Pretsch Fr. 1.90
19. annada, numer 21
GA
7007 Cuira Glindesdi, ils 2 da favrer 2015
Benjamin R.Barber e
sia vista da la Svizra
Activitads da l’Uniun
Pro Andiast
Pro Andiast è vegnida fundada
cun l’intent da promover la convi­
venza tranter indigens ed esters.
Co giuditgescha l’anteriur cuse­
gliader da la regenza da Clinton
la democrazia svizra?
11
4
Redacziun: Via comerciala 22, 7007 Cuira, tel. 081 920 07 10, mail: [email protected]
„ HOTELARIA
Vegnir pli activs
(anr/gns) Ils delegads da Hotelle­
riesuisse Grischun èn sa radunads a
Cuira per salvar la radunanza 2015.
Tema central da quella è stada la si­
tuaziun da la valuta da l’euro e dal
franc svizzer. Porscher anc in me­
glier service, esser anc pli gentil e
mantegnair la qualitad, quai sajan
trais aspects per ch’ils giasts restian
fidaivels. Sbassar il pretschs, quai
saja da preschent nagina schliaziun.
Vegnir pli activs, augmentar la rec­
lama, esser pli innovativ, e cunzunt
tgirar ils giasts existents, quai saja er
in recept.
¾ PAGINA 2
„ SCOLA CLAUSTRA
Interessantas lavurs
da matura
(anr/ff) Il venderdis vargau han 13
gimnasiasts astgau presentar pu­
blicamein lur lavurs da matura. Els
han contonschiu cun lur lavur
l’excellenta nota ed astgan perquei
sepresentar avon lur amitgas ed
amitgs. Era ils confamiliars, ils sco­
lasts e las scolastas ed enzacons ul­
teriurs interessents ein stai pre­
sents. La gronda diversificaziun
dallas lavurs demuossa ils vasts in­
teress dils gimnasiasts, mo era il
grond spectrum pusseivel per els.
Quei ei pusseivel entras la qualitad
dalla scolaziun che fundescha sin
ragischs tradiziunalas e sin il spért
benedictin, il qual ei aviarts per
novaziuns el focus digl individu­
um e dalla societad.
Munconza d’image ed identificaziun
DA HANS HUONDER / ANR
„ La fermezia dil franc fa quitaus als turistichers. Denton buca mo quella. Recepts per migliurar la situaziun ein scarts. In
da quels savessen cooperaziuns esser. Il survetsch da for­
maziun ed inscunter Inpuls a
Laax ha envidau il venderdis sera
ad ina interessanta discussiun cul
tetel «sfidas e schanzas futuras
d’ina regiun da turissem alpina».
Discussiunau han Monika Bandi,
menadra dil Post da perscruta­
ziun da turissem all’Universitad
da Berna, il president da Gri­
schun Vacanzas Marcel Friberg e
Silvio Schmid, president da Pen­
dicularas Grischun e CEO dalla
Andermatt­Sedrun Sport SA. El
center dalla discussiun ein ils fa­
stedis dil turissem – oravontut
digl unviern – stai. Abstrahau da
quei ein era las bunas varts dil tu­
rissem vegnidas puntuadas, sco
per exempel la qualitad che con­
stat per gronda part. Apparenta­
mein vegn quella denton buc ap­
preziada avunda, era buca dils
hosps svizzers. «Il turissem ha in
problem d’image. Ei sto reussir a
nus da communicar meglier la
DA HANS HUONDER / ANR
I
l venderdis han persunas
cumpetentas discutau a
Laax davart igl avegnir dil
turissem ellas muntognas.
Strusch 20 persunas han ne­
zegiau la caschun per s’infor­
mar davart ils fastedis dils tu­
ristichers. Sch’ils presidents da
duas impurtontas organisa­
ziuns da turissem e la mena­
dra d’ina instituziun cun
gronda savida sepresentan
communablamein en ina re­
giun da turissem sco la Sursel­
va pudess ins tertgar ch’igl in­
teress public persuenter seigi
pli gronds. Quei ei denton
buca stau il cass e va empauet
ella direcziun che Monika
Bandi ha dilucidau, numna­
damein che l’identitad dalla
Monika Bandi ei perschuadida ch’igl ei pusseivel da returnar el turissem sin la via dil success sulettamein cun
populaziun cun il turissem ei
FOTO S. KRÄMER
ina megliera cooperaziun e communicaziun.
insufficienta. Quei ei in da
purschida. La cooperaziun sto es­ presas el turissem sto vegnir rin­ zas el turissem hagien savens bu­ biars problems.
ser in mied pil nez e buc ina fina­
mira», puntuescha Monika Ban­
di. Marcel Friberg ei perschua­
dius che la cooperaziun dad inter­
Servetsch d’abunents e da
distribuziun: tel. 0844 226 226
mail: [email protected]
10006
9 771424 749004
forzada urgentamein. Tenor Sil­
vio Schmid pitescha il turissem
denton era d’ina munconza
d’identitad ella populaziun. Plaz­
ca la muntada che plazzas en au­
ters secturs dall’economia han.
¾ PAGINA 3
Premiera al Schüschaiver
„ (anr/afi) La sonda avant il
prüm lündeschdi dal mais favrer ha lö a Ftan il Schüschaiver. La festa da la saramantaziun dal cussagl cumünal s’ha
mantgnüda ed es amo hoz üna
festa per tuot il cumün. Sper la
tradiziun da l’act politic es il
Schüschaiver eir la festa da la giu­
ventüna. La bunura sun ils giu­
vens its per la laina. Davomezdi es
la festa ida inavant cun trar la bü­
s­cha per la pêra. Cul cortegi tras
cumün ed accumpagnats da la
«Ratatuglia»
festagia giublieum
¾ PAGINA 8
Turissem avon
grondas sfidas
Il turissem grischun ha buca mo da sbatter cul ferm franc svizzer
¾ PAGINA 3
„ (anr/mfo) Id es darcho uschè
inavaunt: La gruppa da teater «Ra­
tatuglia» da S­chanf as preschain­
ta e fo cun que plaschair ad ün vast
public. Quista vouta staun las pre­
schantaziuns però eir suot l’insai­
na dal giubileum da 20 ans exi­
stenza da la gruppa da teater. Da­
spö 20 ans preschaintan las teatri­
stas ed ils teatrists da la «Ratatu­
glia» impustüt cumedgias chi faun
rier a grand e pitschen. Quist an
faun els que in occasiun da la cu­
medgia in trais acts «la nozza do­
bla» chi’d es oriundamaing gnida
scritta da Helmut Schmidt.
„ COMMENTARI
Skizza dalla Casa da sulegl e siu contuorn a Trun/Pustget.
musica dal cumün s’han pre­
schantats ils pêrins a la popula­
ziun. In chasa da scoula ha lura
gnü lö l’ultima s­chüsa da Reto Pe­
dotti, anteriur capo dal cumün
politic da Ftan. Avant co chi ha
cumanzà il bal per grond e pi­
tschen ha surprais la Società da
musica da Ftan il vast public cun
üna premiera e quai culla marcha
«Schüschaiver» dal giuven indi­
gen Janet Lehner.
¾ PAGINA 7
„ Trun duei daventar il pli attractiv vitg per famiglias en Surselva. In emprem project a quella finamira ambiziusa ei sin
meisa. La gievgia sera ha Interess
Trun presentau il preproject per
la Casa da sulegl a Pustget. Ella
porscha quater habitaziuns per
famiglias. Ils cuosts persuenter
ein calculai cun dus milliuns
francs. Dalla vischnaunca dat ei
denton negin sustegn finanzial,
era buc en fuorma d’ina garanzia
da banca. Quei ha il president
communal Dumeni Tomaschett
detg. Ils iniziants Martin Toma­
schett e Pieder Decurtins vulan
empruar ussa da cuvierer la sum­
ma restonta da 350 000 francs
cun sustegn da privats ed inter­
presas. Il baghetg a Pustget duei
vegnir erigius d’ina associaziun. Il
terren s’auda alla vischnaunca.
Davart in eventual dretg da ba­
ghegiar alla associaziun ei aunc
vegniu priu negins conclus.
¾ PAGINA 4
micabladad, qualitad,
cooperaziun ed innova­
ziun ein stai ils cavazzins che
han accumpignau la runda
da discussiun. Cumpletai ein
quels vegni cun concurrenza,
fermezia dil franc e
schliat’aura igl unviern. Ils
facts ein sin meisa. Il turissem
stat avon grondas sfidas. Plaz­
zas da lavur ein periclitadas,
la situaziun actuala ei pli
alarmonta che legreivla. Biars
menaschis da turissem have­
van gia avon la paritad dil
franc cun igl euro da schufa
d’occupar l’infrastructura.
Suenter il pass dalla Banca
naziunala miez schaner eis ei
buca vegniu pli sempel.
L
FOTO H. HUONDER
«Ei fa prescha»
DA HANS HUONDER / ANR
A
Ils spus Tumasch à Porta e Corina Puorger han gnü l’onur da cumanzar il
FOTO A. FILLI
bal da Schüschaiver.
a discussiun muossa che
cooperaziuns ein in re­
cept pigl avegnir. Persuenter
drova ei denton partenaris
promts dad ir novas vias e bu­
ca da quels ch’aviseschan mo
igl agen profit. Ei va per dapli
che l’atgna buorsa. Ei va per
ina economia da muntada
existenziala da biaras regiuns.
La cadeina da prestaziuns sto
esser buna per ch’il hosp vegni
el liug. Mo mesas caussas po ei
buca pli vertir, persuenter ei
la concurrenza memia gronda
e buna. Per biars loghens ton­
scha ei buca pli da vuler esser
pigns e fins. Fins ein era ils
gronds.
[email protected]
2
GRISCHUN
GLINDESDI, ILS 2 DA FAVRER 2015
«Sbassar ils pretschs n’è nagina soluziun»
Hotelleriesuisse Grischun: Radunanza da delegads
blers custs en mintga manaschi. Aug­
mentar la qualitad e tgirar anc dapli ils
giasts, quai portia bler dapli. Impurtant
saja er da persvader ils giasts svizzers da
far er en l’avegnir lur vacanzas en Svizra,
far bunas offertas e guardar bain da quels.
Insumma far attent ils giasts a las acziuns
spezialas, quai saja meglier che da sbassar
ils pretschs, ha ditg Ernst Wyrsch.
DA GION NUTEGN STGIER / ANR
„ La critica pauschala cunter ils hoteliers grischuns saja nungiustifitgada.
Tgirar anc meglier ils giasts e porscher
dapli per il pretsch, quai saja indispensabel cun la situaziun actuala da la valuta. Darar è l’interess per la radunanza da
delegads da Hotelleriesuisse Grischun stà
uschè grond sco venderdi passà. Il Teater
da la citad a Cuira era bunamain occupà,
cura che Ernst Wyrsch, dapi trais onns pre­
sident dals hoteliers grischuns, ha bene­
ventà ils 230 preschents da la politica, da
l’economia, dal turissem e lura er ils dele­
gads e las delegadas. El saja satisfatg che
tantas persunas confermian cun lur pre­
schientscha l’attaschadadad envers ils ho­
teliers che hajan actualmain tut auter che
simpel. Dapi che la Banca Naziunala Sviz­
ra haja abolì il curs minimal per l’euro sa­
ja er la hotellaria grischuna en in vair di­
lemma. Mintga terz manaschi saja en ina
situaziun criticasche l’euro ed il franc sviz­
zer restian vinavant equelibrads, ha ditg
Ernst Wyrsch.
«Noss giasts èn cuntents»
Ernst Wyrsch ha lura er drizzà clers pleds
envers las medias ed er envers tut las per­
sunas che crititgeschan ferm la hotellaria
grischuna. «Nus n’avain nagins problems
cun la qualitad, cun ils pretschs e cun­
zunt cun la malcurtaschaivladad», ha ac­
Èn da buna speranza per la hotellaria grischuna, malgrà la situaziun da la valuta: Ernst Wyrsch, president da Hotelleriesuisse Grischun,
Jon Domenic Parolini, cusseglier guvernativ e Jürg Domenig, mainagestiun da l’associaziun che reunescha ils hoteliers da noss chanFOTOS G. N. STGIER
tun (da san.).
centuà il president dals hoteliers da noss
chantun. Quella critica pauschala saja in­
summa betg giustifitgada. Ils giasts sajan
fitg cuntents, sajan er pronts da pajar da­
pli per products da qualitad e per in ser­
vice gentil. «Noss problem è da preschent
la valuta e nagin auter», manegia Ernst
Wyrsch. El ha er cusseglià als hoteliers
grischuns da guardar plain speranza en
l’avegnir. Da sbassar ils pretschs saja en
nagin cas la schliaziun optimala cun avair
malgrà la situaziun da la valuta medems
Daventar pli activs
Il president dal cussegl da turissem gri­
schun, Ernst Brugger, ha ditg als hote­
liers da daventar pli activs. Els duaian
vegnir pli inventivs ed innovativs, cun­
zunt quai che pertutgia il marketing. En
cumparaziun cun autras destinaziuns
turisticas na saja il Grischun en quella
chaussa nagin bun exempel. La reclama
saja memia pauc effizienta ed insumma
hajan ils hoteliers grischuns tralaschà da
promover il turissem da stad. Tar quel
saja avant maun in grond potenzial, ha
manegià Ernst Brugger. Sa drizzà als ho­
teliers è lura er cusseglier guvernativ Jon
Domenic Parolini. El ha ditg ch’il chan­
tun vegnia segir betg a laschar en il stetg
ils hoteliers e porscher maun per chattar
bunas schliaziuns. Ils tractandums sta­
tutarics èn lura er anc stads en tavla ed
ils delegads han reelegì Ernst Wyrsch
sco president da Hotelleriesuisse Gri­
schun e lura er ils 15 commembers da la
suprastanza.
«Persequitar vinavant il svilup da la valuta»
Retschertga pertutgant l’euro bass
Kurt Künzli, hotel ABC, Cuira
En emprima lingia stuain nus tschertgar il
DA GION NUTEGN STGIER
„ Er a l’ur da la radunanza da Hotelleriesuisse Grischun a Cuira èn l’euro ed
il ferm franc svizzer stads in grond tema. Cun trais hoteliers e duas hotelieras avain nus discurrì e dumandà tge
mesiras ch’els hajan gia fatg e sche la
crisa da valuta haja er consequenzas
per lur manaschis.
Patrick Dietrich, hotel «Waldhaus»,
Segl
Il mument guardain nus en tge direc­
betg uschia sco las regiuns turisticas dal
Grischun. Nus avain per buna sort er
anc blers giasts svizzers. Pensar positiv e
betg laschar crudar las alas, quai è nossa
devisa.
contact e cunzunt er esser sincers cun noss
buns partenaris e «tour operators». Cun
els avain nus da chattar schliaziuns ch’èn
ziun che l’euro vegn ad ir. Ina mesira che
nus avain dentant fatg è da dar als giasts
che han gia reservà tar nus ina stanza e
che vegnan dals pajais da l’euro in rabat
dad 8%, quai natiralmain be sin il
pretsch da la chombra. Sche la valuta da
l’euro resta dentant per pli ditg buna­
main 1:1, lura avain nus da far ponde­
raziuns da dar quel rabat er per ils giasts
che vegnan a reservar a curta vista ina
chombra.
Doris Kellenberger, hotel Rössli,
Bogn Ragaz
Anc avain nus da l’uniun dals hoteliers
betg introducì mesiras spezialas. Nus es­
san da l’opiniun da guardar il svilup da
l’euro e dal franc svizzer e sch’igl è ne­
cessari reagir. Bogn Ragaz è segir er per­
tutgà da quella crisa da valuta, dentant
Per in bun service e per ina qualitad singulara èn ils giasts pronts da pajar dapli.
per omadus bunas. Natiralmian vegnan er
ils pretschs ad esser in tema, dentant er en
quella chaussa èsi da tschartgar il discurs e
chattar ina buna via. Da la vart dals «tour
operators» è il sbassar ils pretschs segir in
tema cun els avair scrit or ils viadis en il
Grischun da lez temp cun in auter curs da
l’euro. Ch’ils hoteliers duajan ussa purtar
la consequenza da la crisa da valuta, quai
è segir er betg ina soluziun.
Eveline Michel, hotel Allegra, Zuoz
A curta vista avain nus fatg ina acziun
e quella è «mez a mez» per l’euro e per
giasts che vegnan da quels pajais cun
quella valuta. Cun esser noss giasts per
95% da la Svizra è l’euro betg in uschè
grond tema en noss manaschi. Tuttina
avain nus fatg quella acziun per mussar
a la glieud che er nus faschain insatge
suenter il «schoc» da l’euro. Fatg avain
nus er in flyer ed er tarmess quel a nu­
merus giasts cun intgins puncts che
mussan ils avantatgs per far vacanzas en
Svizra.
Rudolf Pazeller, hotel Chastè, Tarasp
Per il mument èsi da ponderar tge mesiras
che èn da far e tge mesiras ch’èn stadas
sbagliadas, quai è per il mument il me­
glier. La stagiun d’enviern, quella è lan­
tschada e midar sa lascha betg bler. Chat­
tar soluziuns per la stad, quai è uss in pen­
sum, mantegnair cunzunt la qualitad, tgi­
rar anc pli bain ils giasts ed anc dapli gen­
tilezza. Ina schliaziun è er da dar al giast
forsa ina pli bella stanza che custa dapli
che quella ch’el aveva reservà. Ditg sim­
pel: vegnir encunter al giast en tuttas mo­
das e manieras.
SURSELVA
GLINDESDI, ILS 2 DA FAVRER 2015
3
«Ord dus malsauns san ins buca far in saun»
Cooperaziuns ed innovaziuns duein gidar a surmuntar ils problems actuals dil turissem
tgir», di Monika Bandi. Cun quei tan­
ghescha ella la structura che regia il mu­
ment el turissem: «Las pendicularas da­
ventan pli e pli d’interess regiunal­poli­
tic, respectivamein caussa dalla publici­
tad. Per quei motiv eis ei grev da volver
la clav tier ina ni l’autra.»
DA HANS HUONDER / ANR
„ Il ferm franc svizzer caschuna fastedis als turistichers. Leutier vegn l’aura
ch’ei buc adina tenor il gust ed il giavisch dallas pendicularas. Recepts, co
menar il turissem en Svizra sin ina via
economicamein persistenta, dat ei buca. Probablamein ein cooperaziuns e
novaziuns la suletta via per carmalar
neutier novs hosps ed aschia mantener plazs da lavur. Ils davos diesch onns
ei vegniu registrau en Svizra treis milliuns
dameins dis da skis. En quei temps han
las tiaras vischinontas denton augmen­
tau quei diember. Sco quei ch’il president
da Grischun Vacanzas, Marcel Friberg, ha
detg il venderdis sera el rom d’ina discus­
siun davart il turissem a Laax ha la Fron­
tscha augmentau en quei temps il diem­
ber da dis da skis per quater milluns,
l’Austria per treis milliuns e l’Italia per
dus milliuns. «La purschida da quellas
destinaziuns ei buca megliera che la nos­
sa. A Chamonix per exempel ein ils pre­
zis per la medema purschida sco tier nus
in toc pli aults», constatescha Marcel Fri­
berg. La qualitad dallas destinaziuns da
turissem en Svizra selaschi cumparegliar
cun quella da tschellas tiaras dallas Alps.
Mesiras persistentas
Alla discussiun ch’Inpuls ha arranschau en
sia aula a Laax ei la vesta neutrala da Monika Bandi, la menadra dil Post da perscru­
taziun dil turissem all’Universitad da Ber­
na, stada el center. Per ella eis ei clar: «La
via al success anflein nus mo communa­
blamein. Leutier ston las mesiras esser per­
sistentas, oravontut ord vesta economica.
Lu sto denton era la communicaziun se­
migliurar. Quei che spetga ussa sil turissem
ei ina gronda sfida, mo cun da quels pen­
sums ein auters era vegni confruntai. Ils
onns siatonta ha l’industria d’uras stuiu
tschercar vias novas ed anflau quellas, per
exempel el product da Swatch.» In dils
problems che sepresenta pli e pli ein ils gia­
vischs pulpi dils hosps da vacanzas. «Pli
baul reservavan ils hosps duas jamnas va­
Marcel Friberg ei perschuadius ch’ei drova egl avegnir pli fermas
FOTOS H. HUONDER
structuras da cooperaziun el turissem grischun.
canzas d’unviern. Oz fan ins aunc in’jam­
na ed en quella vul il hosp in program
cumplein cun aventuras senza fin. Daspe­
ras eis ei nuot auter che stress», di Silvio
Schmid, president da Pendicularas Gri­
schun. Las pendicularas el Grischun inve­
steschan mintg’onn rodund 100 milliuns
francs en lur infrastructura per aschia re­
star concurrenzablas. Quei agir tschenta
Monika Bandi denton era per part en da­
monda: «Las frequenzas sereduceschan,
mo las capacitads creschan. Quei ei seca­
pescha era problematic.»
Communablamein al success
«Malgrad tut sundel jeu optimistics pigl
avegnir. Enzatgei savein nus Svizzers fetg
bein, numnadamein anflar la via ord la
crisa. Jeu sundel denton perschuadius che
nus duvrein egl avegnir bunas coopera­
ziuns. Tgi che vul collaborar sto far quei
cun tutta consequenza, ils auters duein
mirar sezs co els vegnan a frida», puntue­
Silvio Schmid ha l’impressiun che bia glieud ei buca pertscharta
dalla situaziun actuala ch’engrevgiescha il turissem.
scha Marcel Friberg ella discussiun mode­
rada dad Andreas Cadonau. Ei stoppi esser
la finamira da tuts da porscher als hosps
qualitad duront las quater pli bialas jam­
nas digl onn. Il hosp stoppi star el center.
Qualitad vegli dir ademplir ils giavischs
dil hosp: «Lu migliurein nus era igl image
dil turissem.» Tenor Monika Bandi ston
cooperaziuns succeder cun ferms partena­
ris. «Ei astga secapescha buc esser aschia
che collaboraziuns vegnan instradadas pér
cura ch’ei va mal cun tuts. Ord dus mal­
sauns san ins buca far in saun.» Ella con­
statescha ch’il temps va fetg spert. Las
structuras – era el turissem – ston s’adat­
tar rasantamein: «Enteifer 3½ onns ei il
cuors dil franc tier igl euro curdaus dad
1.50 sin 1. Quei ei secapescha buca sem­
pel en in temps aschi cuort.»
Relaschadas?
Per Silvio Schmid han gest las pendicu­
laras buca biaras lètgas tgei far ella situa­
ziun che sepresenta il mument. Sper la si­
tuaziun monetara ein ils territoris da skis
medemamein buca vegni puppergnai
fetg igl unviern vargau ed uonn da s. Pie­
der. «Las sulettas pusseivladads che nus
havein ei da scursanir il marketing ni re­
ducir persunal. Tenor miu manegiar ein
biaras e biars buca pertscharts dalla situa­
ziun che sepresenta il mument.» El con­
statescha ch’ils cuosts per las pendicula­
ras creschan ad in crescher, per exempel
pertuccont directivas da segirtad. Ina ru­
galada dalla structura interna ei per el ina
varianta, ina externa bia pli problemati­
ca. Dil medem meini ei Marcel Friberg:
«Jeu less buc esser quel che sto serrar in
territori da skis. Enteifer in ni dus onns
ei quei liug buca pli attractivs pil turis­
sem.» Era quella damonda ei vegnida te­
matisada il venderdis sera a Laax. «Forsa
fagess ei senn da serrar in runal ni l’auter
per spindrar in auter territori da skis.
Quella damonda astgein nus buc un­
Maunca l’identitad?
In auter problem ch’ei vegnius temati­
saus il venderdis sera ei l’identitad dalla
populaziun cun il turissem. La pintga
preschientscha da strusch 20 interes­
sents a quella discussiun cun persunas
cumpetentas savess esser in indezi per­
suenter. «Che quella schientscha ei
munglusa muossa per exempel la vota­
ziun davart la lescha da turissem cheu el
Grischun. Igl ei buca reussiu da per­
schuader vischinas e vischins da quella
necessitad», di Monika Bandi e Silvio
Schmid cumpletescha quei exempel cun
il na a giugs olimpics. «Magari haiel jeu
l’impressiun che las plazzas da lavur el
turissem hagien buca la medema impur­
tonza sco quellas d’autras branschas», di
Silvio Schmid. In ulteriur accent negativ
dil suveran ei vegnius en connex cun la
votaziun davart las secundas habitazi­
uns. «Nus havein el Grischun rodund
60 000 habitaziuns secundaras. Quei ei
in fetg grond potenzial, pertgei biars
possessurs da quellas vegnan igl unviern
praticamein mintga fin d’jamna tier nus.
Quels possessurs e lur famiglias ston es­
ser nos amitgs, nos ambassadurs», accen­
tuescha Marcel Friberg. Medemamein
stoppien ils possessurs indigens da habi­
taziuns da vacanzas esser pertscharts da
lur purschida. Habitaziuns cun mobig­
lias veglias ch’ils possessurs sappien bu­
ca duvrar seigien ina schliata reclama.
Sch’el patratgi en quei connex vid las no­
vas leschas communalas da turissem sei­
gi el claramein dil meini ch’ei mondi mo
cun in dar ed in prender. Medemamein
ei Marcel Friberg perschuadius ch’ei fa
da basegns d’animar ils affons da seren­
der sin pista sco era ils jasters che vivan
tier nus.
Presentaziun dallas lavurs da matura
Per ils maturants dil Gimnasi dalla claustra Mustér va in tschancun dalla veta enviers la fin
„ (anr/ff) Il venderdis sera han 13 scolars e scolaras dil Gimnasi claustral da
Mustér presentau lur lavurs da matura al
publicum. Per els ei quei in impurtont
pass enviers la finiziun dalla scolaziun
gimnasiala che ha cuzzau sis onns. Em­
pau irritai eran els, entras la situaziun nova
da referir avon in publicum jester. Il pla­
scher dallas scolaras e dils scolars ei denton
staus evidents. La nota dalla lavur ei dada
ed oz suonda suenter il duer la premiaziun.
Las lavurs presentadas
Il publicum ha saviu assister a treis presen­
taziuns e tgi che ha saviu eleger en tgei stan­
za el vegli entrar ha nuota giu lev e l’eleczi­
un ei stada casuala. Biars dils presents han
denton saviu nua serender essend interes­
sai vid la presentaziun dad in amitg,
in’amitga ni in confamiliar. Senza criteris
selectivs lein nus cheu cuort presentar treis
lavurs da gimnasiasts.
Roman Flepp vegn da Mustér e sia lavur
da matura ha tractau ina lescha fisicala. Il
resultat, sempels e cuorts da mussar, – ina
surfatscha da pupi ei semuentada dad in li­
ug en l’auter – cuntegn denton in vast
quantum d’informaziuns e calculaziuns. Il
moviment vegn caschunaus cun energia da
glisch. Igl experiment che sto vegnir fatgs
senza influenza atmosferica ei gartegiaus a
Roman Flepp a casia cun agid dalla glisch
dil sulegl. Suenter che sia viseta ella scol’aul­
ta ETH haveva buca purtau resultats ha el
sgarscheivla sort. Las canzuns gidavan da
salvar l’identitad, da far frunt alla tortura
e devan energia da viver als perschuniers.
Las ovras ein testimonis historics dalla re­
sistenza mentala. Lur cuntegn setracta
mai da vendetga. Ellas ein fundus dalla
cultura giudaica e la perscrutaziun lai re­
viver reminiscenzas ed abolescha l’embli­
donza d’in sgarscheivel genocid. Nina
Defuns finescha sia presentaziun cun la
pretensiusa e significonta canzun: «dar­
über schreiben, nicht schweigen»! Con ra­
schun ch’ella ha muossan ils maletgs au­
tentics dils pertuccai e las perdetgas dils li­
berai.
Roman Flepp ha experimentau sin fundament da leschas fisicalas.
FOTOS P. DUFF
Alessia Janka ha portretau sia tatta ed ulteriurs habitonts attempai da siu vitg nativ
Sursaissa.
Nina Defuns ei sededicada alla canzun giudaica cantada el temps dalla persecuziun
dils nazis.
experimentau endinadamein a casa da mu­
entar il toc pupi che pendeva vid in cavegl
da dunnas. Igl ei gartegiau ad el e la con­
trolla dil contonschiu cun la regla matema­
tica ha dau ad el raschun. «Senza ina tala
calculaziun e consequenta correctura fuss
la direcziun d’in satellit sil cuors ella stra­
tosfera buca controllabla» declara Roman
Flepp l’applicaziun pratica da siu experi­
ment.
La scolara Alessia Janka ha portretau
tschun avdonts attempai da Sursaissa. El­
la ei carschida si leu ed ha fatg cumpare­
gliaziuns cun la veta dalla giuventetgna
dad oz e quella d’antruras. Ils fegls e las
feglias da purs ein da lur temps da giuven­
tetgna stai integrai ella lavur purila dalla
famiglia. Las forzas giuvnas eran da nez
per ils geniturs e lur sustegn in’obligaziun
per ils giuvens e las giuvnas. Ella veta ei lu
mintgin ius sia via individuala sco quei
ch’igl ei era oz il cass. La veta era da gliez
temps pli restrenschida e cunzun las dun­
nas havevan buca las schanzas da sesvilup­
par. Lur via era per gronda part destinada
dalla tradiziun sociala. Sco dunna da ca­
sa, mumma e survienta dalla famiglia era
sia rolla definada e vegneva suandada. La
lavur d’Alessia Janka ha valeta per la po­
pulaziun dalla vischnaunca gualsera ed ei
in document che duei vegnir salvaus per
l’interessenza futura.
«Gegen das Vergessen». Quei tetel dat
Nina Defuns a sia lavur da matura. La te­
matica ei actuala. Avon 60 onns ein ils
perschuniers dil camp da concentraziun
Auschwitz vegni liberai. La lavur da Nina
Defuns cuntegn ina elecziun da canzuns
giudaicas, creadas e cantadas el temps dal­
la Secunda uiara mundiala. La musica
muntava per ils condemnai sustegn mo­
ral, confiert e deva forza da supportar lur
Via futura dil gimnasi claustral
La classa da matura relai 28 scolaras e sco­
lars alla fin digl onn da scola. Quei diem­
ber stuess puspei vegnir contonschius cun
novs scolars ell’emprema classa gimnasiala.
Rectur Bruno Hensler ei da buna speronza
che quei segi pusseivel. La gronda lavur
propagandistica en favur dalla scola claus­
trala porta fretg. Malgrad ina digren dil
diember da scolars ord consequenza dalla
demografia duei la grondezia dallas classas
restar stabla. Igl effect dall’aulta qualitad
dalla scola e digl internat ei in garant per igl
avegnir e las stentas per contonscher quel­
la finamira astgan buca tschessar. Il fatg
d’haver la scola media ella regiun ei da’im­
purtonza eminenta per la qualitad da viver
en Surselva.
4
SURSELVA
GLINDESDI, ILS 2 DA FAVRER 2015
Indigens ed jasters vulan promover la convivenza el vitg
Treis onns «Uniun Pro Andiast»
„ L’Uniun Pro Andiast ei vegnida fun­
dada il mars 2012. Oz ha ella 140 com­
membras e commembers. Emprems
projects ein gia vegni realisai. Vi­
siuns per igl avegnir mauncan buc. Igl
onn dall’Uniun Pro Andiast entscheiva
mintgamai cun la fiasta dalla radunon­
za generala ils emprems gis da schaner.
Per ordinari vegnan radunonzas dad
uniuns d’in vitg buca «festivadas». Ir a
radunonza ei plitost in’obligaziun, cun­
zun sche quella ha liug la sera suenter
Daniev. Tut auter eis ei tier l’Uniun Pro
Andiast. La gronda part dallas com­
membras e dils commembers ha era
empleniu la sera dils 2 da schaner quasi
l’entira sala polivalenta ad Andiast. Las
tractandas statutaras han dau pauca dis­
cussiun, il president Sergio Spazzini ha
menau la tschentada cun elan e cumpe­
tenza. Suenter mes’ura ei la part ufficia­
la stada a fin, la sera recreativa ha saviu
entscheiver.
La commembra dalla suprastonza
dall’uniun Ursi Vincenz moderescha
cun slontsch il program che ella ha era
organisau. In ver meister dil xilofon in­
canta la raspada, giuvens dad Andiast
dattan sketchs sin tribuna, ina tombola
cun bials premis procura per tensiun.
Denter mintga producziun vegn la
grondiusa tscheina gudida, e pli tard
carmala la musica da sault ils presents
sin tribuna. Cun agid da pliras com­
membras e da plirs commembers eis ei
puspei reussiu alla suprastonza dall’u­
niun dad organisar ina biala sentupada
dad indigens e hosps da vacanzas en in
ambient emperneivel ed amicabel.
Ils emprendists e lur patrun dalla firma turitgesa Implenia realiseschan il niev plaz da
scuntrada per famiglias el Plaun Asch.
L’jamna da project ad Andiast ha plaschiu fetg bein als emprendists da Turitg.
Scop da Pro Andiast
Pro Andiast vul gidar a promover la convi­
venza en vischnaunca. Plinavon vul ella era
sustener la realisaziun da projects els secturs
sport, cultura e temps liber. Scop ei la pro­
speritad dalla populaziun indigena, dils
hosps e dallas uniuns dil vitg. L’uniun ei
neutrala en fatgs da politica, confessiun ed
economia. Pro Andiast ha immediat sve­
gliau interess. Suenter treis onns dumbra
l’uniun 140 commembers, duas tiarzas ein
jasters che fan regularmein vacanzas ad An­
diast. Il president Sergio Spazzini ei d’origin
talian, el viva el cantun Turgovia, vegn den­
ton dapi biars onns regularmein si d’Andi­
ast en sia abitaziun da vacanzas.
schia in bellezia plaz da giug per affons sper
la casa da scola. A Beat Meier eis ei reussiu,
cun sustegn dalla vischnaunca, da segirar la
finanziaziun e la construcziun dil plaz cun
novs indrezs.
Occurrenzas realisadas
El decuors digl onn 2014 han pliras occur­
renzas giu liug, differents projects ein vegni
realisai. El Plaun Asch alla riva dretga dil
Schmuer giusut Pigniu stat dapi la stad
2014 ina plazza dad inscunter a disposiziun
per famiglias, cun gril e plaz da giug per af­
fons. Ina gruppa dad emprendists cun lur
superiurs dalla firma Implenia han duront
in’jamna fatg las lavurs necessarias el terren
e montau ils indrezs pils affons. Ils 23 d’uost
han ils artists vocals da Domat cul num aca­
voce dau concert el ravugl dalla Pro Andiast
ella sala polivalenta dil vitg. Varga 200 hosps
ein stai fascinai ed incantai da quei concert
«senza instruments». Ursi Vincenz ha orga­
nisau cun success duas sentupadas cun sol­
ver per las dunnas, ina ad Andiast, la secun­
da a Vuorz ensemen cun dunnas dils vitg vi­
schin. Pliras excursiuns sil territori d’An­
diast han giu buna calamita. Ordeifer il pro­
gram da Pro Andiast ha il commember
dall’uniun Beat Meier realisau sut atgna re­
FOTOS MAD
Projects e visiuns
Il program per igl onn 2015 ei puspei pul­
pius e multifars. Sper excursiuns, denter au­
ter ina per s’informar sur dils bulius, pliras
per observar selvaschina sut la bitgetta d’in
versau catschadur, ei era la scuntrada da
dunnas d’Andiast e da Vuorz puspei sil pro­
gram. Il plaz a Plaun Asch vegn embellius
cun in niev begl­fontauna ord lenn. La son­
da sera dils 8 d’uost 2015 ei il grondius ca­
barettist e musicist Flurin Caviezel hosp dal­
la Pro Andiast. Siu program ei unics, el vegn
ad incantar giuven e vegl, da lunsch e da ma­
neivel, ella sala polivalenta.
Il motto dall’uniun ei tenor il plaids
dil president Sergio Spazzini «tener en­
semen ed haver visiuns fa nus ferms».
Ils suandonts projects ein pil mument
aunc visiuns: ina plattafuorma ell’Alp
da Pigniu cun biala vesta silla pezza e
la cascada dil Schmuer, renovar la tegia
el Plaun Asch, realisar ina pista per ve­
lo da muntogna denter Plaun de
Tiarms e Plaun Asch, ina collecziun
cumpleta dils nums locals dil territori
d’Andiast. Forsa sa ina ni l’autra da
quellas ideas vegnir realisada. Ils in­
caps ein gronds, buca mo finan­
zialmein. Forsa restan ellas visiuns. En
scadin cass vegn sedau breigia dad
examinar detagliadamein tgei che ei
realisabel e tgei buc. Avon vegni la
faultsch buca fiersa el canvau, ha il pre­
sident segirau.
Valentin Vincenz
reclama
re
e 9
ih 3 9
lr e 1
el Fr.
od b
M sa
it
be
SACKSTARKE PREISE BEI SUZUKI:
KUNDENVORTEILE BIS ZU Fr. 6 120.–
0.
–
JETZT ALLE SUZUKI
S
MODELLE MIT ATTRAKTIVEN KUNDENVORTEILEN.
KUNDENVORTEIL
BIS
31 %
New Swift 1.2 Sergio Cellano Top 4 x 4
New Swift 1.2 Sergio Cellano manuell, 5-türig, Fr. 18 990.–, Vorteil Sergio Cellano Paket Fr. 4 960.–, Cash-Bonus Fr. 1 000.–, total Kundenvorteile
Fr. 5 960.– (= 31 %), Treibstoff-Normverbrauch: 4.3 l / 100 km, Energieeffizienz-Kategorie: B, CO₂-Emission: 99 g / km; New Swift 1.2 Sergio Cellano Top 4 x 4
manuell, 5-türig, Fr. 21 990.–, Vorteil Sergio Cellano Paket Fr. 5 120.–, Cash-Bonus Fr. 1 000.–, total Kundenvorteile Fr. 6 120.–, Treibstoff-Normverbrauch:
4.8 l / 100 km, Energieeffizienz-Kategorie: C, CO₂-Emission: 111 g / km; Durchschnitt aller Neuwagenmarken und -modelle in der Schweiz: 144 g / km.
Suzuki Automobile Schweiz AG, Emil-Frey-Strasse, 5745 Safenwil
Jetzt kaufen und profitieren. Limitierte Serie. Nur solange Vorrat. Cash-Bonus-Aktion gültig vom 27.1.–27.2.2015 (Vertragsabschluss). Die Suzuki Automobile Schweiz AG behält sich das Recht
vor, zu irgendeinem Zeitpunkt und ohne Vorankündigung Spezifikationen, Preise, Leasing-Angebote und Ausrüstungen sowie ganze Modelle zu ändern oder den Verkauf einzustellen.
Es besteht keine Haftung für mögliche Fehler oder Auslassungen in diesem Folder. Sämtliche Preisangaben verstehen sich als unverbindliche Preisempfehlungen, inkl. MwSt.
www.suzuki.ch
SURSELVA
GLINDESDI, ILS 2 DA FAVRER 2015
5
Renovar casas veglias enstagl da baghegiar niev?
Negin credit dalla vischnaunca da Trun per ina casa per famiglias dad Interess Trun
DA HANS HUONDER / ANR
„ Il pign diember da naschientschas fa
quitaus ad Interess Trun, ina cuminonza
da vischinas e vischins che vul animar
famiglias giuvnas da secasar en vischnaunca. Per dar moviment a quei svilup
avisau presenta ella il project per ina casa cun habitazuns a Pustget. Per il project cun cuosts da dus milliuns francs ei
la suprastonza communala buca promta
da dar ina garanzia da banca. Ella vul impedir pregiudezis. La gievgia sera ha Inte­
ress Trun orientau la populaziun davart sias
intenziuns. Cun rodund 130 persunas ei la
preschientscha stada surprendentamein
aschi gronda ch’ils iniziants han stuiu dis­
locar l’informaziun dall’aula dalla scola el­
la sala da cultura. Il fundament per l’inizia­
tiva fuorman ils problems che sedattan ils
proxims onns oravontut pervia dalla de­
mografia negativa.
Pign diember d’affons
Tier la fundaziun dil consorzi dalla scola
superiura cun Sumvitg 2012/13 dumbra­
van las sis partiziuns aunc 82 scolars. En
diesch onns vegnan aunc sulettamein 28
scolaras e scolars dallas duas vischnauncas
a visitar la secundara ni reala. «Danova­
mein vegn ei allura a far da basegns da dis­
cutar davart ina soluziun pil scalem supe­
riur. Probablamein sto quella discussiun
denton entscheiver gia en rodund tschun
onns», puntuescha Martin Tomaschett, in
dils iniziants dad Interess Trun. Pusseivel
che las duas vischnauncas ston allura sede­
cider da tarmetter lur scolaras e scolars or­
Interess Trun ha informau la gievgia sera la populaziun. Nossa foto muossa Martin Tomaschett (dretg) e Patrick Rothmund (sen.) che han orientau ensemen cun Pieder Decurtins
FOTO H. HUONDER
e Werner Schmidt.
deifer vischnaunca a scola. Quei mument
che quei succeda – aschia supponan ils ini­
ziants d’Interess Trun – piarda la vi­
schnaunca ulteriura attractivitad: «Ca­
peivlamein vegnan famiglias giuvnas lu
buca neutier a Trun per habitar e famiglias
che stattan gia a Trun secasan els vitgs cun
in scalem superiur.» Tenor Interess Trun sa
igl avegnir dil vitg vegnir segiraus suletta­
mein sche la populaziun crescha e sche
l’economia prosperescha. Per quei motiv
stoppi Trun daventar in dils pli attractivs
vitgs per famiglias en Surselva. Dapresent
dumbra la vischnaunca 1236 habitonts.
Quei ei rodund 170 habitontas e habi­
tonts pli pauc che 2001 (inclusiv Schlans).
Igl onn vargau ha Trun giu 15 mortoris e
sulettamein duas naschientschas. 1992
muntava il diember da naschientschas
aunc a bunamein 30. 2009 ei il punct bass
vegnius contonschius cun ina suletta na­
schientscha.
Giavischs ein enconuschents
Per eruir ils basegns e giavischs da fami­
glias giuvnas ha Interess Trun arranschau
in questiunari. Da quel sorta che la qua­
litad da scola ed in habitadi ruasseivel e
bi ein ils criteris principals. Sin funda­
ment dallas biaras rispostas ein dus pro­
jects allura vegni elavurai. In pertucca la
tgira d’affons, l’auter s’occupa da habita­
ziuns adattadas per famiglias. Talas
mauncan a Trun. En vesta alla situaziun
che sepresenta ein ils iniziants perschua­
di ch’ina emprema casa nova cun habi­
taziuns per famiglias savess esser l’en­
tschatta d’in svilup positiv. Ils architects
Patrick Rothmund e Werner Schmidt ein
vegni incaricai d’elavurar in studi, re­
spectivamein in preproject per ina casa.
Da plirs loghens evaluai eis ei semussau
che Pustget ei il liug il mument il pli
adattau per ina tala casa. Cheu savess era
vegnir erigiu pli tard ulteriuras. L’idea
dils architects ei da realisar a Pustget sin
terren dalla vischnaunca in baghetg cun
quater habitaziuns per famiglias, la Ca­
sa da sulegl. Persuenter vulan els neze­
giar la tecnica d’isolar cun strom. Cheu­
tras vulan els porscher in spazi da viver
ecologic ed energeticamein autarc. Las
habitaziuns duessen haver mintgina in
spazi da viver intern da 115 meters qua­
drat. Igl iniziant Pieder Decurtins ha pre­
sentau la gievgia il quen per il baghetg
cun quater habitaziuns. Ils cuosts totals
ein calculai cun rodund dus milliuns
francs. Per la finanziaziun dat ei differen­
tas pusseivladads. La fin finala duei re­
sultar in tscheins per habitaziun inclusiv
tut ils cuosts accessoris da 1330 en­
tochen 1640 francs. Sin fundament dal­
las calculaziuns fatgas e dils aspects da re­
caltgar daners entochen ussa mauncan
350 000 francs.
In na dalla suprastonza
L’idea dils iniziants era da survegnir quels
350 000 francs dalla vischnaunca ni che
quella fuss stada buna per quella summa
enviers la banca. Dacuort ha la supra­
stonza communala decidiu da buca separ­
ticipar cun quella summa vid il project.
Sco quei ch’il president communal Dumeni Tomaschett ha detg el ravugl dall’orien­
taziun ha la suprastonza communala la­
schau cussegliar, denter auter dil cusseglia­
der da vischnauncas dil cantun. Quel ha­
gi discussegliau ina participaziun. «Tenor
nies manegiar duessen las casas veglias el
vitg vegnir renovadas. Cun ina casa nova
a Pustget mein nus ella periferia ed il cen­
ter dil vitg daventa vits», di Dumeni To­
maschett. La vischnaunca ha gia concediu
ina summa da 40 000 francs ad Interess
Trun per ses studis. Il tenor dils presents ei
ius ella direcziun dalla strategia dalla su­
prastonza communala. Ils ins han fatg va­
ler ch’ina participaziun vid la Casa da su­
legl seigi cumbinada cun pregiudezis, ils
auters han menziunau la situaziun finan­
ziala dalla vischnaunca ch’ei semidada el
senn negativ. L’iniziativa sco tala dad Inte­
ress Trun ei vegnida beneventada. Mede­
mamein ei vegniu menziunau ch’ins duei­
gi empruar da tener la glieud giuvna suen­
ter scola el vitg ni d’animar quellas e quels
che vegnan neutier da restar cheu. Mo lu
hagi il project success a liunga vesta. Inte­
ress Trun vegn a giudicar la situaziun da
niev suenter la decisiun dalla suprastonza
communala. La finamira ei da cuvierer ils
cuosts restonts cun sustegn da persunas ed
interpresas en ina associaziun.
reclama
DAS RESULTAT
SPRICHT FÜR SICH:
s
a
d
t
a
h
e
s
i
r
«Sun
r
ü
f
z
t
e
N
e
t
s
be
»
e
i
n
o
f
e
l
e
mobile T
<wm>10CAsNsjY0MDAy0jUyMDM1tAAAr3JkGw8AAAA=</wm>
<wm>10CFXKqQ6AMBBF0S-a5s3rNmUkqSMIgq8haP5fsTiSe91ZFs8B33Nf9765AqQQJau5KUJF88IYCulQGqF5QkuRVkv9edGIFIHxGoEKbaBJ4tNg1nAd5w0WwqYJcgAAAA==</wm>
agazin «connect»
Das unabhängige Fachm
«mobile Telefonie»
r
fü
te
no
st
Be
e
di
t
ib
rg
ve
ellen Test erhält das
neu an Sunrise: Im aktu
ote «SEHR GUT».
tn
am
es
G
e
di
z
et
iln
ob
Sunrise M
r Federer, wechseln
ge
Ro
ie
w
es
e
Si
n
he
ac
M
nrise.ch /RF
auch Sie zu Sunrise. su
Verein zur Abschaffung der Tierversuche
Präsident: Dr. med. Dr. phil. II Christopher Anderegg
Gegründet 1979 unter dem Namen CIVIS-Schweiz
Ostbühlstr. 32, 8038 Zürich
www.animalexperiments.ch
Telefon: 044 482 73 52
Postkonto 80-18876-5
Mythos Tierversuch:
Wissenschaftsjournalisten
«Als Wissenschaftsjournalist habe ich noch nie etwas
Kritisches über Tierversuche geschrieben.»
Immer wieder erscheinen Berichte in den Medien, die Tierversuche als eine nützliche und
unerlässliche Forschungsmethode darstellen. Wie entstehen solche einseitigen Berichte?
Die bequemste Art von Wissenschaftsjournalismus besteht darin, Fachzeitschriften
wie Science, Nature und Nature Medicine durchzublättern. Man wählt tierexperimentelle
Publikationen nach Belieben aus und fasst sie zusammen, um die Erfolgsbehauptungen
und Heilungsversprechen der Tierexperimentatoren in einem Artikel in der Tagespresse
bzw. in einer Sendung am Radio oder im Fernsehen zu verbreiten. Damit die Öffentlichkeit
nichts über die Misserfolge und die Risiken der tierexperimentellen Forschung erfährt,
werden diese von Wissenschaftsjournalisten fast vollkommen ignoriert.
Sehr beliebt bei Wissenschaftsjournalisten ist auch der Besuch in Versuchslabors sowie
die Teilnahme an tierexperimentellen Kongressen und Preisverleihungen, die das ganze
Jahr über in aller Welt stattfinden. Einerseits hört man einer Reihe von Vorträgen zu,
andererseits lernt man die Tierexperimentatoren bei Gesprächen und Interviews kennen,
um wohlwollende Berichte über ihre Arbeit – samt persönlichen Daten und Zitaten – zu
verfassen. Wissenschaftsjournalisten dienen aber nicht nur als Anfeuerer, sondern häufig
auch als Instrukteure der Tierexperimentatoren, indem sie «Medientrainingskurse für
Forschende» anbieten, damit letztere der Öffentlichkeit die angebliche Nützlichkeit und
Notwendigkeit ihrer Tierversuche optimal vermitteln können.
Bei jedem «Durchbruch» oder «Erfolg» im Labor machen die Tierexperimentatoren und
ihre PR-Berater eine Pressemitteilung, oder sie geben eine Pressekonferenz und nehmen
Kontakt mit Wissenschaftsjournalisten auf. Daraufhin erscheinen begeisterte Berichte über
die Tierversuchsergebnisse am Radio, im Fernsehen und in der Tagespresse. In einigen
Fällen werden die Medien sogar zum Sprachrohr der Tierversuchslobby: So veröffentlichen einige Zeitungen – zusätzlich zu den tierversuchsbefürwortenden Beiträgen von
Wissenschaftsjournalisten – Artikel, die von Tierexperimentatoren verfasst wurden, und
auch gewisse Radio- und TV-Sendungen laden Tierexperimentatoren ein, um ihre Arbeit
zu präsentieren. Kein Wunder also, dass die breite Öffentlichkeit immer noch an die
vermeintliche Nützlichkeit und Notwendigkeit von Tierversuchen glaubt.
ENGIADINA
GLINDESDI, ILS 2 DA FAVRER 2015
La pêra in costüms engiadinais fan üna bella parada.
7
La Società da musica Ftan ha accumpagnà la pêra tras cumün.
Eviva il Schüschaiver
L’ultima s-chüsa dal capo da Ftan
DAD ANNATINA FILLI
„ Eir quist on es gnü celebrà la sonda
avant il prüm lündeschdi dal mais fa­
vrer a Ftan l’üsanza dal Schüschaiver.
Id es stat il prüm Schüschaiver davo la
fusiun dals ses cumüns al cumün Scuol
fusiunà. Adüna la sonda avant il prüm
lündeschdi dal mais favrer ha lö a Ftan
l’üsanza Schüschaiver. Quista veglia tradiziun da la saramantaziun dal cussagl
cumünal s’ha mantgnüda ed es amo hoz
üna festa per tuot il cumün. Il Schüschaiver nun es però be ün ritual da la politica locala. Cun ir per laina, culla pêra e cul
bal fa la giuventüna lur festa. L’avantmezdi pisseran ils giuvens per la laina chi serviva üna jada per s-chodar la pigna da la
sala da festa. Hoz organisescha la giuventüna üna concurrenza publica ed il vendschader survain lura il bös-ch.
L’ultima s­chüsa dal capo
Davomezdi a l’üna sun gnüts bivgnantats
ils giuvens al lö d’inscunter da las giuvnas
per trar oura la pêra. Las giuvnas d’eiran
vestidas cun costüm engiadinais ed ils
giuvens cun chotscha naira, chamisch’alba e brastoc cotschen. Accumpagnats da
la società da musica da cumün es rivada
la giuventüna in pêra nan da Ftan Pitschen in chasa da scoula. Là ha gnü lö
l’ultima s-chüsa da Reto Pedotti, anteriur
capo dal cumün politic da Ftan. «Nus nu
vain d’inventar da nouv l’istorgia, ma da
cuntinuar a tilla scriver», ha cumanzà Pedotti cun sia s-chüsa. El ha dat ün cuort
sguard inavo a l’on passà e rapportà da las
fatschendas decisas dal cussagl cumünal
e da las duos radunanzas cumünalas.
Sper l’on na simpel per l’Institut Otalpin
ha manzunà Pedotti il proget da fusiun.
La giuventüna da Ftan in pêra pro’l cortegi.
La pêra da Ftan pro lur bal da Schüschaiver.
«Important esa cha’l cumün nouv nu reagischa be cun prodüer ledschas nouvas,
dimpersè lascha temp e peida per la müdada culturala», ha’l dit al vast public. La
festa es ida inavant cun producziuns da
las scolaras e’ls scolars e da la società da
musica. Natüralmaing vain il Schüschaiver festagià eir cun ün bal. Quel ha cumanzà aint pel davomezdi impustüt pels
uffants e la saira han lura pudü giodair ils
creschüts cun la giuventüna ün pêr trais-chas da cumpagnia
Ün’üsanza flexibla
Il Schüschaiver es dvantà üna festa publica e tuot la populaziun ha l’occasiun da
tour part a la festa. L’üsanza exista daspö
tschientiners e renascha minch’on da
nouv. Da plü bod düraiva l’üsanza da
lündeschdi fin venderdi e mincha saira
vaiva lö ün bal. «Cumanzà vaiva l’istor-
gia dal tschaiver cun quella dumengia
sainza ledschas e controlla – e lura plü
tard cun festas e bals dürant ün’eivna intera», ha declerà Pedotti. Plü bod passaiva la via d’Engiadina tras Ftan e tenor Pedotti d’eira il Schüschaiver uschè ün’attracziun per la glieud dals cumüns vaschins. «A partir d’ingon fuorman quels
insembel ün’organisaziun politica», ha
manzunà Pedotti. Tenor el s’ha muossada la tradiziun dal Schüschaiver adüna
darcheu flexibla. L’üsanza s’ha adattada
als blers müdamaints da la vita da minchadi ed als bsögns da las generaziuns
pertoccas. Daspö sonda passada posseda
il Schüschaiver eir si’aigna marcha: La
Società da musica da Ftan ha sunà per la
prüma vouta avant public la marcha
«Schüschaiver» dedichada a quista vegli’üsanza e cumponüda dal giuven Janet
Lehner da Ftan.
Las scolaras e’ls scolars da Ftan pro lur preschentaziuns.
reclama
Shorley –
für natürlich frische Energie
Der erfrischende Durstlöscher aus 60 %
Schweizer Apfelsaft und 40 % PassuggerMineralwasser.
Giuvnas cuntaintas preschaintan lur bels costüms engiadinais.
FOTOS A. FILLI
Reto Pedotti ha tgnü sonda passada si’ultima s­chüsa sco capo cumünal dal cumün poli­
tic cda Ftan.
Mosterei Möhl AG, 9320 Arbon
A p f e l s ä f t e
8
ENGIADINA
GLINDESDI, ILS 2 DA FAVRER 2015
Ratatuglia preschainta la «nozza dobla»
Paralellamaing vain festagio il giubileum da 20 ans existenza
DA MARTINA FONTANA / ANR
„ La gruppa da teater «Ratatuglia» da
S-chanf es cuntschainta: Daspö 20 ans
preschainta ella impustüt cumedgias
per grand e pitschen. Quist an trategnan las acturas ed ils actuors il public
in occasiun da la cumedgia in trais
acts «la nozza dobla». Simon Crameri e
sia spusa Andrea Pinösch vulessan marider. Già eivnas aunz sun impustüt Andrea e sia mamma fatschendedas cullas
preparativas per cha’l di dvainta inschmanchabel. Ma pü cha’l termin da
nozzas s’approsma, e dapüssas melinclettas e dispüttas cha que do tal giuven pêr.
Propi dispütta do que però pür cur cha
Simon – sainza il savair d’Andrea – invida a sia cuntschainta Doris in chesa. Andrea voul piglier vendetta ed invida perque a sieu ex-amih Dietmar. A la fin
funcziuna tuot uschè scu cha Andrea vulaiva. «O apunto na dal tuot uschè scu
previs», declera la redschissura Anna Caprez da Zuoz. Cha a la fin detta que nempe püssas persunas furtünedas. Ella ho eir
tradüt la cumedgia scritta oriundamaing
in tudas-ch da Helmut Schmidt in rumauntsch puter e sustegna cun sieu savair daspö ans ils teatrists e las teatristas.
«20 ans ingaschamaint
chi fo plaschair»
La presidenta da la gruppa da teater «Ratatuglia» da S-chanf, Annastasia Parli, es
daspö l’inizi da la gruppa ün bun aungel
davous las culissas dal palc e giuva svess
eir a teater. «Nus ans reunins cun bger
plaschair per giuver a teater e per fer cunque plaschair a nos public», declera ella.
E plaschair ho il public: Daspö bgers ans
es nempe mincha preschantaziun da la
«Ratatuglia» vendid’oura. «Ün ulteriur
motiv da s’ingascher illa gruppa da teater
Non Heinz, alias Georg Sprecher, ho bgeras algordanzas dal temp da guerra.
es cha nus pudains cun nossas preschantaziuns contribuir qualchosa da positiv a
nossa vita cumünela», disch ella. Ch’eir a
S-chanf saja nempe oramai scu dapertuot, managia ella, «la vita in cumünaunza vo viepü a perder.» Da giuver a teater
la fo plaschair, disch ella. Ed eir l’incumbenza dad esser la presidenta da la «Ratatuglia» la hegia adüna fat plaschair. «Ma
plaun plaunet bad eau cha dvaint staungla e ch’eau füss vairamaing cuntainta da
pudair surder mias incumbenzas. Que
peròò be scha se cha la gruppa da teater
exista inavaunt e po prosperer.» Fat es
nempe cha bgeras acturas ed actuors da
la gruppa da teater sun, scu ch’ella declera, «ün po staungels e vulessan schmetter
da’s preschanter al public.» Cha sainza
cha la giuventüna rimplazza però ils actuors e surpiglia ils dovairs da la suprastanza nu giaja que però. «A nus tuots sto
la gruppa da teater e si’existenza nempe
fermamaing a cour», decler’la.
FOTOS A. CAPREZ
Simon Crameri (Peter Angelini) nu’s sainta pü bain in sia rolla.
Problem cha’l giuvens
nun haun pü temp pel teater
simpla«Nossa giuventüna ho hozindi simpla
maing memma poch temp per fer sper la
lavur, l’imprender ed oters hobbys eir
auncha otras robas scu per exaimpel giu-
ver a teater», disch Annastasia Parli. Cha
que saja ün dals motivs principels cha
nu’s chatta adüna nouvs commembers
activs illa gruppa da teater. «Per nus pü
vegls dvainta que nempe adüna pü greiv
dad imprender our dad oura rollas e da’ns
concentrer ed ans mouver al dret mumaint i’l dret möd», argumentesch’la.
Cha quists sentimaints sajan sentimaints
persunels, ma cha glistess vuless ella appeller a persunas interessedas da giuver a
teater da s’annunzcher tar ella. «Nus eses
nouv comsans cuntaints da mincha nouva
membra ubain da mincha nouv commember», disch ella. E listess ho ella per-
■ RADIO
15.03 LAS PERLAS (REP.)
10.15 RADIONOVELA
«The Art Of McCartney»
Paul McCartney vala sco in dals gronds
musicists dal 20avel tschientaner. Quest
atun passà è cumparì in album tribut
cun il titel «The Art Of McCartney». El
cuntegna spiras chanzuns dal Beatle ed
Ex-Beatle, interpretadas da contemporans
ses, sco per exempel Bob Dylan, Willie
Nelson u Brian Wilson. Quasi in’ovra
da tats per in tat.
Redacziun: Benedetto Vigne
Vita capita – episoda 616
Ils chantins
Sch’i fiss il cor, lura
n'avess Ernesta betg
ils problems cun els.
Ma i èn ses chantins
che fan problems.
Dentant betg pli
ditg. Igl è temp per
l'operaziun. Sa sche tut va ora bain?
Reschia: Michel Decurtins
14.03 ARTG MUSICAL (REP.)
Chor viril Lumnezia – il concert 2014
«Nova veta» – quai è stà il motto dal concert
2014 dal Chor viril Lumnezia, il 10avel
concert sut la batgetta da Clau Scherrer.
Cooperà ha il giuven accordeonist da
Lustenau/Voralberg Raphael Brunner.
RTR Radiotelevisiun Svizra Rumantscha ha
registrà il concert dals 31-05-2014 a Vella en
halla polivalenta. Nus tadlain chanzuns dals
indigens Conrad Bertogg, Armin Caduff,
Eduard Lombriser, Gion Antoni e Gion
Giusep Derungs. Lura dattan els era chanzuns dals esters Cézar Cuj, Vilhelm
Svedbom, Camille Saint-Saens e Joseph
Bovet. Raphael Brunner suna cumposiziuns da Domenico Scarlatti, Astor Piazzolla e Franck Angelis.
Redacziun: Giusep G. Decurtins
19.00 LA STAILALVA
Hits
Oz tadlain nus in triep melodias enconuschentas dals davos 5 onns. L'entschatta fan ils Klostertalers cun in da
sunelmaing eir quista vouta plaschair da
giuver activmaing i’l teater «la nozza dobla». «Grazcha al giuver a teater poss eau
in quels mumaints viver la rolla surpiglieda ed eau am cunfuond plainamaing
cun quella», manzun’la. E cha quel sentimaint «da liberted e nouva vita» saja bain
ün bel, conclüda Annastasia Parli.
Las preschantaziuns haun lö in venderdi, ils 6
da favrer a las 20.00, in dumengia, ils 8 favrer a
las 17.00, in venderdi, ils 13 favrer a las 20.00 ed
preschanin sanda, ils 14 favrer a las 20.00. Las preschan
taziuns sun illa sela polivalenta da S-chanf. A
do in quellas occasiuns eir ün’ustaria ed a vain
fat festa in occasiun dal giubileum da 20 ans
gruppa da teater «Ratatuglia».
«Draghi». Quest num fa il connex cun
blers nums che derivan dad animals. davent da draguns pia – enfin mustgas.
En nossa rubrica da la litteratura sa fatschenta Cla Riatsch cun Pader Maurus
Carnot ch’è naschì avant 150 onns e che veva ina relaziun tut speziala cun il rumantsch.
Redacziun: Esther Berther
■ TELEVISIUN
17.40 TELESGUARD SIN SRF 1
L’emissiun d’infurmaziun sin SRF 1
cun suttitels tudestgs sin TXT 777
(repetiziun sin SRF info tranter las
18.00 e las 22.00)
lur davos hits «Auf das Leben». Plinavant
tadlain nus Marc Pircher cun «Alles
wird gut», la ballada «Färnweh» da
Franz Arnold, natiralmain era «I sing a
Liad für di» dad Andreas Gabalier na
dastga betg mancar.
Redacziun: Christa Soliva
20.03 MAGAZIN DA CULTURA (REP.)
Da Draghi’s e Mosca’s –
animals procuran per nums
Mario Draghi – dad el avain nus udì il
davos temp plitost en connex cun economia. Quella giada prenda Chasper Pult
dentant sut la marella ses num da famiglia.
DAPLI SIN www.rtr.ch
TELEVISIUN
GLINDESDI, ILS 2 DA FAVRER 2015
sRF 1
sRF zwei
aRd
ORF 1
sat 1
6.30 News mit Wetterkanal 9.00
Das Alte Ägypten (1/4) 9.40 mySchool
Sport 10.00 nano 10.35 Kulturzeit
11.20 Riwkas Stamm 12.15 Mini
Beiz, dini Beiz (5) 12.45 Tagesschau
mit Meteo 13.15 In aller Freundschaft.
Unerwünschte Nebenwirkungen 14.05
Potzmusig 14.40 SRF bi de Lüt 15.30
Giacobbo / Müller 16.30 Best Friends
16.55 myZambo 17.30 Guetnachtgschichtli 17.40 Telesguard 18.00
Tagesschau mit Meteo 18.15 Mini
Beiz, dini Beiz (1) 18.40 glanz & gloria
19.00 Schweiz aktuell 19.25 SRF
Börse 19.30 Tagesschau mit Meteo
5.15 Tacho 5.40 Roboclip 6.00
Drei auf zwei 9.00 Best Friends 9.20
myStory 9.45 Roboclip Selection 10.10
Scrubs – Die Anfänger 12.45 Scrubs –
Die Anfänger 10.30 In aller Freundschaft
11.20 Wege zum Glück 12.05 Hanna –
Folge deinem Herzen 13.10 Magnum
13.55 Emergency Room 14.45 Royal
Pains 15.30 Magnum 16.20 SOKO
Wien. Auf Leben und Tod. Krimiserie
17.15 Discovery Atlas 18.10 Die Drei
vom Pfandhaus 18.40 Beobachter TV –
Experten im Einsatz. Zoff am Zaun –
wenn Nachbarn streiten 19.10 Top
Gear USA. Mammoth Mountain
5.30 Live: ZDF-Morgenmagazin 9.00
Tagesschau 9.05 Rote Rosen 9.55
Sturm der Liebe 10.45 Um Himmels
Willen. Schnaps-Idee 11.35 Giraffe,
Erdmännchen & Co. 12.00 Tagesschau
12.15 ARD-Buffet 13.00 ZDF-Mittagsmagazin 14.00 Tagesschau 14.10
Rote Rosen 15.00 Tagesschau 15.10
Sturm der Liebe 16.00 Tagesschau
16.10 Panda, Gorilla & Co. 17.00
Tagesschau 17.15 Brisant 18.00
Live: Quizduell 18.50 Grossstadtrevier.
Foul 19.45 Wissen vor acht – Zukunft.
Gesundheitscheck am Lenkrad 19.50
Wetter vor acht 19.55 Börse vor acht
8.20 Anna und die Liebe 9.05 Gilmore
Girls 10.30 Die Schlümpfe. Animationsfilm (USA 2011) 12.05 Gilmore
Girls 12.45 Drop Dead Diva 13.30
Die Nanny 13.55 Last Man Standing
14.15 Mike & Molly 14.35 Scrubs
14.55 Malcolm 15.20 Two and a Half
Men 15.40 How I Met Your Mother
16.20 ZIB Flash 16.25 Malcolm
16.50 Scrubs 17.10 Die Simpsons.
Was animierte Frauen wollen 17.55
ZIB Flash 18.00 How I Met Your
Mother 18.55 The Big Bang Theory
19.20 Two and a Half Men 19.45 ZIB
Magazin 19.54 Wetter mit ZIB 20
5.30 Live: Sat.1-Frühstücksfernsehen
10.00 Teletip Shop 11.00 Richterin
Barbara Salesch 12.00 Richter Alexander Hold 14.00 Auf Streife 15.00 Im
Namen der Gerechtigkeit – Wir kämpfen
für Sie! 16.00 Anwälte im Einsatz
17.00 Mein dunkles Geheimnis 17.30
Schicksale 18.00 In Gefahr – Ein verhängnisvoller Moment 19.00 Navy CIS.
Zwei Leben. Krimiserie. Mit Mark Harmon.
Marine John Mayne wird schwer verletzt
im Rock Creek Park aufgefunden. Maynes
Ehefrau reagiert geschockt, als sie
erfährt, dass ihr Mann ein Doppelleben
geführt hat. 19.55 Sat.1 Nachrichten
20.05 1 gegen 100
Quiz für mutige Taktiker
21.05 Puls. Gesundheitsmagazin
21.50 10vor10 mit Meteo
22.25 ECO. Das Wirtschaftsmagazin
22.55 Schawinski
23.30 Tagesschau Nacht
23.45 House of Cards. Politserie
Unter Zugzwang. Mit Kevin
Spacey, Robin Wright. Der
Kongress untersucht, ob
verdeckte chinesische Wahlkampfspenden geflossen sind.
Für Frank wird es brenzlig.
0.40 Lollipop Monster. Drama (D
2011). Mit Jella Haase, Sarah
Horvath, Nicolette Krebitz
2.10 1 gegen 100
20.00 Grey's Anatomy – Die jungen
Ärzte. Spitalserie. Irrtum
ausgeschlossen. Mit Ellen
Pompeo, Justin Chambers
Meredith mag nicht glauben,
dass Maggie ihre Halbschwester ist. Sie bittet Alex, deren
Akten einsehen zu können.
20.50 Chicago Fire. Dramaserie. Du
wirst ihn verletzen / So nicht
22.20 Live: Vail live: Magazin
23.00 Ray Donovan. Dramaserie
Pures Gold. Mit Liev Schreiber
23.55 FlashForward. Mysteryserie
Janis. Mit Jack Davenport
0.40 Grey's Anatomy – Die jungen
Ärzte. Spitalserie
1.20 Chicago Fire. Dramaserie
20.00 Tagesschau. Mit Wetter
20.15 Live: Hart aber fair
21.15 Wider den tierischen
Ernst 2015. Festsitzung des
Aachener Karnevalsvereins
Mitwirkende: Annegret
Kramp-Karrenbauer, Sahra
Wagenknecht, Julia Klöckner,
Friedrich Merz, Philipp zu
Guttenberg, Ingo Appelt u.a.
23.00 Tagesthemen. Mit Wetter
23.30 Mythos Dresden – Der
lange Schatten einer Bombennacht. Dokumentation
0.15 Nachtmagazin
0.35 Tatort. Krimireihe (D 2015)
Freddy tanzt. Mit Klaus J.
Behrendt, Dietmar Bär
20.15 Vorstadtweiber (5) Dramaserie. Mit Gerti Drassl. Nicoletta
feiert mal wieder ihren 30.
Geburtstag. Mit zunehmenden Alter wird Nicoletta
aber auch nicht sanfter.
21.10 Grey's Anatomy – Die
jungen Ärzte. Spitalserie
Irrtum ausgeschlossen
21.55 ZIB Flash
22.05 Revenge. Dramaserie. Antrieb
22.50 Smash. Dramaserie. Der
Callback. Mit Debra Messing
23.35 ZIB 24
23.55 Hawthorne. Dramaserie
Ich will leben!
0.40 FlashForward. Mysteryserie
Kurskorrektur / Der Tag davor
20.15 Detective Laura Diamond
Krimiserie. Laura und
die bösen Jungs / Laura
und das tödliche Date
22.00 Castle. Krimiserie. Amnesie
Mit Nathan Fillion. Mit Erleichterung stellen Beckett und
ihr Team fest, dass sich Castle
nicht in dem ausgebrannten
Autowrack befand.
23.00 Navy CIS. Krimiserie
Im sicheren Hafen
Mit Michael Weatherly
0.00 Criminal Minds. Krimiserie. Das verlorene Ich /
Teuflisches Glück
1.50 Detective Laura
Diamond. Krimiserie
vOX
pRO 7
zdF
ORF 2
Rtl
6.55 Verklag mich doch! 9.50 Hilf mir
doch! 10.50 vox nachrichten 10.55
Mein himmlisches Hotel 12.00 Shopping Queen 13.00 Wer weiss es, wer
weiss es nicht? 14.00 Flirt oder Fiasko
15.00 Shopping Queen 16.00 Vier
Hochzeiten und eine Traumreise 17.00
Mein himmlisches Hotel. Tag 1: Carmina
am See Karnin, Mecklenburg 18.00
mieten, kaufen, wohnen 19.00 Das
perfekte Dinner – Wer ist der Profi?
5.45 Malcolm mittendrin 6.30
Cougar Town 7.15 Aliens in America
8.05 Hancock. Actionfilm (USA
2008) 9.25 Teletip Shop 12.10 Two
and a Half Men 13.30 2 Broke Girls
13.55 New Girl 14.20 The Big Bang
Theory 15.35 How I Met Your Mother.
Silvesterlaune. Sitcom 17.00 Live: taff
18.00 Newstime 18.10 Die Simpsons. Szenen einer Ehe / Begräbnis für
einen Feind 19.05 Live: Galileo
9.00 heute 9.05 Volle Kanne 10.30
Rosenheim-Cops 11.15 SOKO Wismar
12.00 heute 12.10 drehscheibe
13.00 ZDF-Mittagsmagazin 14.00
heute – in Deutschland 14.15 Die
Küchenschlacht 15.00 heute 15.05
Topfgeldjäger 16.00 heute – in Europa
16.10 SOKO Kitzbühel 17.00 heute
17.10 hallo deutschland 17.45 Leute
heute 18.05 SOKO 5113 19.00 heute
mit Wetter 19.25 WISO
11.50 Bürgeranwalt 12.35 Bewusst
gesund 13.00 ZIB 13.15 heute
mittag 14.00 Frisch gekocht 14.25
Bianca – Wege zum Glück 15.10
Sturm der Liebe 16.00 Die BarbaraKarlich-Show 17.00 ZIB 17.05 heute
österreich 17.30 heute leben 18.30
heute konkret 18.51 heute infos und
tipps 19.00 Bundesland heute 19.23
Wetter aus dem Bundesland mit Zeit im
Bild mit Wetter 19.55 Sport aktuell
5.10 Explosiv – Weekend 6.00 Live:
Guten Morgen Deutschland 8.30 Gute
Zeiten, schlechte Zeiten 9.00 Unter
uns 9.30 Betrugsfälle 10.00 Die
Trovatos – Detektive decken auf 12.00
Punkt 12 14.00 Verdachtsfälle 17.00
Betrugsfälle 17.30 Unter uns 18.00
Explosiv – Das Magazin 18.30 Exclusiv
18.45 RTL aktuell 19.05 Alles was
zählt 19.40 Gute Zeiten, schlechte
Zeiten. Soap. Mit Daniel Fehlow
20.00 Prominent!
20.15 Chicago Fire. Dramaserie
Keine Reue / Der Neue. Mit
Jesse Spencer. Heather ist es
vorzeitig entlassen worden
und nimmt ihre Söhne, Ben
und Griffin, wieder zu sich.
22.10 Motive. Krimiserie. Unsichtbar
Mit Brendan Penny
23.00 The Closer. Krimiserie. Vergib'
uns unsere Schuld. Mit Kyra
Sedgwick, J.K. Simmons
23.50 vox nachrichten
0.10 Chicago Fire. Dramaserie
Mit Monica Raymund
1.45 The Closer. Krimiserie
2.30 CSI: NY. Krimiserie
Bombenalarm
20.15 Die Simpsons. Zeichentrickserie. Malen nach Bezahlen /
Ein Sommernachtstrip
Lisas neues Meerschweinchen hat das Bild über
dem Sofa der Simpsons
zerstört. Bei Van Houtens
Garagenflohmarkt kaufen
Marge und Homer ein neues
Gemälde, das sich als wertvolles Kunstwerk entpuppt.
21.10 The Big Bang Theory. Comedyserie. Das Vegas-Weekend
23.10 TV total. Show
0.10 The Big Bang Theory. Comedyserie. Mit Johnny Galecki
1.55 Fringe – Grenzfälle
des FBI. gysteryserie
20.15 Taunuskrimi – Tiefe Wunden
TV-Kriminalfilm (D 2015).
Mit Tim Bergmann, Felicitas
Woll, Nicole Heesters. Regie:
Marcus O. Rosenmüller
21.45 heute-journal. Wetter
22.15 Savages. Kriminalfilm (USA
2012). Mit Taylor Kitsch, Blake
Lively, Aaron Taylor-Johnson
0.15 heute nacht
0.30 Peak – Über allen Gipfeln
Dokumentarfilm (D/I 2011)
2.00 ZDF-History. Dokureihe. Tätern
auf der Spur – Was Forensik
wirklich kann. Die Doku zeigt,
was die Forensik wirklich geleistet hat und leistet – vom ersten
Fingerabdruck bis heute.
20.05 Seitenblicke
20.15 Die Promi Millionenshow
Show. Gäste: Angelika
Kirchschlager (Sängerin),
Julia Cencig (Schauspielerin),
Werner Gruber (Physiker
und Kabarettist), Alexander
Kumptner (Koch)
22.40 ZIB 2
23.10 Kulturmontag. Magazin
0.10 Tatort. Krimireihe (D 2015).
Freddy tanzt. Mit Klaus J.
Behrendt, Dietmar Bär, Joe
Bausch. Die übel zugerichtete
Leiche des Obdachlosen Daniel Gerber wurde gefunden. Er
war brutal verprügelt worden.
1.40 Kulturmontag. Magazin
20.15 Wer wird Millionär? Show
21.15 Undercover Boss
Doku-Soap. CAP
22.15 Extra – Das RTL Magazin
23.30 30 Minuten Deutschland
Reportagereihe. Die
Dschungelkönige – Karrierekick oder Karriereknick?
0.00 RTL Nachtjournal
0.30 10 vor 11. Magazin
Die Schule des Schwimmens
für Herrscher – Horst Bredekamp über das ikonografische
Bild von Karl dem Grossen
bis Mao Tse Tung
0.55 Extra – Das RTL Magazin
2.10 Undercover Boss
3.05 RTL Nachtjournal
tsR
Rsi la 1
kabel 1
3 sat
Rtl 2
12.10 Plus belle la vie 12.45 Le
12h45 13.15 Météo 13.20 Ensemble 13.30 Toute une histoire 14.40
L'histoire continue... 15.20 Patrouille
des mers 16.05 SœurThérèse.com:
Une affaire de cœur. Téléfilm policier (F
2007) 17.40 Télé la question 18.05
Le court du jour 18.10 Top Models
18.35 La roue de la chance 18.50
Météo régionale 18.55 Couleurs locales 19.20 Météo 19.30 Le 19h30
10.30 La signora in giallo 11.15 Zoo
doctor 12.05 Melissa & Joey 12.30
Telegiornale 12.40 Meteo regionale
12.45 Molla l'osso 13.15 La vita
secondo Jim 13.40 Royal Pains 14.20
Squadra speciale Cobra 11 15.10 Blue
Bloods 16.00 Telegiornale Flash 16.05
Il commissario Kress 17.10 Piattoforte
18.00 Telegiornale Flash 18.10
Zerovero 19.00 Il quotidiano 19.45 Il
rompiscatole 19.55 Meteo regionale
7.35 Cold Case 8.30 Ghost Whisperer
9.25 Without a Trace 10.20 Teletips
Schweiz 12.10 Numb3rs – Die Logik
des Verbrechens 13.05 Cold Case
14.05 Ghost Whisperer 14.55 The
Mentalist 15.55 Live: News 16.00
Castle 17.00 Mein Lokal, dein Lokal –
Wo schmeckt's am besten? 18.00
Abenteuer Leben – Täglich neu
entdecken 19.00 Achtung Kontrolle!
Einsatz für die Ordnungshüter
12.25 sonntags 13.00 ZIB 13.15
Buffer Zone 14.10 unterwegs 14.50
Amerikas legendäre Trails 15.20 Was ist
bloss mit Frankreich los? 15.50 Klippen,
Künstler, Köstlichkeiten 16.20 Oh,
Champs Elysées. 24 Stunden auf Frankreichs berühmtester Meile 16.50 Das
Mädcheninternat der Ehrenlegion 17.35
Traumziel Irland 17.45 ZDF-History.
Das Rätsel von Lockerbie 18.30 nano
19.00 heute 19.20 Kulturzeit
5.20 Grip – Das Motormagazin 6.00
Die Schnäppchenhäuser – Der Traum
vom Eigenheim 6.15 Infomercials
8.15 Die Kochprofis – Einsatz am Herd
9.00 Frauentausch 11.00 Family
Stories 12.00 Köln 50667 13.00
Berlin – Tag & Nacht 14.00 Hilf mir!
Jung, pleite, verzweifelt ... 15.00 Der
Trödeltrupp – Das Geld liegt im Keller
17.00 Die Geissens – Eine schrecklich
glamouröse Familie! 18.00 Köln 50667
20.00 Météo
20.10 TTC (Toutes taxes comprises). Magazine économique
1500 francs pour arrêter
de fumer? / Les victimes
polonaises du franc fort
20.40 Mariage à l'anglaise. Comédie
sentimentale (GB 2013)
Avec Rosie Byrne, Rafe Spall,
Anna Faris. Regie: Dan Mazer
22.20 Game of Thrones. Série
d'aventures. Deux épées
Avec Peter Dinklage
23.25 Sleepy Hollow Série d'aventures. Le marchand de sable
0.05 Witches of East End
Série fantastique. A la
poursuite du serpent d'or
20.00 Telegiornale
20.35 Meteo
20.40 Black Jack
21.10 Broken City. Film thriller (USA
2013). Con Mark Wahlberg,
Russell Crowe. Billy Taggart,
un ex poliziotto di New York
ed ora detective privato, viene
assunto dal sindaco Nicholas
Hosteler per indagare sulla
sospetta infedeltà della moglie...
22.55 Meteo notte
23.05 Segni dei tempi
Settimanale protestante
23.30 The Closer. Serie gialla. Zona
di guerra. Con Kyra Sedgwick
0.10 Il Divo. Biografia (I 2008). Con
Toni Servillo, Anna Bonaiuto
20.15 Last Samurai. Actionfilm
(USA 2003). Mit Tom Cruise,
Koyuki.Regie: Edward Zwick
23.15 The Missing. Drama (USA
2003). Mit Tommy Lee Jones,
Cate Blanchett, Evan Rachel
Wood. Regie: Ron Howard
Den Kern von «The Missing»
bildet die Thematik der in
ihren Grundfesten erschütterten Familie. Obwohl es nichts
zu geben scheint, das den
Bruch zwischen Vater und
Tochter kitten kann, finden
sich Vergebung und Mut in der
Situation, inmitten der Wildnis
auf sich allein gestellt zu sein.
1.55 Late News
20.00 Tagesschau
20.15 Universum Spezial. Dokureihe
Die Vampirprinzessin
21.05 Universum History. Dokumentationsreihe. Gonsalvus –
Die wahre Geschichte von
«Die Schöne und das Biest»
22.00 Kinder des Kalifats –
IS Rekrutierung in Österreich. Dokumentation
22.25 kreuz und quer. Reihe
Herr Schuh und die Liebe –
Erzählt von Franz Schuh / Der
Mann mit den 100 Kindern
23.50 Reporter. Reportagereihe
Die Lawine im Nacken: Check
the risk – Have fun
0.15 10vor10
19.00 Berlin – Tag & Nacht
20.00 RTL II News
20.15 Die Geissens – Eine
schrecklich glamouröse Familie!
Doku-Soap. In der aktuellen
Episode besichtigen Robert
und Carmen ihr neues Winterdomizil, traumhaft gelegen in
den französichen Alpen. Ausserdem erwartet Stewardess
Mandy eine Überraschung.
21.15 Melanie Müller – Dschungelkönigin in Love! (4). Doku-Soap
22.15 Der Trödeltrupp – Das Geld
liegt im Keller. Doku-Soap
23.05 Die Kochprofis – Einsatz
am Herd. Doku-Soap
1.05 Zugriff – Jede Sekunde zählt
aRte
b3
supeR-Rtl
3+
swR
15.45 Kurioses aus der Tierwelt
16.10 Heimathafen 17.00 X:enius
17.25 Mammuts 18.20 Indiens wilde
Schönheit 19.05 Paare. Beziehungsgeschichte (D 2013) 19.10 ARTE Journal
19.30 Wildes Indochina (1/5) 20.15
Die Liebe in den Zeiten der Cholera.
Drama (USA 2007) 22.30 Helden der
Nacht – We Own the Night. Thriller (USA
2007) 0.20 Aus meinem syrischen
Zimmer. Dokumentarfilm (D/F/SYR 2014)
15.05 Polizeiinspektion 1 15.30 Wir
in Bayern 16.45 Rundschau 17.00
Frech & Frei 17.30 Frankenschau
aktuell 18.00 Abendschau 18.45
Rundschau 19.00 Querbeet 19.45
Dahoam is Dahoam 20.15 Jetzt mal
ehrlich 21.00 Lebenslinien 21.45
Rundschau-Magazin 22.00 Faszination
Wissen 22.30 Puzzle 23.00 Nachtlinie
23.30 Rundschau-Nacht 23.40 LeseZeichen 0.10 Dahoam is Dahoam
14.35 Tom und Jerry 15.00
Angelo! 15.25 Cosmo und Wanda
15.55 Die Dschungelhelden 16.20
What's New Scooby-Doo? 16.45 Familie Fox – Die Geheimnishüter 17.15
TOGGO Wunsch-Wochen 17.40 Coop
gegen Kat 18.10 Go Wild! 18.45
WOW: Die Entdeckerzone 19.05
Tom und Jerry 19.45 Angelo! 20.15
Monk 22.05 Psych 23.50 Monk
0.40 Shop24Direct Schlagernacht
5.59 ESO.TV 8.00 HSE24 9.00 ESO.
TV 16.01 Die Simpsons 16.43 The
Big Bang Theory 17.23 How I Met Your
Mother 18.08 How I Met Your Mother
18.31 How I Met Your Mother 18.56
How I Met Your Mother 19.20 The Big
Bang Theory 19.44 The Big Bang Theory 20.14 The Mentalist 21.06 The
Mentalist 22.01 CSI – Den Tätern auf
der Spur 23.00 The Mentalist 0.37
CSI – Den Tätern auf der Spur
17.05 Kaffee oder Tee 18.00
Landesschau aktuell 18.15 Mensch,
Leute! 18.45 Landesschau BW
19.30 Landesschau aktuell 20.00
Tagesschau 20.15 Frauchen und die
Deiwelsmilch. TV-Krimikomödie (D 2014)
21.45 Landesschau aktuell 22.00
Sag die Wahrheit 22.30 Meister des
Alltags 23.25 Die Besten im Südwesten 23.55 Schlauberger – Quizzen, was
Spass macht! 0.25 Die Montagsmaler
9
tv-tipps
Taunuskrimi – Tiefe Wunden
20.15 | ZDF tV-KriminAlFilm: Der 92-jährige
Holocaust-Überlebende David Joshua Goldberg
wurde in seinem Haus im Taunus regelrecht
hingerichtet. Der Mörder schrieb mit dem Blut
seines Opfers die Zahl «16145» auf den Flurspiegel. Bei der Obduktion der Leiche macht der Gerichtsmediziner eine seltsame Entdeckung: Auf
der Innenseite des linken Oberarmes finden sie
Reste einer Tätowierung, wie sie bei der WaffenSS üblich war. Die Kommissare Pia Kirchhoff
(Felicitas Woll) und Oliver von Bodenstein (Tim
bergmann) untersuchen den mysteriösen Fall.
Die Liebe
in den Zeiten der Cholera
20.15 | Arte DrAmA: Als Teenager ist Telegrammbote Florentino (Javier Bardem) mit
seiner Liebe zur schönen
reichen Fermina (Giovanna
Mezzogiorno) schlicht abgeblitzt. Sie heiratet einen Arzt.
Doch Florentino gibt nicht
auf. 50 Jahre später wagt er
einen neuen Versuch.
Frauchen und die Deiwelsmilch
20.15 | SWr tV-KrimiKomöDie: Die Bankangestellte Miri (Daniela Katzenberger) hat nicht nur
einen zugelaufenen Dackel namens Frauchen,
sondern auch ein besonderes Zahlenverständnis, einen ausgeprägten Gerechtigkeitssinn und
einen nicht zu unterdrückenden Hang zur Kuppelei.
Und weil sie sich aus Angelegenheiten, die sie nichts
angehen, nicht heraushalten
kann, gerät sie oft mit Mitmenschen aneinander.
Last Samurai
20.15 | KAbel 1 ActionFilm: Der desillusionierte
Ex-US-Captain Nathan Algren (Tom Cruise) baut
im Jahr 1876 für den jungen japanischen Kaiser
eine moderne Armee auf, mit der dieser die
rebellierenden Samurai bekämpfen will. Schon
in der ersten Schlacht wird
Algren von dem Samuraiführer Katsumuto gefangen
genommen und lernt die
Traditionen und Wertvorstellungen seiner Feinde
kennen und schätzen.
Savages
22.15 | ZDF KriminAlFilm: Chon (Taylor Kitsch,
r.) und Ben (Aaron Taylor-Johnson), die im
sonnigen Kalifornien viel Geld mit dem Anbau
und dem Verkauf von hochwertigem Marihuana verdienen, bekommen Stress mit einem
mexikanischen Drogenkartell. Um die beiden
zu einer Partnerschaft zu
«überreden», lässt die eiskalte Kartellchefin Elena deren
Freundin O kidnappen.
Chon und Ben entwerfen
daraufhin einen Plan, um
zusammen mit O zu fliehen.
The Missing
23.15 | KAbel 1 DrAmA: Der Fährtensucher
Samuel Jones (Tommy Lee Jones) will sich mit
seiner Tochter Maggie aussöhnen, 20 Jahre,
nachdem er seine Familie verlassen hat, um bei
den Apachen zu leben. Maggie jedoch will von
ihm nichts mehr wissen, da sie ihn für den Tod
der Mutter verantwortlich
macht. Dann wird aber ihre
älteste Tochter vom psychopathischen Schamanen El Brujo
entführt, und sie muss Sam
notgedrungen um Hilfe bitten,
El Brujos Spur zu finden.
Diese Familie hat eine Zukunft.
Dank Ihnen.
EINlIEFErUNG zUr
<wm>10CAsNsjY0MLQw0rUwNzcwtwAAcW4emg8AAAA=</wm>
FrüHjaHrSaUkTIoN
<wm>10CAsNsjY0MDAw1TU0tDC3tAAAeyEhrw8AAAA=</wm>
<wm>10CFXKIQ7DQAxE0RN5NTO2ld0aRmFRQFW-pCrO_VHasnzps7fvlQ3_1-14bc8igDSyL6OXK9voURy9hbJASWA--M1DiJs3OsKB-TMGmjRJwzBfZoTa-f5cD1TuvXIAAAA=</wm>
<wm>10CFXKqw6AMBBE0S_aZma7pS0rSV2DIPgagub_FQ-HuOqe3j0FfC1t3dvmBItKyRm5OFMMJTtpgclBVgXTTIugqfGnhRHPwHiNgMI6aKJVog2dLFzHeQOjhmJacAAAAA==</wm>
Partnersuche mit Herz und Verstand
Wir unterstützen Sie persönlich.
GEMälDE GraFIk plakaTE
•
•
SCHWEIzEr kUNST aNTIqUITäTEN
•
071 944 36 16 / niemehrallein.ch
Ganze Sammlungen und Nachlässe
besichtigen wir auf Wunsch an Ihrem
Domizil. Unverbindliche Beratung und
Einlieferungen bis Mitte März 2015.
Monbijoustrasse 30/32 CH-3001 Bern
Telefon 031 560 10 60 Fax 031 560 10 70
•
•
•
[email protected]
Goodwill
www.dobiaschofsky.com
<wm>10CAsNsjY0MDQx0TU2NzQwNwEA1ndf_A8AAAA=</wm>
<wm>10CFXKqw6AMBBE0S_aZmcfLVBJ6hoEwdcQNP-vWHCIyYh7eq-e-NvatqPtFQwz0gIuVuGauKDCSjKOF1EJsESYQ2T8PEHZlHm8hiAkOuARyacxaU73eT0tKpbXcgAAAA==</wm>
Spenden Sie 25 Franken:
SMS an 488 mit Text HEKS SPENDE 25, danke.
****Hotel -­ 7 Tage HP + Skipass/Skikurs & Wellness ab CHF 670
Saunalandschaft mit Relaxbecken, Hallenbad im Dachgeschoss mit Whirlpool & Panoramaterrasse
www.polster-landheer.ch
SPINAS CIVIL VOICES
3 Länder-­skisafari.com
Im Kleinen Grosses bewirken.
%
"%&'!%#"* $
%#+ !
%$("$* 4<= 048 48=0;8,=498,6 0;1962;04.30; %:0B4,64<= 48 /0; 0;
<=066>82 ?98 =0.384<.308 &30;79:6,<=08
; >8<0;0 -=046>82 98=;966482 <>.308 @4; ,7 %=,8/9;= 9
7,=
7< 04808 <06-<=8/4208 ,70 9/0; 0;;8
8 /40<0; #9<4=498 <48/ %40 ?0;,8=@9;=64.3 1; /40 ;<=066>82 >8/ #16020
?98 #;9/>5=,65>6,=49808 1; /08 2,8B08 )0;5:6,=B 97,=
7< 40
99;/48,=498 /0; $93<=911:;04<[email protected]>82 48 +><,7708,;-04= 74= 48
5,>1 ,=0;4,6?0;@,6=>82 >8/ 48,8B@0<08 /40 02604=>82 >8/ ;<=06
6>82 ?98 8?0<=4=49808 <9@40 /0; >1-,> >8/ /40 #16020 ?98 %A<=0708
B>; ;<=066>82 >8/ 8,6A<0 /0; 9<=08 203;08 0-081,66< B> 3;07
>12,-0820-40= +>/07 ,5=>,64<40;08 %40 /40 #6,85,65>6,=498 74= /08
80>0<=08 #6,8@0;=08
78 Mal das Training verpasst.
55 Mal das Wochenende durchgearbeitet.
1 neues Medikament gegen Krebs entwickelt.
Mit Ihrer Spende fördern wir engagierte Forscherinnen
und Forscher, um die Behandlungsmethoden gegen Krebs
immer weiter zu verbessern. PK 30-3090-1
; /40<0 <:,8808/0 #9<4=498 0;@,;=08 @4; 0480 ,-20<.369<<080 5,>1
7884<.30 9/0; =0.384<.30 ><-46/>82 74= 0480; )04=0;-46/>82 48 0
=;40-<@4;=<.3,1= <9@40 048 2>=0< (0;<=8/84< ?98 #;9/>5=498<:;9B0<<08
;1,3;>8208 48 /0; 0=;40-<->.33,6=>82 48 04807 8/><=;40>8=0;803
708 <48/ ?98 (9;=046 "1108304= 47 '72,82 74= >8<0;08 4=,;-04=0;8
47 0=;40- <9@40 2>=0 (8@08/0;5088=84<<0 ;>8/08 3; #;9146 ,-
; 830;0 ><581=0 <=03= 3808 ;2 ,;=480664 4;05=@,36 20;80 B>; (0;12>82
3;0 597:60==08 0@0;->82<>8=0;6,208 <08/08 %40 -4==0 ,8
%%$(% #0;<98,6,-=046>82 $4..,;/9 &384 97,=
7< ;4..,;/9=3908407<<0;?4.0<.3 4;05=@,36 % 97,=
7<
@@@07<2;4?9;A.3
HEUTE AUF TELE SÜDOSTSCHWEIZ
Sara machts
Sara fabriziert einen
Briefkasten und sorgt damit
für hoffentlich mehr Liebesbriefe statt Rechnungen!
Am Meer,
beim Wandern,
für sich,
für die Andern.
www.rega.ch
Reality-Show (CH, 2015)
Sara machts ab 18.20 Uhr
(stündliche Wiederholung)
WWW.TELESUEDOSTSCHWEIZ.CH
DO BIN I DAHAI
erotik.suedostschweiz.ch
Sinnliche Lady (46) für magische Momente.
Nur Hausbesuche. 077 419 05 30
TRANSSEX=CHUR=Super Brüste, sexy enger Po.
Gern 1A Französisch AL/AV/ diskret 078 685 30 80
LA QUOTIDIANA
GLINDESDI, ILS 2 DA FAVRER 2015
La tema astga buca predominar
„ Ils 11 da settember 2001 ha la Kaida (organisaziun terrorista sut l’enzenna dad Osama Bin Laden) mazzau
enzacons mellis civilists. Buca mo
l’attacca sin las tuors schumellinas
da New York, plitost la tema ch’ins ha
cultivau dapi lu, disfa las valurs americanas. Enstagl da temer pervia dils
eveniments dils 11 da settember,
duessen nus emprender digl emprem
d’uost 1291. Aschia ha il politolog american Benjamin R. Barber (cussegliader
dalla regenza Clinton) scret ella «Gasetta Turitgesa» dils 10 da settember 2006
en in schatg davart il tema «democrazia».
Barber ha studegiau a siu temps quater onns en Svizra, denter auter agl Albert-Schweitzer-College a Curwalda ed
ha publicau in remarcabel cudisch sur
dil vegl Grischun (Alt Fry Rätien) e sia
«democrazia».
Lu hagi el realisau che democrazias
pintgas seprestien meglier che pussonzas grondas da mussar ad auters ils avantatgs dalla democrazia. Ei seigi buca la
pussonza, mobein la stadera en quella
(«checks and balances»), la neutralisaziun da pussonza, che fetschi pusseivla
ina democrazia funcziunonta.
En quei senn meinan ils fatgs dils 11
da settember e l’uiara encunter il terrorissem en moda prigulusa naven dallas
veras ed urgentas damondas dalla carstgaunadad: Co san ins frenar e domesticar il capitalissem? Co surmunt’ins la
pupira e la desperaziun? Co selai nies
ambient salvar che la modernisaziun
sezza fa empaglia senza schanetg? Co sa
la democrazia funcziunar era leu nua
che la glieud crei ni a sia nuviala ni als
mess [ambassadurs] che transmettan ella?
Il capitalissem dad oz – cunzun igl
american surprivatisau, orientaus viers
la supercumpra ed il consum, desinteressaus vid damondas d’egalitad – ei
culpeivels en dus risguards: El producescha bia memia bia rauba per glieud
cun scars basegns reals ed ignorescha a
medem temps ils basegns zun reals da
milliardas carstgauns, sclaus e bandischai dalla fiera. Il capitalissem global,
che creescha basegns (cun reclama e
marketing, uaffens dall’economia
postmoderna da consum), rinforzescha ils inimitgs dalla modernisaziun e
fleivlenta sesez e cheutras era la democrazia.
Sefixar sil tema terrorissem ed islam
ha menau tier in fauls conflict ost-vest,
tiella «lutga dallas culturas» ch’exista en
verdad buc. Il ver problem ei il conflict
nord-sid, pia pupira e desperaziun, marginalisaziun economica e situaziun senza speronza dalla gronda part dils car-
11
„ ROVEREDO
Regenza da Grischun
e Tessin sin visita
(cc) Ils presidents da las regenzas dals
chantuns Grischun e Tessin visitan oz cuminaivlamain las scolaras ed ils scolars da
las scolas secundaras e realas da la Val Mesauc e da la Val Calanca.
Tant il president da la regenza dal Grischun Martin Jäger sco er il president da
la regenza dal chantun Tessin Manuele
Bertoli mainan il departament d’educaziun da lur chantun. Ina visita da scola
pussibilitescha perquai il barat d’experientschas e d’infurmaziuns.
Las scolaras ed ils scolars pon tschentar dumondas davart la lavur dals presidents da las regenzas, ma er davart il sistem da furmaziun e davart ses svilup futur. Bleras scolaras e blers scolars profitan
numnadamain da lur pussaivladad da
cuntinuar cun lur scolaziun suenter il
temp obligatoric da scola en il chantun
vischin Tessin.
A la fin da la visita vegn servì in aperitiv als presidents da las regenzas sco er a
las commembras ed als commembers
preschents da l’autoritad regiunala da
scola.
„ PARTIDA LIBERALA
Pld vul divrir il
marchà d’energia
cumpletamain
Il politolog american Benjamin R. Barber.
stgauns che vivan cun mo dus dollars
per di.
(Historia svizra vegn interpretada oz
empau auter che dil temps che nus mavan a scola. E quasi mintg’onn, buca pér
dapi la cumissiun Bergier, vegn quella
rescretta da niev. Heroxs ed eveniments,
ch’ins tertgava ch’ei seigien immortals,
crodan bibrudi. Rütli, Morgarten, Marignano, Sempach, van sper nus ora sco
staziuns fuostgas ella tschaghera dil tard
atun, e heroxs sco Guglielm Tell, Winkelried, Benedetg Fontana, Clau da Flia
crodan sco fercaglia.
Barber enconuscheva aunc buca las
danievs partenent l’interpretaziun historica da nos dis. Tonaton trai els el certas ductrinas digl emprem d’uost 1291.
Capeivel: El haveva entschiet cun la
Historia dalla Libra Rezia ch’ils historiografs svizzers datgan pil solit pauc
avunda).
Igl ei stau l’absenza da pussonza, scriva Barber, che ha lubiu alla Svizra, encugnada denter ils imperis austriacs e franzos dad anflar sia via alla libertad. Ella ei
MAD
aunc adina libra – cumbatta plein fetgas
cun da tutta sort problems e dubeta da
sesezza sco tuttas autras societads – mo
ella ei beincapiu libra, multiculturala e
pascheivla el center dall’Europa. Sper
l’Europa, mo buca diltut lien.
Ord mia vesta ei quei plitost positiv
che negativ. Buca mo Kabul e Teheran,
era Brüssel e Washington san emprender bia da Berna, Ligiaun, Genevra e
Cuera. La Svizra ha stuiu emprender sia
lecziun d’independenza gia dapi 700
onns, ferton che autras naziuns havevan lu aunc gnanc fieter d’independenza.
Uri, Sviz e Subsilvania han renunziau
a lur independenza oriunda en favur
dalla federaziun e cooperaziun ditg avon
che l’Europa ha percepiu la muntada
dalla suveranitad. Ils Svizzers han stuiu
vegnir a strada cun differenzas, ferton
che tiaras sco la Frontscha e l’Engheltiara ein idas la via directa dall’unificaziun
ed unitad.
El mund global dad oz, nua che differenzas caschunan intoleranza, agres-
siun, uiara e genocidi, duess ins seregurdar dalla historia d’ina tiara, nua che la
suletta «uiara burgheisa» (Il Sonderbund) ha fatg strusch in tozzel morts.
En Svizra ha la libertad buca funcziunau adina, mo mai han ils Svizzers
sfurzau si la libertad ad auters cun las armas. Il cuntrari da Napoleon che leva
prescriver ad els la libertad cun forza.
Impurtontas pil mund postmodern
ein pia buca las letgas dils 11 da settember 2001, pertgei ch’ellas tractan da tema, unilateralitad e reacziun armada, da
suppressiun ed intoleranza. Bia dapli
valan las normas digl emprem d’uost
1291 – normas d’independenza vicendeivla, da cooperaziun necessaria e da
confederaziun obligatoria. Sch’ils Stadis
Uni d’America stimassen pli fetg
l’experientscha da pintgas democrazias
sco la Svizra, lu dess ei probabel pli
grondas schanzas da surviver per novas
democrazias e dapli aspects d’arrivar alla pasch.
B. R. Barber e sia vesta svizra;
arr. e translatau dad Alexi Decurtins
(cp) La pld Grischun as metta aint per
drivir il marchà da l’energia electrica, ma
quai cumplettamaing e brich be a mezzas. La PLD.Ils Liberals Grischun va fich
daperüna culla posiziun da la regenza grischuna areguard l’avertüra dal marchà
d’electricità. Quista posiziun va al Departamaint federal da l’ambiaint, energia, traffic e communicaziun. Uossa basta cun il gö vi e nan: Cliaints sco producents ston savair che chi’d es dret e quai
sün lunga vista. I nun es da chapir perche
chi nu’s voul drivir quist marchà. Nö be
chi chi furnischa es important, eir in che
maniera cha l’electricità es gnüda prodotta.
Il model da la confederaziun, l’uschèdit model WAS, es be ün mez pass. El as
cunfà bain cun la strategia d’energia da la
confederaziun, ma quella nu cuntainta
neir e perquai è’l da sbüttar.
Müdar vi e nan dal consüment tanter
provedimaint da basa e marchà liber gess
plainamaing a cuost da quel chi’d es respunsabel per la rait, uschè l’avis da la regenza grischuna.
Scha ün’avertüra totala nun es pussibla, lura sarà da refüsar la refuorma,
uschè es l’idea da la pld Grischun.
Ussa, o Segner, lais ti ir en pasch
tia survienta tenor tiu plaid.
Pertgei mes egls han viu tiu salit,
che ti has preparau avon tut ils pievels:
Ina glisch per sclarir ils carstgauns,
ina gloria per tiu pievel d'Israel.
Lc, 2.29– 32
En engrazieivladad prendein nus cumiau da nossa cara mumma,
sira, tatta e sora
Maria Tresa Beeli-Bundi
3 d’october 1917 – 29 da schaner 2015
Piarder la buna vesida ei stau per ella ina gronda grevezia. Seremessa al destin eis ella ida pass
per pass e cun gronda fidonza viers la glisch eterna.
Nus engraziein a tut quels buns carstgauns ch’ein segidai cun ella duront sia liunga veta, che
han visitau e tgirau ella en siu temps da malsogna e vegliadetgna, Dieus paghi.
Adressa da malencurada:
Francisca Beeli
Via Pervenda 3
7180 Disentis/ Mustér
En tgeua malencurada:
Rita, Francisca e Gabriel Beeli
Ignaz e Maja Beeli-Brack
Ines Beeli-Blaser cun Roman e Claudia
Aluis e Rosa Bundi-Hölzl, frar
tuts parents ed enconuschents
Il survetsch divin funeral e la sepultura dall’urna han liug mardis, ils 3 da fevrer 2015
allas 14.00 a Platta.
FOTO S. ROTHMUND
12
A FIN Z
GLINDESDI, ILS 2 DA FAVRER 2015
„ CONVIVENZA
La citad da las superlativas
– São Paulo
main las vias. São Paulo è
ina da las citads cun las pli
grondas stagnaziuns dal
traffic en tut il mund –
mintgatant cuntanschan
quellas ina dimensiun da
300 kilometers. En cumpa­
regliaziun èn ils 15 kilome­
ters colonna da stad davant
il Gottard ina piculezza.
DA SIMON DENOTH*
I
n enconuschent da mai
lavura dapi trais onns en
Brasilia per in’organisaziun
da la regenza britannica.
Ses contract va a fin quest
onn, uschia ch’el sto proba­
blamain ir en in auter pa­
jais. «Sche ti na fas betg ina
visita a mai, manchentas ti
ina gronda schanza.» E
sch’el n’avess betg insistì,
n’avess jau forsa betg fatg il
viadi. Cunquai che jau na
saveva gnanc in pled portu­
gais fin dacurt e perquai
che jau aveva tschertas re­
salvas areguard la segirtad
era mes interess per quest
pajais plitost limità. Plina­
vant ma vegniva endament
en connex cun Brasilia mo
samba, ballape, splagias e
caipirinha.
T
ge errur. Effectiva­
main po la Brasilia es­
ser in pajais da vacanzas
tropic populà cun glieud
che sa mover ils chaluns
meglier che nus Svizzers.
Ma la Brasilia po er esser in
pajais cun grondas ambi­
ziuns seriusas. Schebain che
l’economia stagnescha per
il mument, resta la Brasilia
in pajais da las superlativas.
Nagin lieu na represchenta
quai meglier che la metro­
pola São Paulo – in moloch
da betun surdimensiunà.
D
urant mes segiurn en
Brasilia saveva jau en
nagin mument nua che jau
ma chattava. Questa citad
gigantica n’aveva per mai ni
fin ni cumenzament. La ci­
tad da São Paulo n’è per bler
betg uschè bella sco sia riva­
la Rio de Janeiro, ma sco or­
ganissem è ella gist uschè fa­
scinanta per scuvrir.
S
es intschess è circa
uschè grond sco il
chantun Grischun cun ina
L
a metro è bain pli mo­
derna e netta che quel­
la da Paris u Milaun, ma
tut quels che han da dir in­
satge en la citad prefere­
schan l’auto. Per l’auta so­
cietad datti però in’alterna­
tiva: l’aria. Actualmain ha
São Paulo il pli grond traf­
fic da helicopters en l’entir
mund.
pitschna differenza: sin ils
passa 7000 kilometers qua­
drats na vivan betg
200 000, mabain stgars 20
milliuns persunas. Cun
quai tutga São Paulo tar las
citads las pli populadas dal
mund. Ella è il center eco­
nomic dal pajais e la pli
gronda zona industriala en
l’America Latina. São Paulo
ha trais plazzas aviaticas in­
ternaziunalas, da quellas è
Guarulhos la pli gronda en
l’entira America Latina.
S
uenter tantas superlati­
vas èsi era bel da turnar
enavos en Svizra. Co schain
nus qua tar nus: «Small is
beautiful.»
* Simon Denoth lavura sco responsa­
bel per la communicaziun d’interpre­
sa tar Asendia, ina joint venture inter­
naziunala da la Posta Svizra. El ha ra­
gischs engiadinaisas e ha studegià
politologia. Sin twitter: @simon_de­
noth.
E
n questa citad vegn or­
ganisada la segund
gronda Biennala d’art dal
mund suenter quella da Ve­
nezia ed ins chatta qua il pli
grond cumplex d’abita­
ziuns dal mund – cun circa
5000 abitants en 1160 uni­
tads d’abitar. Plinavant ha
lieu qua la pli gronda para­
da dad omosexuals en l’en­
tir mund, cun var dus mil­
liuns participants. E final­
main è São Paulo cun 1000
interpresas tudestgas il lieu
cun la pli auta concentra­
ziun da forza economica
tudestga – ordaifer la Ger­
mania.
Vocabulari
citad
– Stadt
enconuschent – Bekannter
pajais
– Land
manchentar – verpassen
resalva
– Vorbehalt
ballape
– Fussball
splagia
– Badestrand
chalun
– Hüfte
segiurn
– Aufenthalt
sa chattar
– sich befinden
scuvrir
– entdecken
intschess
– Einzugsgebiet
stgars
– knapp
tutgar
– angehören
unitad d’abitar – Wohneinheit
emploià
– Beschäftigter
surprendent – überraschend
stuppar
– verstopfen
stagnaziun
dal traffic
– Verkehrsstau
piculezza
– Klacks
cumparegliaziun – Vergleich
«
Volkswagen do Brasil»
ha 20 000, «Mercedes­
Benz do Brasil» ha 13 000
emploiads. Alura n’èsi betg
surprendent che mintga
mais staupan 20 000 vehi­
chels novs supplementar­
Unterstützt von der Lia Ruman­
tscha
„ L’AURA
Aura d’enviern
Situaziun generala: Ina zona da
pressiun bassa cun il center sur la
Mar da l’ost cuvra praticamain
l’entira Europa. Ils vents dal
nordvest portan aria polara frai­
da e temporarmain er umida vers
las Alps.
–3°
Oz: Per gronda part fitg ne­
–8°
blì, sin las spundas nord
Mustér
da las Alps per gronda
part era naiv. En la Bas­
sa ed en il Giura en il de­
curs dal di scleridas. En las
muntognas ferm vent da nord­
vest, en la Bassa da sidvest.
Prognosas: Il mardi suenter ina
notg clera e fraida per gronda part
sulegliv. La mesemna avantmezdi
en las muntognas anc sulegliv, en
il decurs dal di adina pli neblì.
Landquart
Glion
–3°
–7°
–10°
–6°
1°
–3°
0°
–4°
–10°
–6°
–10
–6°
Cuira
Scuol
Spligia
Mesocco
–10°
–6°
Tavau
Arosa
Zernez
Tusaun
0°
–6°
Nominaziuns da la Partida socialdemocratica da Grischun
„ (lq) La dieta da la Partida so­
cialdemocratica dal Grischun ha
nominà trais candidatas e dus
candidats per las elecziuns dal
cussegl naziunal da l’atun 2015.
0°
–6°
–14°
–6°
San Murezzan
Sta. Maria
0°
–6°
Poschiavo
La ps grischuna va en il cumbat
electoral cun la cussegliera na­
ziunala en uffizi Silva Semadeni,
suandada da Jon Pult, Hanna
Bay, Beatrice Baselgia ed Andreas
Thöny. Plinavant recumonda la
ps da refusar las duas iniziativas
da la pcd e dals verd­liberals che
na sajan betg ponderadas finan­
zialmain bain.
„ NOVITADS WWW.RTR.CH
Rona duai survegnir Tschintg vehichels
Allemann Zinsli
center dal passlung involvids en accident depona la bilantscha
A Rona duessi dar in center da
passlung. Igl è previs da porscher
in’infrastructura adattada cun
duschas ed indrizs sanitars. Sco
quai che l’iniziant dal project Fadri Durband ha ditg vegnia el pro­
ximamain a preschentar ils plans
a l’allianza da las vischnancas dal
Surses. Sper il center da passlung
duai quai dar in parc cun radund
in tozzel chalets mobils. Dus da
quels sajan gia construids e que­
sta stad vegnian ins ad installar
duas ulteriuras chasettas da laina.
Questa fin d’emna organisescha
la Giuventetgna e sport ils dis da
passlung sin la planira da Rona.
Radund 200 atletas ed atlets en­
fin 20 onns èn annunziads.
Venderdi hai dà sin l’autostrada
A13 a Zezras in accident. Tschintg
autos èn stads cumpigliads. Sco
quai che la polizia scriva han duas
persunas stuì consultar in medi.
Perquai ch’i aveva naiv sin via ha
l’auto d’in’automobilista cumenzà
a glischnar ed è collidà cunter la
saiv directiva. Tar ils autos che ve­
gnivan suenter hai dà ina collisiun
da chadaina. La polizia ha manà il
traffic durant in’ura e mesa mo sin
in vial. I ha dà colonnas.
Il biro da cussegliaziun e fiduzia­
ri da Cuira, Allemann, Zinsli e
partenari SA ha deponì sia bilan­
tscha. Quest pass saja inevitabel
en vista a las cifras provisoricas da
l’interpresa. Ins saja ussa vidlon­
der da tschertgar soluziuns per ils
20 collavuraturs. L’entschatta
schaner aveva il cussegl d’admi­
nistraziun denunzià a la procura
publica ses anteriur president che
duai avair defraudà daners e cus­
seglià fallà clients.
Puspè in maraton
dad inline
Quest onn duai puspè dar in ma­
raton d’inline en l’Engiadin’Ota.
Sco quai che la «Posta Ladina»
scriva vul ina firma da la Bassa la­
schar reviver l’eveniment suenter
che quel aveva gì lieu la davosa
giada l’onn 2009. Da lez temp
avevan ils daners mancà per pu­
dair manar vinavant il maraton
d’inline. Las vischnancas da l’En­
giadin’Ota han tramess signals
positivs pertutgant in reviver dal
maraton, anc manca dentant il
permiss dal chantun.
Recurs cunter ovra
da setgentar zinslas
1°
–2°
0°
–4°
FOTO O . ITEM
Il WWF Grischun e l’organisa­
ziun medis per la protecziun da
l’ambient fan recurs cunter l’ovra
da setgentar zinslas da lain che
l’Axpo planisescha a Domat. Cun
il setgentar zinslas vegnia produ­
cì tonnas e tonnas da particlas fi­
nas ch’èn nuschaivlas per la sana­
dad, averteschan las duas organi­
saziuns per l’ambient. En lur re­
curs pretendan il WWF ed ils me­
dis per l’ambient ina schliaziun
per l’ovra electrica da bio­massa
che schanegia l’ambient. En il
senn dad in cumpromiss accep­
tian els in implant redimensiunà.
Iouri Podladtchikov e David Halblützel èn cuntents cun la cursa.
KEYSTONE
Iouri Podladtchikov ha gudagnà
„ Sco gia l’onn passà ha il
campiun olimpic Iouri Podladt­
chikov gudagnà la concurrenza
en la mesapipa al European
Open a Laax. Il Svizzer ha guda­
gnà cun 90,25 puncts, segund è
vegnì il giuven Giapunais Ayumu
Hirano. Sin plaz trais è cun David
Hablützel in ulteriur Svizzer.
Christian Haller da Zernez e Jan
Scherrer cumpletteschan la buna
prestaziun svizra cun ils plazs 5 e
6. Auter ch’igl American Shaun
White è la gronda part dals me­
gliers snowboardists dal mund
stads a la partenza. Tar las dunnas
ha la gronda dominatura, Kelly
Clark dals Stadis Unids, gudagnà.
Cunvegna per cunfinaris talians
Las directuras ed ils directurs
da finanzas dals chantuns Tes­
sin, Vallais e Grischun van
d’accord cun la nova cunvegna
pertutgand ils cunfinaris ta­
lians. Quai resulta d’in inscun­
ter da las directuras e dals direc­
turs da finanzas dals trais chan­
tuns a Berna. La nova cunvegna
pertutgand ils cunfinaris talians
prevesa tranter auter ch’ils chan­
tuns pertutgads pudessan salvar
dapli da l’import da la taglia a la
funtauna – numnadamain 70
pertschient enstagl dals 62 per­
tschient sco d’enfin ussa. En il
Grischun lavuran actualmain
4900 cunfinaris talians.
Scarica

La Quotidiana, 2.2.2015