjournalismus besteht darin, Fachzeitschriften wie Science, Nature und Nature Medicine durchzublättern. Man wählt tierexperimentelle Publikationen nach Belieben aus und fasst sie zusammen, um die Erfolgsbehauptungen und Heilungsversprechen der Tierexperimentatoren in einem Artikel in der Tagespresse bzw. in einer Sendung am Radio oder im Fernsehen zu verbreiten. Damit die Öffentlichkeit nichts über die Misserfolge und die Risiken der tierexperimentellen Forschung erfährt, werden diese von Wissenschaftsjournalisten fast vollkommen ignoriert. Sehr beliebt bei Wissenschaftsjournalisten ist auch der Besuch in Versuchslabors sowie die Teilnahme an tierexperimentellen Kongressen und Preisverleihungen, die das ganze Jahr über in aller Welt stattfinden. Einerseits hört man einer Reihe von Vorträgen zu, andererseits lernt man die Tierexperimentatoren bei Gesprächen und Interviews kennen, um wohlwollende Berichte über ihre Arbeit – samt persönlichen Daten und Zitaten – zu verfassen. Wissenschaftsjournalisten dienen aber nicht nur als Anfeuerer, sondern häufig auch als Instrukteure der Tierexperimentatoren, indem sie «Medientrainingskurse für Forschende» anbieten, damit letztere der Öffentlichkeit die angebliche Nützlichkeit und Notwendigkeit ihrer Tierversuche optimal vermitteln können. Bei jedem «Durchbruch» oder «Erfolg» im Labor machen die Tierexperimentatoren und ihre PR-Berater eine Pressemitteilung, oder sie geben eine Pressekonferenz und nehmen Kontakt mit Wissenschaftsjournalisten auf. Daraufhin erscheinen begeisterte Berichte über die Tierversuchsergebnisse am Radio, im Fernsehen und in der Tagespresse. In einigen Fällen werden die Medien sogar zum Sprachrohr der Tierversuchslobby: So veröffentlichen einige Zeitungen – zusätzlich zu den tierversuchsbefürwortenden Beiträgen von Wissenschaftsjournalisten – Artikel, die von Tierexperimentatoren verfasst wurden, und auch gewisse Radio- und TV-Sendungen laden Tierexperimentatoren ein, um ihre Arbeit zu präsentieren. Kein Wunder also, dass die breite Öffentlichkeit immer noch an die vermeintliche Nützlichkeit und Notwendigkeit von Tierversuchen glaubt. ENGIADINA GLINDESDI, ILS 2 DA FAVRER 2015 La pêra in costüms engiadinais fan üna bella parada. 7 La Società da musica Ftan ha accumpagnà la pêra tras cumün. Eviva il Schüschaiver L’ultima s-chüsa dal capo da Ftan DAD ANNATINA FILLI Eir quist on es gnü celebrà la sonda avant il prüm lündeschdi dal mais fa vrer a Ftan l’üsanza dal Schüschaiver. Id es stat il prüm Schüschaiver davo la fusiun dals ses cumüns al cumün Scuol fusiunà. Adüna la sonda avant il prüm lündeschdi dal mais favrer ha lö a Ftan l’üsanza Schüschaiver. Quista veglia tradiziun da la saramantaziun dal cussagl cumünal s’ha mantgnüda ed es amo hoz üna festa per tuot il cumün. Il Schüschaiver nun es però be ün ritual da la politica locala. Cun ir per laina, culla pêra e cul bal fa la giuventüna lur festa. L’avantmezdi pisseran ils giuvens per la laina chi serviva üna jada per s-chodar la pigna da la sala da festa. Hoz organisescha la giuventüna üna concurrenza publica ed il vendschader survain lura il bös-ch. L’ultima schüsa dal capo Davomezdi a l’üna sun gnüts bivgnantats ils giuvens al lö d’inscunter da las giuvnas per trar oura la pêra. Las giuvnas d’eiran vestidas cun costüm engiadinais ed ils giuvens cun chotscha naira, chamisch’alba e brastoc cotschen. Accumpagnats da la società da musica da cumün es rivada la giuventüna in pêra nan da Ftan Pitschen in chasa da scoula. Là ha gnü lö l’ultima s-chüsa da Reto Pedotti, anteriur capo dal cumün politic da Ftan. «Nus nu vain d’inventar da nouv l’istorgia, ma da cuntinuar a tilla scriver», ha cumanzà Pedotti cun sia s-chüsa. El ha dat ün cuort sguard inavo a l’on passà e rapportà da las fatschendas decisas dal cussagl cumünal e da las duos radunanzas cumünalas. Sper l’on na simpel per l’Institut Otalpin ha manzunà Pedotti il proget da fusiun. La giuventüna da Ftan in pêra pro’l cortegi. La pêra da Ftan pro lur bal da Schüschaiver. «Important esa cha’l cumün nouv nu reagischa be cun prodüer ledschas nouvas, dimpersè lascha temp e peida per la müdada culturala», ha’l dit al vast public. La festa es ida inavant cun producziuns da las scolaras e’ls scolars e da la società da musica. Natüralmaing vain il Schüschaiver festagià eir cun ün bal. Quel ha cumanzà aint pel davomezdi impustüt pels uffants e la saira han lura pudü giodair ils creschüts cun la giuventüna ün pêr trais-chas da cumpagnia Ün’üsanza flexibla Il Schüschaiver es dvantà üna festa publica e tuot la populaziun ha l’occasiun da tour part a la festa. L’üsanza exista daspö tschientiners e renascha minch’on da nouv. Da plü bod düraiva l’üsanza da lündeschdi fin venderdi e mincha saira vaiva lö ün bal. «Cumanzà vaiva l’istor- gia dal tschaiver cun quella dumengia sainza ledschas e controlla – e lura plü tard cun festas e bals dürant ün’eivna intera», ha declerà Pedotti. Plü bod passaiva la via d’Engiadina tras Ftan e tenor Pedotti d’eira il Schüschaiver uschè ün’attracziun per la glieud dals cumüns vaschins. «A partir d’ingon fuorman quels insembel ün’organisaziun politica», ha manzunà Pedotti. Tenor el s’ha muossada la tradiziun dal Schüschaiver adüna darcheu flexibla. L’üsanza s’ha adattada als blers müdamaints da la vita da minchadi ed als bsögns da las generaziuns pertoccas. Daspö sonda passada posseda il Schüschaiver eir si’aigna marcha: La Società da musica da Ftan ha sunà per la prüma vouta avant public la marcha «Schüschaiver» dedichada a quista vegli’üsanza e cumponüda dal giuven Janet Lehner da Ftan. Las scolaras e’ls scolars da Ftan pro lur preschentaziuns. reclama Shorley – für natürlich frische Energie Der erfrischende Durstlöscher aus 60 % Schweizer Apfelsaft und 40 % PassuggerMineralwasser. Giuvnas cuntaintas preschaintan lur bels costüms engiadinais. FOTOS A. FILLI Reto Pedotti ha tgnü sonda passada si’ultima schüsa sco capo cumünal dal cumün poli tic cda Ftan. Mosterei Möhl AG, 9320 Arbon A p f e l s ä f t e 8 ENGIADINA GLINDESDI, ILS 2 DA FAVRER 2015 Ratatuglia preschainta la «nozza dobla» Paralellamaing vain festagio il giubileum da 20 ans existenza DA MARTINA FONTANA / ANR La gruppa da teater «Ratatuglia» da S-chanf es cuntschainta: Daspö 20 ans preschainta ella impustüt cumedgias per grand e pitschen. Quist an trategnan las acturas ed ils actuors il public in occasiun da la cumedgia in trais acts «la nozza dobla». Simon Crameri e sia spusa Andrea Pinösch vulessan marider. Già eivnas aunz sun impustüt Andrea e sia mamma fatschendedas cullas preparativas per cha’l di dvainta inschmanchabel. Ma pü cha’l termin da nozzas s’approsma, e dapüssas melinclettas e dispüttas cha que do tal giuven pêr. Propi dispütta do que però pür cur cha Simon – sainza il savair d’Andrea – invida a sia cuntschainta Doris in chesa. Andrea voul piglier vendetta ed invida perque a sieu ex-amih Dietmar. A la fin funcziuna tuot uschè scu cha Andrea vulaiva. «O apunto na dal tuot uschè scu previs», declera la redschissura Anna Caprez da Zuoz. Cha a la fin detta que nempe püssas persunas furtünedas. Ella ho eir tradüt la cumedgia scritta oriundamaing in tudas-ch da Helmut Schmidt in rumauntsch puter e sustegna cun sieu savair daspö ans ils teatrists e las teatristas. «20 ans ingaschamaint chi fo plaschair» La presidenta da la gruppa da teater «Ratatuglia» da S-chanf, Annastasia Parli, es daspö l’inizi da la gruppa ün bun aungel davous las culissas dal palc e giuva svess eir a teater. «Nus ans reunins cun bger plaschair per giuver a teater e per fer cunque plaschair a nos public», declera ella. E plaschair ho il public: Daspö bgers ans es nempe mincha preschantaziun da la «Ratatuglia» vendid’oura. «Ün ulteriur motiv da s’ingascher illa gruppa da teater Non Heinz, alias Georg Sprecher, ho bgeras algordanzas dal temp da guerra. es cha nus pudains cun nossas preschantaziuns contribuir qualchosa da positiv a nossa vita cumünela», disch ella. Ch’eir a S-chanf saja nempe oramai scu dapertuot, managia ella, «la vita in cumünaunza vo viepü a perder.» Da giuver a teater la fo plaschair, disch ella. Ed eir l’incumbenza dad esser la presidenta da la «Ratatuglia» la hegia adüna fat plaschair. «Ma plaun plaunet bad eau cha dvaint staungla e ch’eau füss vairamaing cuntainta da pudair surder mias incumbenzas. Que peròò be scha se cha la gruppa da teater exista inavaunt e po prosperer.» Fat es nempe cha bgeras acturas ed actuors da la gruppa da teater sun, scu ch’ella declera, «ün po staungels e vulessan schmetter da’s preschanter al public.» Cha sainza cha la giuventüna rimplazza però ils actuors e surpiglia ils dovairs da la suprastanza nu giaja que però. «A nus tuots sto la gruppa da teater e si’existenza nempe fermamaing a cour», decler’la. FOTOS A. CAPREZ Simon Crameri (Peter Angelini) nu’s sainta pü bain in sia rolla. Problem cha’l giuvens nun haun pü temp pel teater simpla«Nossa giuventüna ho hozindi simpla maing memma poch temp per fer sper la lavur, l’imprender ed oters hobbys eir auncha otras robas scu per exaimpel giu- ver a teater», disch Annastasia Parli. Cha que saja ün dals motivs principels cha nu’s chatta adüna nouvs commembers activs illa gruppa da teater. «Per nus pü vegls dvainta que nempe adüna pü greiv dad imprender our dad oura rollas e da’ns concentrer ed ans mouver al dret mumaint i’l dret möd», argumentesch’la. Cha quists sentimaints sajan sentimaints persunels, ma cha glistess vuless ella appeller a persunas interessedas da giuver a teater da s’annunzcher tar ella. «Nus eses nouv comsans cuntaints da mincha nouva membra ubain da mincha nouv commember», disch ella. E listess ho ella per- ■ RADIO 15.03 LAS PERLAS (REP.) 10.15 RADIONOVELA «The Art Of McCartney» Paul McCartney vala sco in dals gronds musicists dal 20avel tschientaner. Quest atun passà è cumparì in album tribut cun il titel «The Art Of McCartney». El cuntegna spiras chanzuns dal Beatle ed Ex-Beatle, interpretadas da contemporans ses, sco per exempel Bob Dylan, Willie Nelson u Brian Wilson. Quasi in’ovra da tats per in tat. Redacziun: Benedetto Vigne Vita capita – episoda 616 Ils chantins Sch’i fiss il cor, lura n'avess Ernesta betg ils problems cun els. Ma i èn ses chantins che fan problems. Dentant betg pli ditg. Igl è temp per l'operaziun. Sa sche tut va ora bain? Reschia: Michel Decurtins 14.03 ARTG MUSICAL (REP.) Chor viril Lumnezia – il concert 2014 «Nova veta» – quai è stà il motto dal concert 2014 dal Chor viril Lumnezia, il 10avel concert sut la batgetta da Clau Scherrer. Cooperà ha il giuven accordeonist da Lustenau/Voralberg Raphael Brunner. RTR Radiotelevisiun Svizra Rumantscha ha registrà il concert dals 31-05-2014 a Vella en halla polivalenta. Nus tadlain chanzuns dals indigens Conrad Bertogg, Armin Caduff, Eduard Lombriser, Gion Antoni e Gion Giusep Derungs. Lura dattan els era chanzuns dals esters Cézar Cuj, Vilhelm Svedbom, Camille Saint-Saens e Joseph Bovet. Raphael Brunner suna cumposiziuns da Domenico Scarlatti, Astor Piazzolla e Franck Angelis. Redacziun: Giusep G. Decurtins 19.00 LA STAILALVA Hits Oz tadlain nus in triep melodias enconuschentas dals davos 5 onns. L'entschatta fan ils Klostertalers cun in da sunelmaing eir quista vouta plaschair da giuver activmaing i’l teater «la nozza dobla». «Grazcha al giuver a teater poss eau in quels mumaints viver la rolla surpiglieda ed eau am cunfuond plainamaing cun quella», manzun’la. E cha quel sentimaint «da liberted e nouva vita» saja bain ün bel, conclüda Annastasia Parli. Las preschantaziuns haun lö in venderdi, ils 6 da favrer a las 20.00, in dumengia, ils 8 favrer a las 17.00, in venderdi, ils 13 favrer a las 20.00 ed preschanin sanda, ils 14 favrer a las 20.00. Las preschan taziuns sun illa sela polivalenta da S-chanf. A do in quellas occasiuns eir ün’ustaria ed a vain fat festa in occasiun dal giubileum da 20 ans gruppa da teater «Ratatuglia». «Draghi». Quest num fa il connex cun blers nums che derivan dad animals. davent da draguns pia – enfin mustgas. En nossa rubrica da la litteratura sa fatschenta Cla Riatsch cun Pader Maurus Carnot ch’è naschì avant 150 onns e che veva ina relaziun tut speziala cun il rumantsch. Redacziun: Esther Berther ■ TELEVISIUN 17.40 TELESGUARD SIN SRF 1 L’emissiun d’infurmaziun sin SRF 1 cun suttitels tudestgs sin TXT 777 (repetiziun sin SRF info tranter las 18.00 e las 22.00) lur davos hits «Auf das Leben». Plinavant tadlain nus Marc Pircher cun «Alles wird gut», la ballada «Färnweh» da Franz Arnold, natiralmain era «I sing a Liad für di» dad Andreas Gabalier na dastga betg mancar. Redacziun: Christa Soliva 20.03 MAGAZIN DA CULTURA (REP.) Da Draghi’s e Mosca’s – animals procuran per nums Mario Draghi – dad el avain nus udì il davos temp plitost en connex cun economia. Quella giada prenda Chasper Pult dentant sut la marella ses num da famiglia. DAPLI SIN www.rtr.ch TELEVISIUN GLINDESDI, ILS 2 DA FAVRER 2015 sRF 1 sRF zwei aRd ORF 1 sat 1 6.30 News mit Wetterkanal 9.00 Das Alte Ägypten (1/4) 9.40 mySchool Sport 10.00 nano 10.35 Kulturzeit 11.20 Riwkas Stamm 12.15 Mini Beiz, dini Beiz (5) 12.45 Tagesschau mit Meteo 13.15 In aller Freundschaft. Unerwünschte Nebenwirkungen 14.05 Potzmusig 14.40 SRF bi de Lüt 15.30 Giacobbo / Müller 16.30 Best Friends 16.55 myZambo 17.30 Guetnachtgschichtli 17.40 Telesguard 18.00 Tagesschau mit Meteo 18.15 Mini Beiz, dini Beiz (1) 18.40 glanz & gloria 19.00 Schweiz aktuell 19.25 SRF Börse 19.30 Tagesschau mit Meteo 5.15 Tacho 5.40 Roboclip 6.00 Drei auf zwei 9.00 Best Friends 9.20 myStory 9.45 Roboclip Selection 10.10 Scrubs – Die Anfänger 12.45 Scrubs – Die Anfänger 10.30 In aller Freundschaft 11.20 Wege zum Glück 12.05 Hanna – Folge deinem Herzen 13.10 Magnum 13.55 Emergency Room 14.45 Royal Pains 15.30 Magnum 16.20 SOKO Wien. Auf Leben und Tod. Krimiserie 17.15 Discovery Atlas 18.10 Die Drei vom Pfandhaus 18.40 Beobachter TV – Experten im Einsatz. Zoff am Zaun – wenn Nachbarn streiten 19.10 Top Gear USA. Mammoth Mountain 5.30 Live: ZDF-Morgenmagazin 9.00 Tagesschau 9.05 Rote Rosen 9.55 Sturm der Liebe 10.45 Um Himmels Willen. Schnaps-Idee 11.35 Giraffe, Erdmännchen & Co. 12.00 Tagesschau 12.15 ARD-Buffet 13.00 ZDF-Mittagsmagazin 14.00 Tagesschau 14.10 Rote Rosen 15.00 Tagesschau 15.10 Sturm der Liebe 16.00 Tagesschau 16.10 Panda, Gorilla & Co. 17.00 Tagesschau 17.15 Brisant 18.00 Live: Quizduell 18.50 Grossstadtrevier. Foul 19.45 Wissen vor acht – Zukunft. Gesundheitscheck am Lenkrad 19.50 Wetter vor acht 19.55 Börse vor acht 8.20 Anna und die Liebe 9.05 Gilmore Girls 10.30 Die Schlümpfe. Animationsfilm (USA 2011) 12.05 Gilmore Girls 12.45 Drop Dead Diva 13.30 Die Nanny 13.55 Last Man Standing 14.15 Mike & Molly 14.35 Scrubs 14.55 Malcolm 15.20 Two and a Half Men 15.40 How I Met Your Mother 16.20 ZIB Flash 16.25 Malcolm 16.50 Scrubs 17.10 Die Simpsons. Was animierte Frauen wollen 17.55 ZIB Flash 18.00 How I Met Your Mother 18.55 The Big Bang Theory 19.20 Two and a Half Men 19.45 ZIB Magazin 19.54 Wetter mit ZIB 20 5.30 Live: Sat.1-Frühstücksfernsehen 10.00 Teletip Shop 11.00 Richterin Barbara Salesch 12.00 Richter Alexander Hold 14.00 Auf Streife 15.00 Im Namen der Gerechtigkeit – Wir kämpfen für Sie! 16.00 Anwälte im Einsatz 17.00 Mein dunkles Geheimnis 17.30 Schicksale 18.00 In Gefahr – Ein verhängnisvoller Moment 19.00 Navy CIS. Zwei Leben. Krimiserie. Mit Mark Harmon. Marine John Mayne wird schwer verletzt im Rock Creek Park aufgefunden. Maynes Ehefrau reagiert geschockt, als sie erfährt, dass ihr Mann ein Doppelleben geführt hat. 19.55 Sat.1 Nachrichten 20.05 1 gegen 100 Quiz für mutige Taktiker 21.05 Puls. Gesundheitsmagazin 21.50 10vor10 mit Meteo 22.25 ECO. Das Wirtschaftsmagazin 22.55 Schawinski 23.30 Tagesschau Nacht 23.45 House of Cards. Politserie Unter Zugzwang. Mit Kevin Spacey, Robin Wright. Der Kongress untersucht, ob verdeckte chinesische Wahlkampfspenden geflossen sind. Für Frank wird es brenzlig. 0.40 Lollipop Monster. Drama (D 2011). Mit Jella Haase, Sarah Horvath, Nicolette Krebitz 2.10 1 gegen 100 20.00 Grey's Anatomy – Die jungen Ärzte. Spitalserie. Irrtum ausgeschlossen. Mit Ellen Pompeo, Justin Chambers Meredith mag nicht glauben, dass Maggie ihre Halbschwester ist. Sie bittet Alex, deren Akten einsehen zu können. 20.50 Chicago Fire. Dramaserie. Du wirst ihn verletzen / So nicht 22.20 Live: Vail live: Magazin 23.00 Ray Donovan. Dramaserie Pures Gold. Mit Liev Schreiber 23.55 FlashForward. Mysteryserie Janis. Mit Jack Davenport 0.40 Grey's Anatomy – Die jungen Ärzte. Spitalserie 1.20 Chicago Fire. Dramaserie 20.00 Tagesschau. Mit Wetter 20.15 Live: Hart aber fair 21.15 Wider den tierischen Ernst 2015. Festsitzung des Aachener Karnevalsvereins Mitwirkende: Annegret Kramp-Karrenbauer, Sahra Wagenknecht, Julia Klöckner, Friedrich Merz, Philipp zu Guttenberg, Ingo Appelt u.a. 23.00 Tagesthemen. Mit Wetter 23.30 Mythos Dresden – Der lange Schatten einer Bombennacht. Dokumentation 0.15 Nachtmagazin 0.35 Tatort. Krimireihe (D 2015) Freddy tanzt. Mit Klaus J. Behrendt, Dietmar Bär 20.15 Vorstadtweiber (5) Dramaserie. Mit Gerti Drassl. Nicoletta feiert mal wieder ihren 30. Geburtstag. Mit zunehmenden Alter wird Nicoletta aber auch nicht sanfter. 21.10 Grey's Anatomy – Die jungen Ärzte. Spitalserie Irrtum ausgeschlossen 21.55 ZIB Flash 22.05 Revenge. Dramaserie. Antrieb 22.50 Smash. Dramaserie. Der Callback. Mit Debra Messing 23.35 ZIB 24 23.55 Hawthorne. Dramaserie Ich will leben! 0.40 FlashForward. Mysteryserie Kurskorrektur / Der Tag davor 20.15 Detective Laura Diamond Krimiserie. Laura und die bösen Jungs / Laura und das tödliche Date 22.00 Castle. Krimiserie. Amnesie Mit Nathan Fillion. Mit Erleichterung stellen Beckett und ihr Team fest, dass sich Castle nicht in dem ausgebrannten Autowrack befand. 23.00 Navy CIS. Krimiserie Im sicheren Hafen Mit Michael Weatherly 0.00 Criminal Minds. Krimiserie. Das verlorene Ich / Teuflisches Glück 1.50 Detective Laura Diamond. Krimiserie vOX pRO 7 zdF ORF 2 Rtl 6.55 Verklag mich doch! 9.50 Hilf mir doch! 10.50 vox nachrichten 10.55 Mein himmlisches Hotel 12.00 Shopping Queen 13.00 Wer weiss es, wer weiss es nicht? 14.00 Flirt oder Fiasko 15.00 Shopping Queen 16.00 Vier Hochzeiten und eine Traumreise 17.00 Mein himmlisches Hotel. Tag 1: Carmina am See Karnin, Mecklenburg 18.00 mieten, kaufen, wohnen 19.00 Das perfekte Dinner – Wer ist der Profi? 5.45 Malcolm mittendrin 6.30 Cougar Town 7.15 Aliens in America 8.05 Hancock. Actionfilm (USA 2008) 9.25 Teletip Shop 12.10 Two and a Half Men 13.30 2 Broke Girls 13.55 New Girl 14.20 The Big Bang Theory 15.35 How I Met Your Mother. Silvesterlaune. Sitcom 17.00 Live: taff 18.00 Newstime 18.10 Die Simpsons. Szenen einer Ehe / Begräbnis für einen Feind 19.05 Live: Galileo 9.00 heute 9.05 Volle Kanne 10.30 Rosenheim-Cops 11.15 SOKO Wismar 12.00 heute 12.10 drehscheibe 13.00 ZDF-Mittagsmagazin 14.00 heute – in Deutschland 14.15 Die Küchenschlacht 15.00 heute 15.05 Topfgeldjäger 16.00 heute – in Europa 16.10 SOKO Kitzbühel 17.00 heute 17.10 hallo deutschland 17.45 Leute heute 18.05 SOKO 5113 19.00 heute mit Wetter 19.25 WISO 11.50 Bürgeranwalt 12.35 Bewusst gesund 13.00 ZIB 13.15 heute mittag 14.00 Frisch gekocht 14.25 Bianca – Wege zum Glück 15.10 Sturm der Liebe 16.00 Die BarbaraKarlich-Show 17.00 ZIB 17.05 heute österreich 17.30 heute leben 18.30 heute konkret 18.51 heute infos und tipps 19.00 Bundesland heute 19.23 Wetter aus dem Bundesland mit Zeit im Bild mit Wetter 19.55 Sport aktuell 5.10 Explosiv – Weekend 6.00 Live: Guten Morgen Deutschland 8.30 Gute Zeiten, schlechte Zeiten 9.00 Unter uns 9.30 Betrugsfälle 10.00 Die Trovatos – Detektive decken auf 12.00 Punkt 12 14.00 Verdachtsfälle 17.00 Betrugsfälle 17.30 Unter uns 18.00 Explosiv – Das Magazin 18.30 Exclusiv 18.45 RTL aktuell 19.05 Alles was zählt 19.40 Gute Zeiten, schlechte Zeiten. Soap. Mit Daniel Fehlow 20.00 Prominent! 20.15 Chicago Fire. Dramaserie Keine Reue / Der Neue. Mit Jesse Spencer. Heather ist es vorzeitig entlassen worden und nimmt ihre Söhne, Ben und Griffin, wieder zu sich. 22.10 Motive. Krimiserie. Unsichtbar Mit Brendan Penny 23.00 The Closer. Krimiserie. Vergib' uns unsere Schuld. Mit Kyra Sedgwick, J.K. Simmons 23.50 vox nachrichten 0.10 Chicago Fire. Dramaserie Mit Monica Raymund 1.45 The Closer. Krimiserie 2.30 CSI: NY. Krimiserie Bombenalarm 20.15 Die Simpsons. Zeichentrickserie. Malen nach Bezahlen / Ein Sommernachtstrip Lisas neues Meerschweinchen hat das Bild über dem Sofa der Simpsons zerstört. Bei Van Houtens Garagenflohmarkt kaufen Marge und Homer ein neues Gemälde, das sich als wertvolles Kunstwerk entpuppt. 21.10 The Big Bang Theory. Comedyserie. Das Vegas-Weekend 23.10 TV total. Show 0.10 The Big Bang Theory. Comedyserie. Mit Johnny Galecki 1.55 Fringe – Grenzfälle des FBI. gysteryserie 20.15 Taunuskrimi – Tiefe Wunden TV-Kriminalfilm (D 2015). Mit Tim Bergmann, Felicitas Woll, Nicole Heesters. Regie: Marcus O. Rosenmüller 21.45 heute-journal. Wetter 22.15 Savages. Kriminalfilm (USA 2012). Mit Taylor Kitsch, Blake Lively, Aaron Taylor-Johnson 0.15 heute nacht 0.30 Peak – Über allen Gipfeln Dokumentarfilm (D/I 2011) 2.00 ZDF-History. Dokureihe. Tätern auf der Spur – Was Forensik wirklich kann. Die Doku zeigt, was die Forensik wirklich geleistet hat und leistet – vom ersten Fingerabdruck bis heute. 20.05 Seitenblicke 20.15 Die Promi Millionenshow Show. Gäste: Angelika Kirchschlager (Sängerin), Julia Cencig (Schauspielerin), Werner Gruber (Physiker und Kabarettist), Alexander Kumptner (Koch) 22.40 ZIB 2 23.10 Kulturmontag. Magazin 0.10 Tatort. Krimireihe (D 2015). Freddy tanzt. Mit Klaus J. Behrendt, Dietmar Bär, Joe Bausch. Die übel zugerichtete Leiche des Obdachlosen Daniel Gerber wurde gefunden. Er war brutal verprügelt worden. 1.40 Kulturmontag. Magazin 20.15 Wer wird Millionär? Show 21.15 Undercover Boss Doku-Soap. CAP 22.15 Extra – Das RTL Magazin 23.30 30 Minuten Deutschland Reportagereihe. Die Dschungelkönige – Karrierekick oder Karriereknick? 0.00 RTL Nachtjournal 0.30 10 vor 11. Magazin Die Schule des Schwimmens für Herrscher – Horst Bredekamp über das ikonografische Bild von Karl dem Grossen bis Mao Tse Tung 0.55 Extra – Das RTL Magazin 2.10 Undercover Boss 3.05 RTL Nachtjournal tsR Rsi la 1 kabel 1 3 sat Rtl 2 12.10 Plus belle la vie 12.45 Le 12h45 13.15 Météo 13.20 Ensemble 13.30 Toute une histoire 14.40 L'histoire continue... 15.20 Patrouille des mers 16.05 SœurThérèse.com: Une affaire de cœur. Téléfilm policier (F 2007) 17.40 Télé la question 18.05 Le court du jour 18.10 Top Models 18.35 La roue de la chance 18.50 Météo régionale 18.55 Couleurs locales 19.20 Météo 19.30 Le 19h30 10.30 La signora in giallo 11.15 Zoo doctor 12.05 Melissa & Joey 12.30 Telegiornale 12.40 Meteo regionale 12.45 Molla l'osso 13.15 La vita secondo Jim 13.40 Royal Pains 14.20 Squadra speciale Cobra 11 15.10 Blue Bloods 16.00 Telegiornale Flash 16.05 Il commissario Kress 17.10 Piattoforte 18.00 Telegiornale Flash 18.10 Zerovero 19.00 Il quotidiano 19.45 Il rompiscatole 19.55 Meteo regionale 7.35 Cold Case 8.30 Ghost Whisperer 9.25 Without a Trace 10.20 Teletips Schweiz 12.10 Numb3rs – Die Logik des Verbrechens 13.05 Cold Case 14.05 Ghost Whisperer 14.55 The Mentalist 15.55 Live: News 16.00 Castle 17.00 Mein Lokal, dein Lokal – Wo schmeckt's am besten? 18.00 Abenteuer Leben – Täglich neu entdecken 19.00 Achtung Kontrolle! Einsatz für die Ordnungshüter 12.25 sonntags 13.00 ZIB 13.15 Buffer Zone 14.10 unterwegs 14.50 Amerikas legendäre Trails 15.20 Was ist bloss mit Frankreich los? 15.50 Klippen, Künstler, Köstlichkeiten 16.20 Oh, Champs Elysées. 24 Stunden auf Frankreichs berühmtester Meile 16.50 Das Mädcheninternat der Ehrenlegion 17.35 Traumziel Irland 17.45 ZDF-History. Das Rätsel von Lockerbie 18.30 nano 19.00 heute 19.20 Kulturzeit 5.20 Grip – Das Motormagazin 6.00 Die Schnäppchenhäuser – Der Traum vom Eigenheim 6.15 Infomercials 8.15 Die Kochprofis – Einsatz am Herd 9.00 Frauentausch 11.00 Family Stories 12.00 Köln 50667 13.00 Berlin – Tag & Nacht 14.00 Hilf mir! Jung, pleite, verzweifelt ... 15.00 Der Trödeltrupp – Das Geld liegt im Keller 17.00 Die Geissens – Eine schrecklich glamouröse Familie! 18.00 Köln 50667 20.00 Météo 20.10 TTC (Toutes taxes comprises). Magazine économique 1500 francs pour arrêter de fumer? / Les victimes polonaises du franc fort 20.40 Mariage à l'anglaise. Comédie sentimentale (GB 2013) Avec Rosie Byrne, Rafe Spall, Anna Faris. Regie: Dan Mazer 22.20 Game of Thrones. Série d'aventures. Deux épées Avec Peter Dinklage 23.25 Sleepy Hollow Série d'aventures. Le marchand de sable 0.05 Witches of East End Série fantastique. A la poursuite du serpent d'or 20.00 Telegiornale 20.35 Meteo 20.40 Black Jack 21.10 Broken City. Film thriller (USA 2013). Con Mark Wahlberg, Russell Crowe. Billy Taggart, un ex poliziotto di New York ed ora detective privato, viene assunto dal sindaco Nicholas Hosteler per indagare sulla sospetta infedeltà della moglie... 22.55 Meteo notte 23.05 Segni dei tempi Settimanale protestante 23.30 The Closer. Serie gialla. Zona di guerra. Con Kyra Sedgwick 0.10 Il Divo. Biografia (I 2008). Con Toni Servillo, Anna Bonaiuto 20.15 Last Samurai. Actionfilm (USA 2003). Mit Tom Cruise, Koyuki.Regie: Edward Zwick 23.15 The Missing. Drama (USA 2003). Mit Tommy Lee Jones, Cate Blanchett, Evan Rachel Wood. Regie: Ron Howard Den Kern von «The Missing» bildet die Thematik der in ihren Grundfesten erschütterten Familie. Obwohl es nichts zu geben scheint, das den Bruch zwischen Vater und Tochter kitten kann, finden sich Vergebung und Mut in der Situation, inmitten der Wildnis auf sich allein gestellt zu sein. 1.55 Late News 20.00 Tagesschau 20.15 Universum Spezial. Dokureihe Die Vampirprinzessin 21.05 Universum History. Dokumentationsreihe. Gonsalvus – Die wahre Geschichte von «Die Schöne und das Biest» 22.00 Kinder des Kalifats – IS Rekrutierung in Österreich. Dokumentation 22.25 kreuz und quer. Reihe Herr Schuh und die Liebe – Erzählt von Franz Schuh / Der Mann mit den 100 Kindern 23.50 Reporter. Reportagereihe Die Lawine im Nacken: Check the risk – Have fun 0.15 10vor10 19.00 Berlin – Tag & Nacht 20.00 RTL II News 20.15 Die Geissens – Eine schrecklich glamouröse Familie! Doku-Soap. In der aktuellen Episode besichtigen Robert und Carmen ihr neues Winterdomizil, traumhaft gelegen in den französichen Alpen. Ausserdem erwartet Stewardess Mandy eine Überraschung. 21.15 Melanie Müller – Dschungelkönigin in Love! (4). Doku-Soap 22.15 Der Trödeltrupp – Das Geld liegt im Keller. Doku-Soap 23.05 Die Kochprofis – Einsatz am Herd. Doku-Soap 1.05 Zugriff – Jede Sekunde zählt aRte b3 supeR-Rtl 3+ swR 15.45 Kurioses aus der Tierwelt 16.10 Heimathafen 17.00 X:enius 17.25 Mammuts 18.20 Indiens wilde Schönheit 19.05 Paare. Beziehungsgeschichte (D 2013) 19.10 ARTE Journal 19.30 Wildes Indochina (1/5) 20.15 Die Liebe in den Zeiten der Cholera. Drama (USA 2007) 22.30 Helden der Nacht – We Own the Night. Thriller (USA 2007) 0.20 Aus meinem syrischen Zimmer. Dokumentarfilm (D/F/SYR 2014) 15.05 Polizeiinspektion 1 15.30 Wir in Bayern 16.45 Rundschau 17.00 Frech & Frei 17.30 Frankenschau aktuell 18.00 Abendschau 18.45 Rundschau 19.00 Querbeet 19.45 Dahoam is Dahoam 20.15 Jetzt mal ehrlich 21.00 Lebenslinien 21.45 Rundschau-Magazin 22.00 Faszination Wissen 22.30 Puzzle 23.00 Nachtlinie 23.30 Rundschau-Nacht 23.40 LeseZeichen 0.10 Dahoam is Dahoam 14.35 Tom und Jerry 15.00 Angelo! 15.25 Cosmo und Wanda 15.55 Die Dschungelhelden 16.20 What's New Scooby-Doo? 16.45 Familie Fox – Die Geheimnishüter 17.15 TOGGO Wunsch-Wochen 17.40 Coop gegen Kat 18.10 Go Wild! 18.45 WOW: Die Entdeckerzone 19.05 Tom und Jerry 19.45 Angelo! 20.15 Monk 22.05 Psych 23.50 Monk 0.40 Shop24Direct Schlagernacht 5.59 ESO.TV 8.00 HSE24 9.00 ESO. TV 16.01 Die Simpsons 16.43 The Big Bang Theory 17.23 How I Met Your Mother 18.08 How I Met Your Mother 18.31 How I Met Your Mother 18.56 How I Met Your Mother 19.20 The Big Bang Theory 19.44 The Big Bang Theory 20.14 The Mentalist 21.06 The Mentalist 22.01 CSI – Den Tätern auf der Spur 23.00 The Mentalist 0.37 CSI – Den Tätern auf der Spur 17.05 Kaffee oder Tee 18.00 Landesschau aktuell 18.15 Mensch, Leute! 18.45 Landesschau BW 19.30 Landesschau aktuell 20.00 Tagesschau 20.15 Frauchen und die Deiwelsmilch. TV-Krimikomödie (D 2014) 21.45 Landesschau aktuell 22.00 Sag die Wahrheit 22.30 Meister des Alltags 23.25 Die Besten im Südwesten 23.55 Schlauberger – Quizzen, was Spass macht! 0.25 Die Montagsmaler 9 tv-tipps Taunuskrimi – Tiefe Wunden 20.15 | ZDF tV-KriminAlFilm: Der 92-jährige Holocaust-Überlebende David Joshua Goldberg wurde in seinem Haus im Taunus regelrecht hingerichtet. Der Mörder schrieb mit dem Blut seines Opfers die Zahl «16145» auf den Flurspiegel. Bei der Obduktion der Leiche macht der Gerichtsmediziner eine seltsame Entdeckung: Auf der Innenseite des linken Oberarmes finden sie Reste einer Tätowierung, wie sie bei der WaffenSS üblich war. Die Kommissare Pia Kirchhoff (Felicitas Woll) und Oliver von Bodenstein (Tim bergmann) untersuchen den mysteriösen Fall. Die Liebe in den Zeiten der Cholera 20.15 | Arte DrAmA: Als Teenager ist Telegrammbote Florentino (Javier Bardem) mit seiner Liebe zur schönen reichen Fermina (Giovanna Mezzogiorno) schlicht abgeblitzt. Sie heiratet einen Arzt. Doch Florentino gibt nicht auf. 50 Jahre später wagt er einen neuen Versuch. Frauchen und die Deiwelsmilch 20.15 | SWr tV-KrimiKomöDie: Die Bankangestellte Miri (Daniela Katzenberger) hat nicht nur einen zugelaufenen Dackel namens Frauchen, sondern auch ein besonderes Zahlenverständnis, einen ausgeprägten Gerechtigkeitssinn und einen nicht zu unterdrückenden Hang zur Kuppelei. Und weil sie sich aus Angelegenheiten, die sie nichts angehen, nicht heraushalten kann, gerät sie oft mit Mitmenschen aneinander. Last Samurai 20.15 | KAbel 1 ActionFilm: Der desillusionierte Ex-US-Captain Nathan Algren (Tom Cruise) baut im Jahr 1876 für den jungen japanischen Kaiser eine moderne Armee auf, mit der dieser die rebellierenden Samurai bekämpfen will. Schon in der ersten Schlacht wird Algren von dem Samuraiführer Katsumuto gefangen genommen und lernt die Traditionen und Wertvorstellungen seiner Feinde kennen und schätzen. Savages 22.15 | ZDF KriminAlFilm: Chon (Taylor Kitsch, r.) und Ben (Aaron Taylor-Johnson), die im sonnigen Kalifornien viel Geld mit dem Anbau und dem Verkauf von hochwertigem Marihuana verdienen, bekommen Stress mit einem mexikanischen Drogenkartell. Um die beiden zu einer Partnerschaft zu «überreden», lässt die eiskalte Kartellchefin Elena deren Freundin O kidnappen. Chon und Ben entwerfen daraufhin einen Plan, um zusammen mit O zu fliehen. The Missing 23.15 | KAbel 1 DrAmA: Der Fährtensucher Samuel Jones (Tommy Lee Jones) will sich mit seiner Tochter Maggie aussöhnen, 20 Jahre, nachdem er seine Familie verlassen hat, um bei den Apachen zu leben. Maggie jedoch will von ihm nichts mehr wissen, da sie ihn für den Tod der Mutter verantwortlich macht. Dann wird aber ihre älteste Tochter vom psychopathischen Schamanen El Brujo entführt, und sie muss Sam notgedrungen um Hilfe bitten, El Brujos Spur zu finden. Diese Familie hat eine Zukunft. Dank Ihnen. EINlIEFErUNG zUr <wm>10CAsNsjY0MLQw0rUwNzcwtwAAcW4emg8AAAA=</wm> FrüHjaHrSaUkTIoN <wm>10CAsNsjY0MDAw1TU0tDC3tAAAeyEhrw8AAAA=</wm> <wm>10CFXKIQ7DQAxE0RN5NTO2ld0aRmFRQFW-pCrO_VHasnzps7fvlQ3_1-14bc8igDSyL6OXK9voURy9hbJASWA--M1DiJs3OsKB-TMGmjRJwzBfZoTa-f5cD1TuvXIAAAA=</wm> <wm>10CFXKqw6AMBBE0S_aZma7pS0rSV2DIPgagub_FQ-HuOqe3j0FfC1t3dvmBItKyRm5OFMMJTtpgclBVgXTTIugqfGnhRHPwHiNgMI6aKJVog2dLFzHeQOjhmJacAAAAA==</wm> Partnersuche mit Herz und Verstand Wir unterstützen Sie persönlich. GEMälDE GraFIk plakaTE • • SCHWEIzEr kUNST aNTIqUITäTEN • 071 944 36 16 / niemehrallein.ch Ganze Sammlungen und Nachlässe besichtigen wir auf Wunsch an Ihrem Domizil. Unverbindliche Beratung und Einlieferungen bis Mitte März 2015. Monbijoustrasse 30/32 CH-3001 Bern Telefon 031 560 10 60 Fax 031 560 10 70 • • • [email protected] Goodwill www.dobiaschofsky.com <wm>10CAsNsjY0MDQx0TU2NzQwNwEA1ndf_A8AAAA=</wm> <wm>10CFXKqw6AMBBE0S_aZmcfLVBJ6hoEwdcQNP-vWHCIyYh7eq-e-NvatqPtFQwz0gIuVuGauKDCSjKOF1EJsESYQ2T8PEHZlHm8hiAkOuARyacxaU73eT0tKpbXcgAAAA==</wm> Spenden Sie 25 Franken: SMS an 488 mit Text HEKS SPENDE 25, danke. ****Hotel - 7 Tage HP + Skipass/Skikurs & Wellness ab CHF 670 Saunalandschaft mit Relaxbecken, Hallenbad im Dachgeschoss mit Whirlpool & Panoramaterrasse www.polster-landheer.ch SPINAS CIVIL VOICES 3 Länder-skisafari.com Im Kleinen Grosses bewirken. % "%&'!%#"* $ %#+ ! %$("$* 4<= 048 48=0;8,=498,6 0;1962;04.30; %:0B4,64<= 48 /0; 0; <=066>82 ?98 =0.384<.308 &30;79:6,<=08 ; >8<0;0 -=046>82 98=;966482 <>.308 @4; ,7 %=,8/9;= 9 7,= 7< 04808 <06-<=8/4208 ,70 9/0; 0;;8 8 /40<0; #9<4=498 <48/ %40 ?0;,8=@9;=64.3 1; /40 ;<=066>82 >8/ #16020 ?98 #;9/>5=,65>6,=49808 1; /08 2,8B08 )0;5:6,=B 97,= 7< 40 99;/48,=498 /0; $93<=911:;04<[email protected]>82 48 +><,7708,;-04= 74= 48 5,>1 ,=0;4,6?0;@,6=>82 >8/ 48,8B@0<08 /40 02604=>82 >8/ ;<=06 6>82 ?98 8?0<=4=49808 <9@40 /0; >1-,> >8/ /40 #16020 ?98 %A<=0708 B>; ;<=066>82 >8/ 8,6A<0 /0; 9<=08 203;08 0-081,66< B> 3;07 >12,-0820-40= +>/07 ,5=>,64<40;08 %40 /40 #6,85,65>6,=498 74= /08 80>0<=08 #6,8@0;=08 78 Mal das Training verpasst. 55 Mal das Wochenende durchgearbeitet. 1 neues Medikament gegen Krebs entwickelt. Mit Ihrer Spende fördern wir engagierte Forscherinnen und Forscher, um die Behandlungsmethoden gegen Krebs immer weiter zu verbessern. PK 30-3090-1 ; /40<0 <:,8808/0 #9<4=498 0;@,;=08 @4; 0480 ,-20<.369<<080 5,>1 7884<.30 9/0; =0.384<.30 ><-46/>82 74= 0480; )04=0;-46/>82 48 0 =;40-<@4;=<.3,1= <9@40 048 2>=0< (0;<=8/84< ?98 #;9/>5=498<:;9B0<<08 ;1,3;>8208 48 /0; 0=;40-<->.33,6=>82 48 04807 8/><=;40>8=0;803 708 <48/ ?98 (9;=046 "1108304= 47 '72,82 74= >8<0;08 4=,;-04=0;8 47 0=;40- <9@40 2>=0 (8@08/0;5088=84<<0 ;>8/08 3; #;9146 ,- ; 830;0 ><581=0 <=03= 3808 ;2 ,;=480664 4;05=@,36 20;80 B>; (0;12>82 3;0 597:60==08 0@0;->82<>8=0;6,208 <08/08 %40 -4==0 ,8 %%$(% #0;<98,6,-=046>82 $4..,;/9 &384 97,= 7< ;4..,;/9=3908407<<0;?4.0<.3 4;05=@,36 % 97,= 7< @@@07<2;4?9;A.3 HEUTE AUF TELE SÜDOSTSCHWEIZ Sara machts Sara fabriziert einen Briefkasten und sorgt damit für hoffentlich mehr Liebesbriefe statt Rechnungen! Am Meer, beim Wandern, für sich, für die Andern. www.rega.ch Reality-Show (CH, 2015) Sara machts ab 18.20 Uhr (stündliche Wiederholung) WWW.TELESUEDOSTSCHWEIZ.CH DO BIN I DAHAI erotik.suedostschweiz.ch Sinnliche Lady (46) für magische Momente. Nur Hausbesuche. 077 419 05 30 TRANSSEX=CHUR=Super Brüste, sexy enger Po. Gern 1A Französisch AL/AV/ diskret 078 685 30 80 LA QUOTIDIANA GLINDESDI, ILS 2 DA FAVRER 2015 La tema astga buca predominar Ils 11 da settember 2001 ha la Kaida (organisaziun terrorista sut l’enzenna dad Osama Bin Laden) mazzau enzacons mellis civilists. Buca mo l’attacca sin las tuors schumellinas da New York, plitost la tema ch’ins ha cultivau dapi lu, disfa las valurs americanas. Enstagl da temer pervia dils eveniments dils 11 da settember, duessen nus emprender digl emprem d’uost 1291. Aschia ha il politolog american Benjamin R. Barber (cussegliader dalla regenza Clinton) scret ella «Gasetta Turitgesa» dils 10 da settember 2006 en in schatg davart il tema «democrazia». Barber ha studegiau a siu temps quater onns en Svizra, denter auter agl Albert-Schweitzer-College a Curwalda ed ha publicau in remarcabel cudisch sur dil vegl Grischun (Alt Fry Rätien) e sia «democrazia». Lu hagi el realisau che democrazias pintgas seprestien meglier che pussonzas grondas da mussar ad auters ils avantatgs dalla democrazia. Ei seigi buca la pussonza, mobein la stadera en quella («checks and balances»), la neutralisaziun da pussonza, che fetschi pusseivla ina democrazia funcziunonta. En quei senn meinan ils fatgs dils 11 da settember e l’uiara encunter il terrorissem en moda prigulusa naven dallas veras ed urgentas damondas dalla carstgaunadad: Co san ins frenar e domesticar il capitalissem? Co surmunt’ins la pupira e la desperaziun? Co selai nies ambient salvar che la modernisaziun sezza fa empaglia senza schanetg? Co sa la democrazia funcziunar era leu nua che la glieud crei ni a sia nuviala ni als mess [ambassadurs] che transmettan ella? Il capitalissem dad oz – cunzun igl american surprivatisau, orientaus viers la supercumpra ed il consum, desinteressaus vid damondas d’egalitad – ei culpeivels en dus risguards: El producescha bia memia bia rauba per glieud cun scars basegns reals ed ignorescha a medem temps ils basegns zun reals da milliardas carstgauns, sclaus e bandischai dalla fiera. Il capitalissem global, che creescha basegns (cun reclama e marketing, uaffens dall’economia postmoderna da consum), rinforzescha ils inimitgs dalla modernisaziun e fleivlenta sesez e cheutras era la democrazia. Sefixar sil tema terrorissem ed islam ha menau tier in fauls conflict ost-vest, tiella «lutga dallas culturas» ch’exista en verdad buc. Il ver problem ei il conflict nord-sid, pia pupira e desperaziun, marginalisaziun economica e situaziun senza speronza dalla gronda part dils car- 11 ROVEREDO Regenza da Grischun e Tessin sin visita (cc) Ils presidents da las regenzas dals chantuns Grischun e Tessin visitan oz cuminaivlamain las scolaras ed ils scolars da las scolas secundaras e realas da la Val Mesauc e da la Val Calanca. Tant il president da la regenza dal Grischun Martin Jäger sco er il president da la regenza dal chantun Tessin Manuele Bertoli mainan il departament d’educaziun da lur chantun. Ina visita da scola pussibilitescha perquai il barat d’experientschas e d’infurmaziuns. Las scolaras ed ils scolars pon tschentar dumondas davart la lavur dals presidents da las regenzas, ma er davart il sistem da furmaziun e davart ses svilup futur. Bleras scolaras e blers scolars profitan numnadamain da lur pussaivladad da cuntinuar cun lur scolaziun suenter il temp obligatoric da scola en il chantun vischin Tessin. A la fin da la visita vegn servì in aperitiv als presidents da las regenzas sco er a las commembras ed als commembers preschents da l’autoritad regiunala da scola. PARTIDA LIBERALA Pld vul divrir il marchà d’energia cumpletamain Il politolog american Benjamin R. Barber. stgauns che vivan cun mo dus dollars per di. (Historia svizra vegn interpretada oz empau auter che dil temps che nus mavan a scola. E quasi mintg’onn, buca pér dapi la cumissiun Bergier, vegn quella rescretta da niev. Heroxs ed eveniments, ch’ins tertgava ch’ei seigien immortals, crodan bibrudi. Rütli, Morgarten, Marignano, Sempach, van sper nus ora sco staziuns fuostgas ella tschaghera dil tard atun, e heroxs sco Guglielm Tell, Winkelried, Benedetg Fontana, Clau da Flia crodan sco fercaglia. Barber enconuscheva aunc buca las danievs partenent l’interpretaziun historica da nos dis. Tonaton trai els el certas ductrinas digl emprem d’uost 1291. Capeivel: El haveva entschiet cun la Historia dalla Libra Rezia ch’ils historiografs svizzers datgan pil solit pauc avunda). Igl ei stau l’absenza da pussonza, scriva Barber, che ha lubiu alla Svizra, encugnada denter ils imperis austriacs e franzos dad anflar sia via alla libertad. Ella ei MAD aunc adina libra – cumbatta plein fetgas cun da tutta sort problems e dubeta da sesezza sco tuttas autras societads – mo ella ei beincapiu libra, multiculturala e pascheivla el center dall’Europa. Sper l’Europa, mo buca diltut lien. Ord mia vesta ei quei plitost positiv che negativ. Buca mo Kabul e Teheran, era Brüssel e Washington san emprender bia da Berna, Ligiaun, Genevra e Cuera. La Svizra ha stuiu emprender sia lecziun d’independenza gia dapi 700 onns, ferton che autras naziuns havevan lu aunc gnanc fieter d’independenza. Uri, Sviz e Subsilvania han renunziau a lur independenza oriunda en favur dalla federaziun e cooperaziun ditg avon che l’Europa ha percepiu la muntada dalla suveranitad. Ils Svizzers han stuiu vegnir a strada cun differenzas, ferton che tiaras sco la Frontscha e l’Engheltiara ein idas la via directa dall’unificaziun ed unitad. El mund global dad oz, nua che differenzas caschunan intoleranza, agres- siun, uiara e genocidi, duess ins seregurdar dalla historia d’ina tiara, nua che la suletta «uiara burgheisa» (Il Sonderbund) ha fatg strusch in tozzel morts. En Svizra ha la libertad buca funcziunau adina, mo mai han ils Svizzers sfurzau si la libertad ad auters cun las armas. Il cuntrari da Napoleon che leva prescriver ad els la libertad cun forza. Impurtontas pil mund postmodern ein pia buca las letgas dils 11 da settember 2001, pertgei ch’ellas tractan da tema, unilateralitad e reacziun armada, da suppressiun ed intoleranza. Bia dapli valan las normas digl emprem d’uost 1291 – normas d’independenza vicendeivla, da cooperaziun necessaria e da confederaziun obligatoria. Sch’ils Stadis Uni d’America stimassen pli fetg l’experientscha da pintgas democrazias sco la Svizra, lu dess ei probabel pli grondas schanzas da surviver per novas democrazias e dapli aspects d’arrivar alla pasch. B. R. Barber e sia vesta svizra; arr. e translatau dad Alexi Decurtins (cp) La pld Grischun as metta aint per drivir il marchà da l’energia electrica, ma quai cumplettamaing e brich be a mezzas. La PLD.Ils Liberals Grischun va fich daperüna culla posiziun da la regenza grischuna areguard l’avertüra dal marchà d’electricità. Quista posiziun va al Departamaint federal da l’ambiaint, energia, traffic e communicaziun. Uossa basta cun il gö vi e nan: Cliaints sco producents ston savair che chi’d es dret e quai sün lunga vista. I nun es da chapir perche chi nu’s voul drivir quist marchà. Nö be chi chi furnischa es important, eir in che maniera cha l’electricità es gnüda prodotta. Il model da la confederaziun, l’uschèdit model WAS, es be ün mez pass. El as cunfà bain cun la strategia d’energia da la confederaziun, ma quella nu cuntainta neir e perquai è’l da sbüttar. Müdar vi e nan dal consüment tanter provedimaint da basa e marchà liber gess plainamaing a cuost da quel chi’d es respunsabel per la rait, uschè l’avis da la regenza grischuna. Scha ün’avertüra totala nun es pussibla, lura sarà da refüsar la refuorma, uschè es l’idea da la pld Grischun. Ussa, o Segner, lais ti ir en pasch tia survienta tenor tiu plaid. Pertgei mes egls han viu tiu salit, che ti has preparau avon tut ils pievels: Ina glisch per sclarir ils carstgauns, ina gloria per tiu pievel d'Israel. Lc, 2.29– 32 En engrazieivladad prendein nus cumiau da nossa cara mumma, sira, tatta e sora Maria Tresa Beeli-Bundi 3 d’october 1917 – 29 da schaner 2015 Piarder la buna vesida ei stau per ella ina gronda grevezia. Seremessa al destin eis ella ida pass per pass e cun gronda fidonza viers la glisch eterna. Nus engraziein a tut quels buns carstgauns ch’ein segidai cun ella duront sia liunga veta, che han visitau e tgirau ella en siu temps da malsogna e vegliadetgna, Dieus paghi. Adressa da malencurada: Francisca Beeli Via Pervenda 3 7180 Disentis/ Mustér En tgeua malencurada: Rita, Francisca e Gabriel Beeli Ignaz e Maja Beeli-Brack Ines Beeli-Blaser cun Roman e Claudia Aluis e Rosa Bundi-Hölzl, frar tuts parents ed enconuschents Il survetsch divin funeral e la sepultura dall’urna han liug mardis, ils 3 da fevrer 2015 allas 14.00 a Platta. FOTO S. ROTHMUND 12 A FIN Z GLINDESDI, ILS 2 DA FAVRER 2015 CONVIVENZA La citad da las superlativas – São Paulo main las vias. São Paulo è ina da las citads cun las pli grondas stagnaziuns dal traffic en tut il mund – mintgatant cuntanschan quellas ina dimensiun da 300 kilometers. En cumpa regliaziun èn ils 15 kilome ters colonna da stad davant il Gottard ina piculezza. DA SIMON DENOTH* I n enconuschent da mai lavura dapi trais onns en Brasilia per in’organisaziun da la regenza britannica. Ses contract va a fin quest onn, uschia ch’el sto proba blamain ir en in auter pa jais. «Sche ti na fas betg ina visita a mai, manchentas ti ina gronda schanza.» E sch’el n’avess betg insistì, n’avess jau forsa betg fatg il viadi. Cunquai che jau na saveva gnanc in pled portu gais fin dacurt e perquai che jau aveva tschertas re salvas areguard la segirtad era mes interess per quest pajais plitost limità. Plina vant ma vegniva endament en connex cun Brasilia mo samba, ballape, splagias e caipirinha. T ge errur. Effectiva main po la Brasilia es ser in pajais da vacanzas tropic populà cun glieud che sa mover ils chaluns meglier che nus Svizzers. Ma la Brasilia po er esser in pajais cun grondas ambi ziuns seriusas. Schebain che l’economia stagnescha per il mument, resta la Brasilia in pajais da las superlativas. Nagin lieu na represchenta quai meglier che la metro pola São Paulo – in moloch da betun surdimensiunà. D urant mes segiurn en Brasilia saveva jau en nagin mument nua che jau ma chattava. Questa citad gigantica n’aveva per mai ni fin ni cumenzament. La ci tad da São Paulo n’è per bler betg uschè bella sco sia riva la Rio de Janeiro, ma sco or ganissem è ella gist uschè fa scinanta per scuvrir. S es intschess è circa uschè grond sco il chantun Grischun cun ina L a metro è bain pli mo derna e netta che quel la da Paris u Milaun, ma tut quels che han da dir in satge en la citad prefere schan l’auto. Per l’auta so cietad datti però in’alterna tiva: l’aria. Actualmain ha São Paulo il pli grond traf fic da helicopters en l’entir mund. pitschna differenza: sin ils passa 7000 kilometers qua drats na vivan betg 200 000, mabain stgars 20 milliuns persunas. Cun quai tutga São Paulo tar las citads las pli populadas dal mund. Ella è il center eco nomic dal pajais e la pli gronda zona industriala en l’America Latina. São Paulo ha trais plazzas aviaticas in ternaziunalas, da quellas è Guarulhos la pli gronda en l’entira America Latina. S uenter tantas superlati vas èsi era bel da turnar enavos en Svizra. Co schain nus qua tar nus: «Small is beautiful.» * Simon Denoth lavura sco responsa bel per la communicaziun d’interpre sa tar Asendia, ina joint venture inter naziunala da la Posta Svizra. El ha ra gischs engiadinaisas e ha studegià politologia. Sin twitter: @simon_de noth. E n questa citad vegn or ganisada la segund gronda Biennala d’art dal mund suenter quella da Ve nezia ed ins chatta qua il pli grond cumplex d’abita ziuns dal mund – cun circa 5000 abitants en 1160 uni tads d’abitar. Plinavant ha lieu qua la pli gronda para da dad omosexuals en l’en tir mund, cun var dus mil liuns participants. E final main è São Paulo cun 1000 interpresas tudestgas il lieu cun la pli auta concentra ziun da forza economica tudestga – ordaifer la Ger mania. Vocabulari citad – Stadt enconuschent – Bekannter pajais – Land manchentar – verpassen resalva – Vorbehalt ballape – Fussball splagia – Badestrand chalun – Hüfte segiurn – Aufenthalt sa chattar – sich befinden scuvrir – entdecken intschess – Einzugsgebiet stgars – knapp tutgar – angehören unitad d’abitar – Wohneinheit emploià – Beschäftigter surprendent – überraschend stuppar – verstopfen stagnaziun dal traffic – Verkehrsstau piculezza – Klacks cumparegliaziun – Vergleich « Volkswagen do Brasil» ha 20 000, «Mercedes Benz do Brasil» ha 13 000 emploiads. Alura n’èsi betg surprendent che mintga mais staupan 20 000 vehi chels novs supplementar Unterstützt von der Lia Ruman tscha L’AURA Aura d’enviern Situaziun generala: Ina zona da pressiun bassa cun il center sur la Mar da l’ost cuvra praticamain l’entira Europa. Ils vents dal nordvest portan aria polara frai da e temporarmain er umida vers las Alps. –3° Oz: Per gronda part fitg ne –8° blì, sin las spundas nord Mustér da las Alps per gronda part era naiv. En la Bas sa ed en il Giura en il de curs dal di scleridas. En las muntognas ferm vent da nord vest, en la Bassa da sidvest. Prognosas: Il mardi suenter ina notg clera e fraida per gronda part sulegliv. La mesemna avantmezdi en las muntognas anc sulegliv, en il decurs dal di adina pli neblì. Landquart Glion –3° –7° –10° –6° 1° –3° 0° –4° –10° –6° –10 –6° Cuira Scuol Spligia Mesocco –10° –6° Tavau Arosa Zernez Tusaun 0° –6° Nominaziuns da la Partida socialdemocratica da Grischun (lq) La dieta da la Partida so cialdemocratica dal Grischun ha nominà trais candidatas e dus candidats per las elecziuns dal cussegl naziunal da l’atun 2015. 0° –6° –14° –6° San Murezzan Sta. Maria 0° –6° Poschiavo La ps grischuna va en il cumbat electoral cun la cussegliera na ziunala en uffizi Silva Semadeni, suandada da Jon Pult, Hanna Bay, Beatrice Baselgia ed Andreas Thöny. Plinavant recumonda la ps da refusar las duas iniziativas da la pcd e dals verdliberals che na sajan betg ponderadas finan zialmain bain. NOVITADS WWW.RTR.CH Rona duai survegnir Tschintg vehichels Allemann Zinsli center dal passlung involvids en accident depona la bilantscha A Rona duessi dar in center da passlung. Igl è previs da porscher in’infrastructura adattada cun duschas ed indrizs sanitars. Sco quai che l’iniziant dal project Fadri Durband ha ditg vegnia el pro ximamain a preschentar ils plans a l’allianza da las vischnancas dal Surses. Sper il center da passlung duai quai dar in parc cun radund in tozzel chalets mobils. Dus da quels sajan gia construids e que sta stad vegnian ins ad installar duas ulteriuras chasettas da laina. Questa fin d’emna organisescha la Giuventetgna e sport ils dis da passlung sin la planira da Rona. Radund 200 atletas ed atlets en fin 20 onns èn annunziads. Venderdi hai dà sin l’autostrada A13 a Zezras in accident. Tschintg autos èn stads cumpigliads. Sco quai che la polizia scriva han duas persunas stuì consultar in medi. Perquai ch’i aveva naiv sin via ha l’auto d’in’automobilista cumenzà a glischnar ed è collidà cunter la saiv directiva. Tar ils autos che ve gnivan suenter hai dà ina collisiun da chadaina. La polizia ha manà il traffic durant in’ura e mesa mo sin in vial. I ha dà colonnas. Il biro da cussegliaziun e fiduzia ri da Cuira, Allemann, Zinsli e partenari SA ha deponì sia bilan tscha. Quest pass saja inevitabel en vista a las cifras provisoricas da l’interpresa. Ins saja ussa vidlon der da tschertgar soluziuns per ils 20 collavuraturs. L’entschatta schaner aveva il cussegl d’admi nistraziun denunzià a la procura publica ses anteriur president che duai avair defraudà daners e cus seglià fallà clients. Puspè in maraton dad inline Quest onn duai puspè dar in ma raton d’inline en l’Engiadin’Ota. Sco quai che la «Posta Ladina» scriva vul ina firma da la Bassa la schar reviver l’eveniment suenter che quel aveva gì lieu la davosa giada l’onn 2009. Da lez temp avevan ils daners mancà per pu dair manar vinavant il maraton d’inline. Las vischnancas da l’En giadin’Ota han tramess signals positivs pertutgant in reviver dal maraton, anc manca dentant il permiss dal chantun. Recurs cunter ovra da setgentar zinslas 1° –2° 0° –4° FOTO O . ITEM Il WWF Grischun e l’organisa ziun medis per la protecziun da l’ambient fan recurs cunter l’ovra da setgentar zinslas da lain che l’Axpo planisescha a Domat. Cun il setgentar zinslas vegnia produ cì tonnas e tonnas da particlas fi nas ch’èn nuschaivlas per la sana dad, averteschan las duas organi saziuns per l’ambient. En lur re curs pretendan il WWF ed ils me dis per l’ambient ina schliaziun per l’ovra electrica da biomassa che schanegia l’ambient. En il senn dad in cumpromiss accep tian els in implant redimensiunà. Iouri Podladtchikov e David Halblützel èn cuntents cun la cursa. KEYSTONE Iouri Podladtchikov ha gudagnà Sco gia l’onn passà ha il campiun olimpic Iouri Podladt chikov gudagnà la concurrenza en la mesapipa al European Open a Laax. Il Svizzer ha guda gnà cun 90,25 puncts, segund è vegnì il giuven Giapunais Ayumu Hirano. Sin plaz trais è cun David Hablützel in ulteriur Svizzer. Christian Haller da Zernez e Jan Scherrer cumpletteschan la buna prestaziun svizra cun ils plazs 5 e 6. Auter ch’igl American Shaun White è la gronda part dals me gliers snowboardists dal mund stads a la partenza. Tar las dunnas ha la gronda dominatura, Kelly Clark dals Stadis Unids, gudagnà. Cunvegna per cunfinaris talians Las directuras ed ils directurs da finanzas dals chantuns Tes sin, Vallais e Grischun van d’accord cun la nova cunvegna pertutgand ils cunfinaris ta lians. Quai resulta d’in inscun ter da las directuras e dals direc turs da finanzas dals trais chan tuns a Berna. La nova cunvegna pertutgand ils cunfinaris talians prevesa tranter auter ch’ils chan tuns pertutgads pudessan salvar dapli da l’import da la taglia a la funtauna – numnadamain 70 pertschient enstagl dals 62 per tschient sco d’enfin ussa. En il Grischun lavuran actualmain 4900 cunfinaris talians.