Pretsch Fr. 1.60
17. annada, numer 229
GA 7007 Cuira Mardi, ils 26 da november 2013
Ursina Giger – chantautura da Mustér
Gist trais premis ha la chantautura Ursina Giger survegnì per sia
musica che mischaida jazz e folc.
Robert Grossmann –
musicist american
La Svizra è daventada per il musicist ladin cun ragischs americanas ses segund dachasa.
4
9 LA VOUSCH DA SURMEIR
Redacziun: Via comerciala 22, 7007 Cuira, tel. 081 920 07 10, fax 081 920 07 15
Habitaziuns enstagl letgs da tgira
Il cussegl federal
recumonda in na
■ (anr/ld) Ils 9 da favrer 2014
sto il pievel prender posiziun
davart l’iniziativa da la pps
cunter ina immigraziun da
massa. Diversas organisaziuns
han gia formulà lur parolas encunter l’iniziativa dal pievel. Ier
ha ina delegaziun dal cussegl federal preschentà a las medias a
Berna ils arguments cunter l’iniziativa. La Svizra haja basegn dal
sustegn da l’immigraziun, e quai
en divers secturs. Grazia a l’im-
migraziun regia en Svizra bainstanza ed occupaziun per tuts. Ils
problems en connex cun l’immigraziun stoppian vegnir schliads
communablamain cun ils chantuns. L’iniziativa veglia returnar
a contingents. Quai saja la fallada politica. Quella pericliteschia
er ils plazs da lavur, ha fatg attent
il minister da l’economia Johann
Schneider-Ammann.
➢ PAGINA 2
Dau cun success la premiera dil teater musical.
FOTO S. ROTHMUND
Premiera da success
per «Bling Bling»
■ (anr/sr) La sonda vargada ha il
Chor d’affons vischnaunca Sumvitg dau cun grond success la
premiera dil teater musical
«Bling Bling – revolta en casa la
Tuor». Gartegiada ei era la secunda
producziun che ha giu liug la dumengia. Omisduas ga ein tut ils
plazs ella sala da cultura a Trun stai
occupai ed era las producziuns
dalla proxima fin da jamna ein gia
vendidas ora. Perquei vegn organi-
Servetsch d’abunents e da
distribuziun: tel. 0844 226 226
mail: [email protected]
20048
9 771424 749004
DA HANS HUONDER / ANR
■ Sursassiala astga disponer
egl avegnir da sulettamein 58
letgs da tgira. Egl avegnir stattan quels a disposiziun a Mustér. Per quei motiv duei vegnir
desistiu dalla casa da tgira a
Sedrun. Persuenter duei vegnir
realisau leu ina residenza cun
habitaziuns per seniors. Mesjamna sera sefatschenta il cussegl
da vischnaunca da Tujetsch da
quella midada dil concept dalla
Fundaziun Casa da tgira Sursassiala. Il concept d’entochen ussa
prevedeva ina casa da tgira cun 55
letgs a Mustér ed ina cun 17 letgs
a Sedrun. La planisaziun dil cantun quenta uss aunc cun in basegns da sulettamein 58 letgs per
Sursassiala. «Il mument maunca
ellas treis vischnauncas ina purschida per persunas che san liquidar il tenercasa pli u meins sur sesezzas, pia ina purschida denter il
dacasa e la casa da tgira», di il president communal da Tujetsch,
Pancrazi Berther. Enstagl d’ina
casa da tgira che vegness tonaton
buca nezegiada cumpleinamein
➢ PAGINA 9
reclama
Service!
0848 724 824
egl avegnir stat ina tala residenza
cun pliras habitaziuns a Sedrun
uss en dicussiun. Ils cuosts per ina
tala ein calculai cun sis entochen
otg milliuns francs. Purtadra da
quella savess ina nova societad
acziunara esser. La strategia dalla
fundaziun, respectivamein dil
Center da sanadad Sursassiala
SA, ei clara: «La casa da tgira duei
esser en liug central a Mustér e la
purschida dil habitar accumpi-
FOTO H. HUONDER
gnau vegn procurada a moda decentrala», di Peter Binz, president
dil Center da sanadad Sursassiala
SA.
➢ PAGINA 5
Nov urari dal traffic public
DA GION NUTEGN STGIER / ANR
■ En trais emnas và en vigur il
nov urari dal traffic public. Tenor
quel vegnan a cursar da glindesdi fin venderdi dapli trens tranter
Cuira e Glion. Durant l’enviern
èsi er pussaivel da chargiar l’auto tras il tunnel dal Veraina fin
mesanotg. Ier è vegnì preschentà
a Cuira il nov urari dal traffic pu-
➢ PAGINA 3
quista temma e che Duri Stecher
chi dirigia il Coro masdà d’Ardez e
Gisep Derungs chi dirigia la Società
da musica da Sent? Tuots trais accentueschan chi saja fingià uossa
uschea cha las singulas societats cumünalas hajan eir divers commembers d’utrò, dals cumüns vaschins.
La Tgèsa s. Vigeli a Sedrun vegn serrada probablamein el decuors digl onn 2015.
Dapli trens en direcziun Surselva
sau ina producziun supplementara che ha liug dumengia, ils 8 da
december allas 16.00. L’Agentura
da novitads rumantscha ha fotografau a caschun d’ina emprova,
gudiu la premiera e silsuenter discurriu cul regissur Jürg Gautschi
che ha scret il toc e segna ensemen
culla dirigenta FlaviaWalder per la
direcziun artistica.
Societats cumünalas
in temps da fusiuns
■ (anr/fa) Minchatant argumenteschan ils adversaris da fusiuns
cumünalas cha la cultura cumünala cun sias differentas societats ris-cha da patir. Pel mumaint
es in trais-cha il proget da fusiun
dals cumüns da Guarda, Ardez,
Ftan, Tarasp, Scuol e Sent. Che
disch la presidenta da la Società da
teater da Ftan Lucia à Porta da
La Fundaziun Casa da tgira Sursassiala preveda ina residenza per seniors a Sedrun
blic en il Grischun. Grazia a las
numerusas midadas pon ins quintar cun dapli colliaziuns e pli curts
viadis. Cusseglier guvernativ Mario Cavigelli ha ditg che cun far
intginas midadas en il nov urari da
traffic vegnia contribuì bler per
l’attractivitad dal Grischun sco
lieu da turissem, d’economia e
d’abitar. Cun la midada da l’urari
dal traffic sa reducescha per exem-
pel il viadi cun il tren da Cuira a
Son Gagl per 11 minutas. Tranter
Cuira e Glion vegnan a cursar,
dasper ils existents, ulteriurs trens
la damaun sco er la saira. Cun l’introducziun dal nov urari dal traffic
public cursescha da nov tranter
Cuira e Lai mintga mes’ura in auto
da posta.
➢ PAGINA 14
Lumnezia fa omagi
allas valerusas
■ (mc) El mument che la fusiun
dallas vischnauncas lumnezianas
ei daventada realitad ed il cumin
ei sil precient da vegnir scassaus
presenta la Lumnezia ina ovra che
regorda al legendar Festival da
Porclas da 1952. Quei event cultural realisaus cun atgnas forzas e
cul sustegn dall’entira Val haveva
carmalau 1952 rodund 13 000
aspectaturs a Vella. Alla gruppa
«Porclas 2012» eis ei reussiu da segirar il material, eruir ils nums
dils protagonists e rimnar rodund
384 fotografias en in album. Ina
gronda raspada ha assistiu sonda
alla vernissascha a Vella.
➢ PAGINA 6
Dapli traffic a la staziun da Glion cun introducir dapli trens da Cuira en direcziun Surselva.
FOTO N. PITARO
2
SVIZRA
MARDI, ILS 26 DA NOVEMBER 2013
■ STATISTICA ECCLESIASTICA SVIZRA 2013
Gratulaziuns vicendaivlas per ils
novs parsuras dal
parlament federal:
dretg il president
dal cussegl naziunal Ruedi Lustenberger e san. il
parsura dal cussegl dals chantuns
Hannes Germann.
KEYSTONE
In scrinari e catschadur
è il pli aut Svizzer
■ (anr/vi) Ruedi Lustenberger presidiescha dapi ier il cussegl naziunal. Il politicher da la pcd lucernais è vegnì elegì cun 175 da 183 vuschs valaivlas. «Jau
sun da l’Entlebuch, hai fatg in emprendissadi da scrinari ed hai manà 37 onns mia
atgna interpresa. Ch’ins ma surdat il presidi dal cussegl naziunal, na sa chapescha
per mai betg da sez. Quai è mes pli grond
success», di Lustenberger. Per sa preparar
sin ses onn presidial ha el aposta fatg curs
intensivs da franzos a Strassburg ed ad
Avignon.
Il bab da tschintg affons sesa dapi 14
onns en il cussegl naziunal e s’engascha en
las associaziuns da scrinaris e mastergnants. El è daventà enconuschent sco
president da la cumissiun da gestiun durant l’affera Hildebrand. Ils ultims onns
ha Lustenberger politisà a favur d’energias
regenerablas e per abandunar l’energia
atomara.
Ses temp liber passenta el il pli gugent
en sia hetta da chatscha, nua che ses collega-chatschadurs, purs e mastergners,
mettian el savens sin punt, sch’insatge na
marschia betg endretg a Berna.
Sco emprim vicepresident ha il cussegl
naziunal elegì Stéphane Rossini (sp/VS) e
sco segunda vicepresidenta Christa Markwalder (pld/BE). Il cussegl dals chantuns
ha tschernì Hannes Germann (pps/SH)
sco president e sco vicepresidents Claude
Hêche (sp/JU) e Raphaël Comte (pld/NE).
Biars lain bein battegiar,
mo paucs maridan en baselgia
(anr) La cuntrada religiusa ei semidada da rudien en Svizra ils davos decennis. Inaga fuvan ins u catolics ni reformai. Oz vivan biars carstgauns d’autras religiuns tier nus. Dallas midadas
profundas ein ton la baselgia catolica
sco la reformada pertuccadas. Quei
resorta d’ina statistica ch’igl Institut per
sociologia pastorala en Svizra ha publicau quels dis. Quella fa era sortir surpresas ed ensiara las cefras dils onns
2005–2012.
Da constatar divers trends
Ellas baselgias secuntinuan divers trends.
La dominonza dallas duas grondas baselgias en Svizra vegn adina dil meins, ferton ch’il diember dils senza confessiun
crescha. Duas tiarzas dils Svizzers ein
aunc adina catolics u reformai. Ils senza
confessiun fan gia ora in tschunavel e vivan principalmein els marcaus.
Cun 38,4 pertschien ei la baselgia catolica la pli gronda cuminonza religiusa
en Svizra. Il diember da ses fideivels ei
restaus – dapi ils onns 1970 – cun ca.
treis milliuns dètg stabils, oravontut pervia dalla ferma immigraziun da catolics.
El trend ei era ch’adina dapli bandunan la baselgia. Ils onns vargai eis ei stau
mintgamai 35 000–45 000 ch’ein extrai
dallas duas baselgias grondas. Conflicts e
scandals ellas baselgias accelereschan
quei exodus. Duas tiarzas han indicau
sco raschun persuenter ch’els seigien sedistanziai dalla baselgia.
Aunc biars lain battegiar
Dètg stabils ein ils rituals d’appartener
alla baselgia. Ils biars geniturs, ch’ein ellas baselgias, laian battegiar lur affons, pli
tard era ir tier la s. communiun e cresmar/confirmar.
Adina pli paucs fan nozzas
en baselgia
Els uestgius da Sion, Ligiaun e S. Gagl ei
il diember da quels che lain enzinnar en
en baselgia, siaran pia lur lètg era leu, ius
anavos per varga 40%. Semegliont eis ei
era stau tier la baselgia evangelica. Da
1960–2012 ei il diember da reformai,
che han fatg nozzas en baselgia, sereducius da 16 000 pèrs sin 4600. Il diember
da nozzas civilas ei denton sesminuius
mo per pauc.
Ei croda denton en egl che pli e pli
paucs catolics retscheivan il s. sacrament
dalla lètg en baselgia che evangelics. Mo
rodund ina tiarza dils pèrs catolics ha dau
in l’auter lur gie 2011–2012 en baselgia.
La differenza sedetti cheu dil fatg che catolics divorziai sappien buca pli far nozzas ecclesiasticas. Ei detti era adina dapli
differentas situaziuns en lètgs. Pèrs mischedai confessiunalmein maridien adina pli pauc en baselgia. Tier ils catolics
norma la religiun l’atgna veta. In teolog
ei dall’opiniun ch’igl ideal dalla lètg seigi
per biars in impediment per retscheiver
quei s. sacrament.
Dameins van en baselgia
Ins seigi buca surstaus – tenor ils statistichers – ch’il diember da quels che
van en baselgia mondi anavos. Ins disponi ussa da cefras pertuccont la frequenza als survetschs divins ellas pleivs
svizras. La differenza varieschi denton
fetg d’in uestgiu a l’auter e d’in cantun
a l’auter. Era negin niev fenomen ei
ch’il diember dils spirituals e claustrals
sereducescha. Ed ei semuossi era che
diacons, teologs e teologas laicas stoppien surprender adina dapli incaricas
ella pastoraziun. Ils emprems da quella
gruppa ein denton era gia i en pensiun.
La munconza da persunal ella baselgia
vegni perquei a vegnir el futur aunc bia
pli acuta.
In cler na a l’iniziativa cunter l’immigaziun da massa
Votaziun dal pievel ils 9 da favrer 2014
DA LUCAS DEPLAZES / ANR
■ Ina ferma delegaziun dal cussegl federal ha preschentà ier a las medias a
Berna ils arguments da la regenza
cunter l’iniziativa che vul limitar l’immigraziun. L’iniziativa dal pievel, inoltrada da la Partida populara da la Svizra
(pps), vegn en votaziun ils 9 da favrer
2014. Quella pretenda mesiras cunter
l’immigraziun da massa sco quai è stà il
cas ils ultims onns. Concret vul l’iniziativa che la Svizra possia controllar meglier l’immigraziun en l’avegnir cun fixar
onn per onn contingents maximals.
Durant ils diesch ultims onns è s’augmentà il dumber da persunas immigradas en Svizra per 600 000, ha constatà
cussegliera federala Simonetta Sommaruga a chaschun da l’infurmaziun a las medias ier a Berna. La bilantscha davart
l’immigraziun saja positiva. Ella haja
contribuì a la buna situaziun en noss pajais. Sommaruga ha dentant er concedì
che l’immigraziun ha gì consequenzas
per nossa communitad sin ils divers
secturs sco traffic public, martgà d’abitaziuns, furmaziun e sanadad. L’iniziativa
da la pps cunter l’immigraziun da massa
na saja betg la buna via per l’avegnir.
L’iniziativa pretenda da controllar l’augment da la populaziun estra cun introducir da nov contingents, contingents
per ils divers chantuns e per las stagiuns.
Sommaruga ha fatg attent che l’economia haja basegn da lavurers esters e refusia l’iniziativa. En la medema crena dettian er ils sindicats.
La via bilaterala è sa cumprovada
Johann Schneider-Ammann, il minister
da l’economia, ha punctuà la gronda
muntada da la libra circulaziun da persunas per l’economia e per la bainstanza
da la Svizra. L’iniziativa saja da refusar,
quella na saja nagina alternativa tar la libra circulaziun da persunas, introducida l’onn 2002 cun l’UE. La via bilaterala cun l’UE è sa cumprovada. Nossa
economia na po betg desister da l’agid
dals esters e quai principalmain sin ils
secturs da la construcziun, da l’agricultura, da la sanadad e dal turissem. Ils lavurers esters, – per la gronda part glieud
giuvna cun ina auta qualificaziun – contribueschan er a la creaziun da lavur en
nossa Svizra. Grazia a lur agid dispona
la Svizra d’ina buna situaziun economi-
ca che porscha er a nossa giuventetgna
ina perspectiva, ha punctuà SchneiderAmmann. La situaziun actuala sin il
martgà da lavur lubescha a l’economia
ina planisaziun segira, quai che è da
gronda muntada. El ha dentant er concedì che la medaglia ha duas varts. L’immigraziun ha augmentà nossa bainstanza e procurà per lavur e gudogn per tuts,
mo ella fa er quitads. Ella ha accelerà la
midada da structura en nossa cuminanza e dat a nus novs problems. Ensemen
cun ils chantuns vul la confederaziun
tschertgar schliaziuns. En quest senn ha
il cussegl federal incaricà duas gruppas
da lavur da far propostas sin il sectur
dad abitar e davart las mesiras accumpagnantas.
Per cusseglier federal Didier Burkhalter è da gronda muntada il liber commerzi da la Svizra cun l’UE. La via bilaterala
lubescha a la Svizra l’access al martgà europeic senza che la suveranitad da la Svizra vegn messa en dumonda. L’UE è il
partenari il pli impurtant, ha accentuà il
minister da l’exteriur. 56% da l’export
van en pajais da l’UE. La Svizra importescha 75% or da quest territori. Burkhalter ha plinavant fatg attent a las con-
tribuziuns dals esters per nossas ovras socialas.
Il cusseglier guvernativ vadais, Pascal
Broulis, ha preschentà la posiziun da la
conferenza da las regenzas chantunalas e
sincerà che ils chantuns sustegnian la politica da la confederaziun davart la migraziun. Quella saja garant per la bainstanza, per la solidaritad e per la segirtad.
Ils chantuns portan ina gronda responsabladad per l’integraziun dals esters e
per ina buna convivenza tranter la populaziun svizra ed ils immigrads, ha
punctuà Broulis.
zas d’in gea a l’iniziativa cunter l’immigraziun da massa. Acceptass il suveran
l’iniziativa avess quai consequenzas fatalas per l’economia, admonescha Economiesuisse. Pervia da la colliaziun directa
da la libra circulaziun da persunas cun las
cunvegnas bilateralas (clausula da guillotina) exista il privel che tuts contracts
cun l’UE pon vegnir abolids. Quai saja
bain pussaivel da contractar da nov cun
l’UE, han concedì ils exponents da l’economia. La posiziun da la Svizra fiss dentant flaiva, han manegià ils experts
d’Economiesuisse.
Gia marcà lur posiziuns
Gia avant l’infurmaziun dal cussegl federal da glindesdi ils 25 da november 2013
han Economiesuisse e la Partida socialdemocratica da la Svizra (pss), ensemen
cun ils verds, marcà lur posiziuns cunter
l’inziativa da la pps davart l’immigraziun
da massa.
La pss cumbatta l’iniziativa
cun tutta forza
Cun tutta forza cumbattia la Partida socialdemocratica da la Svizra (pss) l’iniziativa d’avart l’immigraziun, ha punctuà
ses president Christian Levrat. L’iniziativa da la pps muntia la reintoducziun dals
contingents per lavurers da l’exteriur ed
il return al statut da saisonniers. In gea a
l’iniziativa muntass la desditga dals contracts bilaterals cun l’UE e l’isolaziun da
la Svizra. El è vegnì sustegnì da Balthasar
Glättli, (verds/ZH). L’iniziativa na impedeschia ni l’augment dals tschains-chasa
ni il dumping da las pajas. Pli prudent
fiss d’integrar pli ferm las dunnas en il
process da lavur, uschia che las interpresas vegnissan main dependentas da las
forzas da lavur estras. Necessari saja plinavant ina refurma sin ils secturs martgà
da lavur, martgà d’abitaziuns, furmaziun
e planisaziun dal territori.
Economiesuisse admonescha
Tenor ils exponents d’Economiesuisse
metta en dumonda l’iniziativa da la pps
cunter l’immigraziun da massa la politica
bilaterala cun l’Uniun europeica (UE).
La libra circulaziun da persunas saja la
«conditio sina qua non» per garantir a la
Svizra vinavant il liber access a l’impurtant martgà da l’UE, ha punctuà Jan Atteslander, manader da la politica d’economia d’Economiesuisse. Quai haja
cumprovà in studi da l’Universitad da
Genevra che ha examinà las consequen-
Cifras davart l’immigraziun
Gist trais cussegliers federals han
declerà la posiziun
dal cussegl federal
davart l’iniziativa
cunter immigraziuns da massa: da
san. Didier Burkhalter, Simonetta
Sommaruga e Johann SchneiderAmmann. KEYSTONE
Avant la votaziun dals 21 da matg
2000 ha il cussegl federal cità in studi
d’experts «Straubhaar» che aveva calculà l’augment d’immigraziun sin
var 8000 persunas l’onn. La realitad
è stada in’autra. Effectivamain è il
surpli da persunas immigradas dals
ultims onns 10 giadas pli aut, numnadamein tranter 70 000 ed 80 000.
Questas cifras correspundan al dumber d’abitants da la citad da S. Gagl
u da Lucerna. Ils ultims 5 onns èn
immigradas en Svizra var 380 000
persunas dapli che il dumber che ha
bandunà la Svizra. Dumbrava la
Svizra en ils onns sessanta 5,4 milliuns abitants, è il dumber s’augmentà sin actualmain 8 milliuns. Tenor
las prognosas da l’Uffizi federal da
statistica vegn il dumber a s’augmentar fin l’onn 2035 sin 10 milliuns
abitants.
SURSELVA
MARDI, ILS 26 DA NOVEMBER 2013
3
Entras il cant anfla il dirigent il fil tier las giuvnas ella casa d’educaziun.
El teater musical conta il Chor d’affons vischnaunca Sumvitg sut la bitgetta da Bernard Lüdi (Fabrizio Sossai).
Buobas cun energia criminala
Chor d’affons Sumvitg ha success cul teater «Bling Bling – revolta en casa La Tuor»
DA SUSI ROTHMUND / ANR
■ La sonda ha il Chor d’affons vischnaunca Sumvitg dau a Trun ella sala da cultura la premiera dil teater musical «Bling Bling – revolta en casa La
Tuor». La premiera ei stada in success
cumplein ed il publicum ha engraziau
cun in ferm applaus. Las buobas e giuvnas che vivan en la casa La Tuor fan revolta e sedostan encunter il sistem educativ dil directur Rudolf Ratti (Giorgio
Arpagaus). Dapi in temps sgargugli els
cors d’entginas dallas giuvnas. Ellas han
il nas plein da vegnir tirannisadas e humiliadas da quei «sadist cun bucca rienta». Suenter decennis senza grondas investiziuns ei La Tuor vegnida renovada
extendidamein e la fiasta d’inauguraziun
stat avon porta. Envidai ein donaturs,
sponsurs, prominenza politica regiunala
e cantunala e sco hosp special la cussegliera guvernativa Doris von Castelberg
(Daniela Beer-Decurtins). Per Rudolf
Ratti ei quella fiasta in mument sco fatg
per seprofilar e quei vul el far cun agid
dil scolast da musica Bernard Lüdi (Fabrizio Sossai) e siu chor.
Revoluziun e vendetga
Mo cheu ha el fatg il quen senza las buobas ch’el ha tirannisau e humiliau. Per ellas ei la fiasta d’inauguraziun la caschun
perfetga per far in’acziun da vendetga,
encunter quei «sadist cun bucca rienta».
Enzacontas giuvnas sesluettan giuado,
ellas han planisau ina attacca nocturna e
gest cheu entscheiva il teater musical. Las
revoluzras sesluettan en sala, cun cazzolas da maun enqueran ellas la via, sprezzan in maun che muossa cul det silla fatschada e svaneschan puspei. Vesend
quei il directur lai el buca per pauc cun
seviladas e tiradas. Allas giuvnas associescha el energias criminalas ed el reagescha cun sia metoda educativa preferida
«actio-reactio» – tgi che vul buc udir sto
sentir. Sentir sto la fin finala ina per tuttas, ella duei lavar naven la purtgaria. Il
senn da solidaritad dallas mattas maunca
ed ina intriga catscha l’autra. Per ina midada procura il scolast da musica Bernard Lüdi. Cun si’amur per quellas buobas sconuschidas mida el l’atmosfera da
tristezia e desperaziun, da letargia ed
agressiun en in’atmosfera da speronza e
fidonza. Las buobas sededestan.
Aviartas e motivadas
Scret il toc ha Jürg Gautschi che lavura
sco redactur, producent ed autur da films
documentars tier SRF a Turitg. Sin in
viadi cul chor havevan las cantaduras viu
il film «Die Kinder des Monsieur Mathieu» e giu il giavisch d’inscenar quei
film. Da quel e films sco «Dead Poet’s Society» ni «La cage aux Rossignols» ha Jürg
Gautschi seschau inspirar e scret il teater
musical «Bling Bling – revolta en casa La
Tuor». Pil regissur oriunds da Trun ei
quei stau ina sfida e l’emprema ga ch’el
ha scret in toc aschi liung che cuoza ina
ura e mesa. Sco el ha tradiu all’anr sa el
denton s’imaginar ina cuntinuaziun.
Avon la premiera eri el extrem nervus, la
lavur da dis e meins vegnevi la fin finala
sin tribuna. Uss eis el levgiaus e cun el las
varga 40 cantaduras e tut ils auters cumpigliai. Cun raschun, pertgei la premiera
ei gartegiada cumpleinamein. Il pli bi
laud per il Chor d’affons vischnaunca
Sumvitg e la dirigenta FlaviaWalder vegn
da Jürg Gautschi: «Quellas giuvnas ein
aschi aviartas e motivadas, igl ei grondius
d’astgar luvrar cun ina gruppa aschi lässiga!» Cun ina gruppa da giuvenils aschi
motivada hagi el aunc mai astgau luvrar
avon. La dirigenta vivi la pissiun dil cant
e capeschi da dar vinavon quei fiug.
«Quei ei stau in bellezia punct da partenza», ha il pedagog da teater ludau il chor
che ha era giu da cantar el stgir e schizun
davos las culissas. Aschia ei il cant staus
enqualga dominonts ed autras ga ha el
fatg in survetsch atmosferic. Musicalmein ei il chor vegnius sustenius dad in
ensemble da tschun musicists dalla
«Bündner Kammerphilharmonie». Il
maletg da tribuna ha igl architect, designer d’objects e scenograf Patrick Rothmund creau. Pils costums e requisits segna l’artista Flurina Badel. Culla vestgadira en tuns blaus e grischs ha ella rut la
muntada dall’uniformaziun e dau aschia
simbolicamein ina entschatta per far in
pass en l’individualitad, in pign signal da
speronza per las buobas. Per la producziun ei il president dil chor, Patrick Schaniel, responsabels e per la tecnica Gion
Hosang.
La regenza ei sin viseta e tut duei tarlischar «Bling bling», denton buca tut quei che tarlischa ei aur.
«Acziun-reacziun» ei la devisa da Rudolf
Ratti (Giorgio Arpagaus), il directur dalla
casa La Tuor.
Ratti il tiran e Lüdi il migeivel han differentas modas d’educaziun.
FOTOS S. ROTHMUND
Las proximas presentaziuns dils 30-11-13 e dils
1-12-13 ein vendidas ora. La presentaziun supplementara ha liug ils 8 da december allas
16.00. Prevendita sut: www.sumvitg.ch
Cun tschaduns, savetschas e cuntials fan las giuvnas revolta.
La dirigenta Flavia Walder ei conresponsabla per la direcziun artistica ed ha ina rolla d’educatura el teater.
Las culissas, ils maletgs projectai e l’illuminaziun han scaffiu in effect special.
So günstig.
Ein Schweizer Familienunternehmen seit 1989.
ca. 320-gKleinpackung
Pouletbrust
ca. 320 g
per 100 g 2.80
-44%
ca. 900-gGrosspackung
1.95
SPAR
Jetzt purzlet
l
Wiähnachtspriise!
Hammerangebot
Pouletbrust
Schweizer Geflügel
100 g
statt 3.50
/2
1
Preis
1.90
Clementinen «Rosina»
Spanien
kg
statt 3.80
-45%
ca. 1800-gGrosspackung
-41%
4.95
Rindsfilet
Uruguay
100 g
statt 9.–
2 Flaschen
gratis
9.95
7.20
Ripasso della Valpolicella
Zonin
Herkunft: Italien, Veneto
7,5 dl
statt 17.–
Coca-Cola
alle Sorten
6 + 2 x 5 dl
auf ab
Beim K ngen
3 Packu
Aktion
10.60
Jetzt purzlet
l
Wiähnachtspriise!
Die Butter
4 x 250 g
statt 12.60
-42%
12.–
Raclette Scheiben assortiert
Nature / Pfeffer / Knoblauch
900 g
statt 21.–
-33%
Beim Kauf ab 3 Packungen
pro Packung
statt 14.50 nur 9.65
9.65
Pampers
Baby Dry / Active Fit /
Easy Up
alle Sorten und Grössen
statt 14.50
Gültig von 26.11. bis 30.11.2013 oder solange Vorrat. Abgabe nur in Haushaltsmengen. Alle Preise sind in CHF angegeben. Satz- und Druckfehler vorbehalten. Ihren nächsten SPAR Markt finden Sie unter www.spar.ch
So frisch. So nah. So günstig.
SURSELVA
MARDI, ILS 26 DA NOVEMBER 2013
5
Ina residenza per seniors a Sedrun?
Parlament da Tujetsch sefatschenta dil concept niev dalla Fundaziun Casa da tgira Sursassiala
DA HANS HUONDER / ANR
■ Quei ch’era gia previu ils onns otgonta
daventa ussa realitad. La dimora per
persunas cun basegns da tgira en Sursassiala vegn centralisada a Mustér ella nova casa da tgira. Per senior(a)s che
san pli u meins procurar sezs lur tenercasa duei vegnir erigiu a Sedrun ina residenza cun pliras habitaziuns da differenta grondezia. Mesjamna sera sefatschenta il cussegl da vischnaunca da Tujetsch dalla proposta dalla suprastonza
communala e dalla Fundaziun Casa da tgira Sursassiala. Sco quei che l’executiva scriva el messadi per mauns dil parlament
communal munta il basegns futur da letgs
da tgira en Sursassiala a 58. Quei schazetg
sebasa sil maletg empalont da vegliadetgna
2012 dil cantun Grischun. Naven dall’entschatta 2014 porscha il baghetg niev a
Mustér 55 letgs, aschia ch’ina secunda casa
da tgira – previda oriundamein en Val Tujetsch – ei buca necessaria.
Cumpromiss ei necessaris
Perencunter duei vegnir realisau a Sedrun
ina residenza per seniors. Sco quei che la suprastonza communala da Tujetsch constatescha el messadi per mauns dil parlament
communal maunca ina tala purschida sin
intschess dallas vischnauncas da Mustér,
Tujetsch e Medel. La Fundaziun Casa da
tgira Sursassiala, respectivamein ina societad dad ella, duei realisar quella. Cundiziun
persuenter ei che la vischnaunca daTujetsch
desisti da persequitar vinavon il project per
ina casa da tgira e surdetti il menaschi dalla
Tgèsa s. Vigeli cugl emprem da schaner
Il president communal da Tujetsch,
Pancrazi Berther,
vesa ina residenza
per seniors sco
schanza per la
vischnaunca.
FOTO H. HUONDER
2014 al Center da sanadad Sursassiala SA,
ina feglia dalla Fundaziun Casa da tgira Sursassiala. La Tgèsa s. Vigeli sezza duei restar
en possess dalla vischnaunca. «Duess il pievel da Tujetsch insister sin la realisaziun da
letgs da tgira en vischnaunca vegn il Center
da sanadad Sursassiala buc a surprender il
menaschi dalla Tgèsa s. Vigeli. En quei cass
fuss la vischnaunca da Tujetsch vinavon responsabla pil menaschi e stuess consequentamein era surprender ils deficits, aschiditg
ch’il cantun lubescha insumma in tal», puntuescha la suprastonza communala.
Basegns ei avon maun
Il president communal Pancrazi Berther
precisescha: «Tujetsch ha negina alternativa. U che nus s’accordein cun l’idea d’ina
Start da la nova regiun
BCG Flem Laax
residenza per seniors ni che nus havein la
fin finala insumma nuot. Sin fundament
dallas pretensiuns dil cantun vegn la Tgèsa
s. Vigeli buc a saver survir pli egl avegnir
sco casa da tgira. Il basegns da habitaziuns
per seniors ei avon maun. Vegn ina tala purschida buc offerida a Sedrun, vegn ella
actuala en in dils dus auters loghens dalla
regiun da planisaziun.» Gia acceptau il concept niev han il cussegl d’administraziun dil
Center da sanadad Sursassiala SA e la cumissiun da menaschi dalla Fundaziun Casa
da tgira Sursassiala. Il december vegn il cussegl da fundaziun aunc a s’exprimer davart
quel. Il president dil Center da sanadad
Sursassiala SA, Peter Binz da Curaglia,
quenta cun in gie. Tenor el ei il basegns per
ina residenza claramein avon maun: «Quei
muossa l’occupaziun dallas habitaziuns da
seniors en auters loghens. Ils resuns che nus
havein obteniu entochen uss ein fetg positivs.» Peter Binz va schizun aunc in pass pli
lunsch: «La strategia dalla fundaziun ei la
casa da tgira a Mustér ed ina purschida da
habitar accumpignau decentrala. Quei vul
dir a Sedrun ni forsa schizun era en Val Medel. Cundiziun ei in liug central sper la fermada digl auto da posta e stizuns, sco quei
ch’ei savess esser il cass a Sedrun el center
Dulezi. Il mument ha il project a Sedrun
denton emprema prioritad.»
Detagls ein aunc da sclarir
Ils cuosts per la residenza da seniors a Sedrun vegnan schazegiai sin sis entochen
otg milliuns francs. La finanziaziun ei pre-
vida per la mesadad cun in emprest dalla
vischnaunca da Tujetsch che vegn amortisaus e tscheinsius. L’autra mesadad vegn
procurada dalla Fundaziun Casa da tgira
Sursassiala entras capital agen, respectivamein jester. Las contribuziuns d’investiziun e renovaziun ell’altezia da rodund 1,1
milliuns francs dalla Tgèsa s. Vigeli duein
vegnir transferidas parallelmein cul menaschi dalla casa ella fundaziun. Fuss la casa da tgira a Sedrun vegnida relisada havess
la vischnaunca daTujetsch stuiu prestar ina
contribuziun a fond perdu en rama dalla
mesadad dils cuosts d’investiziun, pia rodund 4,5 milliuns francs. «Finanzialmein
ei la varianta cun ina residenza per seniors
segiramein pli interessanta per la vischnaunca. Nus stuein buca contribuir la
cumpart vid la casa da tgira. Igl agid finanzial vid la residenza per seniors vegn restituius en fuorma d’amortisaziuns e
tscheins», puntuescha Pancrazi Berther.
In liug central
Sco liug futur dalla residenza per seniors
savess il center a Sedrun/Dulezi survir.
Quel ei centrals e bein accessibels. La suprastonza communala da Tujetsch ed ils
organs dalla Fundaziun Casa da tgira Sursassiala quentan che treis entochen tschun
pertschien dallas persunas sur 65 onns
prendien dimora en ina residenza da seniors. Cheutras sedess in diember denter
25 e 35 persunas per Sursassiala. Las habitaziuns da differenta grondezia vegnessen
affittadas. Aschilunsch ch’il concept vegn
approbaus duein las lavurs da baghegiar
entscheiver el decuors digl onn 2015 e vegnir terminadas la fin 2016.
reclama
Erfolgreiche Bilaterale nicht gefährden.
Surdada da las filialas a dus novs manaders da regiun
■ (cp) A partir dal 1. da december
vegn dividida la regiun da la BCG
Domat en las duas regiuns Domat e
Flem Laax. Questa structuraziun en
indesch territoris rinforza la preschientscha da la banca e pussibilitescha in’elavuraziun dals martgads
anc pli individuala. Il manader da la
nova regiun Flem Laax è Martin Cavigelli e la responsabladad per Domat
surpiglia Damian Jensky. Toni Brunner, il manader d’enfin ussa da la regiun Domat, va en pensiun la fin dal
2013.
La direcziun da la Banca Chantunala Grischuna ha decidì gia il mars 2012
da fundar la nova regiun Flem Laax.
Cun quest pass investescha la banca pli
ferm en la regiun turistica Flem Laax
Falera e pussibilitescha in’elavuraziun
dal martgà anc pli individuala a Domat.
«Cun la structuraziun en indesch
territoris ans pudain nus concentrar
pli intenziunadamain als basegns respectivs da la clientella e resguardar
meglier las differentas orientaziuns
economicas da las duas regiuns», argumentescha il commember da la direcziun Thomas Roth la decisiun. La
banca ha en pli reglà a temp la successiun da Toni Brunner, il manader da la
regiun Domat, che va en pensiun la fin
da l’onn.
In’orientaziun pli ferma
vers la regiun turistica
La responsabladad da la nova regiun
Flem Laax cun 17 collavuraturs surpiglia a partir dal 1. da december 2013
Martin Cavigelli da Fidaz. «Jau ma legrel d’accumpagnar e da sustegnair
cumpetentamain e directamain en il
lieu nossas clientas e noss clients en tut
las dumondas finanzialas en il sectur
privat e da nov er en il sectur da clients
da fatschenta», declera el sias intenziuns. Martin Cavigelli (45) lavura dapi il 2011 tar la BCG ed è sa preparà
da maniera interdisciplinara sin sia incumbensa futura. Avant ha el lavurà
durant diesch onns tar la Banca chantunala turitgaisa e quai en diversas posiziuns directivas. En sia nova funcziun maina Cavigelli las filialas da
Flem Vitg, Flem Chasa d’uaul, Laax e
Trin.
Il focus sin l’elavuraziun dal martgà
anc pli individuala
Medemamain il cumenzament da december surpiglia Damian Jensky la direcziun da la regiun Domat cun totalmain 23 collavuraturs. Jensky (36)
ch’è oriund da Domat lavura gia dapi
il 2002 per la Banca Chantunala Grischuna. L’emprim en il sectur controlling ed a partir dal 2009 sco manader
dal martgà IPM a Domat. «Esser damanaivel da nossas clientas e noss
clients ed als cussegliar cumplessivamain en tut las dumondas da finanzas
èn era vinavant nossas activitads principalas», uschia Jensky davart sias finamiras. El è en l’avegnir responsabel per
las filialas da Domat, Panaduz, Favugn, Razén e Stussavgia.
Cumià da Toni Brunner –
engraziament per l’engaschament
Toni Brunner resta tar la banca anc enfin la fin dal 2013. Suenter va el en
pensiun bain meritada. Brunner ha lavurà cun success durant pli che 18
onns tar la BCG sco manader da la regiun Domat. La Banca Chantunala
Grischuna al engrazia per ses grond
engaschament da plirs onns ed al giavischa tut il bun per sia proxima perioda da la vita.
<wm>10CAsNsjY0MDQx0TU2MTQ2MAQAF9GShg8AAAA=</wm>
<wm>10CFWLqw7DQAwEv8gnrx_ncw2rsCggKj9SFff_UdJjXWkGze57eePFczte21lgmJEalFE20MbIqI5o6RIFiAtDH1gT638PumUKmb-GABKfSR5kPCOhydy-788FK9O-_XcAAAA=</wm>
«Unsere ausländischen
Arbeitskräfte bauen an der
Schweiz von morgen.»
Hannes Parpan, Bauunternehmer, Lenzerheide
SVP-ABSCHOTTUNGS
INITIATIVE
Komitee NEIN zur SVP-Abschottungsinitiative, Postfach 5835, 3001 Bern
NEIN
www.bilaterale.ch
6
SURSELVA
MARDI, ILS 26 DA NOVEMBER 2013
«La biala Lumnezia oz cont’en letezia…»
Vernissascha digl album «Festival da Porclas 1352–1952. Las fotografias/Die Bilder
mund muntagnard ch’ei sil precint da
vegnir remplazzaus. En sia autenticitad
aunc vivius ell’affonza dils attempai dad
oz, en sia essenza gia jasters a lur feglialonza.
DA MARTIN CABALZAR
■ Ina gronda raspada ha assistiu sonda vargada alla vernissascha digl album dil Festival da Porclas da 1952. La
rimnada da fotografias ei vegnida realisada dalla gruppa da project «Porclas 2012» ed igl album ei vegnius finanziaus dil cumin Lumnezia. La presentaziun ei vegnida introducida cun la
canzun «Cumün en silenzi» dil chor mischedau Lumnicant ed enramada cun
«La guardia dil barun» da Toni Halter/G.
Luregn Arpagaus e la «Canzun politica»
da Toni Halter/Gion Giusep Derungs
cantadas dall’entira raspada. La vischnaunca da Lumnezia ha offeriu igl
apero.
Segirar e documentar il material
Il mistral dalla Lumnezia Anton Derungs
ha exprimiu sia satisfacziun ch’igl ei reussiu da schar reviver cugl album da Porclas
in eveniment cultural che ha anflau in
grond resun en ed ord Lumnezia. El sa
bien grau alla gruppa da project «Porclas
2012» che ha priu a mauns il project e
menau quel enteifer cuort temps ad ina
buna fin. Dalla gruppa han fatg part Nicolaus Caduff-Camenisch (commentari e
legendas), Antonia Caduff-Camenisch
(script digital), Gregori e Maria Heisch
(elavuraziun digitala dallas fotografias),
Simon Derungs (film), Pius Bundi (administraziun) ed Adolf Collenberg (redacziun).
Menziun meretan era ils fotografs da
professiun da lezzas uras ch’ein stai incumbensai culla documentaziun fotografica: Hans Rostetter (Glion), Jules
Geiger (Flem), Photo Hall Weidmann
(Egg) e Jack Metzger (Comet-Photo
AG).
Oz ni maina pli
Tenor Adolf Collenberg dat ei ella veta
Ovra realisada en lavur cumina: Adolf Collenberg, Pius Bundi, Antonia Caduff-Camenisch, Nicolaus Caduff, Maria Riedi-Heisch, Anton
Derungs (mistral), Simon Derungs e Gregori Riedi (da sen.).
FOTO M. CABALZAR
culturala e per la memoria collectiva d’in
pievel muments decisivs nua ch’ei vali la
devisa: «Oz ni maina pli!» In tal mument
ha parturiu igl album da fotografias sco
regurdientscha al Festival da Porclas
ch’ei stada ina impressiunonta manifestaziun collectiva dil pievel lumnezian
che ha carschentau sia schientscha ed
identitad. Las pli giuvnas perdetgas autenticas che possien aunc seregurdar silmeins d’ina scena ni dalla truscha gigantica sil plaz da fiasta seigien ussa pensiunadas. Per buca piarder temps e saver seconcentrar sigl essenzial hagien ins desistiu da pachetar il material en in manti
scientific. El center stattan las fotografias e l’identificaziun dallas persunas.
Quei seigi stau ina lavur che hagi pretendiu perseveronza ed insistenza, ina
lavur da detagl enorma ch’ei vegnida
exequida da Nicolaus Caduff, che seigi
insumma staus «l’olma dil project», sincerescha Adolf Collenberg. Il resultat attesti denton ch’ei hagi valiu la peina e
Collenberg ei perschuadius ch’ei exista
ualvess el Grischun ni en Svizra in tal document. «Ina gronda part dall’entira populaziun d’ina entira Val, da basats e tattas tochen alla mattatschaglia, fotografada ed identificada in gi precis ed en in
liug precis en acziun religiusa, patriotica
e dramatica.» Quei seigi stau in’unitad
perfetga da cuntegn, temps, liug ed acziun. Las fotografias plaidan lur lungatg,
lain leger giud las fatschas e mauns tontas biografias da nies pievel muntagnard
d’avon varga 60 onns, raquentan da
sorts malmaneivlas, da dira lavur e laudan ses talents e siu ardiment religius e
patriotic. Quei laud vevan cunzun era
cusseglier federal Phillip Etter ed igl
uestg lumnezian Christianus Caminada
drizzau als protagonists da lezza gada.
Las fotografias retegnan il mund aunc
vital dils onns tschunconta, mo ch’ei semidaus dapi lu en in tempo sfrenau. «La
modernisaziun ha marginalisau enteifer
treis decennis quei mund puril e religius
da miez millenni», constatescha il historiograf indigen Adolf Collenberg. Igl album da Porclas commemorescha in
In bi schenghetg da Nadal
Per facilitar la lectura cumplessiva dil
drama ei vegniu aschuntau agl album in
reprint integral dil «Cudisch festiv pil
Centenari da Porclas 1352–1952» cul
text da Toni Halter ed in fegl sgulont culs
singuls acturs dil giug festiv. Egl album
cattein nus era las cumposiziuns dil festival cumponidas da Gion Giusep Derungs (Uors) e Gion Luregn Arpagaus
(Camuns) tenor la viarva da Toni Halter.
Perpetnisai ein era ils nums dil comite
d’organisaziun cun ant. cusseglier guvernativ Gion Bistgaun Capaul (Lumbrein), sur Anton Schmid (Degen), mistral Giachen Cavegn (Vella) ed il scribent Toni Halter (Vella). Ultra da quei
havevan ins schunschiu 7 comites subalterns per dar damogn all’entira organisaziun. Quei ei era stau ner necessari
sch’ins sa che rodund 13 000 persunas
han visitau las duas representaziuns dil
festival. Il squetsch dil plascheivel album
ch’ei era zun adattaus sco schenghetg da
Nadal ha «communicaziun surselva» a
Gion procurau.
Ulteriuras occurrenzas
Ina buna sort ha era preservau film e tun
original dil Festival ch’ei ussa vegnius digitalisaus e vegn mussaus ils 14 da december a Vella. La gruppa da «Porclas 2012»
vegn era ad esser presenta culs albums e
cul film al Marcau Daniev lumnezian che
ha liug uonn ils 28 da december a Cumbel. Ils 25 da schaner suonda ina presentaziun tudestga en Val S. Pieder.
Centenari da Porclas 1352–1952. Las fotografias/Die Bilder. Ediziun cumin Lumnezia.
Prezi 50 francs.
Unda da success per Ursina
La cantautura Ursina Giger ei vegnida renconuschida dacuort cun treis premis
DA SUSI ROTHMUND / ANR
■ «Time Is A Thief» (il temps ei in lader)
ei il tetel dil niev disc cumpact dalla
cantautura Ursina Giger da Mustér.
Actualmein para il temps denton dad
esser tut auter ch’in lader per ella. Miez
november ha la cantadura numnadamein gudignau il premi dil publicum ed
il premi dil lungatg naziunal dalla concurrenza «Swiss Live Talents» ed il venderdis vargau ha ella retschiert il Premi
da promoziun da cultura dil cantun Grischun. «Jeu hai grond plascher da tuts
treis premis», ha Ursina Giger declarau en
in discuors cun l’Agentura da novitads rumantscha. Il Premi da promoziun da cultura dil cantun Grischun seigi ina gronda
honur per ella e l’aulta premia da 20 000
francs seigi secapescha ina biala contribuziun che detti empau spazi per sededicar
aunc dapli alla musica. La musicista da 28
onns vul s’etablir cun sia musica en Svizra
e sche pusseivel era suls cunfins. Ch’ella ei
sin fetg buna via confirman ils treis premis
retscharts il davos temps e cunzun quels
da «Swiss Live Talents» pon arver portas
ordeifer il territori romontsch e suls cunfins dalla Svizra. Tenor Ursina han il publicum ed ina giuria internaziunala valetau ils participonts. Alla concurrenza da
«Swiss Live Talents» ha Ursina cantau ina
canzun englesa ed ina romontscha ed
astga esser loscha dil success cun quella
cumbinaziun ch’ei era il concept per sia
via musicala. Ina mischeida da folc cun influenzas da pop, rock e jazz e sia vusch
ordvart sonora cumpleteschan las melodias cun ina certa melanconia ch’ei quasi
daventada la noda casa per la musica d’Ursina.
Tuns harmonics melanconics
Adina puspei vegn Ursina plidentada pervia dalla melanconia ch’enzuglia sias canzuns. Cu ins teidla ellas ha quei denton
enzatgei quietond, harmonisond e gest
quei po esser il secret da success dalla cantautura che di: «Per mei ei quella melanconia buc in sentiment negativ, igl ei biaronz in colorit che plai a mi.» Melanconia
associescha Ursina buc exnum cun sentiments negativs, ei detti numnadamein era
ina harmonia melanconica. Sesezza descriva la giuvna cantautura sco tip pensiv
el senn da sefatschentar intensivamein
cun temas che pertuccan la societad: «Jeu
sun insumma buc in tip trest ni depressiv», di ella cun in surrir. En duas jamnas
mida la dunna che viva a Lucerna casa e
va aTuritg a star. Ella ei buc ina da grondas
caneras, gauda la cumpignia, mo era il
ruaus per sededicar a buns cudischs ni
sfundrar el mund dalla musica. Pil pli ei
quei musica dad indie, folc ni pop. Ursina
cumpona sezza las melodias e scriva era ils
texts per sias canzuns. L’inspiraziun pren
ella ord il mintgadi. Quei sappi esser
in’autra canzun, in cudisch ni era ina poesia. Savens sefatschenti ella cun temas
actuals, hagi ina vesta critica silla societad
ed era historias che schabegien en siu contuorn anflien mintgaton la via en sias canzuns. Igl ei adina ina part da mei, denton
mai diltut biografic. Ina certa distanza
tegni ella adina. Il cudischet per notar
ideas ha Ursina quasi adina en sia tastga.
El tren scriva ella bia, cun uregliers ha la
musicista il ruaus necessari. «Entscheiver
in text ni ina melodia ei sempel, finir buc
adina.»
Influenzada dil nord
L’amur per la musica ha ella scuvretg gia da
buoba ed ha gudiu scolaziun da cant classic
e clavazin. Suenter la matura al gimnasi
dalla claustra a Mustér ei Ursina secasada
Per sia lavur musicala ei Ursina
Giger da Mustér
vegnida undrada
cul premi da promoziun da cultura
dil cantun Grischun e dus premis
dalla concurrenza
«Swiss Live
Talents».
FOTO C. EGGIMANN
a Lucerna ed ha frequentau il precuors alla
scola da jazz. Il 2006 ha ella entschiet il studi da bachelor ella partiziun da jazz dalla
Scola aulta Lucerna. Sco rom principal ha
ella studegiau cant tier Susanne Abbüehl e
Lauren Newton. Treis onns pli tard ha ella
terminau quei studi cul «Bachelor of Arts
in Music» ed entschiet cul studi da Master
en pedagogia da musica. Quel ha ella terminau il 2012 cun success. Duront il studi
da master ha Ursina giu la pusseivladad da
far in onn da brat e studegiar al renomau
Conservatori da musica Rhytmisk a Copenhagen. Leu ha ella giu la pusseivladad
da far musica cun musicists dall’entira
Scandinavia, ha fundau la band Ursina’s
Danish Laboratory ed ediu cun quella il
disc «Lontan». Cul temps ch’ella ha passentau a Copenhagen colligia Ursina siu
stil da musica ch’ei autentics e ch’ella descriva sco minimalistics. Arrivada el nord
enconuschevi ella negin e tochen ch’ella
hagi giu anflau in niev contuorn social hagi
ella giu bia temps per sesezza e per sriver e
cumponer. «Jeu hai cumponiu e scret bia,
romontsch, mo oravontut engles, hai encuretg ed anflau mia identitad musicala»,
seregorda Ursina. Sper las presentaziuns
cun sia atgna band «Ursina» ei la cantautura adina puspei stada d’udir ensemen
cun l’enconuschenta band grischuna
Quintinò, ina collaboraziun limitada ch’ei
ida a fin quest meins. Viver da sia musica
sa Ursina aunc buc, da saver far quei in di
ei denton siu giavisch. Il mument instruescha ella cant allas scolas da musica a Stans
e Stansstad.
www.ursinamusic.com
-33%
10.90
BAU UND UMWELT
statt 16.50
Tiefbau
Die Hauptabteilung Tiefbau ist zuständig für die Bereiche Strassenbau und
-unterhalt, öffentlicher Verkehr, Wasserbau, Langsamverkehr, Lärmschutz und
amtliche Vermessung.
Salami
Milano
2.20
600 g
Wir suchen eine/n
statt 2.85
Ingenieur/in
Emmi Chäsplättli
45% F.i.T. 100 g
per 1. Januar 2014 oder nach Vereinbarung für ein Pensum von 100% mit
Arbeitsort Glarus.
Unser Angebot:
• Verantwortungsvolle Funktion mit hohem Mass an Selbstständigkeit
• Interessante und abwechslungsreiche Tätigkeit
• Mitarbeit in einem kleinen Team
• Flexible Arbeitszeiten
Ihr Kontakt:
Weitere Auskünfte erhalten Sie von Christof Kamm, Hauptabteilung Tiefbau,
Tel. 055 646 64 24.
Unseren Dienstleistungsbetrieb finden Sie unter www.gl.ch.
Bitte senden Sie Ihre Bewerbungsunterlagen an den
Kanton Glarus, Personaldienst, Rathaus, 8750 Glarus,
E-Mail: [email protected]
statt 5.95
Buitoni Pizzateig
div. Sorten, z.B.
eckig, 570 g
Ab Mittwoch
Frische-Aktionen
Ihre Aufgaben:
• Projekt- und Oberbauleitung in den Bereichen Strassenbau und Kunstbauten
• Planung und Organisation der Werterhaltung der Strassen und Anlagen
• Projektbegleitung im Bereich Wasserbau und Hochwasserschutz
• Allgemeine administrative Aufgaben
Ihr Profil:
• Abgeschlossenes Studium als Bauingenieur/in oder gleichwertige Ausbildung
• Erfahrung in der Projektierung und Projektleitung
• Kommunikative Fähigkeiten und stilsicheres Deutsch
• Initiative und Eigenmotivation
4.75
-30%
2.20
Clementinen
statt 1.–
statt 7.60
Kaffeerahm
Portionen
Findus Plätzli
Erdnüssli
Spanien, kg
–.70
5.95
6.50
div. Sorten, z.B.
Chäs, 8er-Pack
Ägypten, kg
10 x 12 g
n
i
o
t
k
A
Vo l g
1.13
.1
0
3
,
g
ta
s
m
a
S
is
b
.
Montag, 25
Schweizer Ärzte
in Afrika –
helfen Sie mit!
-25%
3.70
Im Einsatz für
medizinische Grundversorgung in Afrika,
gegründet 1926
ZEWO-anerkannt
statt 4.95
Tel. +41 41 310 66 60
6000 Luzern 4
PC: 60-1433-9
Herzlichen Dank!
Kellogg’s
Cerealien
<wm>10CAsNsjY0sDQ30jUwMDI3NAQAvEYUFQ8AAAA=</wm>
La reclama
procura che Vus
munchentias nagut.
Ankauf
Ankauf von
von ALTGOLD
ALTGOLD
En mintga chasada
rumantscha
Abunai gist uss «La Quotidiana» e Vus retschavais la carta da «aboplus» che cuntegna
ina plivaleta. Cun questa carta profitais Vus
da numerusas reducziuns.
L’entira purschida chattais Vus online sut:
www.aboplus.suedostschweiz.ch
8.40
<wm>10CFWMsQ4CMQxDvyiV7RyXho7othMDYs-CmPn_iZaNwdKzZL_zHJeGX27H_Xk8BpEhAxTk2EIt3QeFbN05SE2mXwn5hL3_HYyOzbHX2tjsYqVJ5lHRu1Io-pLUEoDt83p_AfX3yVKEAAAA</wm>
statt 10.70
Cailler Schokolade
div. Sorten, z.B.
5 x 100 g
Milch, Milch-Nuss,
Frigor, Rayon und Crémant
3.90
statt 4.90
div. Sorten, z.B.
Special K Red Fruit,
300 g
Appenzeller
Mini-Biberli
228 g
(Jahrgangsänderung vorbehalten)
www.solidarmed.ch
-33%
Südostschweiz pressa e print SA
servetsch d’abo e servetsch da lecturs
Via da la caserna 1, CH-7000 Cuira
Telefon 0844 226 226
[email protected]
(Schmuck,
(Schmuck, Uhren,
Uhren, Münzen)
Münzen) gegen
gegen Barzahlung
Barzahlung
VICTORIA
VICTORIA
Uhren und Schmuck
Uhren und Schmuck
Pizolcenter
www.halef.ch
Neustadt-Passage
Pizolcenter,
Grossfeldstrasse
636300 Zug
8887 Mels
[email protected]
8887
MeIs,
081
710
60
00
081
6060
0000
041712
71211
11 66
081710
710
*041
*
3.10
statt 3.90
Autoankauf zu Höchstpreisen
Alle Marken, auch Toyota u. Unfallauto.
Barzahlung.
Tägl. 9–21 Uhr, Tel. 079 584 55 55 od.
076 776 01 79, [email protected]
Thomy Senf
div. Sorten, z.B.
mild, 2 x 200 g
1.80
statt 2.25
Barilla Teigwaren
div. Sorten, z.B.
Spaghetti Nr. 5, 500 g
5.30
7.90
statt 7.95
statt 9.90
Valser
L’amorino
Classic oder Silence,
6 x 1,5 l
Negroamaro IGT Puglia,
75 cl, 2012
-40%
Inserats
nur
Gesundheit
Infoveranstaltung
Bachelorstudiengänge
7130 Glion
tel 081 920 07 17
fax 081 920 07 18
E-Mail:
[email protected]
7007 Cuira
tel 081 255 58 58
fax 081 255 58 59
Präsentationen, Lernlabors und Infostände zu den einzelnen Gesundheitsberufen und Studiengängen.
www.gesundheit.zhaw.ch
Publicitas sa
Zürcher Fachhochschule
statt 8.40
Elmex Zahnpflege
div. Sorten, z.B.
Zahnpasta Kariesschutz,
2 x 75 ml
Maomix, 250 g
<wm>10CFWMIQ7DQAwEX-TT2mtfnB6swqKAKNwkKu7_UXtlBYN2dvZ9RMOP53Zc2zkU6i5kptvQYMOig9TWw7-jhUH5wEpaZvY_X5RwAjUdUYhFYRVCvJenlXIWar6B9r5fH1Wv_mmAAAAA</wm>
Donnerstag, 12. Dezember, 18 – 21 Uhr
ZHAW, Technikumstrasse 71, Winterthur
6.70
MAOAM
<wm>10CAsNsjY0MDQx0TU2trAwMQIA0jmKuA8AAAA=</wm>
Ergotherapie
Hebamme
Pflege
Physiotherapie
3.95
KAMBLY APÉRO
div. Sorten, z.B.
Mini-Twist Salz, 100 g
VOLG BOUILLON
div. Sorten, z.B.
Rinds-Bouillon,
Würfel, 120 g
15.95
statt 20.40
Coral
div. Sorten, z.B.
Black Velvet flüssig, 2 x 1,5 l
3.35
statt 3.95
KAFFEE MASTRO
LORENZO
div. Sorten, z.B.
Bohnen, 2 x 500 g
statt 33.45
div. Sorten, z.B.
Espresso Classico,
10 Kapseln
Omo
div. Sorten, z.B.
Pulver Regular,
Box, 50 WG
15.40
statt 18.20
2.85
statt 3.40
2.60
Jacobs
Momente
19.95
In kleineren Volg-Verkaufsstellen
evtl. nicht erhältlich
statt 3.30
Alle Ladenstandorte und Öffnungszeiten finden Sie unter www.volg.ch.
Dort können Sie auch unseren wöchentlichen Aktions-Newsletter
abonnieren. Versand jeden Sonntag per E-Mail.
FREIXENET CARTA
NEVADA
Semi Seco, 75 cl
9.50
statt 11.95
NIVEA RASIERSCHAUM &
AFTER SHAVE
div. Sorten, z.B.
Rasierschaum mild,
2 x 200 ml
AXE DUSCH & DEO
div. Sorten, z.B.
Dusch Africa, 3 x 250 ml
6.45
statt 7.60
9.50
statt 14.25
www.bauhaus.ch
Angebot gültig bis 10.12.2013, solange Vorrat.
Der Spezialist für Werkstatt, Haus und Garten!
Pizolstrasse 6, 8887 Mels
Tel +41(0)81 725 55 55, Fax +41(0)81 725 55 05
[email protected]
Mo–Do 7–19 Uhr, Fr 7–21 Uhr, Sa 8–17 Uhr
WERKTAGS BEREITS AB 7 UHR GEÖFFNET, SAMSTAGS AB 8 UHR!
Besuchen Sie die
Weihnachtswelt im
Inkl. 2 Li-Ion Akkupacks 18 V/3,0 Ah
299.–
10er-Set
34 90
34.
LED
Licht der
Mit 2 Li-Ionen Power extreme 18 V/3,0 Ah Akkupacks, max. Drehmoment von
48 Nm, Bohrleistung in Holz/Stahl 20/10 mm, Bohrfutterspannbereich von
1,5–13 mm, integriertes Arbeitslicht,
umfangreiches 65-tlg.-Zubehör zum
Bohren, Schrauben und mehr.
Kabellos mit Fernbedienung
LED
Licht der
je
13.
50
LED-Eisbär und
Eichhörnchen
Schriftzug 'Merry Christmas'
20 klare Glühbirnen, H 28 x B 46 cm, für den
Innenbereich. OS 104355 - 66761196
12.50
Kabellose LED-Weihnachtskerzen
Formschöne Weihnachtskerzen, gemütliches warmweisses Licht, mit
Fernbedienung, kein Kabelsalat, Sicherheit für Kinder und Tiere, für
den Innen- und Aussenbereich, viele Dekorationsmöglichkeiten,
solange Vorrat.
10er-Set
34.90
20er-Set
57.–
2 Gratis-Kameras
259.–
OS 6269 22452544/22450520
Mit und ohne LEDs,
naturgetreue Nachbildung, hochwertig
verarbeitet, in verschiedenen Grössen
erhältlich, ohne
Dekoration. OS 6269
+
Überwachungskamera-Set 'VF 130'
ab
Künstliche
Weihnachtsbäume
OS 100558 - 66778576
OS 113169
Höhe 20 cm, batteriebetrieben, für den
Innenbereich,
solange Vorrat.
29.–
metabo Akkubohrschrauber-Set 'BS 18 Li'
Für den Innen- und Aussenbereich, Set bestehend aus: 7" Farbmonitor und
1 Kamera (es können bis 4 Kameras angeschlossen werden). Reichweite ca.
100 m bei freiem Feld, netzbetrieben. OS 113990 - 66777005
Kaminofen 'Menton'
je
Raumheizvermögen 108 m3, 6 kW Nennheizleistung, Abgasanschluss hinten 15 cm,
H 100,9 x B 53 x T 36,7 cm.
79.–
OS 114980 - 66761789
Glasbodenplatten
Kaminholzregal 'Elena'
Regal aus Stahlblech 3 mm, schwarz lackiert
RAL 9005 und aus Temperglas 10 mm,
H 118 x B 30 x T 30 cm, ohne Brennholz.
OS 115697 - 66767468
895.–
187.–
In diversen Dimensionen und Ausführungen erhältlich.
OS 107720
$)+0+ $+*%+%)''+' !'- $+*%+%.
()+0+ "/*!(0+*&%-+'. ()+0+ ,(#+%'
B-1 :S- B-9M S7 ?99 S"1-1 /5849-GSM>M ?L<" 7L1 ?77>"-17:
I-10M-"-7 HS99; O?77 H-7S(-1 :-77 Q- ?L+ @-SML7(-7 L7:
@-SM0<"1S+M-7 I-1FS<"M-73 'L1 :S- #1-00- =S-M-M -S7- :-1?1M
S7M-70SI- ,L0-S7?7:-10-MFL7( 8SM :-7 1-9-I?7M-7 P"-8-7
I57 "-LM-; 851(-7 L7: K=-1851(-73 N805 HS<"MS(-1; :?00
L70-1- DL(-7:9S<"-7 :-7 @L(?7( FL1 #1-00- +S7:-7; :?00
S"7-7 S7 :-1 R<"L9- :-1 ?71-(-7:- N8(?7( 8SM @-SML7(-7
L7: @-SM0<"1S+M-7 I-18SMM-9M HS1:3 )?8SM 0S- 75<" -S7
=S00<"-7 H-7S(-1 +K1 :S- R<"L9- L7: 75<" -S7 =S00<"-7
8-"1 +K10 .-=-7 9-17-73 &.-0-7 8?<"M (15003$ N7M-1 :S-0-8
*5MM5 "?M :-1 C-1=?7: RAJB6E@6! #!6RR6 S7 -7(-1
@L0?88-7?1=-SM 8SM #>:?(5(-7 -S7-7 %1:7-1 +K1 :SR-OL7:?10ML+-7 "-1?L0(-(-=-7; :-00-7 E7"?9M S7 :S- B-9M
:-1 #1-00- -S7+K"1M3 E7M-1-00S-1M2 )-1 %1:7-1 &.-0-7 8?<"M
(15003$ R-OL7:?10ML+-7 E L7: EE HS1: ?99-7 .-"14-1057-7 :-1
R-OL7:?10ML+-7 L7-7M(-9M9S<" FL1 C-1+K(L7( (-0M-99M3
Graubünden:
+)$%"#*.-*/
Südostschweiz
Presse
und
C0I&J4J!:.A8H DLAJJA
1+I DL8+4
,5Print AG
Eva
Gabathuler,
Kasernenstrasse
1, CH-7007 Chur
)/' 5'#'4:1-ALK F'JAL+A+J4L'JJA $K 7GG7 @:1L
E-Mail:
[email protected]
)9E'8-M A;'#'4:1-AL%J1AI&J4J!:.A8HN!:K
BA-N G?$ 2== == =(
Tel. 081 255 55 59
+,$)*-),$*.'+$(&-) %*. !--/
Glarnerland/Gaster
C0I&J4J!:.A8H
DLAJJA 1+Iund
DL8+4 See:
,5
)/' *&">8K *.8+;-8J4L'JJA
6K ?7=G
Südostschweiz
Presse
und5-'L1J
Print AG
)9E'8-M
AH&">8%J1AI&J4J!:.A8HN!:K
G== 6<= 2?
3<
Eva
Zopfi,
Zwinglistrasse 6,BA-N
CH-8750
Glarus
E-Mail: [email protected]
Tel.
055 645 28 34
#%. )1+,!-$%"&+1 ,!.+10.*./,!' (2!
ENGIADINA
MARDI, ILS 26 DA NOVEMBER 2013
9
«Las societats restan eir davo üna fusiun»
Situaziun e svilup da trais societats cumünalas
ad ün toc teater s’han partecipats da
quels amo plü giuvens.» Chi nu guarda
pel mumaint dimena oura mal in quai
chi reguarda las giuvnas e giuvens teatrists, «eu sper chi giaja inavant uschea,
cha no possan rapreschantar amo divers
tocs teater.»
DA FLURIN ANDRY / ANR
■ Ils aderents conferman cha’ls cors,
las musicas ed otras societats cumünalas nu gnian periclitadas da fusiuns
da cumüns, ils adversaris pretendan il
cuntrari. Üna presidenta e duos dirigents piglian posiziun. «Cun fusiunar
cumüns ris-cha l’identità dals singuls lös
resp. fracziuns dad ir a perder» es üna
temma chi’s doda minchatant. Ch’eir las
societats cumünalas e las üsanzas saran
pertoccas da fusiuns da cumüns, dischan
quellas persunas chi mettan in dumonda
quist svilup a cumüns plü gronds, fusiunats. Co as preschainta la situaziun i’ls
cumüns da Guarda fin Sent chi prevezzan da fusiunar? L’anr ha discurrü cun
Duri Stecher chi dirigia il Coro masdà
d’Ardez, cun Lucia à Porta chi presidiescha la Società da teater da Ftan e cun
Gisep Derungs, il dirigent da la Società da
musica da Sent.
«Difficil da chattar
giuvens chantaduors»
Il Coro masdà d’Ardez ha pel mumaint
38 chantaduras e chantaduors. «Id es ün
flot coro chi funcziuna bain», disch il dirigent Duri Stecher chi abita a Lavin. In
quai chi reguarda las commembras e
commembers es stat il svilup sco ch’el
disch i’ls ultims ons adüna ter constant.
«Il grond problem es però da chattar
giuvnas e giuvens chantaduors, quai es
uschea causa chi nu dà vairamaing ingünas scoulas da chant, sco chi dà la scoula
da musica», constata’l, «perquai nun han
ils giuvens üna relaziun uschè stretta cul
chant cur chi vegnan our d’scoula.
Sch’üna o ün giuvenil vess istess vöglia da
far part dal coro masdà til mancan in
quel ils collegas da la medem’età.» Quista
La Società da teater da Ftan rapreschainta tocs per part eir suot tschêl avert.
mancanza da la generaziun giuvna i’ls
cors s’observa sco ch’el disch in tuot il
Grischun. Il proget da fusiun dals cumüns da Guarda, Ardez, Ftan, Tarasp,
Scuol e Sent nun es a seis avis ingün problem ne pellas societats ne pell’identità
locala: «Quella temma nun es tenor mai
güstifichada, las societats restaran inavant uschè sco chi sun uossa, e las üsanzas
importantas gnaran festagiadas inavant
in mincha cumün svessa.»
«I douvra la glieud chi s’ingascha»
Da quell’opiniun es eir Lucia à Porta:
«Eu craj cha quels cumüns hajan eir davo
fusiunà istess amo lur musica, lur cor, lur
gruppa da teater sco chi’d es uossa il cas,
simplamaing illa fracziun dal cumün fusiunà.» Quai vala tenor ella eir pellas
üsanzas e tradiziuns localas: «Scha quellas van a perder ün bel di es quai il cas
plütöst causa chi manca la glieud chi s’ingascha per tillas mantegner co pervi da la
FOTO F. ANDRY
fusiun dals cumüns.» La Società da teater
da Ftan ha 25 commembers activs.
«Avant desch ons vaina darcheu fat reviver quista società e da prüma davent vaina collavurà culs cumüns vaschins, nempe tscherchà in quels persunas chi fessan
redschia», disch la presidenta. La situaziun in vista als giuvens chi dvaintan
commembras e commembers es dret buna a Ftan: «No vain gnü per part eir giuvens, da vainch ons amunt chi han giovà,
Grazcha a la musica da
giuvenils regiunala
La Società da musica da Sent ha pel mumaint trenta commembers. «I’ls ultims
ons sun adüna darcheu gnüts pro eir giuvens musicants», s’allegra il dirigent Gisep Derungs. El abita a Scuol. Cha la situaziun in connex culla generaziun giuvna es pella musica da Sent uschè allegraivla ha sco ch’el disch plüs motivs:
«Dad üna vart ha quai da chefar culla
scoula da musica ingio cha’ls uffants imprendan a sunar, fich important es pro
no in Engiadina Bassa però eir la musica
da giuvenils regiunala.» Quella società
cha Reto Mayer ha fundà da l’on 1985 ha
tenor il dirigent da la musica da Sent l’effet cha blers giuvenils decidan da sunar
sco lur amias ed amis eir els in quista società regiunala: «Cur chi han lura l’età
dvaintna commembers da las singulas
societats da musica cumünalas.» Cha la
fusiun da cumün vess da metter in privel
las societats in quels nu craja’l: «Quellas
restan eir schi dà ün cumün fusiunà sco
chi sun uossa», es Gisep Derungs persvas, «ed eir las üsanzas localas nu sun tenor mai periclitadas dad üna eventuala
fusiun, l’Hom Strom p. ex. vain inavant
fat ed impizzà a Scuol e na tuot in üna
jada eir a Sent, o il Chalandamarz sco
ch’el vain festagià a Ftan resta inavant
specialità da quel cumün, quel Chalandamarz nu vain surtut eir dal cumün da
Tarasp.»
«Viver cun e per la musica»
Robert Grossmann es gnü onurà
DA ROMANA DUSCHLETTA / ANR
■ Il musicist Robert Grossmann, burgais svizzer ed american, es creschü
sü a San Diego. Sia prüma plazza da lavur, davo tuot sias scolaziuns e stüdis,
d’eira illa Scoula da musica d’Engiadin’Ota. Robert Grossmann es musicist
cun corp ed orma. El es creschü sü a San
Diego in America ingio ch’el ha frequentà üna scolaziun fundamentala per stübgiar musica a la University of California
La Jolla. La prüma instrucziun da cumposiziun d’eira pro Pauline Oliveros. In
seguit ha’l vivü duos ons a Lausanne per
imprender la lingua francesa. Davo ha
Robert Grossmann cuntinuà cul stüdi
per ghitarra fin pro seis diplom a la California State University Northridge.
«Dürant quel temp n’haja pudü absolver
cuors da maister cun Andres Segovia sco
eir instrucziun da cumposiziun pro
Frank Campo e Daniel Kessner», disch
il musicist. El ha eir pudü sunar a las ra-
preschantaziuns suot la bachetta dal
cumponist Ernst Krenek, quai chi’d es
stat per el üna grond’onur. Davo ha’l
cuntinuà il stüdi da musica al San Francisco Conservatory of Music, tanter oter
eir instrucziun dal cumponist John
Adams. Quà ha’l fat il diplom da maister.
Il doctorat in musicologia ha’l fat a l’Indiana University Bloomington.
La Svizra es dvantada seis dachasa
Dürant la lavur da dissertaziun davart la
Robert Grossmann es eir president dal «Konzert Studio Chur» e commember da la cumischiun da musica da la Società d’orchester
FOTOS R. GROSSMANN
Cuoira.
«Suite per lüt in g-moll» da Johann Sebastian Bach ha frequentà Robert Grossmann sco student da giast la Schola Cantorum Basiliensis a Basilea. El ha fat il
stüdi da l’instrumaint lüt pro Hopkinson Smith e la scienza da musica pro
Wulf Arlt. Per sia prüma plazza da lavur
es el gnü in muntogna: El ha dat uras da
musica illa Scoula da musica d’Engiadin’Ota. Al musicist fascineschan plüs
instrumaints: Lüt, mandolina e ghitarra.
Eir la lingua rumantscha til plascha enormamaing bain. «Eu n’ha bain svelt decis
dad imprender la lingua e n’ha fat plüs
cuors da rumantsch», declera Robert
Grossmann. Hoz comunichescha’l in
lingua inglaisa, tudais-cha, rumantscha e
francesa. Davo es el i a star a Turich, però
i til ha darcheu trat inavo i’l chantun Grischun. Hoz es el dachasa a Fürstenau e
dà scoula da musica a la Scoul’ota da pedagogica grischuna a Cuoira ed es manader dal Center cultural da la Chesa Planta a Samedan.
«Cul premi am n’haja fat ün regal»
Da survgnir ün premi da promoziun
chantunal ha fat grond plaschair al musicist. «Eu sun ün collecziunader paschiunà», tradischa Robert Grossmann.
El ama mobiglia veglia ed antiquitats.
«D’incuort n’haja gnü la pussibiltà da far
a mai svessa ün regal, e quai üna s-chaffa
da dschember engiadinaisa da l’on
1800», ha’l dit. Cha sainza il premi nu
vessa’l pudü cumprar quell’antiquità.
Quella s-chaffa survain ün lö special ed
uschè til restarà quist premi adüna preschaint ed in buna algordanza. El ha
survgni dürant sia carriera da musicist
plüs premis chi til han adüna darcheu
motivà e fat grond plaschair sün sia via
musicala. Dal 2002 ha’l survgni il Premi
da promoziun da Eliette-von-Karajan,
l’on 2005 ha’l guadagnà la concurrenza
«Professionelles Kulturschaffen Graubünden» ed avant trais ons il premi da
recognuschentscha cultural dal Rotary
Club usis.
Cuort e bön
Prenom: Robert
Nom: Grossmann
Data da naschentscha: 30 december 1953
Insaina: Capricorn
Manster: Musicist
Hobbies: Collecziunader da cristals e minerals, da purtrets cun
instrumaints dal 16. e 17avel
tschientiner e da mobiglia veglia
Musica: Classica, blues dals ons
30 fin 50 e musica populara
Cumponists: Mozart, Puccini e
Mahler
Trat predilet: Capuns vegetarics
Bavronda prediletta: Ün bun
magöl vin Burgund
10
SURMEIR
MARDI, ILS 26 DA NOVEMBER 2013
Er per igl quartier Grava dattigl visiuns
Savognin: En project savess trer l’oter
■ (pb) Tar la preschentaziun digl project Hotel Lai Barnagn e surbiageida
Viols ins ò er discurria da relaziuns
interactivas tar oters projects turistics ainten la vischnanca da Savognin. Concret è nia menziuno igl quartier da Grava tranter la rezgia viglia e
l’anterioura «fabrica» digls Uffers.
Ena surpresa an chel senn è en project
turistic per igl quartier da Grava betg.
Da chel ins discorra sottavousch gio en
mument. Er betg ena surpresa è tgi iniziant e motor ve da chest project è Enrico Uffer. Aint igl quartier da Grava sa
tractigl digl areal tgi cumpeglia igls parcadis da Savognin Pendicularas SA, la
rezgia viglia (Bretterhalle) er an possess
dallas pendicularas e digls bietgs digls
anteriours travagls dalla scrinareia/lennareia Uffer.
«Chegl è oz en quartier d’industreia
tgi fò ena schleta figura an mez en li turistic. E scu quartier per abitar è igl areal
betg adatto. Pero da lascher critg è er betg
prudent», ò managea Enrico Uffer. Ed el
ansemen cun igls sies partenaris, painsa
ve dad en hotel per unfants u en albiert
da pernottaziun per giuventetna.
Dar ple valeta agl quartier
An tgossa quartier Grava darogl prubablamaintg ena infurmaziun detagleda
sur digl project igl schaner digl onn tgi
vign. Igl territori numno è an possess da
ples proprietaris ed i mantgan per part
anc declaraziuns d’intenziun, uscheia tgi
ins è anc pitost spargnevel cun las infurmaziuns.
Pero igl intent è atgnamaintg cler: ins
less nizigier oter igl quartier e dar daple
valeta ad el. Igl territori tgi è oz per part
critg duess survagneir en adiever turistic
cun p. ex. en albiert da pernottaziun per
la giuventetna u scu zona da scuntrada e
taimp liber. E tgi chel quartier è agl ma-
ressos? E cò er adegna la madema rasposta: chels ins catta angal cura tgi tot las
premissas legalas èn avant mang ed ins ò
ainta mang ena lubientscha da biagier
valevla. Enrico Uffer vei mianc igls investors scu igl problem grond: «Igl pi impurtant per nous è da cattar manaders serious digl travagl.» Chegl seia a Savognin
magari grev. Ed igl muteiv è simplamaintg chel tgi mantga la bunga infrastructura turistica. I seia simplamaintg
betg fatg cun ena bela cuntrada, ena nateira intacta e pizzas maiestousas.
Er aint igl quartier Grava a Savognin ins painsa ve da projects turistics.
nevel agls indrezs da transport dalla pendiculara ins vei scu en elemaint tgi ins
dastga betg sotvalutar aint igl antier project. E per betg tgi detta irritaziuns vign
er menziuno tgi da prancepi resta la purscheida actuala da parcadis. Ed er igl
tratg dalla veia duess er ple u manc restar,
schi forsa er cun pitschnas correcturas.
Ed er per metter agl cler da bel’antschatta, ena relaziun directa tar igl project Lai Barnagn/Viols na dattigl er betg.
«Tuttegna vei Enrico Uffer tgi eventuals
investours dad en albiert da pernottaziun
a Grava spetgan er tgi fiss avant mang ena
buna infrastructura da treid’ora. Ed igl
bogn d’aventura ins vei er scu impurtant
crap aint igl mosaic per saveir cattar
bungs manaders per travagls gastronomics e per economisar abitaziuns e procurar per las duevlas frequenzas.
E naturalmaintg tgi ins spitgess en Ea
da prancepi tar igl project a Barnagn/Viols. I seia pero betg exclus tgi ins
sa catta tranter igl iniziant per tuttegna
metter an peis en project. E forsa tgi ins
vigna er da cattar en bung manader, pero
pi simpel vignigl an mintga cass betg tar
en NA.
Dattigl gio investors?
Igls proprietaris da taragn a Grava èn
s’unias tar ena cuminanza da svilup ansemen cun en biro da planisaziun. E la
gruppa lavoura sen atgna iniziativa ed
PDS
agen risc e sainza sustign finanzial digl
mang public.
Pertutgias digl project èn igls possessours privats da taragn, Savognin Pendicularas SA e pi tard aint igl svilup digl
project è er pertutgia igl cumegn da Savognin. Damais duessan igls parcadis
existents rastar, pero nizigias da maniera
pi intensiva. Schi chegl vot deir tgi ins
economisescha er chels, è betg cler. Vot
deir tgi igls automoblilists vessan da paer
ena taxa da parcar. Er betg anc cler è, schi
la rezgia viglia vign integrada aint igl project u betg. «An mintga cass dattigl ideias
interessantas an chel connex», dei Enrico
Uffer. Ed alloura er adegna la dumonda
quasi centrala: dattigl gio investors inte-
Scu duessigl eir anavant?
Tenor Enrico Uffer seian las discussiuns
anfignen ossa stadas an ena basa positiva.
Ed el punctuescha er tgi seia daple tgi ena
visiun u ena ideia. Ins vegia gio vistas
concretas ed ins painsa tgi an dus u treis
onns ins possa eir ved la realisaziun digl
project Grava. Impurtant per investors
seia er da santeir tar la populaziun ena tenuta positiva anvers igl avigneir scu er
ena prontadad persistenta digl cumegn
da leir far investiziuns.
Pero nignas illusiuns! Alla finala vottan persungas tgi investeschan ena bunga
rendita. Ed uscheia ins spetga davart dalla gruppa digl project Grava signals positivs schibagn igls 9 da december tar la
votaziun communala scu er la premaveira 2014 an ena votaziun eventuala dalla
regiun.
«An mintga cass nignsa cun en resultat positiv a sviluppar anavant igl project
cun totta forza», sierescha Enrico Uffer.
Ed el spera tgi chels dus projects an dumonda, possan esser directivs ed inizials
er per ulteriours projects turistics ainten
la regiun da vacanzas. Uscheia tgi ins
possa generar pernottaziuns e neir or dalla rosna digls davos onns ed eir cun igl
turissem la veia dalla prosperitad agl avigneir.
Anfignen 100 francs per la dretga maschina
■ (pb) Las ovras electricas digl martgea da Turitg fon adegna puspe acziuns per spargner energeia. Igl pi grond
potenzial tgi vagn an Svizra per betg
duvrar tant current. Ossa ena acziun
cun maschinas da café. Apparats electrics dattigl per la madema tgossa adegna
ena vasta purscheida. Da tot las marcas e
da tot igls models. Pero èn betg tots madem bungs ainten l’efficienza d’energeia.
Igl ewz sustigna la compra dad apparats
cun ena bunga efficienza cun anfignen
100 francs. Anfignen ossa ins ò promovia
la compra da 4000 apparats or digl fondo
da spargn. Per exaimpel maschinas da café. Graztga a chels apparats efficiaints sa
laschan spargner igl proxims diesch onns
3.8 kilowattouras u chinto an muneida
760 000 francs. L’acziun vo anfignen la
fegn digl onn.
Betg ensatge da nov
Igl ewz è sto igl amprem furnitour da
current tgi ò lantschea gio igl 2007 ena
acziun sen maschinas da café e fundo
persiva en fondo da spargn. E siva da
chegl ins ò promovia anfignen ossa la
compra da 3791 maschinas da café ed investo persiva 280 000 francs. Pero ègl
betg tuttegna tge models tgi ins compra.
Chels èn enumeros ainten ena glista tgi
ins catta aint igl internet cun l’adressa
«www.topten.ch». E chels apparats tgi
ins catta lò òn passo ena examinaziun tgi
è alla finala garant per las otas preteisas
dad efficienza d’energeia. E chels 3.8
Cun ena maschina
da café spargnevla
dad energeia ins ò
betg da renunztgier
ad en bel design,
ena funcziun cumadevla e zont
betg ad en bung
PDS
café.
miu. kilowattouras tgi ins dovra betg èn
igl madem quantum energeia electrica
tgi 1400 casals dad ena famiglia dovran
an en onn.
Tar igl sustign sa tractigl concret da
25% digl prietsch da compra netto, maximal 100 francs. E cun igl cedel da cassa
tgi stò cuntigneir er igl datum ins pò far
valeir igl sustign anfignen igls 30 da zarcladour 2014. Damais nign stress, mabagn taimp avonda.
Nign «standby»
Tar igls apparats ègl do ena gronda midada igls davos onns. Anc avant diesch
onns valevan apparats electrics aint igl
tigneirtgesa scu igls pi gronds sfarlataders d’energeia. E gist las maschinas da
café. Ellas vevan dad esser adegna prontas ed uscheia adegna aint igl «standby»
e duvravan uscheia ena massa current.
Aint igl frataimp èn igls producents stos
activs ed on revoluziuno la tecnica da
fons anse. E models pi efficiants èn nias
sen fiera. Ed igls criteris èn er adegna nias pi stratgs. La concurrenza tranter igls
producents ò er gia igls sies fretgs. Oz
ègl per exaimpel uscheia tgi ena bunga
maschina da café scolda mintgamai gist
angal l’ava per en cuppegn e betg daple.
Ed automats da café sa mettan giu da
sasez igl pi tard siva en’oura e chels da
capslas gio siva en quart d’oura. Schiglio gevan las maschinas totta de e totta
notg e duvravan alla meta massa energeia.
Chel fondo da spargn digl ewz pomova digl reminent betg angal apparats
electrics, mabagn er energeias regenerablas an general. E chegl schibagn per privats scu er per firmas ed instituziuns ins
dastga dumandar contribuziuns per indrezs solars.
La Quotidiana presenta
l’annada 2012
Suenter la tiarza ediziun dils pops digl onn 2012 selegra La Quotidiana da presentar el decuors dil meins schaner 2014 ils affons naschi il 4. quartal 2012. Nus dein la pusseivladad agl
entir intschess romontsch da separticipar.
Tarmettei pia ina foto actuala da vies affon ch’ei naschius denter igl october e la fin da december
2012 cun las suandontas indicaziuns:
– num e prenum digl affon
– data da naschientscha
– liug da domicil
– num e prenum dils geniturs
La foto digitala duei esser sil pli pauc 500 KB. Fotografias da handy ein buc adattadas, fotos
sin pupi perencunter bein. Secapescha che lezzas vegnan returnadas.
La quarta ediziun cumpara il schaner 2014. Ella cumpeglia affons ch’ein naschi il quart quartal
2012 (october–december 2012). Las fotografias e las indicaziuns ein dad inoltrar entochen ils
3 da schaner 2014 alla suandonta adressa:
La Quotidiana
L’annada 2012
Via comerciala 22
7007 Cuera
e-mail: [email protected]
Ord il ravugl dallas annunzias inoltradas trai la diala da cletg mintga quartal treis victurs. La
Quotidiana selegra dils purtrets dils affons romontschs ed engrazia per la collaboraziun.
SCHONS
MARDI, ILS 26 DA NOVEMBER 2013
Igls partezipànts digl curs da teater cugl Roman Weishaupt, um da teater.
Egna szena sen tribuna a Ziràn, ear igl tgàn Tino sa far d’actur.
11
FOTOS T. SULSER
Creaziùn da figuras
Curs da teater a Ziràn
■ (anr/ti) La Grupa da teater Capricorn
â organiso egn curs da teater pigls
sieus cumembers. La Gierina Michael â
clamo an Schons igl pedagog da teater
Roman Weishaupt. La davosa sonda ân
otg parsùnas interessadas savieu experimentar sen tribuna.
Teater e tradiziùn
La Grupa da teater Capricorn stat
mintg’on cun egn toc teater sen tribuna.
Sch’ign tgata egn termin liber. Quegl e
tradiziùn. Igls tocs darivan da la plema
digl Magnasch Michael. El ancanuscha la
Val Schons ad igls sieus avdànts. Sch’el
invainta egna rola veza’l schon la parsùna
ca gioja ella davânt sei. Quegl en figuras
digl mintgagi ca raquentan istorgias ca
schabegian.
Teater e comunicaziùn
Par giujear teater drovigl egn actur. Andretg teater e’l dantânt per cur c’igl actur
â egn aspectatur. Teater e egna comunicaziùn trânter egn a l’oter. Sen tribuna e
anzatge an movimaint ascheia c’igl dat
egn prozeder. Igl actur vut raquentar anzatge a spera da provotgear egna reacziùn
tigl public. El raquenta da carstgàns,
tgossas da la veta a tutga ascheia gl’interess da quel ca terla a varda.
gioja egna rola. Ign stgafescha egna figura a dat veta a quella. Teater e ear egna
furma da manzegna. Cunquegl c’ign sto
betga easser sasez sen tribuna porscha
quella tut novas perspectivas. Jou se easser egn vigl, egna duna, egn um, egn unfànt. Jou se easser bùn, nosch, beal, por,
tut savund tge ca la rola pretenda da me.
Jou sund quel ca dat egn caracter a la figura.
Schon adegna teater
Teater dev’igl schon da tains tempriv. Las
ampremas culturas vevan teater an furma
da sòlts. Igl teater ca nus vagn òz dariva
digls vigls grecs. Els ân stgafieu igl theatron, egn local pigls aspectaturs. Ascheia
c’igl pled teater munta ear igl bietg, betga
me igl toc teater. Teater datigl sen l’antier
mund an tut las furmas pussevlas. Mintga inszenaziùn e teater, sen tribuna near
an la veta.
Roman Weishaupt â savieu tgapar
Igl actur, pedagog a reschisur â savieu faszinar pigl tema teater. El â musso difaraints exerzezis a gjois c’ign sa far sulet
near an grupa. El â carmalo or da mintgegn interessànts aspets. El â savieu stgafir egn’atmosfera agreabla ascheia ca tuts
earan pronts da saschar aint sen novas figuras.
Teater e improvisaziùn
Ign sto improvisar par giujear teater. Ign
Egn pled sa midar tut
An las szenas giujeadas an sonda ân igls
La Lia sin via –
Damàn measeanda an Val Schons
■ (lr) La Lia Rumantscha fa egna visita
a las vischnàncas rumàntschas, a
quegl cun café a tschiculata. «Tge giavisch vez Vus pigl lungatg rumàntsch?» e l’amparada ca stat agl
zenter da las santupadas cun la glieud
agls diferaints liacs. Damàn measeanda, igls 27 da november magna la tura
tras la Val Schons. L’amprem’eada e la
Lia Rumantscha stada sen veia gl’october
a Gliànt. Igls bùns dascurs a las raspostas
interessàntas ân motivo igl magnaproject
da la Lia Rumantscha, David Flepp, da
planisar a realisar l’acziùn ear an otras regiùns. Ascheia en igls collavuraturs regiunals da la Lia Rumàntscha actualmeing preschaints an diferaintas vischnàncas rumàntschas.
An Val Schons antscheva la tura damàn senzum la Muntogna da Schons a
va anavànt da vischnànca tier vischnànca. Ear qua vean amparo: «Tge giavischaz Vus agl lungatg rumàntsch?» –
«Tge project stuess ign realisar urgiaintameing?». Carmen Dedual a Barbara
Riedhauser, las collavuraturas regiunalas
da la Lia Rumantscha pigl Grischùn
zentral, salegran sen bealas santupadas
a sen bùnas ideias ad impuls c’ellas san
integrar an lur lavur.
La Lia sin via measeanda,
igls 27 da november 2013
09.30 Vargistagn, plaz vischnànca
10.15 Lon, plaz davànt baselgia
11.00 Maton, davànt Volg
14.00 Donat, plaz da scola
15.00 Pignia, plaz davànt baselgia
16.00 Andeer, plaz vischnànca
Sco qua an Surmeir en las colavuraturas regiunalas
da la Lia Rumàntscha damàn sen
veia an Val Schons
cun café a tschicuMAD
lata.
partezipànts vieu co ca egn unic pled sa
influenzar egn’antiera szena. Egn sulet
pled, bagliafo an difaraintas manieras
vut gir digl tutafatg anzatge oter. Prendagn igl pled «ah»:
«Ah, tge bi c’igl e!»
«Ah, Tei as natiralmeing nign tains par
me!»
«Ah, jou ve betga savieu ca la Seraina vean
oz!»
«Ah, fa quegl mal!»
Nus savagn meter l’antiera mimica an
egn pled. La vusch samida, igl movimaint e oter. Cugls madems pleds savagn
nus stgafir adegna puspe novas szenas.
Quegl e faszinànt.
Tragedias, misteris, cumegias
Igl teater raquenta istorgias da la veta privata, politica, culturala. Quegl en istorgias legras near trestas, interessàntas near
lungurusas. Igl public tgata sasez an
quellas istorgias near veza novas per-
spectivas, forsa ear alternativas. Igls partezipànts digl curs a Ziràn ân survagnieu
egn’investa agl grànd tgomp digl teater.
Els vutan ampruvar d’integrar las experientschas fatgas an lur veta da teater.
Forsa c’ign sainta schon anzatge an mars
cur c’els statan cun egn nov toc sen tribuna.
■ CAFE RUMÀNTSCH
Oz cun Urs Cadruvi
Oz margis, igls 26-11 da las
19.30–21.30 agl Hotel Reich a Summaprada. Urs Cadruvi, igl secretari
general da la Lia Rumantscha, dascura a raspunda ad amparadas davart igl
avagnir digl rumàntsch an Sutselva.
Cordialmeing anvida:
la Lia Rumantscha
Waschturm mit 53%
Rundum-Vollservice
mit Zufriedenheitsgarantie
Einführungspreis
g
999.–
stattt 1999.–
Sie sparen 50%
5-Tage-Tiefpreisgarantie
30-Tage-Umtauschrecht
Schneller Lieferund Installationsservice
Garantieverlängerungen
Mieten statt kaufen
Schneller Reparaturservice
Testen vor dem Kaufen
Haben wir nicht, gibts nicht
Kompetente Bedarfsanalyse
und Top-Beratung
Alle Geräte im direkten
Vergleich
SONNTAGSVERKAUF!
Infos unter 0848 559 111
oder www.fust.ch
Aus dem
h
Hause Bosc
Rabatt
nur 1399.–
stattt 2299.–
Sie sparen 900.–
end
b
a
3
Info 201 t
2. dquar
1
.
4 Lan
in
Setpreis nur
1999.–
stattt
4298.–
429
4
2
298.
98
98
-53%
Waschmaschine
-40%
Wäschetrockner
<wm>10CAsNsjY0MDQx0TU2MTA2MgEAfyByfA8AAAA=</wm>
WA 1497
<wm>10CFXMoQ7DMBAD0C-6yD5fumSBVVk1MI0fqYr3_2jNWIFl8ux9H7Xgn3V7fbb3IBhhCshjBGpRvVoobVkGye6gnuheFY-mmzcKF0VOY6SxJ7q5LFqCntR8yLkGyvc4fxJ0vOuAAAAA</wm>
• Fassungsvermögen bis 7 kg • 24 Stunden
Startzeitvorwahl • EU-Label: A+++B
Art. Nr. 107720
TW 2116
• Zusatzprogramme: Wolle finish, Super 40,
Sportswear, Mix • Trommelinnenbeleuchtung
Art. Nr. 107751
nur
nur
Preis
Hammer-
699.–
statt
tt
799.–
799.
n
Sie spare
100.–
.11.
Gültig vom 25
bis 24.12.13
-30%
g
Aktion gülti
13
20
2.
.1
07
bis
Waschmaschine
Wäschetrockner
WA 710 E
• Einfache Bedienung mit Drehwahlschalter und Tipptasten • EU-Label A+C
Art. Nr. 103001
TW 730 E
• Mit Drehwahlschalter und Tipptasten
• 7 kg Fassungsvermögen
Art. Nr. 103051
Tauschen Sie jetzt Ihre
Superpunkte in
Fust-Einkaufsgutscheine
um.
Fr.
50.–
Einkaufsgu
tschein
Interessierst du dich für den menschlichen Körper
und bist du kommunikativ und sozial? Dann
kann Physiotherapie dein Traumberuf sein. Informiere
dich jetzt!
www.supsi.ch/dsan → Physiotherapie (Landquart)
Mehr Informationen:
Fachhochschule Südschweiz
Physiotherapie Graubünden
Weststrasse 8
CH-7302 Landquart
T: 081 300 01 76
[email protected]
www.supsi.ch/dsan
SPINAS CIVIL VOICES
Betg bittar davent en il rument
palpiri e chartun;
els vegnan rimnads dapertut
per vegnir reutilisads!
Traumberuf Physiotherapeut/in
17 Mal Orchesterprobe abgesagt.
165 Mal letzten Zug verpasst.
1 neues Diagnoseverfahren gegen
Krebs entwickelt.
Mit Ihrer Spende fördern wir engagierte Forscherinnen und Forscher,
die immer bessere Behandlungsmethoden gegen Krebs entwickeln. PK 30-3090-1
HEUTE AUF TELE SÜDOSTSCHWEIZ
Daventa ussa
Frischlingsparade
Diese Woche mit dem Kabarett
Strohmann-Kauz. Sie zeigen
einen Ausschnitt aus «Landfroue-Hydrant» in dem die
beiden die Senioren Ruedi und
Heinz spielen.
Comedysendung (CH, 2013)
Frischlingsparade ab 18.20 Uhr
(stündliche Wiederholung)
e cumbatta cunter
.
Di per di cumbattain nus cunter ils Goliats da quest mund.
Daventa ussa noss supporter e gudogna in da trais
e-bikesu va per tes t-shirt da David sin david-werden.ch
u facebook.com/greenpeace.ch
erotik.suedostschweiz.ch
WWW.TELESUEDOSTSCHWEIZ.CH
DO BIN I DAHAI
Wer möchte sich heute noch mit mir treffen?
Bin blond/34. 071 588 02 85
Chur, Neu Blondine 37-jährig
lustvoll, schlank, privat. 076 648 91 59
TELEVISIUN
SRF 1
MARDI, ILS 26 DA NOVEMBER 2013
SRF ZWEI
ARD
ORF 1
S AT. 1
12.40 Meteo mit Tagesschau
13.10 glanz & gloria 13.30 Der
Landarzt. Intrige mit Folgen
14.20 Lilly Schönauer: Liebe mit
Familienanschluss. TV-Romanze
(A/D 2012). Mit Marion Mitterhammer, Miroslav Nemec, Peter
Kremer 16.00 Faszination Bergkristall (2) 16.30 Emmas Chatroom (1). Wiedersehen im Cyberspace 16.55 Lanzi. Lanzi bei
der Patrouille Suisse 17.30
Guetnachtgschichtli. Helveticus
(17/26): Milchschokolade und
Milchpulver 17.40 Telesguard
18.00 Tagesschau mit Meteo
18.15 Weniger ist mehr 18.40
glanz & gloria 19.00 Schweiz
aktuell 19.25 SRF Börse 19.30
Tagesschau mit Meteo
5.10 Burn Notice. Krimiserie.
Freiwild 5.50 Roboclip. Konzert
6.00 Drei auf zwei. Show 8.55
Wolfblood – Verwandlung bei
Vollmond. Fantasyserie. Das Versprechen 9.15 myZambo. Moderation: Patrick Stöpper 9.45 Der
Landarzt. Arztserie 10.30 Wege
zum Glück 11.20 Lena – Liebe
meines Lebens 12.05 Sturm der
Liebe 13.00 Emergency Room –
Die Notaufnahme 13.50
Dawson’s Creek 14.35 Still Standing 15.00 Virus 15.35 Emergency Room – Die Notaufnahme
16.25 Parenthood 17.15 Burn
Notice 18.05 Top Gear USA. Alle
gegen Tanner 19.00 Das Experiment – Wo ist dein Limit?
19.30 Science oder Fiction?
5.30 Live: ZDF-Morgenmagazin
9.00 Tagesschau 9.05 Rote
Rosen. Telenovela 9.55 Sturm der
Liebe. Telenovela 10.45 Brisant.
Boulevardmagazin 11.00 Tagesschau 11.05 ARD-Buffet. Leben
& genießen 12.00 Tagesschau
12.15 ARD-Buffet 13.00 ZDFMittagsmagazin 14.00 Tagesschau 14.10 Rote Rosen 15.00
Tagesschau 15.10 Sturm der
Liebe 16.00 Tagesschau 16.10
Verrückt nach Meer. Der Tempel
von Penang 17.00 Tagesschau
17.15 Brisant 18.00 Verbotene
Liebe 18.50 Heiter bis tödlich –
Akte Ex. Auf Entzug 19.45 Wissen vor acht – Zukunft. DNA-Test
für Ungeborene! 19.50 Wetter vor
acht 19.55 Börse vor acht
8.05 The Garfield Show 8.15
Anna und die Liebe. Telenovela
9.05 Hör mal, wer da hämmert
9.50 Dawson’s Creek 10.35 Mistresses 11.15 Grey’s Anatomy –
Die jungen Ärzte 12.00 Barbapapa 12.05 Garfield 12.30 Freddys
Freunde 12.35 Alles okidoki
12.40 Meine Schwester Charlie
13.05 Scrubs 13.30 The Middle
13.50 Malcolm 14.35 The Big
Bang Theory 14.55 How I Met
Your Mother 15.35 Malcolm
16.20 ZIB Flash 16.25 The Middle 16.45 Scrubs 17.10 Die Simpsons 17.55 ZIB Flash 18.00 How
I Met Your Mother 18.50 The Big
Bang Theory 19.15 Two and a
Half Men 19.45 ZIB Magazin
19.54 Wetter mit ZIB 20
5.30 Live: Sat.1-Frühstücksfernsehen. Talk: Alexandra Neldel /
Kochen für Doofe – Geschnetzeltes / Gewissensfragen: Dickensteuer / Lottes TV-Tipp: Rosins
Restaurant / Barfußläufer. Moderation: Matthias Killing, Jan
Hahn, Simone Panteleit, Karen
Heinrichs 10.00 Teletip Shop
11.00 Zukunftsblicke. Magazin
12.00 Richter Alexander Hold
14.00 Auf Streife 15.00 Im
Namen der Gerechtigkeit – Wir
kämpfen für Sie! Doku-Soap
16.00 Anwälte im Einsatz 17.00
Schicksale. Der Nachfolger /
Saskia – Im Zeichen der Liebe
18.00 Navy CIS. Der Mann in der
Todeszelle / Sarg aus Eisen
19.55 Sat.1 Nachrichten
20.05 Der Kriminalist
Krimiserie. Zwei Welten
21.05 Kassensturz. Teure Pflegeheime: Kantone sparen
auf Kosten der Alten /
Wasserdichte Handys: Die
Werbung verspricht zu viel
/ Blu-Ray-Player im Test:
Welche zeigen das
schärfste Bild? / «Kassensturz» sucht den «Etikettenschwindel 2013»:
Jetzt abstimmen
21.50 10vor10 mit Meteo
22.25 Club. Prostitution – abschaffen oder anschaffen?
23.45 Tagesschau Nacht
0.05 Live: Nachtwach. TelefonTalk mit Barbara Bürer
20.00 Live: Fussball. Champions
League. Gruppe E, 5.
Spieltag: FC Basel – FC
Chelsea. Aus Basel
23.15 sportaktuell. Eishockey:
NLA, Kloten – Bern, Lakers – Davos, Zug – AmbriPiotta, Lugano – Biel,
Genf – Fribourg
23.45 Virus
0.20 Spiel auf Sieg
Drama (USA 2006)
Mit Josh Lucas, Derek
Luke, Austin Nichols
Regie: James Gartner
2.10 Taras Welten. Dramaserie
Familiengeheimnisse /
Busenfreundinnen
3.05 Science oder Fiction?
20.00 Tagesschau
20.15 Familie Dr. Kleist
Arztserie. Schwestern
21.00 In aller Freundschaft
Arztserie. Kontroversen
21.45 Report München. U.a.:
Überfüllte Züge, verstopfte
Strassen: deutschen Metropolen droht Verkehrskollaps
22.15 Tagesthemen. Mit Wetter
22.45 Menschen bei Maischberger. Schluss mit käuflichem Sex: Kann man Prostitution verbieten? Gäste:
Alice Schwarzer (Journalistin), Amber Laine (Prostituierte), Jana Koch-Krawczak (Ex-Prostituierte) u.a.
0.00 Nachtmagazin
20.15 Soko Donau. Krimiserie
Schneewittchen
21.05 SOKO Kitzbühel
Ein Junge namens Nono
21.50 ZIB Flash
22.00 Willkommen Österreich
Gäste: Cornelius Obonya
(Schauspieler), Karim ElGawhary (Journalist)
22.55 Eckel mit Kanten. Show
Zukunft und Technik:
«Soll ich nicht smarter als
mein Smartphone sein?»
23.35 Reiseckers Reisen. Reportagereihe. Donauradweg
0.00 ZIB 24
0.25 Schlafes Bruder. Drama
(D 1995). Mit André Eisermann, Dana Vávrová
20.15 Die verbotene Frau. TVDrama (D/A 2013). Mit
Alexandra Neldel, Mido
Hamada, Andreas Lust
Regie: Hansjörg Thurn
22.20 Live: akte 20.13 – Reporter kämpfen für Sie! U.a.:
Wo steckt die beste Schokolade hinterm Türchen?:
Der überraschende akteAdventskalendertest
23.20 24 Stunden. Dein Leben
in meiner Hand – Traumjob Bodyguard / Kein
Bock auf Maloche? Ab
ins Erziehungs-Camp!
1.20 Navy CIS. Krimiserie
2.50 akte 20.13 – Reporter
kämpfen für Sie!
VOX
PRO 7
ZDF
ORF 2
RTL
5.35 Mieten, kaufen, wohnen
6.35 Verklag mich doch! 9.45
Hilf mir doch! 10.50 vox nachrichten 10.55 Mieten, kaufen,
wohnen 12.00 Shopping Queen
13.00 Verklag mich doch! 14.00
Date my Style 15.00 Shopping
Queen 16.00 Vier Hochzeiten
und eine Traumreise 17.00 Mieten, kaufen, wohnen 19.00 Das
perfekte Dinner. Doku-SoapTag
2: Karolin (33) aus der Lüneburger Heide / «Kochen in der
schönsten Stadt der Welt»
5.20 Malcolm mittendrin 6.55
Eine schrecklich nette Familie
7.55 Scrubs 8.55 Teletip Shop
11.05 How I Met Your Mother
12.25 Scrubs 13.20 Two and a
Half Men 14.15 The Big Bang
Theory 15.35 How I Met Your
Mother 17.00 Live: taff. Lippert’s
Luxus Salon (2) 18.00 Faces
Studio 18.10 Die Simpsons. Mörder, Zombies und Musik / Der
Teufel trägt Nada 19.05 Live: Galileo. Schwertransport extrem:
Der Weg der Gasturbine
5.30 Live: ZDF-Morgenmagazin
9.00 heute 9.05 Volle Kanne
10.30 Notruf Hafenkante 11.15
SOKO 5113 12.00 heute 12.10
drehscheibe Deutschland 13.00
ZDF-Mittagsmagazin 14.00
heute – in Deutschland 14.15 Die
Küchenschlacht 15.00 heute
15.05 Topfgeldjäger 16.00 heute –
in Europa 16.10 SOKO Wien
17.00 heute 17.10 hallo deutschland 17.45 Leute heute 18.05
SOKO Köln 19.00 heute mit Wetter 19.25 Rosenheim-Cops
9.05 Frisch gekocht 9.30 Dolce
Vita & Co. 10.15 Kommissar Rex
11.00 Sturm der Liebe 11.50
Thema 12.35 Newton 13.00 ZIB
13.15 heute mittag 14.00 Frisch
gekocht 14.25 Lena – Liebe meines Lebens 15.10 Sturm der
Liebe 16.00 Die Barbara-KarlichShow 17.00 ZIB 17.05 heute österreich 17.30 heute leben 18.30
heute konkret 18.51 heute infos
und tipps 19.00 Bundesland
heute 19.30 Zeit im Bild mit
Wetter 19.55 Sport aktuell
5.35 Explosiv. Das Magazin 6.00
Live: Guten Morgen Deutschland
8.30 Teleshopping Schweiz 9.30
Familien im Brennpunkt. DokuSoap 11.30 Unsere erste gemeinsame Wohnung 12.00 Punkt 12
14.00 Die Trovatos – Detektive
decken auf 15.00 Verdachtsfälle
16.00 Familien im Brennpunkt
17.00 Betrugsfälle 17.30 Unter
uns 18.00 Explosiv 18.30 Exclusiv 18.45 RTL aktuell 19.05
Alles, was zählt 19.40 Gute
Zeiten, schlechte Zeiten
20.00 Prominent!
20.15 Die tierischen 10. Die 10
skurrilsten Tiermomente
21.15 100 Songs, die die Welt
bewegten. Sehnsucht
und geplatzte Träume
23.15 Die Küchenchefs
0.20 vox nachrichten
0.40 CSI – New York. Krimiserie. Mädchenhandel
1.30 CSI: NY. Krimiserie
2.55 Leverage. Krimiserie
3.35 Criminal Intent
4.20 Schneller als die
Polizei erlaubt
20.15 Two and a Half Men
Neun-Finger-Daddy / Die
reine Unbeschmutztheit
21.10 2 Broke Girls. Sitcom.
Schlaflos in Williamsburg /
Kristalle und Kredite
22.10 Mike & Molly. Comedyserie. Molly mistet aus
22.40 Pocketsoul. Show
23.10 TV total. Show. Gäste:
Heinz Hoenig (Filmschauspieler), Philipp Lind
(Schauspieler)
0.10 Two and a Half Men
1.05 Stargate. Sci-Fi-Serie
20.15 ZDFzeit. Wie gut ist
unser Spielzeug?
21.00 Frontal 21. U.a.: Plastiktüten, die unserer Gesellschaft überschwemmen
21.45 heute-journal. Wetter
22.15 Samuel Koch – Das zweite
Leben. Dokumentation
22.45 Abenteuer Forschung
Magazin. Vorsicht, Natur!
Phänomene, die uns
das Fürchten lehren.
23.15 Markus Lanz
0.30 heute nacht
0.45 Neu im Kino. Magazin
20.05 Seitenblicke
20.15 Universum. Nockberge –
Land zwischen
Himmel und Erde
21.05 Report. U.a.: Fekters
Erbe / Gemeinden in
Finanznot. Gast:
Josef Pühringer (LH)
22.00 ZIB 2
22.25 Euromillionen
22.30 kreuz und quer
23.55 Das Glück am anderen
Ende der Welt (1/2)
TV-Drama (D 2007)
1.20 Seitenblicke. Magazin
20.15 CSI: Vegas. Krimiserie
Sendeschluss
21.15 Bones – Die Knochenjägerin. Die Souveränität in
der Seife / Das Recht
und die Befangenheit
23.10 Person of Interest. Dramaserie. Keine gute Tat
0.00 RTL Nachtjournal
0.30 The Following. Der Schmerz
in unserem Dasein
1.25 Bones – Die Knochenjägerin. Krimiserie
3.05 The Glades. Actionserie
Ewiger Sommer
TSR 1
KABEL 1
B 3
3 S AT
RTL 2
11.00 Les feux de l’amour 11.45
Scènes de ménages 12.10 Plus
belle la vie 12.45 Le journal
13.15 Météo 13.25 Toute une
histoire 15.00 Camping Paradis.
Comédie (F 2011) 16.50 L.A. –
Enquêtes prioritaires 17.40 Télé
la question 18.00 Le court du
jour se jette à l’eau 18.10 Top
Models 18.35 Les clés de la fortune 18.50 Météo régionale
18.55 Couleurs locales 19.20
Météo 19.30 Le journal
8.10 Unsere kleine Farm 9.10
Castle 10.00 Charmed – Zauberhafte Hexen 11.00 Ghost Whisperer 11.55 Cold Case – Kein
Opfer ist je vergessen 12.50
Numb3rs – Die Logik des Verbrechens 13.45 Charmed – Zauberhafte Hexen 14.45 Ghost Whisperer 15.40 Cold Case – Kein
Opfer ist je vergessen 16.40 Live:
News 16.50 Castle 17.45 Abenteuer Leben – Täglich neu entdecken 18.55 Achtung, Kontrolle!
9.15 Eisbär, Affe & Co. 10.05 Lebenslinien 10.50 Faszination
Wissen 11.20 Rote Rosen 12.10
Sturm der Liebe 13.00 Dahoam
is Dahoam 13.30 Querbeet 14.15
laVita 15.00 Wir trauen uns anders! (1/5) 15.30 Wir in Bayern
16.45 Rundschau 17.00 Wir trauen uns anders! (2/5) 17.30 Frankenschau aktuell 18.00 Abendschau 18.45 Rundschau 19.00
Gesundheit! 19.45 Dahoam is
Dahoam. Gift für die Nerven
11.45 Thema. Moderation:
Christoph Feurstein 12.30
über:morgen 13.00 ZIB 13.15 Österreich Bild 13.45 Food Design
14.35 Der Winter der Eismacher.
Dokumentarfilm (A 2011) 15.30
Zu Fuss ans Meer 16.15 Karibik –
Quer durch Kultur und Natur der
kleinen Antillen 17.00 Universum. Grüne Insel im Taifun – Taiwan / Mauritius – Schatzinsel im
Indischen Ozean 18.30 nano
19.00 heute 19.20 Kulturzeit
5.40 Hilf mir! Jung, pleite, verzweifelt ... 6.15 Infomercials 8.15
Die Kochprofis – Einsatz am
Herd. High Light in Berlin 9.10
Frauentausch. Heute tauschen
Lucy (25) und Janine (18) die Familien 11.15 Family Stories 12.15
Köln 50667 13.15 Berlin – Tag &
Nacht 14.15 Der Trödeltrupp –
Das Geld liegt im Keller 16.05 Privatdetektive im Einsatz 17.05
Schmiede 21 18.00 Köln 50667
19.00 Berlin – Tag & Nacht
20.05 Météo
20.15 A bon entendeur
Pneus d’hiver – chaussez
bien votre voiture!
21.00 Joséphine, ange gardien.
Comédie dramatique
(F/B/CH 2011)
22.45 Infrarouge. Discussion
23.55 Dans ses yeux. Thriller politique (ARG/E 2009)
2.00 Couleurs locales
2.20 Le journal
20.15 Rosins Restaurants. Ein
Sternekoch räumt auf!
«Blattlaus» in Adlershof
22.20 K1 Magazin. Frank Rosin
zurück im «Blattlaus»
Frank Rosin zurück
im «Blattlaus»
23.20 Abenteuer Leben. Magazin
1.10 K1 Magazin
2.04 Late News
2.10 Cold Case – Kein Opfer ist
je vergessen. Krimiserie
20.15 Utta Danella: Prager Geheimnis. TV-Liebesdrama
(D 2012). Mit Peter Weck
21.45 Rundschau-Magazin
22.00 Münchner Runde. Endspurt beim Koalitionspoker: Scheitert es an der
SPD-Basis? Gast:
Norbert Bolz u.a.
22.45 Restrisiko. Dokumentarfilm (D 2013)
0.15 Rundschau-Nacht
20.00 Tagesschau
20.15 Augenzeugin. TV-Psychothriller (D 2008)
21.45 Close up
22.00 ZIB 2
22.25 Die Schweiz umsonst
Dokumentationsreihe
23.25 Fantomas gegen Interpol
Krimikomödie (F/I 1965)
Mit Jean Marais
1.00 Im Osten billiger
1.30 10vor10
20.00 RTL II News
20.15 Zuhause im Glück –
Unser Einzug in ein neues
Leben. Doku-Soap
22.15 Extrem schön! Endlich
ein neues Leben
23.10 Das AschenputtelExperiment. Doku-Soap
1.05 Mein neuer Alter (4)
1.50 Ärger im Revier – Auf
Streife mit der Polizei
3.25 Privatdetektive im Einsatz
RSI LA 1
10.30 Nash Bridges 11.20 Sea
Patrol 12.00 Affari di famiglia
12.30 Telegiornale 12.40 Meteo
regionale 12.45 Molla l’osso
13.10 The New Adventures Of
Old Christine 13.35 Hawaii Five0 14.15 Law & Order – I due volti
della giustizia 15.00 White Collar – Fascino criminale 16.00 Telegiornale Flash 16.05 Un caso
per due 17.10 Piattoforte 18.00
Telegiornale Flash 18.10 Zerovero
19.00 Il quotidiano 19.45 Il rompiscatole 19.55 Meteo regionale
20.00 Telegiornale
20.35 Meteo
20.40 Black Jack
21.10 Castle – Detective tra
le righe. Serie gialla
22.40 Suits. Serie giuridica
23.25 Telegiornale notte
23.40 Meteo notte
23.50 La prima linea. Film drammatico (I/B/GB/F 2009)
1.25 Repliche continuate
KIKA
13.15 Garfield 13.30 Alles nur
Spass 13.40 Sturmfrei 14.10
Schloss Einstein 15.00 Die
Jungs-WG – Ohne Eltern in den
Schnee 15.25 Total genial 16.20
Mini Ah! 16.25 Piets irre Pleiten
17.10 Wendy 17.35 Pound Puppies- Der Pfotenclub 18.00 Mascha und der Bär 18.15 Coco, der
neugierige Affe 18.40 Ritter Rost
18.50 Unser Sandmännchen
ARTE
19.10 Arte-Journal 19.30 Die
Südsee (2). Tierische Eroberer
20.15 The Big Eden. Dokumentarfilm (D 2011) 21.45 Women
Are Heroes. Dokumentarfilm
(F 2010) 23.10 Larzac – Aufstand der Bauern. Dokumentarfilm (F 2011) 1.10 Die Jahreszeit des Glücks. Drama (CZ/D
2005) 2.50 Yourope 3.20 28 Minuten 4.00 The British in Bed
SUPER-RTL
16.45 Fünf Freunde – Für alle
Fälle 17.15 Coop gegen Kat
17.45 Cosmo & Wanda – Wenn
Elfen helfen 18.15 Go Wild! –
Mission Wildnis 18.45 Sally Bollywood 19.15 Weihnachtsmann &
Co. KG 19.45 Woozle Goozle
20.15 Der Herr der Ringe – Die
Gefährten. Fantasyfilm (NZ/USA
2001) 23.55 Zukunftsblicke mit
Mike Shiva 0.50 Shop24Direct
EUROSPORT
15.00 Skispringen 15.45 Live:
Fussball. UEFA Youth League.
5. Spieltag, Gruppe H: Celtic
Glasgow – AC Mailand 18.00
Skispringen 19.00 Biathlon
20.00 Boxen 22.00 Motorsport
22.30 GT Academy 22.45 Skispringen 23.45 Rallye. FIA-Europameisterschaft. Highlights der
12 Saisonstationen von Januar
bis November 0.45 Biathlon
3+
5.52 Superstar (3). Musik-Castingshow 6.00 ESO.TV. Magazin
8.00 HSE24 9.00 ESO.TV. Magazin 16.08 The Big Bang Theory.
Comedyserie 17.03 How I Met
Your Mother. Sitcom 19.22 The
Big Bang Theory. Comedyserie
20.14 Criminal Minds. Krimiserie
22.20 Navy CIS. Krimiserie 2.10
Criminal Minds. Krimiserie
3.45 Bauer, ledig, sucht...
WDR
16.00 WDR aktuell 16.15 daheim
& unterwegs 18.00 Lokalzeit
18.05 Hier und heute 18.20 Servicezeit 18.50 Aktuelle Stunde
19.30 Lokalzeit 20.00 Tagesschau
20.15 Abenteuer Erde 21.00
Quarks und Caspers 21.45 WDR
aktuell 22.00 Weltweit 22.30 West
ART 23.10 West ART Meisterwerke 23.15 Miral. Drama (F/ISR/I/
IND 2010) 1.00 Live: Domian
SWR
17.05 Kaffee oder Tee 18.00 Landesschau aktuell 18.15 Grünzeug
18.45 Landesschau BW 19.45
Landesschau aktuell 20.00 Tagesschau 20.15 Tatort (D 2010)
21.45 Landesschau aktuell 22.00
Fahr mal hin 22.30 Schlaglicht
23.00 Hannes und der Bürgermeister 23.30 Schreinerei Fleischmann und Freunde 0.00 SatireGipfel 0.45 Alfons und Gäste
RAI 1
14.00 TG 1 Economia 14.10 Verdetto Finale 15.20 La vita in diretta 18.50 L’eredità 20.00 Telegiornale 20.30 Affari tuoi 21.10
Il coraggio di una donna – Rossella capitolo secondo (5) 23.35
Porta a Porta 1.10 TG 1 Notte
1.40 Che tempo fa 1.45 Cinematografo 2.15 Gate C 2.20 Terza
Pagina 2.50 Studio Uno 4.10 Da
Da Da 4.50 Cinematografo
13
T V- T I P P S
Spielfilme
20.15 Die verbotene Frau
SAT.1
TV-Drama: Verena (Alexandra Neldel) ist
eine vielbeschäftigte und reisefreudige Journalistin. Privat lebt sie mit ihrem Kollegen
Paul in einer unaufgeregten Beziehung. Auf
einem Pressetermin in Wien lernt sie den Araber Khalid kennen und fühlt sich von ihm
angezogen. Als sie erfährt, dass ihr Traumprinz schon einer Frau versprochen wurde,
muss sie sich entscheiden: Kann sie aus Liebe
zu ihm für immer die verbotene Frau sein?
20.15 Augenzeugin
3SAT
TV-Psychothriller: Die viel
beschäftigte Finanzmanagerin Marie Aldenhoven
(Rike Schmid) verbringt
einen langen Abend am
Schreibtisch, als sie eine
Auseinandersetzung im gegenüberliegenden
Büro
beobachtet. Eine Frau stürzt zu Boden. Die aufgelöste Marie glaubt, Zeugin eines Mordes geworden zu sein, aber die Polizei findet weder eine
Leiche noch irgendwelche Kampfspuren. So muss
Marie der Sache allein auf den Grund gehen.
0.50 ... nächste Woche ist Frieden
ARD
TV-Kriegsdrama: Berlin,
1945: Kurz vor Kriegsende bietet der Hörspielautor Herbert Pieritz (Ulrich Mühe) der jungen
Jüdin Ruthi Tannenbaum
in seiner Wohnung Unterschlupf. Von der Anwesenheit des Flüchtlings darf der Blockwart des
Mietshauses freilich nichts erfahren. Weitere
Gefahr droht, da die Bomben der heranrückenden Roten Armee im Minutentakt einschlagen.
0.25 Schlafes Bruder
ORF 1
Drama: Im frühen 19.
Jahrhundert wächst der
in sich gekehrte Elias Johannes Alder (André Eisermann) in der der Abgeschiedenheit des vorarlbergischen
Bergdorfes
Eschberg auf. Dem genialen Musiker ist das Leben in der Dorfgemeinschaft fremd. Nachbarsjunge Peter hegt eine
tiefe Zuneigung zu dem Sonderling. Doch dann
verliebt sich seine Schwester Elsbeth in Elias.
23.55 Das Glück
am anderen Ende der Welt
ORF 2
TV-Drama: Geschäftsfrau
Hanna Westphal (Maja
Maranow) reist aus beruflichen Gründen nach Neuseeland. Bei dieser Gelegenheit möchte sie ihre
älteste Tochter Judith abholen, die dort ein Praktikum absolvierte. Doch die 19-Jährige plant zu
heiraten und mit ihrem Zukünftigen in Neuseeland zu bleiben. Und Hanna fühlt sich zu Wolf
Holländer (Heiner Lauterbach) hingezogen.
0.20 Spiel auf Sieg
SRF ZWEI
Don Haskins
(Josh Lucas), Basketballtrainer des Texas Western
College in El Paso, sieht
sich 1966 aus Geldmangel gezwungen, afro-amerikanische Strassengangspieler zu rekrutieren.
Die Jungs sind talentiert, aber die Univerantwortlichen sind über den hohen Anteil schwarzer Spieler im Team wenig begeistert. Haskins
setzt alles daran, trotz unzähliger Hindernisse
eine erfolgreiche Mannschaft aufzustellen.
23.15 Miral
Drama:
WDR
Drama: Jerusalem in den
späten 80er-Jahren: Krieg
und Bombenterror prägen das Leben der jungen
Miral (Freida Pinto), die
in Ostjerusalem unter der
Obhut ihres liebevollen
Vaters Jamal aufwächst
und eine pazifistische Erziehung geniesst. Doch
dann verliebt sie sich in den PLO-Aktivisten
Hani und gerät in ein persönliches Dilemma.
RADIO-TIPPS
9.06 SRF 2 KULTUR
Kontext
Die Sendung vertieft
aktuelle Gesellschaftsthemen, erklärt, was
Menschen
bewegt,
wie sie sich organisieren und warum manche Gesellschaften in
die Krise geraten.
10.03 SRF 2 KULTUR
Reflexe
Auch wenn Projektionen heue im Museumsraum allgegenwärtig sind, 1973 taugten
sie zum Skandal. 1963
begründete Nam June
Paik ein neues Genre:
die Videokunst.
14
LA QUOTIDIANA
MARDI, ILS 26 DA NOVEMBER 2013
Da mesanotg tras il Veraina
■ LIBERALS GRISCHUN
La Svizra sco model
da success ha guadagnà,
il socialissem ha pers!
(cp) La PLD.Ils Liberals Grischun es
cuntainta culs resultats da la votumaziun
in Grischun ed illa Svizra. Il NA cler a
l’iniziativa 1:12 culla partecipaziun fich
ota da 53% fa grand plaschair. Cun quist
resultat impreschiunant han refüsà ils
votants e las votantas las tentativas da
vart schnestra da müdar il model da success svizzer. Quai es però be stat ün prüm
pass, i sarà da resister amo ad otras attachas per mantgnair quist model experimentà.
Las votantas e’ls votants s’han express
eir in Grischun cunter intervenziuns dal
stadi ill’economia ed uschè eir illas
structuras da la famiglia. Cun quai ha
cumprovà il suveran üna jada daplü ch’el
pensa sur il di oura. Sper l’attacha dals
giuvens socialists han ils Svizzers eir cuntradit a las impromischiuns irrealisticas
da l’iniziativa da famiglia. Cha’l predsch
da la vignetta nu vain dozà cumplorescha
la pld Grischun. I vess dat daplü mezs per
finanziar las vias e’l perfecziunamaint da
quellas. Il pövel ha dat ün segn cler ch’el
nu voul adüna daplüssas impostas e taxas
a favur da las vias. Perquai nu vaja brich,
tenor la pld Grischun, da gnir uossa cun
impostas plü otas per il benzin.
La PLD.Ils Liberals Grischun s’impegnarà eir in futur per nos chantun sco lö
d’economia, per la pussibiltà d’unir famiglia e manster e per üna politica d’infrastructura dürabla.
■ RADIO
10.15 RADIONOVELA
Vita capita – episoda 372
Resta Alfons Battaglia president?
A Surgonda datti in’emna cun brisanza
politica: Il chantun sto calmar las olmas
pervi dad in luf che gira per ils guauds da
Surgonda. Perfin il cussglier guvernativ
Mario Cavigelli vegn bel ed aposta anc ina
giada a Surgonda per infurmar la populaziun. Trais dis pli tard vegn alura anc elegì
il nov president communal – e quai cun in
resultat surprendent!
Reschia: Michel Decurtins
19.00 NOSS CHORS
Patria
Il mais tematic «Ils Svizzers» è era oz il
tema en l’ura da chors. L’emissiun maina
tras differentas vals e regiuns dal
Grischun. D’udir èn chanzuns patrioticas
rumantschas sco era ivettas chantadas en
las ulteriuras linguas svizras.
Redacziun: Flavio Tuor
21.15 ALBUM DA L’EMNA
Robbie Williams – Swings Both Ways
I dat paucs da ses caliber ch’han fatg ina
tala carriera. Ed il misteri da ses success:
Robbie Williams ha sia lingia, er sch’el sa
mova sin differentas vias musicalas. Actual-
Nov urari dal traffic public
DA GION NUTEGN STGIER / ANR
■ A partir dals 15 da december vegnan
a cursar da glindesdi fin venderdi daplis trens tranter Cuira e Glion. Durant
l’enviern èsi pussaivel da chargiar
l’auto tras il tunnel dal Veraina fin las
23.50. Il viadi cun il tren da Cuira a Son
Gagl sa reducescha per 11 minutas. Ier
è vegnì preschentà a Cuira il nov urari dal
traffic public en il Grischun. En vigur va
quel ils 15 da december e tenor quel pon
ins quintar cun dapli colliaziuns e pli
curts viadis. Preschentadas èn las midadas vegnidas da cusseglier guvernativ
Mario Cavigelli, da Hans Amacker, directur da la Viafier retica e da Manfred
Kürschner, manader AutoDaPosta regiun Grischun. Il minister da traffic da
noss chantun, Mario Cavigelli, ha ditg
che cun far intginas midadas en il nov
urari da traffic vegnia contribuì bler per
l’attractivitad dal Grischun sco lieu da
turissem, d’economia e d’abitar. Cun la
midada da l’urari da traffic sa reducescha
per exempel il viadi cun il tren da Cuira
a Son Gagl per 11 minutas. Il viadi cun
il tren da Son Gagl en l’Engiadina ubain
en Surselva vegn schizunt ad esser per 22
minutas pli curt grazia a las novas colliaziuns.
In mez onn pli baud
Da nov vegn er introducì in tren regiunal
tranter Cuira e Sargans che cursescha
mintga 30 minutas. Ina ulteriura midada
che la Viafier retica fà cun l’entschatta da
la stagiun d’enviern è che a partir dals 15
da december pon ins chargiar l’auto tras
il tunnel dal Veraina in’ura pli tard. L’ultima partenza a Selfranga è da nov a las
23.50 e da l’Engiadina en direcziun Partenz a las 00.20. Il directur da la Viafier
retica, Hans Amacker, ha ditg ch’il project «Retica 30» vegnia ad ir en vigur gia
main sa deditgescha el puspè al swing che
para dad esser ina da sias grondas passiuns.
Gia il 2001 aveva el fatg in album da grond
success ed uss datti la successiun «Swings
Both Ways». Puspè in album cun Robbie
en gronda furma, cool e furbaz. El fa
reviver vegls standards da la musica dals
onns 40 e 50, sco «Little Green Apples»,
«Minnie The Moocher» e «Dream A Little
Dream» e sco supplement datti anc
chanzuns novas ch’el ha cumponì cun ses
co-autur da pli baud, cun Guy Chambers.
Redacziun: Jachen Prevost
22.03 LA STAILALVA (REP.)
Novs discs
Beatrice Egli, il nov star en la scena da
schlaghers ha edì ses segund disc, sco
questas chanzuns tunan pudais vus
tadlar en la Stailalva. Plinavant preschentain nus Howard Carpendale e ses
disc «Viel zu lang gewartet» e sco ultim
udin nus anc intgins tocs da la Band
Santiano ensemen cun Peter Reber.
Redacziun: Christa Soliva
Da nov vegnan a cursar mintga 30 minutas autos da posta da Cuira en direcziun Lai.
ils 15 zercladur 2014 enstagl sco prevì il
december 2014. Sche quel project va en
vigur èsi previs mintga 30 minutas in
tren da Turitg en la chapitala da noss
chantun e da là davent colliaziuns directas en las regiuns grischunas. La pli
gronda midada tar AutoDaPosta regiun
Grischun è che a partir dals 15 da december cursescha tranter Cuira e Lai mintga
mes’ura in auto da posta. En la carta dal
di da 69 francs per ir cun skis en il nov
territori collià Arosa-Lai è er cumpiglià il
bigliet per ir cun l’auto da posta da Cuira
a Lai, ubain per ir cun il tren da Cuira ad
Arosa.
fatgs politics rapportan Curô e Robbi da
stads setgas, envierns lungs u mazzaments spectaculars.
Redacziun: Guadench Dazzi
■ TELEVISIUN
13.55 CUNTRASTS SIN RTS 2 (REP.)
Nus Svizzers – baterladas sin canapé
Tgi essan nus Svizras e Svizzers? Co èsi dad
esser Rumantscha e Rumantsch? Respostas
han ils moderaturs Mirco Manetsch ed
Armon Schlegel rimnà sin lur canapé
cotschen a Glion ed a Sent. In di èn els
sesids sin il canapé cun la bandiera Svizra e
discutà cun dunnas, cun umens, cun giuvens, cun vegls e cun uffants. Il resultat n’è
betg raschienis serius e profunds, mabain
baterladas divertentas e surprendentas.
tars partan en la chapitala grischuna en
direcziun Glion a las 16.25 ed a las
18.25. Ils trens existents da Cuira en direcziun Glion, Trun e Mustér curseschan
sco fin ussa, be ils trens supplementars
van fin Glion. Da Glion a Cuira partan
da nov trens a las 17.03, 18.03 ed a las
19.03. En vista al giubileum 125 onns
Viafier retica cursescha da nov il «Glacier
Express» per quatter mais (zercladur–settember) da Mustér fin San Murezzan ed
enavos. Da stagiun augmenta dentant er
AutoDaPosta regiun Grischun sia purschida da Cuira a Laax sin in tact da
mintgamai 30 minutas.
IL PACHET D’ADVENT
Durant il temp d'Advent regala il Radio Rumantsch era quest onn mintga di in
pachet cun ina surpraisa.
Ina schlingia da saida, ina buttiglia vin
u forsa tuttina in roman criminal?
Sche vus avessas plaschair d’in pachet
pudais vus annunziar voss interess
enfin il pli tard ils 30 da november.
Tramettai in e-mail a [email protected]
cun inditgar voss num e voss’adressa,
ubain tramettai ina carta postala a
l’adressa:
Radiotelevisiun Svizra Rumantscha
Pachet d’Advent
Via da Masans 2, 7002 Cuira
A partir da dumengia, ils 1. da december tirain nus lura la sort tranter tut quels e
quellas ch’èn s’annunziadAs. Mintga di gudogna ina persuna in pachet. Il pachet
survegn el dentant mo sch’el u ella s’annunzia tar il/la moderaturA en il studio
dal Radio Rumantsch, e quai maximum 10 minutas suenter ch’il moderatur u la
moderatura ha annunzià il num dal victur dal pachet.
Radio Rumantsch - quai è Nadal e Pasca en il temp d’Advent.
23.03 MARELLA (REP.)
«Giarbinellas, fam e mordraretschs»
L’Engiadina enturn il 1800
Ella è Schlarignotta da bun chasa, el
ferrer e viturin da Segl. Anna CurôFrizzoni (1758-1837) e Paul Robbi
(1759-1847) han scrit lur «memorias»
en furma da diari. Els rapportan dals
onns turbulents 1797-1803 cun lur
charplinas, guerras e fominas. Suenter
300 onns han ins stuì sepulir la veglia
republica da las Trais Lias, ina da las
grondas cesuras en l’Istorgia grischuna e
l’ultima giada ch’ina guerra ha tutgà cun
tutta vehemenza il Grischun. Sper ils
Mustér–San Murezzan
Ina midada essenziala cumpiglia il nov
urari er quai che pertutga ils trens per
pendularis sursilvans. Tranter Cuira e
Glion vegnan a cursar ulteriurs trens la
damaun sco er la saira. Quels ulteriurs
trens curseschan dentant be dal glindesdi
fin il venderdi. Davent da Glion parta da
nov en direcziun Cuira in tren supplementar a las 07.53. Da Cuira en direcziun Glion vegnan da nov a cursar supplementar dus trens dasper l’existent da
las 17.25. Quel vegn da nov ad ir a partir
dals 15 da december be fin a Glion, enstagl fin a Trun. Ils dus trens supplemen-
FOTO G. N. STGIER
E co vesan auters noss mintgadi? La
famiglia Bernimoulin da Genevra è stada
in’emna a Sevgein e ha vivì il mintgadi d’ina famiglia rumantscha. Da lur
experientschas han els raquintà en il Radio
Rumantsch. En ils Cuntrasts èn lur
experientschas da vesair.
17.40 TELESGUARD SIN SRF 1
L’emissiun d’infurmaziun sin SRF 1
cun suttitels tudestgs sin TXT 777
(rep.sin SRF info tranter las 18.00 e las 22.00)
LA QUOTIDIANA
MARDI, ILS 26 DA NOVEMBER 2013
■ NOS MORTS
En regurdientscha da Robert Caduff,
Flond (1925–2013)
Miu bien camerat da scola
La gronda raspada seradunada sil santeri da Flond ils 22 d’october ei in
mussament che ti gudevas lunsch entuorn gronda stema e simpatia. Bein
eri dau en egl a nusauters che tias forzas vevan schau suenter il davos temps,
mo tuttina ei la mort stada ina surpresa
nunspitgada.
Sco camerat da scola ha tia mort –
nus lein gir il viadi en l’auter mund –
leventau en mei biaras regurdientschas
che van per part anavos sin nies temps
d’affonza. Sco buob da dudisch tredisch onns vevan ils tes tarmess tei per
ina stad si Tenna per schar emprender
tudestg. Returnaus anavos igl atun da
tia plazza fuvas ti per nus, tes cumpogns da scola, in scalem pli ault. Nus
miravan sin tei da sutensi. Ti savevas
ussa tudestg, ferton che tes camerats
da scola savevan far nuot auter che
scurlar il tgau sch’els vegnevan inaga
plidentai d’in jester per tudestg. En
mei veva quei leventau certs sentiments d’inferiuradad.
Gie, quei tudestg dil gianter. In onn
pli tard – nus mavan giu Glion ell’emprema classa dalla scola secundara –
vevel jeu dad ir tier il pec Bertogg a
cumprar per 30 raps «pressev».
Cartent che «pressev» seigi romontsch
e la dunna dil pec Bertogg da lieunga
tudestga, sevolvel jeu si per tei e damondel «Robert, co gin ins ‘pressev’
per tudestg», e tia risposta vegn senza
studigiar gitg «jeu manegiel che quei
seigi ‘Teigwaren’». Empustont tier la
dunna pecca per 30 raps «Teigwaren»
ha quella naturalmein immediat saviu
da tgei ch’ei setracti.
In auter eveniment ei restaus a mi
en memoria. Nus treis dall’annada 25
pudevan ver denter 18 e 20 onns. Inspirai entras la «Gasetta Romontscha»
sur dallas activitads dallas cumpignias
da mats en Surselva vegns ti sill’idea
dad è fundar a Flond ina cumpignia da
mats. Getg e fatg. Nus treis vegnin ensemen, elaborein ils statuts, fixein en
quels ils balls ch’ein d’organisar el decuors digl onn: il ball da Pastgas, il ball
da gromma, il ball da tscherieschas ed
il tscheiver da purs. Pil conclus definitiv da nies plan vegnan lu era tschels
mats envidai.
Essend ch’ei vegneva en da quellas
occasiuns buca mo saltau, mobein era
cantau, tschentein nus gest aunc ensemen in cudischet da canzuns per la
cumpignia da mats, beincapiu mo ils
texts dallas canzuns senza las notas. En
quel fuvan tut ils quater lungatgs svizzers risguardai. La cumpignia da mats
datti gia dagitg buca pli. Il sulet ch’ei
restau ei in exemplar dils statuts ed in
dils cudischets da canzuns, che sesanflan oz egl archiv communal da Flond.
Suenter la scola primara e la scola
secundara frequentas ti sco proxim
scalem la scola da purs dil Plantahof.
Sco fegl da purs ed interessaus per la
lavur sil funs e vid ils tiers, fuva quella
clamada per tei pli u meins predestinada: En quella direcziun ein è tias activitads sesviluppadas el decuors da tia
veta.
Ils 1951 entras ti ella lètg cun Babina Darms da Flond e meinas da lu naven in agen menaschi puril. Ils treis affons, in buob e duas mattatschas, che
sortan ord quella lètg, ein pli tard pil
menaschi carschent in bien sustegn.
Sper igl agen menaschi puril sescoleschas ti vinavon tier il cussegliader puril. Sco tal has ti en plazza parziala saviu gidar e cussegliar duront 25
onns biars purs dalla Surselva tier lur
problems cullas grondas midadas d’in
puresser muntagnard en stedia transformaziun. Tes cussegls eran dumandai e preziai. Dalla cussegliaziun purila
vegn adossau a ti sco rom special la
tratga da nuorsas e quella da cauras.
Per tes merets en quellas duas spartas
vegnas ti undraus dallas uniuns cantunalas sco commember d’honur.
Tier la meglieraziun da funs dallas
duas vischnauncas da Flond e Surcuolm, che ha entschiet ils 1964 e cuzzau tochen ils 1992, has ti operau tut
il temps sco vicepresident, in engaschi
che ha mintgaton pretendiu in bien
maun per vegnir a frida culs divers
problems che seresultan ord la natira
da talas ovras. Sco president dall’Alp
Stavonas has ti duront circa 20 onns
attribuiu veseivlamein al bien svilup
dall’alp. Surtut la vendita dall’alps ils
1983 alla vischnaunca da Flond ha
pretendiu da tei in grond engaschi e
bia lavur supplementara. Jeu seregordel aunc bein vid ils intensivs contacts
vicendeivels ella fasa dalla midada da
maun, ti sco president dall’Alp Stavonas ed jeu sco president da vischnaunca.
Miu bien, ti eis adina staus in um
activ en tuts graus, en tia clamada, mo
è ella veta publica dalla vischnaunca da
Flond. Jeu patratgel en emprema lingia vid il temps ch’jeu hai astgau presidiar la vischnaunca. Gia igl emprem
onn ei la vischnaunca vegnida confruntada cun in problem fetg delicat.
Entras ils diesch mortoris digl onn
1980 eis ei semussau ch’il santeri era
vegnius memia pigns aschia che la vischnaunca fuss stada sfurzada da sligiar las fossas veglias gia suenter 15
onns. Per prevegnir ad ina tala situaziun veva il cantun giu dau la lubientscha dad arver duas retschas dallas
fossas giuvnas e da ruchegiar ils vischals da quellas in sper l’auter senza
distanzas. Cheutras vess ins gudignau
plaz per tschun tochen sis fossas novas.
Enzatgei che nus levan denton pér il
pétter davos.
Denton la suprastonza veseva neginas autras alternativas ed è la radunonza communala anfla gitg negina autra
sligiaziun, tochen che ti vegns culla
proposta che la suprastonza dueigi igl
emprem empruar da cumprar il sulom
sper santeri. Ina proposta che ha la fin
finala saviu vegnir realisada e ch’ei stada per l’entira vischnaunca in grond
levgiament.
Robert, tes votums allas radunonzas communalas han adina valiu bia
per mei e beinsavens han tias propostas gidau ad anflar bunas decisiuns. Ti
eis insumma staus in vischin ch’ei s’interessaus fetg pils fatgs publics e
strusch munchentau ina radunonza
communala. Tochen els onns avanzai
fuvas ti era in fideivel commember dil
Chor mischedau da Flond:
Bien camerat da scola. Ils fastitgs
che ti has schau anavos el vitg da Flond
astgassen aunc esser gitg veseivels. Nus
vegnin a tener tei en buna memoria.
■ (cc) La cumissiun dal cussegl grond
ha deliberà la missiva da la regenza
tar la refurma da la gulivaziun da finanzas per mauns da la sessiun da december 2013 dal cussegl grond. La cumissiun per politica da stadi e strategia dal
cussegl grond ha predeliberà la missiva
da la regenza tar la refurma da la gulivaziun da finanzas (refurma da la GF) en
preschientscha da la cussegliera guvernativa Barbara Janom Steiner, sco scheffa
dal departament da finanzas e vischnancas, ed en preschientscha da represchentantas e represchentants da l’administraziun. La cumissiun ha salvà pliras sesidas
d’in di e deliberà la missiva per mauns
dal cussegl grond. Il cussegl grond vegn
a tractar questa fatschenta en la sessiun
da december 2013.
La gulivaziun da finanzas intrachantunala actuala ha grevas mancanzas e sto
vegnir revedida. La refurma da la gulivaziun da finanzas duai cunzunt rinforzar
las vischnancas. Ella procura per ina gu-
livaziun da finanzas gista ed effizienta
tranter las vischnancas e mitigiescha grevezzas spezialas ch’èn d’attribuir a las
structuras. Ultra da quai duai vegnir simplifitgada la finanziaziun da las incumbensas publicas dal chantun e da las vischnancas ed ella duai vegnir realisada en
concordanza cun las cumpetenzas. Cun
la refurma da la GF duai vegnir introducida ina gulivaziun da las resursas e da las
grevezzas dal tuttafatg nova. La refurma
da la GF resguarda l’interess general ed
ha clers avantatgs envers il sistem vertent
che ha in concept da basa che datescha
da l’onn 1958.
La cumissiun predeliberanta è dal medem avis sco la regenza, tenor il qual igl
exista in basegn d’agir grond ed urgent.
En quest senn èsi stà incontestà d’entrar
en la fatschenta. En la tractativa detagliada accepta la cumissiun da princip e
per gronda part las propostas da la regenza. Opiniuns e propostas divergentas hai
dà principalmain tar la gulivaziun da las
Suenter ils plebiscits en il Giura
Na ad in chantun grond – mo il problem resta
■ (anr/gc) Igl è stà da beneventar fitg
che la regenza dal chantun Giura e la
bernaisa (per ses Giura) han suttamess 34 onns suenter la fundaziun
dal chantun Giura la dumonda schebain ins duai instradar ina procedura
per in grond chantun Giura – e quai
malgrà che las opiniuns eran daditg
fatgas ed enconuschentas da mintga
vart: Il nord (chantun Giura) era pro
ed il sid bernais contra. I n’ha gnanc
dà grondas discussiuns sch’ins cumpareglia cun las revoltas a ses temp. E l’interess per il Giura en l’ulteriura Svizra
è stà minim e d’ina indifferenza ecclatanta. Per pudair instradar la procedura
da fundar in nov chantun Giura avess
i duvrà il gea tant en il nord sco en il
sid.
Pli ferm gea en il nord
che na en il sid
Visavi in fitg cler gea dal chantun Giura,
cun 76,6%, stat in main ferm na da la
part bernaisa cun 71,6%. Sulet la vischnanca da Moutier, ch’è la fin finala la
chapitala dal district da quel num, è stada per s’unir cun il chantun Giura – e
quai cun 55%. En la vischnanca vischina
da Belprahon èsi stà in pari da vuschs cun
mintgamai 110 vuschs. E las consequenzas? Tant Moutier, Belprahon sco anc autras vischnancas dal Giura bernais han –
tenor intenziun dals chantuns Giura e
Berna – la pussaivladad da dumandar lur
vischins entaifer dus onns sch’els veglian
midar vi tar il chantun Giura. Sin il pli
tard alur cumpara il problem Giura puspè.
Igl è perquai stà – sco succedì la dumengia passada en ils meds da massa –
simplifitgà bler memia fitg cun dir che
cun il na dal Giura bernais saja il problem dal Giura giud maisa. Quel cuntegna anc adina bler dinamit sch’ins parta
dal gea da la bastiun separatistica Moutier. Moutier è la chapitala dal Giura bernais. Ella fa ora cun ses passa 7500 abitants ina terza da la populaziun da quel
district e cun ses 23 000 abitants datiers
da la mesadad dal Giura bernais. Segund
il president communal separatistic, Maxime Zuber, saja Moutier dapi dumengia
passada giurassic ed haja renunzià a
l’identitad bernaisa.
Trumpà en il nord – cuntent en il sid
Chapaivel che la regenza dal chantun
Giura è – segund sia presidenta, cuss.
guv. Elisabeth Baume-Schneider – trumpada dal na dal sid. Ins avessi gugent debattà cun il Giura bernais davart la reuniun. Mintgacas sa legria ella fitg dal
«oui» da Moutier.
Tenor il parsura da la regenza bernaisa, cuss. guv. Christoph Neuhaus, è l’esit
da la votaziun en il sid in segn da confidenza vers il statut spezial, concedì al
Giura bernais, e per la bilinguitad en il
chantun Berna.
Per pudair instradar la procedura da fundar in nov chantun Giura avess i duvrà il gea tant
en il nord sco en il sid.
TALUN D ’ EMPUSTAZIUN
Tiu camerat da scola: Andrea Darms
Gulivaziun da finanzas davant il cussegl grond
resursas, tar la quala las vischnancas turisticas duajan vegnir resguardadas pli fitg;
tar la gulivaziun da las grevezzas socialas,
nua che l’agid chantunal a las vischnancas
duai cumenzar pli baud; tar la fixaziun da
l’import da las pauschalas per la scola regulara che van a favur da la scolina, da la
scola primara e da las scolas secundaras e
realas, pauschalas che duajan – tenor l’avis
unanim da la cumissiun – esser pli autas
che quellas da la missiva. Per ina proposta
da la minoritad da la cumissiun ha ultra
da quai procurà er il sectur da la finanziaziun da las scolas medias. Tenor l’avis da
la cumissiun duai il chantun ultra da quai
avair vinavant la pussaivladad da sustegnair projects innovativs sut tschertas cundiziuns en ils secturs tractament da l’aua
persa e protecziun da l’ambient.
Il project che sto vegnir tractà durant
la sessiun da december 2013 cumpiglia
la revisiun totala da la lescha davart la gulivaziun da finanzas e las revisiuns parzialas da 20 leschas e da 3 ordinaziuns.
15
Jau abunesch La Quotidiana
❏ 6 emnas frs. 25.– (abunament d’emprova d’ina gia)
❏ 6 mais frs. 98.–
❏ 12 mais frs. 188.–
❏ 24 mais frs. 336.–
Num
Prenum
Adressa
NP/Lieu
Data
Suttascripziun
Tel.-nr.
P. pl. trametter a:
Südostschweiz Presse und Print AG, servetsch d’abunaments,
Via da la Caserna 1, 70 07 Cuira
Empustaziun telefonica: 081 255 55 00
16
A FIN Z
MARDI, ILS 26 DA NOVEMBER 2013
■ COLUMNA
Berlusconi, davos act e final (?)
das el mund dellas furmiclas). En verdad eis ei tochen uss «mo» 18 process,
14 de quels concludi, mo
in sulet cun «formula piena» (vul dir senza scadin
dubi), dus cun «formula
dubitativa», 10 ein absoluziuns per effect de leschas
fatgas aposta per depenalisar ses malfatgs. Ed ina
sentenza definitiva, quella
digl emprem d’uost vargau,
che condemna Berlusconi
per fraud fiscal (per scaffir
fondos ners per diever de
corrupziun) en connex cun
la cumpra-vendita de
dretgs de televisiun Mediaset (siu imperi televisiv).
Ins stuess aunc metter vitier ch’el ha avon ca. 20
onns corrumpiu in derschader, Vittorio Metta,
per che quel detti giu ina
sentenzia favoreivla a Berlusconi en la damonda della gronda casa editura
Mondadori.
DAD URSICIN G. G. DERUNGS
L
a tragicommedia de
Silvio Berlusconi para
dad ir a fin. Tragedia per
l’Italia. Commedia per tgi
che vesa quei d’ordeifer. In
um senza scrupels e senza
vergugna. In gangster, sco
el ei vegnius numnaus buca meins che da Eugenio
Scalfari. L’illegalitad ei siu
element, sco l’aua pil
pèsch. Aschia ha el entschiet cun baghegiar in
marcau satellitar (Milano
2) cun daners da dubia
(mafiusa?) provegnientscha. Aschia ha el cuntinuau sco impressari da televisiuns. La corrupziun ei
stada ed ei per el sco ils
survetschs ch’auters mortals fan cu ei san e pon. E
cu el riscava il bancrut eis
el «ius ella politica»
(1993/94) ed ha sanau sias
fatschentas cun metter ellas
ella Buorsa e direger ellas
dapi lu sco cau della regenza taliana. Tut flureva stupent. Vegnan leutier sias
«fiastas» – per duvrar in eufemissem. E cu ina da
quellas «participontas»,
Ruby, la Marocchina, minorenna ei vegnida ella reit
della polizia e riscava da
tradir siu «amatur», ha Berlusconi mess sut squetsch
la Questura (centrala de
polizia) milanesa per ch’ei
laschien libra ella. Culla
viarcla ch’ella seigi la niaza
de Mubarak. Ed il parlament ha cartiu. El temps
liber («a tempo perso»),
denter ina orgia e l’autra,
fetschi el è il cau della regenza, beffegiava SB.
T
gi dueva proveder? La
politica era ton sco absenta, era quella de seniester. Malgrad che Berlusconi ha piars omisduas gadas
(1996 e 2008) encunter
Romano Prodi, candidat
della formaziun de seniester. Mo quels ch’han mess
pals ellas rodas de Prodi
ein puspei quels da seniester stai – cun agid è da se-
naturs da dretg ch’han vendiu lur olma (sch’ei vevan
insumma ina) a Berlusconi
per terrar Prodi. Agid ha
Berlusconi giu en tut quels
onns dalla baselgia taliana,
la conferenza uestgila, oravontut sut cardinal Ruini.
Cheu valeva il principi: tut
ei bien avunda – evidentamein è il mender – sche la
seniastra vegn tenida ord
igl ogn. «Sustegn» secapescha è dals «moviments
ecclesiastics» (lein numnar
quei aschia, sapienti sat!)
che vevan da profitar
puncto taglias sin immobilias da diever pli u meins
«ecclesiastic» (lein numnar
quei aschia, sapienti sat!)
dalla politica «beinvulenta»
(lein numnar quei aschia)
dil Cavaliere.
I
ls 27 de november, pia
proximamein, duess il
senat votar per la «decadenza» de Berlusconi sco
senatur della Repubblica
suenter la sentenzia digl
emprem d’uost. El fa il
giavelaquater, vul refierer,
vul gudignar temps – per
tgei è? El ei finius. El fa
reproschas al president
della Repubblica Napolitano, ch’el ha sez vuliu en
in secund mandat. Reproschas, perquei ch’el, Berlusconi, spetgava e spetga
la «grazia». Napolitano hagi tradiu el etcetera «Zeter
und Mordio». Denton ei
sia partida rutta en duas
parts. El vul far reviver il
cadaver «Forza Italia». Auters de sia partida ch’ein
ella regenza fan ils sontgets, oravontut quels de
Comunione e Liberazione:
ei seigien fideivels a Berlusconi, ei creigien en sia
innocenza (!!), mo denton
stattan ei silla riva ferma
de lur ministeris e miran
co il capo va a funs. Finius? Tgisà.
E
d aschia restava e resta
sco opposiziun a Berlusconi mo la Magistratura, la denominaziun taliana
per la tiarza petga d’in stadi democratic: il sistem
giurisdicziunal. Quels ein
puntualmein vegni tezlai
per «toghe rosse», derschaders cotschens, communists, pertgei tut quei che
fageva in stel opposiziun el
malfatschent Berlusconi
era «communissem». Berlusconi selamenta: el hagi
varga tschien process sil
puchel (aschia il november
2009). Sias cefras varieschan tenor mument e luna. Ses adherents, politichers, è «catolics» (sch’ins
vul numnar quei aschia)
plaidan da 50 process, e
mintga ga seigi el vegnius
declaraus «innocents» (risa-
■ L’AURA
Sulegl e tuttina fraid
Situaziun generala: Ina pressiun
auta sur las Inslas Britannicas
maina dal nord aria sitga vers las
Alps. Quella pressiun auta procura per bler sulegl, dentant er per
fraid.
Oz: La damaun anc intgina –4°
tschajera cun da temp en
–9°
temp naiv. Suentermezdi
Mustér
lura aura empernaivla e
sulegl. La damaun temperaturas da minus trais
grads e durant il di da nulla grads.
Sur 2000 m sur mar temperaturas
da minus 13 grads. En las muntognas ferm vent da nordost.
Prognosas Mesemna per gronda
part sulegl. En l’Engiadina
bell’aura e sulegl, bler vent cun
temperaturas da sis grads.
0°
–2°
Landquart
0°
–2°
Glion
–7°
–12°
0°
–2°
Cuira
0°
–2°
–8°
–11°
–8°
–11°
Scuol
–7°
–12°
Tavau
Arosa
Zernez
–4°
–9°
Tusaun
Spligia
1°
–3°
Mesocco
1°
–3°
–7°
–12°
San Murezzan
Sta. Maria
1°
–3°
Poschiavo
KEYSTONE
L’enviern ha preschentà sia charta da visita
■ (lq) Quest onn ha l’enviern
gia preschentà pliras giadas sia
charta da visita. Entant ch’il cumenzament dal november è stà
caracterisà da temperaturas fitg
autas è quai sa mida fitg ferm ils
ultims dis. Nossa foto mussa il
Pizalun (1478 m s. m) sur Ma-
strils. Entant che las muntognas èn curcladas cun naiv procura la planira da Eigias e Lanquart per in cuntrast.
■ NOVITADS WWW.RTR.CH
Distec SA a Mustèr:
Recrutar persunal
Curia Turissem
e Brambrüesch
Polizia sclerescha
vandalissem a Cuira
La Distec SA a Mustér ha miserias
da chattar collavuraturs qualifitgads per lavurar cun las maschinas modernas. Perquai vul la fatschenta che producescha tocca
mecanica ir novas vias per vegnir
tar novs collavuraturs. Sin il martgà da lavur svizzer na datti tenor il
directur da la Distec SA Loris Marsura betg avunda collavuraturs che
pon lavurar cun maschinas da
CNC. Perquai ha la Distec decidì
da dublegiar il dumber d’emprendists da polimecanists. L’idea è da
dar a tschintg fin sis persunas per
onn la pussaivladad da far in emprendissadi e da guardar che quels
restian la finala era tar la Distec.
Per ch’ils emprendists sajan era
scolads tant pli spert sin las maschinas modernas è vegnì investì
radund 350 000 francs per ina nova maschina da CNC aposta per
ils emprendists.
La cooperaziun tranter Cuira Turissem e las pendicularas Brambrüesch vegn schlargiada. Cuira
Turissem surpiglia davent dal proxim enviern tut las activitads da
marketing per las pendicularas
Cuira-Dreibündenstein SA. Cun
quest mandat duain vegnir evitadas lavurs dublas. Ultra da quai è
il territori da Brambrüesch integrà
en il program chantunal per la
promoziun da la qualitad.
La polizia chantunala ha denunzià plirs giuvenils tranter 14 e 19
onns pervi da las devastaziuns sin
il plazzal da la scola Quader a
Cuira la notg da Halloween. Ils
giuvenils ch’han confessà il vandalissem vegnan avant la procura
per giuvenils.
Ils donns tras demoliziuns en
la chasa da scola ch’è en renovaziun schazegia la polizia chantunala cun radund 20 000 francs.
Chasa da persunal
Canols-Scharmoin
Il suveran da Vaz su ha approvà la
midada tar l’integraziun en scola,
la revisiun da la lescha da votaziun
ed elecziun ed era la reviun da la
lescha da bajegiar. La revisiun da
la lescha da bajegiar ha il suveran
approvà cun 619 gea cunter 253
na. Uschia po vegnir bajegià abitaziuns da persunal en l’anteriur
bajetg da las pendicularas CanolsScharmoin. Quai dentant en unitads dad abitaziuns cun maximal
2 stanzas. La revisiun dals statuts
da l’associaziun per las classas
pitschnas ha il suveran approvà
cun 569 gea cunter 183 na.
OZ
GKB liess sich
Monschs Abgang
etwas kosten
Fahrplan 2014:
Neuerungen auf einen
Blick
BT und SO erhältlich an Ihrem Kiosk
Leukerbad, Saas-Fee,
Lai ed Arosa.
Peter Furger – niev
menader general dalla Arena da skis Andermatt Sedrun. MAD
Andermatt-Sedrun: Peter Furger
(anr/hh) Igl anteriur president
da Sedrun Pendicularas SA ed
expert da pendicularas Peter
Furger surpren la funcziun da
menader general dil svilup
dall’Arena da skis AndermattSedrun. Peter Furger dispona
d’ina vasta savida ed experienlq.afinz.6tscha ella concepziun ed
il svilup da territoris da skis en
Svizra. El ei staus engaschaus tier
interpresas da pendicularas a Zermatt, Crans-Montana, Gstaad,
Minschuns vul la sutgera
La radunanza generala da la
Minschuns SA, ils implants da
skis da la Val Müstair, vul
cumbatter vinavant per il project dad ina sutgera da
Tschierv si en il territori da
skis a Minschuns. Ils acziunaris e la suprastanza èn da l’avis
che la sutgera saja impurtanta,
era per promover vinavant il tu-
rissem da stad en la Val Müstair.
Minschuns vul uss intensivar ils
discurs cun tut las partidas involvidas per realisar in concept
per l’utilisaziun dal spazi en la
Biosfera Val Müstair. Per ils responsabels da Minschuns èsi indispensabel che il territori da
skis possia sa sviluppar en la zona da svilup da la Biosfera.
Scarica

La Quotidiana, 26.11.2013