Pretsch Fr. 1.60 17. annada, numer 229 GA 7007 Cuira Mardi, ils 26 da november 2013 Ursina Giger – chantautura da Mustér Gist trais premis ha la chantautura Ursina Giger survegnì per sia musica che mischaida jazz e folc. Robert Grossmann – musicist american La Svizra è daventada per il musicist ladin cun ragischs americanas ses segund dachasa. 4 9 LA VOUSCH DA SURMEIR Redacziun: Via comerciala 22, 7007 Cuira, tel. 081 920 07 10, fax 081 920 07 15 Habitaziuns enstagl letgs da tgira Il cussegl federal recumonda in na ■ (anr/ld) Ils 9 da favrer 2014 sto il pievel prender posiziun davart l’iniziativa da la pps cunter ina immigraziun da massa. Diversas organisaziuns han gia formulà lur parolas encunter l’iniziativa dal pievel. Ier ha ina delegaziun dal cussegl federal preschentà a las medias a Berna ils arguments cunter l’iniziativa. La Svizra haja basegn dal sustegn da l’immigraziun, e quai en divers secturs. Grazia a l’im- migraziun regia en Svizra bainstanza ed occupaziun per tuts. Ils problems en connex cun l’immigraziun stoppian vegnir schliads communablamain cun ils chantuns. L’iniziativa veglia returnar a contingents. Quai saja la fallada politica. Quella pericliteschia er ils plazs da lavur, ha fatg attent il minister da l’economia Johann Schneider-Ammann. ➢ PAGINA 2 Dau cun success la premiera dil teater musical. FOTO S. ROTHMUND Premiera da success per «Bling Bling» ■ (anr/sr) La sonda vargada ha il Chor d’affons vischnaunca Sumvitg dau cun grond success la premiera dil teater musical «Bling Bling – revolta en casa la Tuor». Gartegiada ei era la secunda producziun che ha giu liug la dumengia. Omisduas ga ein tut ils plazs ella sala da cultura a Trun stai occupai ed era las producziuns dalla proxima fin da jamna ein gia vendidas ora. Perquei vegn organi- Servetsch d’abunents e da distribuziun: tel. 0844 226 226 mail: [email protected] 20048 9 771424 749004 DA HANS HUONDER / ANR ■ Sursassiala astga disponer egl avegnir da sulettamein 58 letgs da tgira. Egl avegnir stattan quels a disposiziun a Mustér. Per quei motiv duei vegnir desistiu dalla casa da tgira a Sedrun. Persuenter duei vegnir realisau leu ina residenza cun habitaziuns per seniors. Mesjamna sera sefatschenta il cussegl da vischnaunca da Tujetsch da quella midada dil concept dalla Fundaziun Casa da tgira Sursassiala. Il concept d’entochen ussa prevedeva ina casa da tgira cun 55 letgs a Mustér ed ina cun 17 letgs a Sedrun. La planisaziun dil cantun quenta uss aunc cun in basegns da sulettamein 58 letgs per Sursassiala. «Il mument maunca ellas treis vischnauncas ina purschida per persunas che san liquidar il tenercasa pli u meins sur sesezzas, pia ina purschida denter il dacasa e la casa da tgira», di il president communal da Tujetsch, Pancrazi Berther. Enstagl d’ina casa da tgira che vegness tonaton buca nezegiada cumpleinamein ➢ PAGINA 9 reclama Service! 0848 724 824 egl avegnir stat ina tala residenza cun pliras habitaziuns a Sedrun uss en dicussiun. Ils cuosts per ina tala ein calculai cun sis entochen otg milliuns francs. Purtadra da quella savess ina nova societad acziunara esser. La strategia dalla fundaziun, respectivamein dil Center da sanadad Sursassiala SA, ei clara: «La casa da tgira duei esser en liug central a Mustér e la purschida dil habitar accumpi- FOTO H. HUONDER gnau vegn procurada a moda decentrala», di Peter Binz, president dil Center da sanadad Sursassiala SA. ➢ PAGINA 5 Nov urari dal traffic public DA GION NUTEGN STGIER / ANR ■ En trais emnas và en vigur il nov urari dal traffic public. Tenor quel vegnan a cursar da glindesdi fin venderdi dapli trens tranter Cuira e Glion. Durant l’enviern èsi er pussaivel da chargiar l’auto tras il tunnel dal Veraina fin mesanotg. Ier è vegnì preschentà a Cuira il nov urari dal traffic pu- ➢ PAGINA 3 quista temma e che Duri Stecher chi dirigia il Coro masdà d’Ardez e Gisep Derungs chi dirigia la Società da musica da Sent? Tuots trais accentueschan chi saja fingià uossa uschea cha las singulas societats cumünalas hajan eir divers commembers d’utrò, dals cumüns vaschins. La Tgèsa s. Vigeli a Sedrun vegn serrada probablamein el decuors digl onn 2015. Dapli trens en direcziun Surselva sau ina producziun supplementara che ha liug dumengia, ils 8 da december allas 16.00. L’Agentura da novitads rumantscha ha fotografau a caschun d’ina emprova, gudiu la premiera e silsuenter discurriu cul regissur Jürg Gautschi che ha scret il toc e segna ensemen culla dirigenta FlaviaWalder per la direcziun artistica. Societats cumünalas in temps da fusiuns ■ (anr/fa) Minchatant argumenteschan ils adversaris da fusiuns cumünalas cha la cultura cumünala cun sias differentas societats ris-cha da patir. Pel mumaint es in trais-cha il proget da fusiun dals cumüns da Guarda, Ardez, Ftan, Tarasp, Scuol e Sent. Che disch la presidenta da la Società da teater da Ftan Lucia à Porta da La Fundaziun Casa da tgira Sursassiala preveda ina residenza per seniors a Sedrun blic en il Grischun. Grazia a las numerusas midadas pon ins quintar cun dapli colliaziuns e pli curts viadis. Cusseglier guvernativ Mario Cavigelli ha ditg che cun far intginas midadas en il nov urari da traffic vegnia contribuì bler per l’attractivitad dal Grischun sco lieu da turissem, d’economia e d’abitar. Cun la midada da l’urari dal traffic sa reducescha per exem- pel il viadi cun il tren da Cuira a Son Gagl per 11 minutas. Tranter Cuira e Glion vegnan a cursar, dasper ils existents, ulteriurs trens la damaun sco er la saira. Cun l’introducziun dal nov urari dal traffic public cursescha da nov tranter Cuira e Lai mintga mes’ura in auto da posta. ➢ PAGINA 14 Lumnezia fa omagi allas valerusas ■ (mc) El mument che la fusiun dallas vischnauncas lumnezianas ei daventada realitad ed il cumin ei sil precient da vegnir scassaus presenta la Lumnezia ina ovra che regorda al legendar Festival da Porclas da 1952. Quei event cultural realisaus cun atgnas forzas e cul sustegn dall’entira Val haveva carmalau 1952 rodund 13 000 aspectaturs a Vella. Alla gruppa «Porclas 2012» eis ei reussiu da segirar il material, eruir ils nums dils protagonists e rimnar rodund 384 fotografias en in album. Ina gronda raspada ha assistiu sonda alla vernissascha a Vella. ➢ PAGINA 6 Dapli traffic a la staziun da Glion cun introducir dapli trens da Cuira en direcziun Surselva. FOTO N. PITARO 2 SVIZRA MARDI, ILS 26 DA NOVEMBER 2013 ■ STATISTICA ECCLESIASTICA SVIZRA 2013 Gratulaziuns vicendaivlas per ils novs parsuras dal parlament federal: dretg il president dal cussegl naziunal Ruedi Lustenberger e san. il parsura dal cussegl dals chantuns Hannes Germann. KEYSTONE In scrinari e catschadur è il pli aut Svizzer ■ (anr/vi) Ruedi Lustenberger presidiescha dapi ier il cussegl naziunal. Il politicher da la pcd lucernais è vegnì elegì cun 175 da 183 vuschs valaivlas. «Jau sun da l’Entlebuch, hai fatg in emprendissadi da scrinari ed hai manà 37 onns mia atgna interpresa. Ch’ins ma surdat il presidi dal cussegl naziunal, na sa chapescha per mai betg da sez. Quai è mes pli grond success», di Lustenberger. Per sa preparar sin ses onn presidial ha el aposta fatg curs intensivs da franzos a Strassburg ed ad Avignon. Il bab da tschintg affons sesa dapi 14 onns en il cussegl naziunal e s’engascha en las associaziuns da scrinaris e mastergnants. El è daventà enconuschent sco president da la cumissiun da gestiun durant l’affera Hildebrand. Ils ultims onns ha Lustenberger politisà a favur d’energias regenerablas e per abandunar l’energia atomara. Ses temp liber passenta el il pli gugent en sia hetta da chatscha, nua che ses collega-chatschadurs, purs e mastergners, mettian el savens sin punt, sch’insatge na marschia betg endretg a Berna. Sco emprim vicepresident ha il cussegl naziunal elegì Stéphane Rossini (sp/VS) e sco segunda vicepresidenta Christa Markwalder (pld/BE). Il cussegl dals chantuns ha tschernì Hannes Germann (pps/SH) sco president e sco vicepresidents Claude Hêche (sp/JU) e Raphaël Comte (pld/NE). Biars lain bein battegiar, mo paucs maridan en baselgia (anr) La cuntrada religiusa ei semidada da rudien en Svizra ils davos decennis. Inaga fuvan ins u catolics ni reformai. Oz vivan biars carstgauns d’autras religiuns tier nus. Dallas midadas profundas ein ton la baselgia catolica sco la reformada pertuccadas. Quei resorta d’ina statistica ch’igl Institut per sociologia pastorala en Svizra ha publicau quels dis. Quella fa era sortir surpresas ed ensiara las cefras dils onns 2005–2012. Da constatar divers trends Ellas baselgias secuntinuan divers trends. La dominonza dallas duas grondas baselgias en Svizra vegn adina dil meins, ferton ch’il diember dils senza confessiun crescha. Duas tiarzas dils Svizzers ein aunc adina catolics u reformai. Ils senza confessiun fan gia ora in tschunavel e vivan principalmein els marcaus. Cun 38,4 pertschien ei la baselgia catolica la pli gronda cuminonza religiusa en Svizra. Il diember da ses fideivels ei restaus – dapi ils onns 1970 – cun ca. treis milliuns dètg stabils, oravontut pervia dalla ferma immigraziun da catolics. El trend ei era ch’adina dapli bandunan la baselgia. Ils onns vargai eis ei stau mintgamai 35 000–45 000 ch’ein extrai dallas duas baselgias grondas. Conflicts e scandals ellas baselgias accelereschan quei exodus. Duas tiarzas han indicau sco raschun persuenter ch’els seigien sedistanziai dalla baselgia. Aunc biars lain battegiar Dètg stabils ein ils rituals d’appartener alla baselgia. Ils biars geniturs, ch’ein ellas baselgias, laian battegiar lur affons, pli tard era ir tier la s. communiun e cresmar/confirmar. Adina pli paucs fan nozzas en baselgia Els uestgius da Sion, Ligiaun e S. Gagl ei il diember da quels che lain enzinnar en en baselgia, siaran pia lur lètg era leu, ius anavos per varga 40%. Semegliont eis ei era stau tier la baselgia evangelica. Da 1960–2012 ei il diember da reformai, che han fatg nozzas en baselgia, sereducius da 16 000 pèrs sin 4600. Il diember da nozzas civilas ei denton sesminuius mo per pauc. Ei croda denton en egl che pli e pli paucs catolics retscheivan il s. sacrament dalla lètg en baselgia che evangelics. Mo rodund ina tiarza dils pèrs catolics ha dau in l’auter lur gie 2011–2012 en baselgia. La differenza sedetti cheu dil fatg che catolics divorziai sappien buca pli far nozzas ecclesiasticas. Ei detti era adina dapli differentas situaziuns en lètgs. Pèrs mischedai confessiunalmein maridien adina pli pauc en baselgia. Tier ils catolics norma la religiun l’atgna veta. In teolog ei dall’opiniun ch’igl ideal dalla lètg seigi per biars in impediment per retscheiver quei s. sacrament. Dameins van en baselgia Ins seigi buca surstaus – tenor ils statistichers – ch’il diember da quels che van en baselgia mondi anavos. Ins disponi ussa da cefras pertuccont la frequenza als survetschs divins ellas pleivs svizras. La differenza varieschi denton fetg d’in uestgiu a l’auter e d’in cantun a l’auter. Era negin niev fenomen ei ch’il diember dils spirituals e claustrals sereducescha. Ed ei semuossi era che diacons, teologs e teologas laicas stoppien surprender adina dapli incaricas ella pastoraziun. Ils emprems da quella gruppa ein denton era gia i en pensiun. La munconza da persunal ella baselgia vegni perquei a vegnir el futur aunc bia pli acuta. In cler na a l’iniziativa cunter l’immigaziun da massa Votaziun dal pievel ils 9 da favrer 2014 DA LUCAS DEPLAZES / ANR ■ Ina ferma delegaziun dal cussegl federal ha preschentà ier a las medias a Berna ils arguments da la regenza cunter l’iniziativa che vul limitar l’immigraziun. L’iniziativa dal pievel, inoltrada da la Partida populara da la Svizra (pps), vegn en votaziun ils 9 da favrer 2014. Quella pretenda mesiras cunter l’immigraziun da massa sco quai è stà il cas ils ultims onns. Concret vul l’iniziativa che la Svizra possia controllar meglier l’immigraziun en l’avegnir cun fixar onn per onn contingents maximals. Durant ils diesch ultims onns è s’augmentà il dumber da persunas immigradas en Svizra per 600 000, ha constatà cussegliera federala Simonetta Sommaruga a chaschun da l’infurmaziun a las medias ier a Berna. La bilantscha davart l’immigraziun saja positiva. Ella haja contribuì a la buna situaziun en noss pajais. Sommaruga ha dentant er concedì che l’immigraziun ha gì consequenzas per nossa communitad sin ils divers secturs sco traffic public, martgà d’abitaziuns, furmaziun e sanadad. L’iniziativa da la pps cunter l’immigraziun da massa na saja betg la buna via per l’avegnir. L’iniziativa pretenda da controllar l’augment da la populaziun estra cun introducir da nov contingents, contingents per ils divers chantuns e per las stagiuns. Sommaruga ha fatg attent che l’economia haja basegn da lavurers esters e refusia l’iniziativa. En la medema crena dettian er ils sindicats. La via bilaterala è sa cumprovada Johann Schneider-Ammann, il minister da l’economia, ha punctuà la gronda muntada da la libra circulaziun da persunas per l’economia e per la bainstanza da la Svizra. L’iniziativa saja da refusar, quella na saja nagina alternativa tar la libra circulaziun da persunas, introducida l’onn 2002 cun l’UE. La via bilaterala cun l’UE è sa cumprovada. Nossa economia na po betg desister da l’agid dals esters e quai principalmain sin ils secturs da la construcziun, da l’agricultura, da la sanadad e dal turissem. Ils lavurers esters, – per la gronda part glieud giuvna cun ina auta qualificaziun – contribueschan er a la creaziun da lavur en nossa Svizra. Grazia a lur agid dispona la Svizra d’ina buna situaziun economi- ca che porscha er a nossa giuventetgna ina perspectiva, ha punctuà SchneiderAmmann. La situaziun actuala sin il martgà da lavur lubescha a l’economia ina planisaziun segira, quai che è da gronda muntada. El ha dentant er concedì che la medaglia ha duas varts. L’immigraziun ha augmentà nossa bainstanza e procurà per lavur e gudogn per tuts, mo ella fa er quitads. Ella ha accelerà la midada da structura en nossa cuminanza e dat a nus novs problems. Ensemen cun ils chantuns vul la confederaziun tschertgar schliaziuns. En quest senn ha il cussegl federal incaricà duas gruppas da lavur da far propostas sin il sectur dad abitar e davart las mesiras accumpagnantas. Per cusseglier federal Didier Burkhalter è da gronda muntada il liber commerzi da la Svizra cun l’UE. La via bilaterala lubescha a la Svizra l’access al martgà europeic senza che la suveranitad da la Svizra vegn messa en dumonda. L’UE è il partenari il pli impurtant, ha accentuà il minister da l’exteriur. 56% da l’export van en pajais da l’UE. La Svizra importescha 75% or da quest territori. Burkhalter ha plinavant fatg attent a las con- tribuziuns dals esters per nossas ovras socialas. Il cusseglier guvernativ vadais, Pascal Broulis, ha preschentà la posiziun da la conferenza da las regenzas chantunalas e sincerà che ils chantuns sustegnian la politica da la confederaziun davart la migraziun. Quella saja garant per la bainstanza, per la solidaritad e per la segirtad. Ils chantuns portan ina gronda responsabladad per l’integraziun dals esters e per ina buna convivenza tranter la populaziun svizra ed ils immigrads, ha punctuà Broulis. zas d’in gea a l’iniziativa cunter l’immigraziun da massa. Acceptass il suveran l’iniziativa avess quai consequenzas fatalas per l’economia, admonescha Economiesuisse. Pervia da la colliaziun directa da la libra circulaziun da persunas cun las cunvegnas bilateralas (clausula da guillotina) exista il privel che tuts contracts cun l’UE pon vegnir abolids. Quai saja bain pussaivel da contractar da nov cun l’UE, han concedì ils exponents da l’economia. La posiziun da la Svizra fiss dentant flaiva, han manegià ils experts d’Economiesuisse. Gia marcà lur posiziuns Gia avant l’infurmaziun dal cussegl federal da glindesdi ils 25 da november 2013 han Economiesuisse e la Partida socialdemocratica da la Svizra (pss), ensemen cun ils verds, marcà lur posiziuns cunter l’inziativa da la pps davart l’immigraziun da massa. La pss cumbatta l’iniziativa cun tutta forza Cun tutta forza cumbattia la Partida socialdemocratica da la Svizra (pss) l’iniziativa d’avart l’immigraziun, ha punctuà ses president Christian Levrat. L’iniziativa da la pps muntia la reintoducziun dals contingents per lavurers da l’exteriur ed il return al statut da saisonniers. In gea a l’iniziativa muntass la desditga dals contracts bilaterals cun l’UE e l’isolaziun da la Svizra. El è vegnì sustegnì da Balthasar Glättli, (verds/ZH). L’iniziativa na impedeschia ni l’augment dals tschains-chasa ni il dumping da las pajas. Pli prudent fiss d’integrar pli ferm las dunnas en il process da lavur, uschia che las interpresas vegnissan main dependentas da las forzas da lavur estras. Necessari saja plinavant ina refurma sin ils secturs martgà da lavur, martgà d’abitaziuns, furmaziun e planisaziun dal territori. Economiesuisse admonescha Tenor ils exponents d’Economiesuisse metta en dumonda l’iniziativa da la pps cunter l’immigraziun da massa la politica bilaterala cun l’Uniun europeica (UE). La libra circulaziun da persunas saja la «conditio sina qua non» per garantir a la Svizra vinavant il liber access a l’impurtant martgà da l’UE, ha punctuà Jan Atteslander, manader da la politica d’economia d’Economiesuisse. Quai haja cumprovà in studi da l’Universitad da Genevra che ha examinà las consequen- Cifras davart l’immigraziun Gist trais cussegliers federals han declerà la posiziun dal cussegl federal davart l’iniziativa cunter immigraziuns da massa: da san. Didier Burkhalter, Simonetta Sommaruga e Johann SchneiderAmmann. KEYSTONE Avant la votaziun dals 21 da matg 2000 ha il cussegl federal cità in studi d’experts «Straubhaar» che aveva calculà l’augment d’immigraziun sin var 8000 persunas l’onn. La realitad è stada in’autra. Effectivamain è il surpli da persunas immigradas dals ultims onns 10 giadas pli aut, numnadamein tranter 70 000 ed 80 000. Questas cifras correspundan al dumber d’abitants da la citad da S. Gagl u da Lucerna. Ils ultims 5 onns èn immigradas en Svizra var 380 000 persunas dapli che il dumber che ha bandunà la Svizra. Dumbrava la Svizra en ils onns sessanta 5,4 milliuns abitants, è il dumber s’augmentà sin actualmain 8 milliuns. Tenor las prognosas da l’Uffizi federal da statistica vegn il dumber a s’augmentar fin l’onn 2035 sin 10 milliuns abitants. SURSELVA MARDI, ILS 26 DA NOVEMBER 2013 3 Entras il cant anfla il dirigent il fil tier las giuvnas ella casa d’educaziun. El teater musical conta il Chor d’affons vischnaunca Sumvitg sut la bitgetta da Bernard Lüdi (Fabrizio Sossai). Buobas cun energia criminala Chor d’affons Sumvitg ha success cul teater «Bling Bling – revolta en casa La Tuor» DA SUSI ROTHMUND / ANR ■ La sonda ha il Chor d’affons vischnaunca Sumvitg dau a Trun ella sala da cultura la premiera dil teater musical «Bling Bling – revolta en casa La Tuor». La premiera ei stada in success cumplein ed il publicum ha engraziau cun in ferm applaus. Las buobas e giuvnas che vivan en la casa La Tuor fan revolta e sedostan encunter il sistem educativ dil directur Rudolf Ratti (Giorgio Arpagaus). Dapi in temps sgargugli els cors d’entginas dallas giuvnas. Ellas han il nas plein da vegnir tirannisadas e humiliadas da quei «sadist cun bucca rienta». Suenter decennis senza grondas investiziuns ei La Tuor vegnida renovada extendidamein e la fiasta d’inauguraziun stat avon porta. Envidai ein donaturs, sponsurs, prominenza politica regiunala e cantunala e sco hosp special la cussegliera guvernativa Doris von Castelberg (Daniela Beer-Decurtins). Per Rudolf Ratti ei quella fiasta in mument sco fatg per seprofilar e quei vul el far cun agid dil scolast da musica Bernard Lüdi (Fabrizio Sossai) e siu chor. Revoluziun e vendetga Mo cheu ha el fatg il quen senza las buobas ch’el ha tirannisau e humiliau. Per ellas ei la fiasta d’inauguraziun la caschun perfetga per far in’acziun da vendetga, encunter quei «sadist cun bucca rienta». Enzacontas giuvnas sesluettan giuado, ellas han planisau ina attacca nocturna e gest cheu entscheiva il teater musical. Las revoluzras sesluettan en sala, cun cazzolas da maun enqueran ellas la via, sprezzan in maun che muossa cul det silla fatschada e svaneschan puspei. Vesend quei il directur lai el buca per pauc cun seviladas e tiradas. Allas giuvnas associescha el energias criminalas ed el reagescha cun sia metoda educativa preferida «actio-reactio» – tgi che vul buc udir sto sentir. Sentir sto la fin finala ina per tuttas, ella duei lavar naven la purtgaria. Il senn da solidaritad dallas mattas maunca ed ina intriga catscha l’autra. Per ina midada procura il scolast da musica Bernard Lüdi. Cun si’amur per quellas buobas sconuschidas mida el l’atmosfera da tristezia e desperaziun, da letargia ed agressiun en in’atmosfera da speronza e fidonza. Las buobas sededestan. Aviartas e motivadas Scret il toc ha Jürg Gautschi che lavura sco redactur, producent ed autur da films documentars tier SRF a Turitg. Sin in viadi cul chor havevan las cantaduras viu il film «Die Kinder des Monsieur Mathieu» e giu il giavisch d’inscenar quei film. Da quel e films sco «Dead Poet’s Society» ni «La cage aux Rossignols» ha Jürg Gautschi seschau inspirar e scret il teater musical «Bling Bling – revolta en casa La Tuor». Pil regissur oriunds da Trun ei quei stau ina sfida e l’emprema ga ch’el ha scret in toc aschi liung che cuoza ina ura e mesa. Sco el ha tradiu all’anr sa el denton s’imaginar ina cuntinuaziun. Avon la premiera eri el extrem nervus, la lavur da dis e meins vegnevi la fin finala sin tribuna. Uss eis el levgiaus e cun el las varga 40 cantaduras e tut ils auters cumpigliai. Cun raschun, pertgei la premiera ei gartegiada cumpleinamein. Il pli bi laud per il Chor d’affons vischnaunca Sumvitg e la dirigenta FlaviaWalder vegn da Jürg Gautschi: «Quellas giuvnas ein aschi aviartas e motivadas, igl ei grondius d’astgar luvrar cun ina gruppa aschi lässiga!» Cun ina gruppa da giuvenils aschi motivada hagi el aunc mai astgau luvrar avon. La dirigenta vivi la pissiun dil cant e capeschi da dar vinavon quei fiug. «Quei ei stau in bellezia punct da partenza», ha il pedagog da teater ludau il chor che ha era giu da cantar el stgir e schizun davos las culissas. Aschia ei il cant staus enqualga dominonts ed autras ga ha el fatg in survetsch atmosferic. Musicalmein ei il chor vegnius sustenius dad in ensemble da tschun musicists dalla «Bündner Kammerphilharmonie». Il maletg da tribuna ha igl architect, designer d’objects e scenograf Patrick Rothmund creau. Pils costums e requisits segna l’artista Flurina Badel. Culla vestgadira en tuns blaus e grischs ha ella rut la muntada dall’uniformaziun e dau aschia simbolicamein ina entschatta per far in pass en l’individualitad, in pign signal da speronza per las buobas. Per la producziun ei il president dil chor, Patrick Schaniel, responsabels e per la tecnica Gion Hosang. La regenza ei sin viseta e tut duei tarlischar «Bling bling», denton buca tut quei che tarlischa ei aur. «Acziun-reacziun» ei la devisa da Rudolf Ratti (Giorgio Arpagaus), il directur dalla casa La Tuor. Ratti il tiran e Lüdi il migeivel han differentas modas d’educaziun. FOTOS S. ROTHMUND Las proximas presentaziuns dils 30-11-13 e dils 1-12-13 ein vendidas ora. La presentaziun supplementara ha liug ils 8 da december allas 16.00. Prevendita sut: www.sumvitg.ch Cun tschaduns, savetschas e cuntials fan las giuvnas revolta. La dirigenta Flavia Walder ei conresponsabla per la direcziun artistica ed ha ina rolla d’educatura el teater. Las culissas, ils maletgs projectai e l’illuminaziun han scaffiu in effect special. So günstig. Ein Schweizer Familienunternehmen seit 1989. ca. 320-gKleinpackung Pouletbrust ca. 320 g per 100 g 2.80 -44% ca. 900-gGrosspackung 1.95 SPAR Jetzt purzlet l Wiähnachtspriise! Hammerangebot Pouletbrust Schweizer Geflügel 100 g statt 3.50 /2 1 Preis 1.90 Clementinen «Rosina» Spanien kg statt 3.80 -45% ca. 1800-gGrosspackung -41% 4.95 Rindsfilet Uruguay 100 g statt 9.– 2 Flaschen gratis 9.95 7.20 Ripasso della Valpolicella Zonin Herkunft: Italien, Veneto 7,5 dl statt 17.– Coca-Cola alle Sorten 6 + 2 x 5 dl auf ab Beim K ngen 3 Packu Aktion 10.60 Jetzt purzlet l Wiähnachtspriise! Die Butter 4 x 250 g statt 12.60 -42% 12.– Raclette Scheiben assortiert Nature / Pfeffer / Knoblauch 900 g statt 21.– -33% Beim Kauf ab 3 Packungen pro Packung statt 14.50 nur 9.65 9.65 Pampers Baby Dry / Active Fit / Easy Up alle Sorten und Grössen statt 14.50 Gültig von 26.11. bis 30.11.2013 oder solange Vorrat. Abgabe nur in Haushaltsmengen. Alle Preise sind in CHF angegeben. Satz- und Druckfehler vorbehalten. Ihren nächsten SPAR Markt finden Sie unter www.spar.ch So frisch. So nah. So günstig. SURSELVA MARDI, ILS 26 DA NOVEMBER 2013 5 Ina residenza per seniors a Sedrun? Parlament da Tujetsch sefatschenta dil concept niev dalla Fundaziun Casa da tgira Sursassiala DA HANS HUONDER / ANR ■ Quei ch’era gia previu ils onns otgonta daventa ussa realitad. La dimora per persunas cun basegns da tgira en Sursassiala vegn centralisada a Mustér ella nova casa da tgira. Per senior(a)s che san pli u meins procurar sezs lur tenercasa duei vegnir erigiu a Sedrun ina residenza cun pliras habitaziuns da differenta grondezia. Mesjamna sera sefatschenta il cussegl da vischnaunca da Tujetsch dalla proposta dalla suprastonza communala e dalla Fundaziun Casa da tgira Sursassiala. Sco quei che l’executiva scriva el messadi per mauns dil parlament communal munta il basegns futur da letgs da tgira en Sursassiala a 58. Quei schazetg sebasa sil maletg empalont da vegliadetgna 2012 dil cantun Grischun. Naven dall’entschatta 2014 porscha il baghetg niev a Mustér 55 letgs, aschia ch’ina secunda casa da tgira – previda oriundamein en Val Tujetsch – ei buca necessaria. Cumpromiss ei necessaris Perencunter duei vegnir realisau a Sedrun ina residenza per seniors. Sco quei che la suprastonza communala da Tujetsch constatescha el messadi per mauns dil parlament communal maunca ina tala purschida sin intschess dallas vischnauncas da Mustér, Tujetsch e Medel. La Fundaziun Casa da tgira Sursassiala, respectivamein ina societad dad ella, duei realisar quella. Cundiziun persuenter ei che la vischnaunca daTujetsch desisti da persequitar vinavon il project per ina casa da tgira e surdetti il menaschi dalla Tgèsa s. Vigeli cugl emprem da schaner Il president communal da Tujetsch, Pancrazi Berther, vesa ina residenza per seniors sco schanza per la vischnaunca. FOTO H. HUONDER 2014 al Center da sanadad Sursassiala SA, ina feglia dalla Fundaziun Casa da tgira Sursassiala. La Tgèsa s. Vigeli sezza duei restar en possess dalla vischnaunca. «Duess il pievel da Tujetsch insister sin la realisaziun da letgs da tgira en vischnaunca vegn il Center da sanadad Sursassiala buc a surprender il menaschi dalla Tgèsa s. Vigeli. En quei cass fuss la vischnaunca da Tujetsch vinavon responsabla pil menaschi e stuess consequentamein era surprender ils deficits, aschiditg ch’il cantun lubescha insumma in tal», puntuescha la suprastonza communala. Basegns ei avon maun Il president communal Pancrazi Berther precisescha: «Tujetsch ha negina alternativa. U che nus s’accordein cun l’idea d’ina Start da la nova regiun BCG Flem Laax residenza per seniors ni che nus havein la fin finala insumma nuot. Sin fundament dallas pretensiuns dil cantun vegn la Tgèsa s. Vigeli buc a saver survir pli egl avegnir sco casa da tgira. Il basegns da habitaziuns per seniors ei avon maun. Vegn ina tala purschida buc offerida a Sedrun, vegn ella actuala en in dils dus auters loghens dalla regiun da planisaziun.» Gia acceptau il concept niev han il cussegl d’administraziun dil Center da sanadad Sursassiala SA e la cumissiun da menaschi dalla Fundaziun Casa da tgira Sursassiala. Il december vegn il cussegl da fundaziun aunc a s’exprimer davart quel. Il president dil Center da sanadad Sursassiala SA, Peter Binz da Curaglia, quenta cun in gie. Tenor el ei il basegns per ina residenza claramein avon maun: «Quei muossa l’occupaziun dallas habitaziuns da seniors en auters loghens. Ils resuns che nus havein obteniu entochen uss ein fetg positivs.» Peter Binz va schizun aunc in pass pli lunsch: «La strategia dalla fundaziun ei la casa da tgira a Mustér ed ina purschida da habitar accumpignau decentrala. Quei vul dir a Sedrun ni forsa schizun era en Val Medel. Cundiziun ei in liug central sper la fermada digl auto da posta e stizuns, sco quei ch’ei savess esser il cass a Sedrun el center Dulezi. Il mument ha il project a Sedrun denton emprema prioritad.» Detagls ein aunc da sclarir Ils cuosts per la residenza da seniors a Sedrun vegnan schazegiai sin sis entochen otg milliuns francs. La finanziaziun ei pre- vida per la mesadad cun in emprest dalla vischnaunca da Tujetsch che vegn amortisaus e tscheinsius. L’autra mesadad vegn procurada dalla Fundaziun Casa da tgira Sursassiala entras capital agen, respectivamein jester. Las contribuziuns d’investiziun e renovaziun ell’altezia da rodund 1,1 milliuns francs dalla Tgèsa s. Vigeli duein vegnir transferidas parallelmein cul menaschi dalla casa ella fundaziun. Fuss la casa da tgira a Sedrun vegnida relisada havess la vischnaunca daTujetsch stuiu prestar ina contribuziun a fond perdu en rama dalla mesadad dils cuosts d’investiziun, pia rodund 4,5 milliuns francs. «Finanzialmein ei la varianta cun ina residenza per seniors segiramein pli interessanta per la vischnaunca. Nus stuein buca contribuir la cumpart vid la casa da tgira. Igl agid finanzial vid la residenza per seniors vegn restituius en fuorma d’amortisaziuns e tscheins», puntuescha Pancrazi Berther. In liug central Sco liug futur dalla residenza per seniors savess il center a Sedrun/Dulezi survir. Quel ei centrals e bein accessibels. La suprastonza communala da Tujetsch ed ils organs dalla Fundaziun Casa da tgira Sursassiala quentan che treis entochen tschun pertschien dallas persunas sur 65 onns prendien dimora en ina residenza da seniors. Cheutras sedess in diember denter 25 e 35 persunas per Sursassiala. Las habitaziuns da differenta grondezia vegnessen affittadas. Aschilunsch ch’il concept vegn approbaus duein las lavurs da baghegiar entscheiver el decuors digl onn 2015 e vegnir terminadas la fin 2016. reclama Erfolgreiche Bilaterale nicht gefährden. Surdada da las filialas a dus novs manaders da regiun ■ (cp) A partir dal 1. da december vegn dividida la regiun da la BCG Domat en las duas regiuns Domat e Flem Laax. Questa structuraziun en indesch territoris rinforza la preschientscha da la banca e pussibilitescha in’elavuraziun dals martgads anc pli individuala. Il manader da la nova regiun Flem Laax è Martin Cavigelli e la responsabladad per Domat surpiglia Damian Jensky. Toni Brunner, il manader d’enfin ussa da la regiun Domat, va en pensiun la fin dal 2013. La direcziun da la Banca Chantunala Grischuna ha decidì gia il mars 2012 da fundar la nova regiun Flem Laax. Cun quest pass investescha la banca pli ferm en la regiun turistica Flem Laax Falera e pussibilitescha in’elavuraziun dal martgà anc pli individuala a Domat. «Cun la structuraziun en indesch territoris ans pudain nus concentrar pli intenziunadamain als basegns respectivs da la clientella e resguardar meglier las differentas orientaziuns economicas da las duas regiuns», argumentescha il commember da la direcziun Thomas Roth la decisiun. La banca ha en pli reglà a temp la successiun da Toni Brunner, il manader da la regiun Domat, che va en pensiun la fin da l’onn. In’orientaziun pli ferma vers la regiun turistica La responsabladad da la nova regiun Flem Laax cun 17 collavuraturs surpiglia a partir dal 1. da december 2013 Martin Cavigelli da Fidaz. «Jau ma legrel d’accumpagnar e da sustegnair cumpetentamain e directamain en il lieu nossas clientas e noss clients en tut las dumondas finanzialas en il sectur privat e da nov er en il sectur da clients da fatschenta», declera el sias intenziuns. Martin Cavigelli (45) lavura dapi il 2011 tar la BCG ed è sa preparà da maniera interdisciplinara sin sia incumbensa futura. Avant ha el lavurà durant diesch onns tar la Banca chantunala turitgaisa e quai en diversas posiziuns directivas. En sia nova funcziun maina Cavigelli las filialas da Flem Vitg, Flem Chasa d’uaul, Laax e Trin. Il focus sin l’elavuraziun dal martgà anc pli individuala Medemamain il cumenzament da december surpiglia Damian Jensky la direcziun da la regiun Domat cun totalmain 23 collavuraturs. Jensky (36) ch’è oriund da Domat lavura gia dapi il 2002 per la Banca Chantunala Grischuna. L’emprim en il sectur controlling ed a partir dal 2009 sco manader dal martgà IPM a Domat. «Esser damanaivel da nossas clientas e noss clients ed als cussegliar cumplessivamain en tut las dumondas da finanzas èn era vinavant nossas activitads principalas», uschia Jensky davart sias finamiras. El è en l’avegnir responsabel per las filialas da Domat, Panaduz, Favugn, Razén e Stussavgia. Cumià da Toni Brunner – engraziament per l’engaschament Toni Brunner resta tar la banca anc enfin la fin dal 2013. Suenter va el en pensiun bain meritada. Brunner ha lavurà cun success durant pli che 18 onns tar la BCG sco manader da la regiun Domat. La Banca Chantunala Grischuna al engrazia per ses grond engaschament da plirs onns ed al giavischa tut il bun per sia proxima perioda da la vita. <wm>10CAsNsjY0MDQx0TU2MTQ2MAQAF9GShg8AAAA=</wm> <wm>10CFWLqw7DQAwEv8gnrx_ncw2rsCggKj9SFff_UdJjXWkGze57eePFczte21lgmJEalFE20MbIqI5o6RIFiAtDH1gT638PumUKmb-GABKfSR5kPCOhydy-788FK9O-_XcAAAA=</wm> «Unsere ausländischen Arbeitskräfte bauen an der Schweiz von morgen.» Hannes Parpan, Bauunternehmer, Lenzerheide SVP-ABSCHOTTUNGS INITIATIVE Komitee NEIN zur SVP-Abschottungsinitiative, Postfach 5835, 3001 Bern NEIN www.bilaterale.ch 6 SURSELVA MARDI, ILS 26 DA NOVEMBER 2013 «La biala Lumnezia oz cont’en letezia…» Vernissascha digl album «Festival da Porclas 1352–1952. Las fotografias/Die Bilder mund muntagnard ch’ei sil precint da vegnir remplazzaus. En sia autenticitad aunc vivius ell’affonza dils attempai dad oz, en sia essenza gia jasters a lur feglialonza. DA MARTIN CABALZAR ■ Ina gronda raspada ha assistiu sonda vargada alla vernissascha digl album dil Festival da Porclas da 1952. La rimnada da fotografias ei vegnida realisada dalla gruppa da project «Porclas 2012» ed igl album ei vegnius finanziaus dil cumin Lumnezia. La presentaziun ei vegnida introducida cun la canzun «Cumün en silenzi» dil chor mischedau Lumnicant ed enramada cun «La guardia dil barun» da Toni Halter/G. Luregn Arpagaus e la «Canzun politica» da Toni Halter/Gion Giusep Derungs cantadas dall’entira raspada. La vischnaunca da Lumnezia ha offeriu igl apero. Segirar e documentar il material Il mistral dalla Lumnezia Anton Derungs ha exprimiu sia satisfacziun ch’igl ei reussiu da schar reviver cugl album da Porclas in eveniment cultural che ha anflau in grond resun en ed ord Lumnezia. El sa bien grau alla gruppa da project «Porclas 2012» che ha priu a mauns il project e menau quel enteifer cuort temps ad ina buna fin. Dalla gruppa han fatg part Nicolaus Caduff-Camenisch (commentari e legendas), Antonia Caduff-Camenisch (script digital), Gregori e Maria Heisch (elavuraziun digitala dallas fotografias), Simon Derungs (film), Pius Bundi (administraziun) ed Adolf Collenberg (redacziun). Menziun meretan era ils fotografs da professiun da lezzas uras ch’ein stai incumbensai culla documentaziun fotografica: Hans Rostetter (Glion), Jules Geiger (Flem), Photo Hall Weidmann (Egg) e Jack Metzger (Comet-Photo AG). Oz ni maina pli Tenor Adolf Collenberg dat ei ella veta Ovra realisada en lavur cumina: Adolf Collenberg, Pius Bundi, Antonia Caduff-Camenisch, Nicolaus Caduff, Maria Riedi-Heisch, Anton Derungs (mistral), Simon Derungs e Gregori Riedi (da sen.). FOTO M. CABALZAR culturala e per la memoria collectiva d’in pievel muments decisivs nua ch’ei vali la devisa: «Oz ni maina pli!» In tal mument ha parturiu igl album da fotografias sco regurdientscha al Festival da Porclas ch’ei stada ina impressiunonta manifestaziun collectiva dil pievel lumnezian che ha carschentau sia schientscha ed identitad. Las pli giuvnas perdetgas autenticas che possien aunc seregurdar silmeins d’ina scena ni dalla truscha gigantica sil plaz da fiasta seigien ussa pensiunadas. Per buca piarder temps e saver seconcentrar sigl essenzial hagien ins desistiu da pachetar il material en in manti scientific. El center stattan las fotografias e l’identificaziun dallas persunas. Quei seigi stau ina lavur che hagi pretendiu perseveronza ed insistenza, ina lavur da detagl enorma ch’ei vegnida exequida da Nicolaus Caduff, che seigi insumma staus «l’olma dil project», sincerescha Adolf Collenberg. Il resultat attesti denton ch’ei hagi valiu la peina e Collenberg ei perschuadius ch’ei exista ualvess el Grischun ni en Svizra in tal document. «Ina gronda part dall’entira populaziun d’ina entira Val, da basats e tattas tochen alla mattatschaglia, fotografada ed identificada in gi precis ed en in liug precis en acziun religiusa, patriotica e dramatica.» Quei seigi stau in’unitad perfetga da cuntegn, temps, liug ed acziun. Las fotografias plaidan lur lungatg, lain leger giud las fatschas e mauns tontas biografias da nies pievel muntagnard d’avon varga 60 onns, raquentan da sorts malmaneivlas, da dira lavur e laudan ses talents e siu ardiment religius e patriotic. Quei laud vevan cunzun era cusseglier federal Phillip Etter ed igl uestg lumnezian Christianus Caminada drizzau als protagonists da lezza gada. Las fotografias retegnan il mund aunc vital dils onns tschunconta, mo ch’ei semidaus dapi lu en in tempo sfrenau. «La modernisaziun ha marginalisau enteifer treis decennis quei mund puril e religius da miez millenni», constatescha il historiograf indigen Adolf Collenberg. Igl album da Porclas commemorescha in In bi schenghetg da Nadal Per facilitar la lectura cumplessiva dil drama ei vegniu aschuntau agl album in reprint integral dil «Cudisch festiv pil Centenari da Porclas 1352–1952» cul text da Toni Halter ed in fegl sgulont culs singuls acturs dil giug festiv. Egl album cattein nus era las cumposiziuns dil festival cumponidas da Gion Giusep Derungs (Uors) e Gion Luregn Arpagaus (Camuns) tenor la viarva da Toni Halter. Perpetnisai ein era ils nums dil comite d’organisaziun cun ant. cusseglier guvernativ Gion Bistgaun Capaul (Lumbrein), sur Anton Schmid (Degen), mistral Giachen Cavegn (Vella) ed il scribent Toni Halter (Vella). Ultra da quei havevan ins schunschiu 7 comites subalterns per dar damogn all’entira organisaziun. Quei ei era stau ner necessari sch’ins sa che rodund 13 000 persunas han visitau las duas representaziuns dil festival. Il squetsch dil plascheivel album ch’ei era zun adattaus sco schenghetg da Nadal ha «communicaziun surselva» a Gion procurau. Ulteriuras occurrenzas Ina buna sort ha era preservau film e tun original dil Festival ch’ei ussa vegnius digitalisaus e vegn mussaus ils 14 da december a Vella. La gruppa da «Porclas 2012» vegn era ad esser presenta culs albums e cul film al Marcau Daniev lumnezian che ha liug uonn ils 28 da december a Cumbel. Ils 25 da schaner suonda ina presentaziun tudestga en Val S. Pieder. Centenari da Porclas 1352–1952. Las fotografias/Die Bilder. Ediziun cumin Lumnezia. Prezi 50 francs. Unda da success per Ursina La cantautura Ursina Giger ei vegnida renconuschida dacuort cun treis premis DA SUSI ROTHMUND / ANR ■ «Time Is A Thief» (il temps ei in lader) ei il tetel dil niev disc cumpact dalla cantautura Ursina Giger da Mustér. Actualmein para il temps denton dad esser tut auter ch’in lader per ella. Miez november ha la cantadura numnadamein gudignau il premi dil publicum ed il premi dil lungatg naziunal dalla concurrenza «Swiss Live Talents» ed il venderdis vargau ha ella retschiert il Premi da promoziun da cultura dil cantun Grischun. «Jeu hai grond plascher da tuts treis premis», ha Ursina Giger declarau en in discuors cun l’Agentura da novitads rumantscha. Il Premi da promoziun da cultura dil cantun Grischun seigi ina gronda honur per ella e l’aulta premia da 20 000 francs seigi secapescha ina biala contribuziun che detti empau spazi per sededicar aunc dapli alla musica. La musicista da 28 onns vul s’etablir cun sia musica en Svizra e sche pusseivel era suls cunfins. Ch’ella ei sin fetg buna via confirman ils treis premis retscharts il davos temps e cunzun quels da «Swiss Live Talents» pon arver portas ordeifer il territori romontsch e suls cunfins dalla Svizra. Tenor Ursina han il publicum ed ina giuria internaziunala valetau ils participonts. Alla concurrenza da «Swiss Live Talents» ha Ursina cantau ina canzun englesa ed ina romontscha ed astga esser loscha dil success cun quella cumbinaziun ch’ei era il concept per sia via musicala. Ina mischeida da folc cun influenzas da pop, rock e jazz e sia vusch ordvart sonora cumpleteschan las melodias cun ina certa melanconia ch’ei quasi daventada la noda casa per la musica d’Ursina. Tuns harmonics melanconics Adina puspei vegn Ursina plidentada pervia dalla melanconia ch’enzuglia sias canzuns. Cu ins teidla ellas ha quei denton enzatgei quietond, harmonisond e gest quei po esser il secret da success dalla cantautura che di: «Per mei ei quella melanconia buc in sentiment negativ, igl ei biaronz in colorit che plai a mi.» Melanconia associescha Ursina buc exnum cun sentiments negativs, ei detti numnadamein era ina harmonia melanconica. Sesezza descriva la giuvna cantautura sco tip pensiv el senn da sefatschentar intensivamein cun temas che pertuccan la societad: «Jeu sun insumma buc in tip trest ni depressiv», di ella cun in surrir. En duas jamnas mida la dunna che viva a Lucerna casa e va aTuritg a star. Ella ei buc ina da grondas caneras, gauda la cumpignia, mo era il ruaus per sededicar a buns cudischs ni sfundrar el mund dalla musica. Pil pli ei quei musica dad indie, folc ni pop. Ursina cumpona sezza las melodias e scriva era ils texts per sias canzuns. L’inspiraziun pren ella ord il mintgadi. Quei sappi esser in’autra canzun, in cudisch ni era ina poesia. Savens sefatschenti ella cun temas actuals, hagi ina vesta critica silla societad ed era historias che schabegien en siu contuorn anflien mintgaton la via en sias canzuns. Igl ei adina ina part da mei, denton mai diltut biografic. Ina certa distanza tegni ella adina. Il cudischet per notar ideas ha Ursina quasi adina en sia tastga. El tren scriva ella bia, cun uregliers ha la musicista il ruaus necessari. «Entscheiver in text ni ina melodia ei sempel, finir buc adina.» Influenzada dil nord L’amur per la musica ha ella scuvretg gia da buoba ed ha gudiu scolaziun da cant classic e clavazin. Suenter la matura al gimnasi dalla claustra a Mustér ei Ursina secasada Per sia lavur musicala ei Ursina Giger da Mustér vegnida undrada cul premi da promoziun da cultura dil cantun Grischun e dus premis dalla concurrenza «Swiss Live Talents». FOTO C. EGGIMANN a Lucerna ed ha frequentau il precuors alla scola da jazz. Il 2006 ha ella entschiet il studi da bachelor ella partiziun da jazz dalla Scola aulta Lucerna. Sco rom principal ha ella studegiau cant tier Susanne Abbüehl e Lauren Newton. Treis onns pli tard ha ella terminau quei studi cul «Bachelor of Arts in Music» ed entschiet cul studi da Master en pedagogia da musica. Quel ha ella terminau il 2012 cun success. Duront il studi da master ha Ursina giu la pusseivladad da far in onn da brat e studegiar al renomau Conservatori da musica Rhytmisk a Copenhagen. Leu ha ella giu la pusseivladad da far musica cun musicists dall’entira Scandinavia, ha fundau la band Ursina’s Danish Laboratory ed ediu cun quella il disc «Lontan». Cul temps ch’ella ha passentau a Copenhagen colligia Ursina siu stil da musica ch’ei autentics e ch’ella descriva sco minimalistics. Arrivada el nord enconuschevi ella negin e tochen ch’ella hagi giu anflau in niev contuorn social hagi ella giu bia temps per sesezza e per sriver e cumponer. «Jeu hai cumponiu e scret bia, romontsch, mo oravontut engles, hai encuretg ed anflau mia identitad musicala», seregorda Ursina. Sper las presentaziuns cun sia atgna band «Ursina» ei la cantautura adina puspei stada d’udir ensemen cun l’enconuschenta band grischuna Quintinò, ina collaboraziun limitada ch’ei ida a fin quest meins. Viver da sia musica sa Ursina aunc buc, da saver far quei in di ei denton siu giavisch. Il mument instruescha ella cant allas scolas da musica a Stans e Stansstad. www.ursinamusic.com -33% 10.90 BAU UND UMWELT statt 16.50 Tiefbau Die Hauptabteilung Tiefbau ist zuständig für die Bereiche Strassenbau und -unterhalt, öffentlicher Verkehr, Wasserbau, Langsamverkehr, Lärmschutz und amtliche Vermessung. Salami Milano 2.20 600 g Wir suchen eine/n statt 2.85 Ingenieur/in Emmi Chäsplättli 45% F.i.T. 100 g per 1. Januar 2014 oder nach Vereinbarung für ein Pensum von 100% mit Arbeitsort Glarus. Unser Angebot: • Verantwortungsvolle Funktion mit hohem Mass an Selbstständigkeit • Interessante und abwechslungsreiche Tätigkeit • Mitarbeit in einem kleinen Team • Flexible Arbeitszeiten Ihr Kontakt: Weitere Auskünfte erhalten Sie von Christof Kamm, Hauptabteilung Tiefbau, Tel. 055 646 64 24. Unseren Dienstleistungsbetrieb finden Sie unter www.gl.ch. Bitte senden Sie Ihre Bewerbungsunterlagen an den Kanton Glarus, Personaldienst, Rathaus, 8750 Glarus, E-Mail: [email protected] statt 5.95 Buitoni Pizzateig div. Sorten, z.B. eckig, 570 g Ab Mittwoch Frische-Aktionen Ihre Aufgaben: • Projekt- und Oberbauleitung in den Bereichen Strassenbau und Kunstbauten • Planung und Organisation der Werterhaltung der Strassen und Anlagen • Projektbegleitung im Bereich Wasserbau und Hochwasserschutz • Allgemeine administrative Aufgaben Ihr Profil: • Abgeschlossenes Studium als Bauingenieur/in oder gleichwertige Ausbildung • Erfahrung in der Projektierung und Projektleitung • Kommunikative Fähigkeiten und stilsicheres Deutsch • Initiative und Eigenmotivation 4.75 -30% 2.20 Clementinen statt 1.– statt 7.60 Kaffeerahm Portionen Findus Plätzli Erdnüssli Spanien, kg –.70 5.95 6.50 div. Sorten, z.B. Chäs, 8er-Pack Ägypten, kg 10 x 12 g n i o t k A Vo l g 1.13 .1 0 3 , g ta s m a S is b . Montag, 25 Schweizer Ärzte in Afrika – helfen Sie mit! -25% 3.70 Im Einsatz für medizinische Grundversorgung in Afrika, gegründet 1926 ZEWO-anerkannt statt 4.95 Tel. +41 41 310 66 60 6000 Luzern 4 PC: 60-1433-9 Herzlichen Dank! Kellogg’s Cerealien <wm>10CAsNsjY0sDQ30jUwMDI3NAQAvEYUFQ8AAAA=</wm> La reclama procura che Vus munchentias nagut. Ankauf Ankauf von von ALTGOLD ALTGOLD En mintga chasada rumantscha Abunai gist uss «La Quotidiana» e Vus retschavais la carta da «aboplus» che cuntegna ina plivaleta. Cun questa carta profitais Vus da numerusas reducziuns. L’entira purschida chattais Vus online sut: www.aboplus.suedostschweiz.ch 8.40 <wm>10CFWMsQ4CMQxDvyiV7RyXho7othMDYs-CmPn_iZaNwdKzZL_zHJeGX27H_Xk8BpEhAxTk2EIt3QeFbN05SE2mXwn5hL3_HYyOzbHX2tjsYqVJ5lHRu1Io-pLUEoDt83p_AfX3yVKEAAAA</wm> statt 10.70 Cailler Schokolade div. Sorten, z.B. 5 x 100 g Milch, Milch-Nuss, Frigor, Rayon und Crémant 3.90 statt 4.90 div. Sorten, z.B. Special K Red Fruit, 300 g Appenzeller Mini-Biberli 228 g (Jahrgangsänderung vorbehalten) www.solidarmed.ch -33% Südostschweiz pressa e print SA servetsch d’abo e servetsch da lecturs Via da la caserna 1, CH-7000 Cuira Telefon 0844 226 226 [email protected] (Schmuck, (Schmuck, Uhren, Uhren, Münzen) Münzen) gegen gegen Barzahlung Barzahlung VICTORIA VICTORIA Uhren und Schmuck Uhren und Schmuck Pizolcenter www.halef.ch Neustadt-Passage Pizolcenter, Grossfeldstrasse 636300 Zug 8887 Mels [email protected] 8887 MeIs, 081 710 60 00 081 6060 0000 041712 71211 11 66 081710 710 *041 * 3.10 statt 3.90 Autoankauf zu Höchstpreisen Alle Marken, auch Toyota u. Unfallauto. Barzahlung. Tägl. 9–21 Uhr, Tel. 079 584 55 55 od. 076 776 01 79, [email protected] Thomy Senf div. Sorten, z.B. mild, 2 x 200 g 1.80 statt 2.25 Barilla Teigwaren div. Sorten, z.B. Spaghetti Nr. 5, 500 g 5.30 7.90 statt 7.95 statt 9.90 Valser L’amorino Classic oder Silence, 6 x 1,5 l Negroamaro IGT Puglia, 75 cl, 2012 -40% Inserats nur Gesundheit Infoveranstaltung Bachelorstudiengänge 7130 Glion tel 081 920 07 17 fax 081 920 07 18 E-Mail: [email protected] 7007 Cuira tel 081 255 58 58 fax 081 255 58 59 Präsentationen, Lernlabors und Infostände zu den einzelnen Gesundheitsberufen und Studiengängen. www.gesundheit.zhaw.ch Publicitas sa Zürcher Fachhochschule statt 8.40 Elmex Zahnpflege div. Sorten, z.B. Zahnpasta Kariesschutz, 2 x 75 ml Maomix, 250 g <wm>10CFWMIQ7DQAwEX-TT2mtfnB6swqKAKNwkKu7_UXtlBYN2dvZ9RMOP53Zc2zkU6i5kptvQYMOig9TWw7-jhUH5wEpaZvY_X5RwAjUdUYhFYRVCvJenlXIWar6B9r5fH1Wv_mmAAAAA</wm> Donnerstag, 12. Dezember, 18 – 21 Uhr ZHAW, Technikumstrasse 71, Winterthur 6.70 MAOAM <wm>10CAsNsjY0MDQx0TU2trAwMQIA0jmKuA8AAAA=</wm> Ergotherapie Hebamme Pflege Physiotherapie 3.95 KAMBLY APÉRO div. Sorten, z.B. Mini-Twist Salz, 100 g VOLG BOUILLON div. Sorten, z.B. Rinds-Bouillon, Würfel, 120 g 15.95 statt 20.40 Coral div. Sorten, z.B. Black Velvet flüssig, 2 x 1,5 l 3.35 statt 3.95 KAFFEE MASTRO LORENZO div. Sorten, z.B. Bohnen, 2 x 500 g statt 33.45 div. Sorten, z.B. Espresso Classico, 10 Kapseln Omo div. Sorten, z.B. Pulver Regular, Box, 50 WG 15.40 statt 18.20 2.85 statt 3.40 2.60 Jacobs Momente 19.95 In kleineren Volg-Verkaufsstellen evtl. nicht erhältlich statt 3.30 Alle Ladenstandorte und Öffnungszeiten finden Sie unter www.volg.ch. Dort können Sie auch unseren wöchentlichen Aktions-Newsletter abonnieren. Versand jeden Sonntag per E-Mail. FREIXENET CARTA NEVADA Semi Seco, 75 cl 9.50 statt 11.95 NIVEA RASIERSCHAUM & AFTER SHAVE div. Sorten, z.B. Rasierschaum mild, 2 x 200 ml AXE DUSCH & DEO div. Sorten, z.B. Dusch Africa, 3 x 250 ml 6.45 statt 7.60 9.50 statt 14.25 www.bauhaus.ch Angebot gültig bis 10.12.2013, solange Vorrat. Der Spezialist für Werkstatt, Haus und Garten! Pizolstrasse 6, 8887 Mels Tel +41(0)81 725 55 55, Fax +41(0)81 725 55 05 [email protected] Mo–Do 7–19 Uhr, Fr 7–21 Uhr, Sa 8–17 Uhr WERKTAGS BEREITS AB 7 UHR GEÖFFNET, SAMSTAGS AB 8 UHR! Besuchen Sie die Weihnachtswelt im Inkl. 2 Li-Ion Akkupacks 18 V/3,0 Ah 299.– 10er-Set 34 90 34. LED Licht der Mit 2 Li-Ionen Power extreme 18 V/3,0 Ah Akkupacks, max. Drehmoment von 48 Nm, Bohrleistung in Holz/Stahl 20/10 mm, Bohrfutterspannbereich von 1,5–13 mm, integriertes Arbeitslicht, umfangreiches 65-tlg.-Zubehör zum Bohren, Schrauben und mehr. Kabellos mit Fernbedienung LED Licht der je 13. 50 LED-Eisbär und Eichhörnchen Schriftzug 'Merry Christmas' 20 klare Glühbirnen, H 28 x B 46 cm, für den Innenbereich. OS 104355 - 66761196 12.50 Kabellose LED-Weihnachtskerzen Formschöne Weihnachtskerzen, gemütliches warmweisses Licht, mit Fernbedienung, kein Kabelsalat, Sicherheit für Kinder und Tiere, für den Innen- und Aussenbereich, viele Dekorationsmöglichkeiten, solange Vorrat. 10er-Set 34.90 20er-Set 57.– 2 Gratis-Kameras 259.– OS 6269 22452544/22450520 Mit und ohne LEDs, naturgetreue Nachbildung, hochwertig verarbeitet, in verschiedenen Grössen erhältlich, ohne Dekoration. OS 6269 + Überwachungskamera-Set 'VF 130' ab Künstliche Weihnachtsbäume OS 100558 - 66778576 OS 113169 Höhe 20 cm, batteriebetrieben, für den Innenbereich, solange Vorrat. 29.– metabo Akkubohrschrauber-Set 'BS 18 Li' Für den Innen- und Aussenbereich, Set bestehend aus: 7" Farbmonitor und 1 Kamera (es können bis 4 Kameras angeschlossen werden). Reichweite ca. 100 m bei freiem Feld, netzbetrieben. OS 113990 - 66777005 Kaminofen 'Menton' je Raumheizvermögen 108 m3, 6 kW Nennheizleistung, Abgasanschluss hinten 15 cm, H 100,9 x B 53 x T 36,7 cm. 79.– OS 114980 - 66761789 Glasbodenplatten Kaminholzregal 'Elena' Regal aus Stahlblech 3 mm, schwarz lackiert RAL 9005 und aus Temperglas 10 mm, H 118 x B 30 x T 30 cm, ohne Brennholz. OS 115697 - 66767468 895.– 187.– In diversen Dimensionen und Ausführungen erhältlich. OS 107720 $)+0+ $+*%+%)''+' !'- $+*%+%. ()+0+ "/*!(0+*&%-+'. ()+0+ ,(#+%' B-1 :S- B-9M S7 ?99 S"1-1 /5849-GSM>M ?L<" 7L1 ?77>"-17: I-10M-"-7 HS99; O?77 H-7S(-1 :-77 Q- ?L+ @-SML7(-7 L7: @-SM0<"1S+M-7 I-1FS<"M-73 'L1 :S- #1-00- =S-M-M -S7- :-1?1M S7M-70SI- ,L0-S7?7:-10-MFL7( 8SM :-7 1-9-I?7M-7 P"-8-7 I57 "-LM-; 851(-7 L7: K=-1851(-73 N805 HS<"MS(-1; :?00 L70-1- DL(-7:9S<"-7 :-7 @L(?7( FL1 #1-00- +S7:-7; :?00 S"7-7 S7 :-1 R<"L9- :-1 ?71-(-7:- N8(?7( 8SM @-SML7(-7 L7: @-SM0<"1S+M-7 I-18SMM-9M HS1:3 )?8SM 0S- 75<" -S7 =S00<"-7 H-7S(-1 +K1 :S- R<"L9- L7: 75<" -S7 =S00<"-7 8-"1 +K10 .-=-7 9-17-73 &.-0-7 8?<"M (15003$ N7M-1 :S-0-8 *5MM5 "?M :-1 C-1=?7: RAJB6E@6! #!6RR6 S7 -7(-1 @L0?88-7?1=-SM 8SM #>:?(5(-7 -S7-7 %1:7-1 +K1 :SR-OL7:?10ML+-7 "-1?L0(-(-=-7; :-00-7 E7"?9M S7 :S- B-9M :-1 #1-00- -S7+K"1M3 E7M-1-00S-1M2 )-1 %1:7-1 &.-0-7 8?<"M (15003$ R-OL7:?10ML+-7 E L7: EE HS1: ?99-7 .-"14-1057-7 :-1 R-OL7:?10ML+-7 L7-7M(-9M9S<" FL1 C-1+K(L7( (-0M-99M3 Graubünden: +)$%"#*.-*/ Südostschweiz Presse und C0I&J4J!:.A8H DLAJJA 1+I DL8+4 ,5Print AG Eva Gabathuler, Kasernenstrasse 1, CH-7007 Chur )/' 5'#'4:1-ALK F'JAL+A+J4L'JJA $K 7GG7 @:1L E-Mail: [email protected] )9E'8-M A;'#'4:1-AL%J1AI&J4J!:.A8HN!:K BA-N G?$ 2== == =( Tel. 081 255 55 59 +,$)*-),$*.'+$(&-) %*. !--/ Glarnerland/Gaster C0I&J4J!:.A8H DLAJJA 1+Iund DL8+4 See: ,5 )/' *&">8K *.8+;-8J4L'JJA 6K ?7=G Südostschweiz Presse und5-'L1J Print AG )9E'8-M AH&">8%J1AI&J4J!:.A8HN!:K G== 6<= 2? 3< Eva Zopfi, Zwinglistrasse 6,BA-N CH-8750 Glarus E-Mail: [email protected] Tel. 055 645 28 34 #%. )1+,!-$%"&+1 ,!.+10.*./,!' (2! ENGIADINA MARDI, ILS 26 DA NOVEMBER 2013 9 «Las societats restan eir davo üna fusiun» Situaziun e svilup da trais societats cumünalas ad ün toc teater s’han partecipats da quels amo plü giuvens.» Chi nu guarda pel mumaint dimena oura mal in quai chi reguarda las giuvnas e giuvens teatrists, «eu sper chi giaja inavant uschea, cha no possan rapreschantar amo divers tocs teater.» DA FLURIN ANDRY / ANR ■ Ils aderents conferman cha’ls cors, las musicas ed otras societats cumünalas nu gnian periclitadas da fusiuns da cumüns, ils adversaris pretendan il cuntrari. Üna presidenta e duos dirigents piglian posiziun. «Cun fusiunar cumüns ris-cha l’identità dals singuls lös resp. fracziuns dad ir a perder» es üna temma chi’s doda minchatant. Ch’eir las societats cumünalas e las üsanzas saran pertoccas da fusiuns da cumüns, dischan quellas persunas chi mettan in dumonda quist svilup a cumüns plü gronds, fusiunats. Co as preschainta la situaziun i’ls cumüns da Guarda fin Sent chi prevezzan da fusiunar? L’anr ha discurrü cun Duri Stecher chi dirigia il Coro masdà d’Ardez, cun Lucia à Porta chi presidiescha la Società da teater da Ftan e cun Gisep Derungs, il dirigent da la Società da musica da Sent. «Difficil da chattar giuvens chantaduors» Il Coro masdà d’Ardez ha pel mumaint 38 chantaduras e chantaduors. «Id es ün flot coro chi funcziuna bain», disch il dirigent Duri Stecher chi abita a Lavin. In quai chi reguarda las commembras e commembers es stat il svilup sco ch’el disch i’ls ultims ons adüna ter constant. «Il grond problem es però da chattar giuvnas e giuvens chantaduors, quai es uschea causa chi nu dà vairamaing ingünas scoulas da chant, sco chi dà la scoula da musica», constata’l, «perquai nun han ils giuvens üna relaziun uschè stretta cul chant cur chi vegnan our d’scoula. Sch’üna o ün giuvenil vess istess vöglia da far part dal coro masdà til mancan in quel ils collegas da la medem’età.» Quista La Società da teater da Ftan rapreschainta tocs per part eir suot tschêl avert. mancanza da la generaziun giuvna i’ls cors s’observa sco ch’el disch in tuot il Grischun. Il proget da fusiun dals cumüns da Guarda, Ardez, Ftan, Tarasp, Scuol e Sent nun es a seis avis ingün problem ne pellas societats ne pell’identità locala: «Quella temma nun es tenor mai güstifichada, las societats restaran inavant uschè sco chi sun uossa, e las üsanzas importantas gnaran festagiadas inavant in mincha cumün svessa.» «I douvra la glieud chi s’ingascha» Da quell’opiniun es eir Lucia à Porta: «Eu craj cha quels cumüns hajan eir davo fusiunà istess amo lur musica, lur cor, lur gruppa da teater sco chi’d es uossa il cas, simplamaing illa fracziun dal cumün fusiunà.» Quai vala tenor ella eir pellas üsanzas e tradiziuns localas: «Scha quellas van a perder ün bel di es quai il cas plütöst causa chi manca la glieud chi s’ingascha per tillas mantegner co pervi da la FOTO F. ANDRY fusiun dals cumüns.» La Società da teater da Ftan ha 25 commembers activs. «Avant desch ons vaina darcheu fat reviver quista società e da prüma davent vaina collavurà culs cumüns vaschins, nempe tscherchà in quels persunas chi fessan redschia», disch la presidenta. La situaziun in vista als giuvens chi dvaintan commembras e commembers es dret buna a Ftan: «No vain gnü per part eir giuvens, da vainch ons amunt chi han giovà, Grazcha a la musica da giuvenils regiunala La Società da musica da Sent ha pel mumaint trenta commembers. «I’ls ultims ons sun adüna darcheu gnüts pro eir giuvens musicants», s’allegra il dirigent Gisep Derungs. El abita a Scuol. Cha la situaziun in connex culla generaziun giuvna es pella musica da Sent uschè allegraivla ha sco ch’el disch plüs motivs: «Dad üna vart ha quai da chefar culla scoula da musica ingio cha’ls uffants imprendan a sunar, fich important es pro no in Engiadina Bassa però eir la musica da giuvenils regiunala.» Quella società cha Reto Mayer ha fundà da l’on 1985 ha tenor il dirigent da la musica da Sent l’effet cha blers giuvenils decidan da sunar sco lur amias ed amis eir els in quista società regiunala: «Cur chi han lura l’età dvaintna commembers da las singulas societats da musica cumünalas.» Cha la fusiun da cumün vess da metter in privel las societats in quels nu craja’l: «Quellas restan eir schi dà ün cumün fusiunà sco chi sun uossa», es Gisep Derungs persvas, «ed eir las üsanzas localas nu sun tenor mai periclitadas dad üna eventuala fusiun, l’Hom Strom p. ex. vain inavant fat ed impizzà a Scuol e na tuot in üna jada eir a Sent, o il Chalandamarz sco ch’el vain festagià a Ftan resta inavant specialità da quel cumün, quel Chalandamarz nu vain surtut eir dal cumün da Tarasp.» «Viver cun e per la musica» Robert Grossmann es gnü onurà DA ROMANA DUSCHLETTA / ANR ■ Il musicist Robert Grossmann, burgais svizzer ed american, es creschü sü a San Diego. Sia prüma plazza da lavur, davo tuot sias scolaziuns e stüdis, d’eira illa Scoula da musica d’Engiadin’Ota. Robert Grossmann es musicist cun corp ed orma. El es creschü sü a San Diego in America ingio ch’el ha frequentà üna scolaziun fundamentala per stübgiar musica a la University of California La Jolla. La prüma instrucziun da cumposiziun d’eira pro Pauline Oliveros. In seguit ha’l vivü duos ons a Lausanne per imprender la lingua francesa. Davo ha Robert Grossmann cuntinuà cul stüdi per ghitarra fin pro seis diplom a la California State University Northridge. «Dürant quel temp n’haja pudü absolver cuors da maister cun Andres Segovia sco eir instrucziun da cumposiziun pro Frank Campo e Daniel Kessner», disch il musicist. El ha eir pudü sunar a las ra- preschantaziuns suot la bachetta dal cumponist Ernst Krenek, quai chi’d es stat per el üna grond’onur. Davo ha’l cuntinuà il stüdi da musica al San Francisco Conservatory of Music, tanter oter eir instrucziun dal cumponist John Adams. Quà ha’l fat il diplom da maister. Il doctorat in musicologia ha’l fat a l’Indiana University Bloomington. La Svizra es dvantada seis dachasa Dürant la lavur da dissertaziun davart la Robert Grossmann es eir president dal «Konzert Studio Chur» e commember da la cumischiun da musica da la Società d’orchester FOTOS R. GROSSMANN Cuoira. «Suite per lüt in g-moll» da Johann Sebastian Bach ha frequentà Robert Grossmann sco student da giast la Schola Cantorum Basiliensis a Basilea. El ha fat il stüdi da l’instrumaint lüt pro Hopkinson Smith e la scienza da musica pro Wulf Arlt. Per sia prüma plazza da lavur es el gnü in muntogna: El ha dat uras da musica illa Scoula da musica d’Engiadin’Ota. Al musicist fascineschan plüs instrumaints: Lüt, mandolina e ghitarra. Eir la lingua rumantscha til plascha enormamaing bain. «Eu n’ha bain svelt decis dad imprender la lingua e n’ha fat plüs cuors da rumantsch», declera Robert Grossmann. Hoz comunichescha’l in lingua inglaisa, tudais-cha, rumantscha e francesa. Davo es el i a star a Turich, però i til ha darcheu trat inavo i’l chantun Grischun. Hoz es el dachasa a Fürstenau e dà scoula da musica a la Scoul’ota da pedagogica grischuna a Cuoira ed es manader dal Center cultural da la Chesa Planta a Samedan. «Cul premi am n’haja fat ün regal» Da survgnir ün premi da promoziun chantunal ha fat grond plaschair al musicist. «Eu sun ün collecziunader paschiunà», tradischa Robert Grossmann. El ama mobiglia veglia ed antiquitats. «D’incuort n’haja gnü la pussibiltà da far a mai svessa ün regal, e quai üna s-chaffa da dschember engiadinaisa da l’on 1800», ha’l dit. Cha sainza il premi nu vessa’l pudü cumprar quell’antiquità. Quella s-chaffa survain ün lö special ed uschè til restarà quist premi adüna preschaint ed in buna algordanza. El ha survgni dürant sia carriera da musicist plüs premis chi til han adüna darcheu motivà e fat grond plaschair sün sia via musicala. Dal 2002 ha’l survgni il Premi da promoziun da Eliette-von-Karajan, l’on 2005 ha’l guadagnà la concurrenza «Professionelles Kulturschaffen Graubünden» ed avant trais ons il premi da recognuschentscha cultural dal Rotary Club usis. Cuort e bön Prenom: Robert Nom: Grossmann Data da naschentscha: 30 december 1953 Insaina: Capricorn Manster: Musicist Hobbies: Collecziunader da cristals e minerals, da purtrets cun instrumaints dal 16. e 17avel tschientiner e da mobiglia veglia Musica: Classica, blues dals ons 30 fin 50 e musica populara Cumponists: Mozart, Puccini e Mahler Trat predilet: Capuns vegetarics Bavronda prediletta: Ün bun magöl vin Burgund 10 SURMEIR MARDI, ILS 26 DA NOVEMBER 2013 Er per igl quartier Grava dattigl visiuns Savognin: En project savess trer l’oter ■ (pb) Tar la preschentaziun digl project Hotel Lai Barnagn e surbiageida Viols ins ò er discurria da relaziuns interactivas tar oters projects turistics ainten la vischnanca da Savognin. Concret è nia menziuno igl quartier da Grava tranter la rezgia viglia e l’anterioura «fabrica» digls Uffers. Ena surpresa an chel senn è en project turistic per igl quartier da Grava betg. Da chel ins discorra sottavousch gio en mument. Er betg ena surpresa è tgi iniziant e motor ve da chest project è Enrico Uffer. Aint igl quartier da Grava sa tractigl digl areal tgi cumpeglia igls parcadis da Savognin Pendicularas SA, la rezgia viglia (Bretterhalle) er an possess dallas pendicularas e digls bietgs digls anteriours travagls dalla scrinareia/lennareia Uffer. «Chegl è oz en quartier d’industreia tgi fò ena schleta figura an mez en li turistic. E scu quartier per abitar è igl areal betg adatto. Pero da lascher critg è er betg prudent», ò managea Enrico Uffer. Ed el ansemen cun igls sies partenaris, painsa ve dad en hotel per unfants u en albiert da pernottaziun per giuventetna. Dar ple valeta agl quartier An tgossa quartier Grava darogl prubablamaintg ena infurmaziun detagleda sur digl project igl schaner digl onn tgi vign. Igl territori numno è an possess da ples proprietaris ed i mantgan per part anc declaraziuns d’intenziun, uscheia tgi ins è anc pitost spargnevel cun las infurmaziuns. Pero igl intent è atgnamaintg cler: ins less nizigier oter igl quartier e dar daple valeta ad el. Igl territori tgi è oz per part critg duess survagneir en adiever turistic cun p. ex. en albiert da pernottaziun per la giuventetna u scu zona da scuntrada e taimp liber. E tgi chel quartier è agl ma- ressos? E cò er adegna la madema rasposta: chels ins catta angal cura tgi tot las premissas legalas èn avant mang ed ins ò ainta mang ena lubientscha da biagier valevla. Enrico Uffer vei mianc igls investors scu igl problem grond: «Igl pi impurtant per nous è da cattar manaders serious digl travagl.» Chegl seia a Savognin magari grev. Ed igl muteiv è simplamaintg chel tgi mantga la bunga infrastructura turistica. I seia simplamaintg betg fatg cun ena bela cuntrada, ena nateira intacta e pizzas maiestousas. Er aint igl quartier Grava a Savognin ins painsa ve da projects turistics. nevel agls indrezs da transport dalla pendiculara ins vei scu en elemaint tgi ins dastga betg sotvalutar aint igl antier project. E per betg tgi detta irritaziuns vign er menziuno tgi da prancepi resta la purscheida actuala da parcadis. Ed er igl tratg dalla veia duess er ple u manc restar, schi forsa er cun pitschnas correcturas. Ed er per metter agl cler da bel’antschatta, ena relaziun directa tar igl project Lai Barnagn/Viols na dattigl er betg. «Tuttegna vei Enrico Uffer tgi eventuals investours dad en albiert da pernottaziun a Grava spetgan er tgi fiss avant mang ena buna infrastructura da treid’ora. Ed igl bogn d’aventura ins vei er scu impurtant crap aint igl mosaic per saveir cattar bungs manaders per travagls gastronomics e per economisar abitaziuns e procurar per las duevlas frequenzas. E naturalmaintg tgi ins spitgess en Ea da prancepi tar igl project a Barnagn/Viols. I seia pero betg exclus tgi ins sa catta tranter igl iniziant per tuttegna metter an peis en project. E forsa tgi ins vigna er da cattar en bung manader, pero pi simpel vignigl an mintga cass betg tar en NA. Dattigl gio investors? Igls proprietaris da taragn a Grava èn s’unias tar ena cuminanza da svilup ansemen cun en biro da planisaziun. E la gruppa lavoura sen atgna iniziativa ed PDS agen risc e sainza sustign finanzial digl mang public. Pertutgias digl project èn igls possessours privats da taragn, Savognin Pendicularas SA e pi tard aint igl svilup digl project è er pertutgia igl cumegn da Savognin. Damais duessan igls parcadis existents rastar, pero nizigias da maniera pi intensiva. Schi chegl vot deir tgi ins economisescha er chels, è betg cler. Vot deir tgi igls automoblilists vessan da paer ena taxa da parcar. Er betg anc cler è, schi la rezgia viglia vign integrada aint igl project u betg. «An mintga cass dattigl ideias interessantas an chel connex», dei Enrico Uffer. Ed alloura er adegna la dumonda quasi centrala: dattigl gio investors inte- Scu duessigl eir anavant? Tenor Enrico Uffer seian las discussiuns anfignen ossa stadas an ena basa positiva. Ed el punctuescha er tgi seia daple tgi ena visiun u ena ideia. Ins vegia gio vistas concretas ed ins painsa tgi an dus u treis onns ins possa eir ved la realisaziun digl project Grava. Impurtant per investors seia er da santeir tar la populaziun ena tenuta positiva anvers igl avigneir scu er ena prontadad persistenta digl cumegn da leir far investiziuns. Pero nignas illusiuns! Alla finala vottan persungas tgi investeschan ena bunga rendita. Ed uscheia ins spetga davart dalla gruppa digl project Grava signals positivs schibagn igls 9 da december tar la votaziun communala scu er la premaveira 2014 an ena votaziun eventuala dalla regiun. «An mintga cass nignsa cun en resultat positiv a sviluppar anavant igl project cun totta forza», sierescha Enrico Uffer. Ed el spera tgi chels dus projects an dumonda, possan esser directivs ed inizials er per ulteriours projects turistics ainten la regiun da vacanzas. Uscheia tgi ins possa generar pernottaziuns e neir or dalla rosna digls davos onns ed eir cun igl turissem la veia dalla prosperitad agl avigneir. Anfignen 100 francs per la dretga maschina ■ (pb) Las ovras electricas digl martgea da Turitg fon adegna puspe acziuns per spargner energeia. Igl pi grond potenzial tgi vagn an Svizra per betg duvrar tant current. Ossa ena acziun cun maschinas da café. Apparats electrics dattigl per la madema tgossa adegna ena vasta purscheida. Da tot las marcas e da tot igls models. Pero èn betg tots madem bungs ainten l’efficienza d’energeia. Igl ewz sustigna la compra dad apparats cun ena bunga efficienza cun anfignen 100 francs. Anfignen ossa ins ò promovia la compra da 4000 apparats or digl fondo da spargn. Per exaimpel maschinas da café. Graztga a chels apparats efficiaints sa laschan spargner igl proxims diesch onns 3.8 kilowattouras u chinto an muneida 760 000 francs. L’acziun vo anfignen la fegn digl onn. Betg ensatge da nov Igl ewz è sto igl amprem furnitour da current tgi ò lantschea gio igl 2007 ena acziun sen maschinas da café e fundo persiva en fondo da spargn. E siva da chegl ins ò promovia anfignen ossa la compra da 3791 maschinas da café ed investo persiva 280 000 francs. Pero ègl betg tuttegna tge models tgi ins compra. Chels èn enumeros ainten ena glista tgi ins catta aint igl internet cun l’adressa «www.topten.ch». E chels apparats tgi ins catta lò òn passo ena examinaziun tgi è alla finala garant per las otas preteisas dad efficienza d’energeia. E chels 3.8 Cun ena maschina da café spargnevla dad energeia ins ò betg da renunztgier ad en bel design, ena funcziun cumadevla e zont betg ad en bung PDS café. miu. kilowattouras tgi ins dovra betg èn igl madem quantum energeia electrica tgi 1400 casals dad ena famiglia dovran an en onn. Tar igl sustign sa tractigl concret da 25% digl prietsch da compra netto, maximal 100 francs. E cun igl cedel da cassa tgi stò cuntigneir er igl datum ins pò far valeir igl sustign anfignen igls 30 da zarcladour 2014. Damais nign stress, mabagn taimp avonda. Nign «standby» Tar igls apparats ègl do ena gronda midada igls davos onns. Anc avant diesch onns valevan apparats electrics aint igl tigneirtgesa scu igls pi gronds sfarlataders d’energeia. E gist las maschinas da café. Ellas vevan dad esser adegna prontas ed uscheia adegna aint igl «standby» e duvravan uscheia ena massa current. Aint igl frataimp èn igls producents stos activs ed on revoluziuno la tecnica da fons anse. E models pi efficiants èn nias sen fiera. Ed igls criteris èn er adegna nias pi stratgs. La concurrenza tranter igls producents ò er gia igls sies fretgs. Oz ègl per exaimpel uscheia tgi ena bunga maschina da café scolda mintgamai gist angal l’ava per en cuppegn e betg daple. Ed automats da café sa mettan giu da sasez igl pi tard siva en’oura e chels da capslas gio siva en quart d’oura. Schiglio gevan las maschinas totta de e totta notg e duvravan alla meta massa energeia. Chel fondo da spargn digl ewz pomova digl reminent betg angal apparats electrics, mabagn er energeias regenerablas an general. E chegl schibagn per privats scu er per firmas ed instituziuns ins dastga dumandar contribuziuns per indrezs solars. La Quotidiana presenta l’annada 2012 Suenter la tiarza ediziun dils pops digl onn 2012 selegra La Quotidiana da presentar el decuors dil meins schaner 2014 ils affons naschi il 4. quartal 2012. Nus dein la pusseivladad agl entir intschess romontsch da separticipar. Tarmettei pia ina foto actuala da vies affon ch’ei naschius denter igl october e la fin da december 2012 cun las suandontas indicaziuns: – num e prenum digl affon – data da naschientscha – liug da domicil – num e prenum dils geniturs La foto digitala duei esser sil pli pauc 500 KB. Fotografias da handy ein buc adattadas, fotos sin pupi perencunter bein. Secapescha che lezzas vegnan returnadas. La quarta ediziun cumpara il schaner 2014. Ella cumpeglia affons ch’ein naschi il quart quartal 2012 (october–december 2012). Las fotografias e las indicaziuns ein dad inoltrar entochen ils 3 da schaner 2014 alla suandonta adressa: La Quotidiana L’annada 2012 Via comerciala 22 7007 Cuera e-mail: [email protected] Ord il ravugl dallas annunzias inoltradas trai la diala da cletg mintga quartal treis victurs. La Quotidiana selegra dils purtrets dils affons romontschs ed engrazia per la collaboraziun. SCHONS MARDI, ILS 26 DA NOVEMBER 2013 Igls partezipànts digl curs da teater cugl Roman Weishaupt, um da teater. Egna szena sen tribuna a Ziràn, ear igl tgàn Tino sa far d’actur. 11 FOTOS T. SULSER Creaziùn da figuras Curs da teater a Ziràn ■ (anr/ti) La Grupa da teater Capricorn â organiso egn curs da teater pigls sieus cumembers. La Gierina Michael â clamo an Schons igl pedagog da teater Roman Weishaupt. La davosa sonda ân otg parsùnas interessadas savieu experimentar sen tribuna. Teater e tradiziùn La Grupa da teater Capricorn stat mintg’on cun egn toc teater sen tribuna. Sch’ign tgata egn termin liber. Quegl e tradiziùn. Igls tocs darivan da la plema digl Magnasch Michael. El ancanuscha la Val Schons ad igls sieus avdànts. Sch’el invainta egna rola veza’l schon la parsùna ca gioja ella davânt sei. Quegl en figuras digl mintgagi ca raquentan istorgias ca schabegian. Teater e comunicaziùn Par giujear teater drovigl egn actur. Andretg teater e’l dantânt per cur c’igl actur â egn aspectatur. Teater e egna comunicaziùn trânter egn a l’oter. Sen tribuna e anzatge an movimaint ascheia c’igl dat egn prozeder. Igl actur vut raquentar anzatge a spera da provotgear egna reacziùn tigl public. El raquenta da carstgàns, tgossas da la veta a tutga ascheia gl’interess da quel ca terla a varda. gioja egna rola. Ign stgafescha egna figura a dat veta a quella. Teater e ear egna furma da manzegna. Cunquegl c’ign sto betga easser sasez sen tribuna porscha quella tut novas perspectivas. Jou se easser egn vigl, egna duna, egn um, egn unfànt. Jou se easser bùn, nosch, beal, por, tut savund tge ca la rola pretenda da me. Jou sund quel ca dat egn caracter a la figura. Schon adegna teater Teater dev’igl schon da tains tempriv. Las ampremas culturas vevan teater an furma da sòlts. Igl teater ca nus vagn òz dariva digls vigls grecs. Els ân stgafieu igl theatron, egn local pigls aspectaturs. Ascheia c’igl pled teater munta ear igl bietg, betga me igl toc teater. Teater datigl sen l’antier mund an tut las furmas pussevlas. Mintga inszenaziùn e teater, sen tribuna near an la veta. Roman Weishaupt â savieu tgapar Igl actur, pedagog a reschisur â savieu faszinar pigl tema teater. El â musso difaraints exerzezis a gjois c’ign sa far sulet near an grupa. El â carmalo or da mintgegn interessànts aspets. El â savieu stgafir egn’atmosfera agreabla ascheia ca tuts earan pronts da saschar aint sen novas figuras. Teater e improvisaziùn Ign sto improvisar par giujear teater. Ign Egn pled sa midar tut An las szenas giujeadas an sonda ân igls La Lia sin via – Damàn measeanda an Val Schons ■ (lr) La Lia Rumantscha fa egna visita a las vischnàncas rumàntschas, a quegl cun café a tschiculata. «Tge giavisch vez Vus pigl lungatg rumàntsch?» e l’amparada ca stat agl zenter da las santupadas cun la glieud agls diferaints liacs. Damàn measeanda, igls 27 da november magna la tura tras la Val Schons. L’amprem’eada e la Lia Rumantscha stada sen veia gl’october a Gliànt. Igls bùns dascurs a las raspostas interessàntas ân motivo igl magnaproject da la Lia Rumantscha, David Flepp, da planisar a realisar l’acziùn ear an otras regiùns. Ascheia en igls collavuraturs regiunals da la Lia Rumàntscha actualmeing preschaints an diferaintas vischnàncas rumàntschas. An Val Schons antscheva la tura damàn senzum la Muntogna da Schons a va anavànt da vischnànca tier vischnànca. Ear qua vean amparo: «Tge giavischaz Vus agl lungatg rumàntsch?» – «Tge project stuess ign realisar urgiaintameing?». Carmen Dedual a Barbara Riedhauser, las collavuraturas regiunalas da la Lia Rumantscha pigl Grischùn zentral, salegran sen bealas santupadas a sen bùnas ideias ad impuls c’ellas san integrar an lur lavur. La Lia sin via measeanda, igls 27 da november 2013 09.30 Vargistagn, plaz vischnànca 10.15 Lon, plaz davànt baselgia 11.00 Maton, davànt Volg 14.00 Donat, plaz da scola 15.00 Pignia, plaz davànt baselgia 16.00 Andeer, plaz vischnànca Sco qua an Surmeir en las colavuraturas regiunalas da la Lia Rumàntscha damàn sen veia an Val Schons cun café a tschicuMAD lata. partezipànts vieu co ca egn unic pled sa influenzar egn’antiera szena. Egn sulet pled, bagliafo an difaraintas manieras vut gir digl tutafatg anzatge oter. Prendagn igl pled «ah»: «Ah, tge bi c’igl e!» «Ah, Tei as natiralmeing nign tains par me!» «Ah, jou ve betga savieu ca la Seraina vean oz!» «Ah, fa quegl mal!» Nus savagn meter l’antiera mimica an egn pled. La vusch samida, igl movimaint e oter. Cugls madems pleds savagn nus stgafir adegna puspe novas szenas. Quegl e faszinànt. Tragedias, misteris, cumegias Igl teater raquenta istorgias da la veta privata, politica, culturala. Quegl en istorgias legras near trestas, interessàntas near lungurusas. Igl public tgata sasez an quellas istorgias near veza novas per- spectivas, forsa ear alternativas. Igls partezipànts digl curs a Ziràn ân survagnieu egn’investa agl grànd tgomp digl teater. Els vutan ampruvar d’integrar las experientschas fatgas an lur veta da teater. Forsa c’ign sainta schon anzatge an mars cur c’els statan cun egn nov toc sen tribuna. ■ CAFE RUMÀNTSCH Oz cun Urs Cadruvi Oz margis, igls 26-11 da las 19.30–21.30 agl Hotel Reich a Summaprada. Urs Cadruvi, igl secretari general da la Lia Rumantscha, dascura a raspunda ad amparadas davart igl avagnir digl rumàntsch an Sutselva. Cordialmeing anvida: la Lia Rumantscha Waschturm mit 53% Rundum-Vollservice mit Zufriedenheitsgarantie Einführungspreis g 999.– stattt 1999.– Sie sparen 50% 5-Tage-Tiefpreisgarantie 30-Tage-Umtauschrecht Schneller Lieferund Installationsservice Garantieverlängerungen Mieten statt kaufen Schneller Reparaturservice Testen vor dem Kaufen Haben wir nicht, gibts nicht Kompetente Bedarfsanalyse und Top-Beratung Alle Geräte im direkten Vergleich SONNTAGSVERKAUF! Infos unter 0848 559 111 oder www.fust.ch Aus dem h Hause Bosc Rabatt nur 1399.– stattt 2299.– Sie sparen 900.– end b a 3 Info 201 t 2. dquar 1 . 4 Lan in Setpreis nur 1999.– stattt 4298.– 429 4 2 298. 98 98 -53% Waschmaschine -40% Wäschetrockner <wm>10CAsNsjY0MDQx0TU2MTA2MgEAfyByfA8AAAA=</wm> WA 1497 <wm>10CFXMoQ7DMBAD0C-6yD5fumSBVVk1MI0fqYr3_2jNWIFl8ux9H7Xgn3V7fbb3IBhhCshjBGpRvVoobVkGye6gnuheFY-mmzcKF0VOY6SxJ7q5LFqCntR8yLkGyvc4fxJ0vOuAAAAA</wm> • Fassungsvermögen bis 7 kg • 24 Stunden Startzeitvorwahl • EU-Label: A+++B Art. Nr. 107720 TW 2116 • Zusatzprogramme: Wolle finish, Super 40, Sportswear, Mix • Trommelinnenbeleuchtung Art. Nr. 107751 nur nur Preis Hammer- 699.– statt tt 799.– 799. n Sie spare 100.– .11. Gültig vom 25 bis 24.12.13 -30% g Aktion gülti 13 20 2. .1 07 bis Waschmaschine Wäschetrockner WA 710 E • Einfache Bedienung mit Drehwahlschalter und Tipptasten • EU-Label A+C Art. Nr. 103001 TW 730 E • Mit Drehwahlschalter und Tipptasten • 7 kg Fassungsvermögen Art. Nr. 103051 Tauschen Sie jetzt Ihre Superpunkte in Fust-Einkaufsgutscheine um. Fr. 50.– Einkaufsgu tschein Interessierst du dich für den menschlichen Körper und bist du kommunikativ und sozial? Dann kann Physiotherapie dein Traumberuf sein. Informiere dich jetzt! www.supsi.ch/dsan → Physiotherapie (Landquart) Mehr Informationen: Fachhochschule Südschweiz Physiotherapie Graubünden Weststrasse 8 CH-7302 Landquart T: 081 300 01 76 [email protected] www.supsi.ch/dsan SPINAS CIVIL VOICES Betg bittar davent en il rument palpiri e chartun; els vegnan rimnads dapertut per vegnir reutilisads! Traumberuf Physiotherapeut/in 17 Mal Orchesterprobe abgesagt. 165 Mal letzten Zug verpasst. 1 neues Diagnoseverfahren gegen Krebs entwickelt. Mit Ihrer Spende fördern wir engagierte Forscherinnen und Forscher, die immer bessere Behandlungsmethoden gegen Krebs entwickeln. PK 30-3090-1 HEUTE AUF TELE SÜDOSTSCHWEIZ Daventa ussa Frischlingsparade Diese Woche mit dem Kabarett Strohmann-Kauz. Sie zeigen einen Ausschnitt aus «Landfroue-Hydrant» in dem die beiden die Senioren Ruedi und Heinz spielen. Comedysendung (CH, 2013) Frischlingsparade ab 18.20 Uhr (stündliche Wiederholung) e cumbatta cunter . Di per di cumbattain nus cunter ils Goliats da quest mund. Daventa ussa noss supporter e gudogna in da trais e-bikesu va per tes t-shirt da David sin david-werden.ch u facebook.com/greenpeace.ch erotik.suedostschweiz.ch WWW.TELESUEDOSTSCHWEIZ.CH DO BIN I DAHAI Wer möchte sich heute noch mit mir treffen? Bin blond/34. 071 588 02 85 Chur, Neu Blondine 37-jährig lustvoll, schlank, privat. 076 648 91 59 TELEVISIUN SRF 1 MARDI, ILS 26 DA NOVEMBER 2013 SRF ZWEI ARD ORF 1 S AT. 1 12.40 Meteo mit Tagesschau 13.10 glanz & gloria 13.30 Der Landarzt. Intrige mit Folgen 14.20 Lilly Schönauer: Liebe mit Familienanschluss. TV-Romanze (A/D 2012). Mit Marion Mitterhammer, Miroslav Nemec, Peter Kremer 16.00 Faszination Bergkristall (2) 16.30 Emmas Chatroom (1). Wiedersehen im Cyberspace 16.55 Lanzi. Lanzi bei der Patrouille Suisse 17.30 Guetnachtgschichtli. Helveticus (17/26): Milchschokolade und Milchpulver 17.40 Telesguard 18.00 Tagesschau mit Meteo 18.15 Weniger ist mehr 18.40 glanz & gloria 19.00 Schweiz aktuell 19.25 SRF Börse 19.30 Tagesschau mit Meteo 5.10 Burn Notice. Krimiserie. Freiwild 5.50 Roboclip. Konzert 6.00 Drei auf zwei. Show 8.55 Wolfblood – Verwandlung bei Vollmond. Fantasyserie. Das Versprechen 9.15 myZambo. Moderation: Patrick Stöpper 9.45 Der Landarzt. Arztserie 10.30 Wege zum Glück 11.20 Lena – Liebe meines Lebens 12.05 Sturm der Liebe 13.00 Emergency Room – Die Notaufnahme 13.50 Dawson’s Creek 14.35 Still Standing 15.00 Virus 15.35 Emergency Room – Die Notaufnahme 16.25 Parenthood 17.15 Burn Notice 18.05 Top Gear USA. Alle gegen Tanner 19.00 Das Experiment – Wo ist dein Limit? 19.30 Science oder Fiction? 5.30 Live: ZDF-Morgenmagazin 9.00 Tagesschau 9.05 Rote Rosen. Telenovela 9.55 Sturm der Liebe. Telenovela 10.45 Brisant. Boulevardmagazin 11.00 Tagesschau 11.05 ARD-Buffet. Leben & genießen 12.00 Tagesschau 12.15 ARD-Buffet 13.00 ZDFMittagsmagazin 14.00 Tagesschau 14.10 Rote Rosen 15.00 Tagesschau 15.10 Sturm der Liebe 16.00 Tagesschau 16.10 Verrückt nach Meer. Der Tempel von Penang 17.00 Tagesschau 17.15 Brisant 18.00 Verbotene Liebe 18.50 Heiter bis tödlich – Akte Ex. Auf Entzug 19.45 Wissen vor acht – Zukunft. DNA-Test für Ungeborene! 19.50 Wetter vor acht 19.55 Börse vor acht 8.05 The Garfield Show 8.15 Anna und die Liebe. Telenovela 9.05 Hör mal, wer da hämmert 9.50 Dawson’s Creek 10.35 Mistresses 11.15 Grey’s Anatomy – Die jungen Ärzte 12.00 Barbapapa 12.05 Garfield 12.30 Freddys Freunde 12.35 Alles okidoki 12.40 Meine Schwester Charlie 13.05 Scrubs 13.30 The Middle 13.50 Malcolm 14.35 The Big Bang Theory 14.55 How I Met Your Mother 15.35 Malcolm 16.20 ZIB Flash 16.25 The Middle 16.45 Scrubs 17.10 Die Simpsons 17.55 ZIB Flash 18.00 How I Met Your Mother 18.50 The Big Bang Theory 19.15 Two and a Half Men 19.45 ZIB Magazin 19.54 Wetter mit ZIB 20 5.30 Live: Sat.1-Frühstücksfernsehen. Talk: Alexandra Neldel / Kochen für Doofe – Geschnetzeltes / Gewissensfragen: Dickensteuer / Lottes TV-Tipp: Rosins Restaurant / Barfußläufer. Moderation: Matthias Killing, Jan Hahn, Simone Panteleit, Karen Heinrichs 10.00 Teletip Shop 11.00 Zukunftsblicke. Magazin 12.00 Richter Alexander Hold 14.00 Auf Streife 15.00 Im Namen der Gerechtigkeit – Wir kämpfen für Sie! Doku-Soap 16.00 Anwälte im Einsatz 17.00 Schicksale. Der Nachfolger / Saskia – Im Zeichen der Liebe 18.00 Navy CIS. Der Mann in der Todeszelle / Sarg aus Eisen 19.55 Sat.1 Nachrichten 20.05 Der Kriminalist Krimiserie. Zwei Welten 21.05 Kassensturz. Teure Pflegeheime: Kantone sparen auf Kosten der Alten / Wasserdichte Handys: Die Werbung verspricht zu viel / Blu-Ray-Player im Test: Welche zeigen das schärfste Bild? / «Kassensturz» sucht den «Etikettenschwindel 2013»: Jetzt abstimmen 21.50 10vor10 mit Meteo 22.25 Club. Prostitution – abschaffen oder anschaffen? 23.45 Tagesschau Nacht 0.05 Live: Nachtwach. TelefonTalk mit Barbara Bürer 20.00 Live: Fussball. Champions League. Gruppe E, 5. Spieltag: FC Basel – FC Chelsea. Aus Basel 23.15 sportaktuell. Eishockey: NLA, Kloten – Bern, Lakers – Davos, Zug – AmbriPiotta, Lugano – Biel, Genf – Fribourg 23.45 Virus 0.20 Spiel auf Sieg Drama (USA 2006) Mit Josh Lucas, Derek Luke, Austin Nichols Regie: James Gartner 2.10 Taras Welten. Dramaserie Familiengeheimnisse / Busenfreundinnen 3.05 Science oder Fiction? 20.00 Tagesschau 20.15 Familie Dr. Kleist Arztserie. Schwestern 21.00 In aller Freundschaft Arztserie. Kontroversen 21.45 Report München. U.a.: Überfüllte Züge, verstopfte Strassen: deutschen Metropolen droht Verkehrskollaps 22.15 Tagesthemen. Mit Wetter 22.45 Menschen bei Maischberger. Schluss mit käuflichem Sex: Kann man Prostitution verbieten? Gäste: Alice Schwarzer (Journalistin), Amber Laine (Prostituierte), Jana Koch-Krawczak (Ex-Prostituierte) u.a. 0.00 Nachtmagazin 20.15 Soko Donau. Krimiserie Schneewittchen 21.05 SOKO Kitzbühel Ein Junge namens Nono 21.50 ZIB Flash 22.00 Willkommen Österreich Gäste: Cornelius Obonya (Schauspieler), Karim ElGawhary (Journalist) 22.55 Eckel mit Kanten. Show Zukunft und Technik: «Soll ich nicht smarter als mein Smartphone sein?» 23.35 Reiseckers Reisen. Reportagereihe. Donauradweg 0.00 ZIB 24 0.25 Schlafes Bruder. Drama (D 1995). Mit André Eisermann, Dana Vávrová 20.15 Die verbotene Frau. TVDrama (D/A 2013). Mit Alexandra Neldel, Mido Hamada, Andreas Lust Regie: Hansjörg Thurn 22.20 Live: akte 20.13 – Reporter kämpfen für Sie! U.a.: Wo steckt die beste Schokolade hinterm Türchen?: Der überraschende akteAdventskalendertest 23.20 24 Stunden. Dein Leben in meiner Hand – Traumjob Bodyguard / Kein Bock auf Maloche? Ab ins Erziehungs-Camp! 1.20 Navy CIS. Krimiserie 2.50 akte 20.13 – Reporter kämpfen für Sie! VOX PRO 7 ZDF ORF 2 RTL 5.35 Mieten, kaufen, wohnen 6.35 Verklag mich doch! 9.45 Hilf mir doch! 10.50 vox nachrichten 10.55 Mieten, kaufen, wohnen 12.00 Shopping Queen 13.00 Verklag mich doch! 14.00 Date my Style 15.00 Shopping Queen 16.00 Vier Hochzeiten und eine Traumreise 17.00 Mieten, kaufen, wohnen 19.00 Das perfekte Dinner. Doku-SoapTag 2: Karolin (33) aus der Lüneburger Heide / «Kochen in der schönsten Stadt der Welt» 5.20 Malcolm mittendrin 6.55 Eine schrecklich nette Familie 7.55 Scrubs 8.55 Teletip Shop 11.05 How I Met Your Mother 12.25 Scrubs 13.20 Two and a Half Men 14.15 The Big Bang Theory 15.35 How I Met Your Mother 17.00 Live: taff. Lippert’s Luxus Salon (2) 18.00 Faces Studio 18.10 Die Simpsons. Mörder, Zombies und Musik / Der Teufel trägt Nada 19.05 Live: Galileo. Schwertransport extrem: Der Weg der Gasturbine 5.30 Live: ZDF-Morgenmagazin 9.00 heute 9.05 Volle Kanne 10.30 Notruf Hafenkante 11.15 SOKO 5113 12.00 heute 12.10 drehscheibe Deutschland 13.00 ZDF-Mittagsmagazin 14.00 heute – in Deutschland 14.15 Die Küchenschlacht 15.00 heute 15.05 Topfgeldjäger 16.00 heute – in Europa 16.10 SOKO Wien 17.00 heute 17.10 hallo deutschland 17.45 Leute heute 18.05 SOKO Köln 19.00 heute mit Wetter 19.25 Rosenheim-Cops 9.05 Frisch gekocht 9.30 Dolce Vita & Co. 10.15 Kommissar Rex 11.00 Sturm der Liebe 11.50 Thema 12.35 Newton 13.00 ZIB 13.15 heute mittag 14.00 Frisch gekocht 14.25 Lena – Liebe meines Lebens 15.10 Sturm der Liebe 16.00 Die Barbara-KarlichShow 17.00 ZIB 17.05 heute österreich 17.30 heute leben 18.30 heute konkret 18.51 heute infos und tipps 19.00 Bundesland heute 19.30 Zeit im Bild mit Wetter 19.55 Sport aktuell 5.35 Explosiv. Das Magazin 6.00 Live: Guten Morgen Deutschland 8.30 Teleshopping Schweiz 9.30 Familien im Brennpunkt. DokuSoap 11.30 Unsere erste gemeinsame Wohnung 12.00 Punkt 12 14.00 Die Trovatos – Detektive decken auf 15.00 Verdachtsfälle 16.00 Familien im Brennpunkt 17.00 Betrugsfälle 17.30 Unter uns 18.00 Explosiv 18.30 Exclusiv 18.45 RTL aktuell 19.05 Alles, was zählt 19.40 Gute Zeiten, schlechte Zeiten 20.00 Prominent! 20.15 Die tierischen 10. Die 10 skurrilsten Tiermomente 21.15 100 Songs, die die Welt bewegten. Sehnsucht und geplatzte Träume 23.15 Die Küchenchefs 0.20 vox nachrichten 0.40 CSI – New York. Krimiserie. Mädchenhandel 1.30 CSI: NY. Krimiserie 2.55 Leverage. Krimiserie 3.35 Criminal Intent 4.20 Schneller als die Polizei erlaubt 20.15 Two and a Half Men Neun-Finger-Daddy / Die reine Unbeschmutztheit 21.10 2 Broke Girls. Sitcom. Schlaflos in Williamsburg / Kristalle und Kredite 22.10 Mike & Molly. Comedyserie. Molly mistet aus 22.40 Pocketsoul. Show 23.10 TV total. Show. Gäste: Heinz Hoenig (Filmschauspieler), Philipp Lind (Schauspieler) 0.10 Two and a Half Men 1.05 Stargate. Sci-Fi-Serie 20.15 ZDFzeit. Wie gut ist unser Spielzeug? 21.00 Frontal 21. U.a.: Plastiktüten, die unserer Gesellschaft überschwemmen 21.45 heute-journal. Wetter 22.15 Samuel Koch – Das zweite Leben. Dokumentation 22.45 Abenteuer Forschung Magazin. Vorsicht, Natur! Phänomene, die uns das Fürchten lehren. 23.15 Markus Lanz 0.30 heute nacht 0.45 Neu im Kino. Magazin 20.05 Seitenblicke 20.15 Universum. Nockberge – Land zwischen Himmel und Erde 21.05 Report. U.a.: Fekters Erbe / Gemeinden in Finanznot. Gast: Josef Pühringer (LH) 22.00 ZIB 2 22.25 Euromillionen 22.30 kreuz und quer 23.55 Das Glück am anderen Ende der Welt (1/2) TV-Drama (D 2007) 1.20 Seitenblicke. Magazin 20.15 CSI: Vegas. Krimiserie Sendeschluss 21.15 Bones – Die Knochenjägerin. Die Souveränität in der Seife / Das Recht und die Befangenheit 23.10 Person of Interest. Dramaserie. Keine gute Tat 0.00 RTL Nachtjournal 0.30 The Following. Der Schmerz in unserem Dasein 1.25 Bones – Die Knochenjägerin. Krimiserie 3.05 The Glades. Actionserie Ewiger Sommer TSR 1 KABEL 1 B 3 3 S AT RTL 2 11.00 Les feux de l’amour 11.45 Scènes de ménages 12.10 Plus belle la vie 12.45 Le journal 13.15 Météo 13.25 Toute une histoire 15.00 Camping Paradis. Comédie (F 2011) 16.50 L.A. – Enquêtes prioritaires 17.40 Télé la question 18.00 Le court du jour se jette à l’eau 18.10 Top Models 18.35 Les clés de la fortune 18.50 Météo régionale 18.55 Couleurs locales 19.20 Météo 19.30 Le journal 8.10 Unsere kleine Farm 9.10 Castle 10.00 Charmed – Zauberhafte Hexen 11.00 Ghost Whisperer 11.55 Cold Case – Kein Opfer ist je vergessen 12.50 Numb3rs – Die Logik des Verbrechens 13.45 Charmed – Zauberhafte Hexen 14.45 Ghost Whisperer 15.40 Cold Case – Kein Opfer ist je vergessen 16.40 Live: News 16.50 Castle 17.45 Abenteuer Leben – Täglich neu entdecken 18.55 Achtung, Kontrolle! 9.15 Eisbär, Affe & Co. 10.05 Lebenslinien 10.50 Faszination Wissen 11.20 Rote Rosen 12.10 Sturm der Liebe 13.00 Dahoam is Dahoam 13.30 Querbeet 14.15 laVita 15.00 Wir trauen uns anders! (1/5) 15.30 Wir in Bayern 16.45 Rundschau 17.00 Wir trauen uns anders! (2/5) 17.30 Frankenschau aktuell 18.00 Abendschau 18.45 Rundschau 19.00 Gesundheit! 19.45 Dahoam is Dahoam. Gift für die Nerven 11.45 Thema. Moderation: Christoph Feurstein 12.30 über:morgen 13.00 ZIB 13.15 Österreich Bild 13.45 Food Design 14.35 Der Winter der Eismacher. Dokumentarfilm (A 2011) 15.30 Zu Fuss ans Meer 16.15 Karibik – Quer durch Kultur und Natur der kleinen Antillen 17.00 Universum. Grüne Insel im Taifun – Taiwan / Mauritius – Schatzinsel im Indischen Ozean 18.30 nano 19.00 heute 19.20 Kulturzeit 5.40 Hilf mir! Jung, pleite, verzweifelt ... 6.15 Infomercials 8.15 Die Kochprofis – Einsatz am Herd. High Light in Berlin 9.10 Frauentausch. Heute tauschen Lucy (25) und Janine (18) die Familien 11.15 Family Stories 12.15 Köln 50667 13.15 Berlin – Tag & Nacht 14.15 Der Trödeltrupp – Das Geld liegt im Keller 16.05 Privatdetektive im Einsatz 17.05 Schmiede 21 18.00 Köln 50667 19.00 Berlin – Tag & Nacht 20.05 Météo 20.15 A bon entendeur Pneus d’hiver – chaussez bien votre voiture! 21.00 Joséphine, ange gardien. Comédie dramatique (F/B/CH 2011) 22.45 Infrarouge. Discussion 23.55 Dans ses yeux. Thriller politique (ARG/E 2009) 2.00 Couleurs locales 2.20 Le journal 20.15 Rosins Restaurants. Ein Sternekoch räumt auf! «Blattlaus» in Adlershof 22.20 K1 Magazin. Frank Rosin zurück im «Blattlaus» Frank Rosin zurück im «Blattlaus» 23.20 Abenteuer Leben. Magazin 1.10 K1 Magazin 2.04 Late News 2.10 Cold Case – Kein Opfer ist je vergessen. Krimiserie 20.15 Utta Danella: Prager Geheimnis. TV-Liebesdrama (D 2012). Mit Peter Weck 21.45 Rundschau-Magazin 22.00 Münchner Runde. Endspurt beim Koalitionspoker: Scheitert es an der SPD-Basis? Gast: Norbert Bolz u.a. 22.45 Restrisiko. Dokumentarfilm (D 2013) 0.15 Rundschau-Nacht 20.00 Tagesschau 20.15 Augenzeugin. TV-Psychothriller (D 2008) 21.45 Close up 22.00 ZIB 2 22.25 Die Schweiz umsonst Dokumentationsreihe 23.25 Fantomas gegen Interpol Krimikomödie (F/I 1965) Mit Jean Marais 1.00 Im Osten billiger 1.30 10vor10 20.00 RTL II News 20.15 Zuhause im Glück – Unser Einzug in ein neues Leben. Doku-Soap 22.15 Extrem schön! Endlich ein neues Leben 23.10 Das AschenputtelExperiment. Doku-Soap 1.05 Mein neuer Alter (4) 1.50 Ärger im Revier – Auf Streife mit der Polizei 3.25 Privatdetektive im Einsatz RSI LA 1 10.30 Nash Bridges 11.20 Sea Patrol 12.00 Affari di famiglia 12.30 Telegiornale 12.40 Meteo regionale 12.45 Molla l’osso 13.10 The New Adventures Of Old Christine 13.35 Hawaii Five0 14.15 Law & Order – I due volti della giustizia 15.00 White Collar – Fascino criminale 16.00 Telegiornale Flash 16.05 Un caso per due 17.10 Piattoforte 18.00 Telegiornale Flash 18.10 Zerovero 19.00 Il quotidiano 19.45 Il rompiscatole 19.55 Meteo regionale 20.00 Telegiornale 20.35 Meteo 20.40 Black Jack 21.10 Castle – Detective tra le righe. Serie gialla 22.40 Suits. Serie giuridica 23.25 Telegiornale notte 23.40 Meteo notte 23.50 La prima linea. Film drammatico (I/B/GB/F 2009) 1.25 Repliche continuate KIKA 13.15 Garfield 13.30 Alles nur Spass 13.40 Sturmfrei 14.10 Schloss Einstein 15.00 Die Jungs-WG – Ohne Eltern in den Schnee 15.25 Total genial 16.20 Mini Ah! 16.25 Piets irre Pleiten 17.10 Wendy 17.35 Pound Puppies- Der Pfotenclub 18.00 Mascha und der Bär 18.15 Coco, der neugierige Affe 18.40 Ritter Rost 18.50 Unser Sandmännchen ARTE 19.10 Arte-Journal 19.30 Die Südsee (2). Tierische Eroberer 20.15 The Big Eden. Dokumentarfilm (D 2011) 21.45 Women Are Heroes. Dokumentarfilm (F 2010) 23.10 Larzac – Aufstand der Bauern. Dokumentarfilm (F 2011) 1.10 Die Jahreszeit des Glücks. Drama (CZ/D 2005) 2.50 Yourope 3.20 28 Minuten 4.00 The British in Bed SUPER-RTL 16.45 Fünf Freunde – Für alle Fälle 17.15 Coop gegen Kat 17.45 Cosmo & Wanda – Wenn Elfen helfen 18.15 Go Wild! – Mission Wildnis 18.45 Sally Bollywood 19.15 Weihnachtsmann & Co. KG 19.45 Woozle Goozle 20.15 Der Herr der Ringe – Die Gefährten. Fantasyfilm (NZ/USA 2001) 23.55 Zukunftsblicke mit Mike Shiva 0.50 Shop24Direct EUROSPORT 15.00 Skispringen 15.45 Live: Fussball. UEFA Youth League. 5. Spieltag, Gruppe H: Celtic Glasgow – AC Mailand 18.00 Skispringen 19.00 Biathlon 20.00 Boxen 22.00 Motorsport 22.30 GT Academy 22.45 Skispringen 23.45 Rallye. FIA-Europameisterschaft. Highlights der 12 Saisonstationen von Januar bis November 0.45 Biathlon 3+ 5.52 Superstar (3). Musik-Castingshow 6.00 ESO.TV. Magazin 8.00 HSE24 9.00 ESO.TV. Magazin 16.08 The Big Bang Theory. Comedyserie 17.03 How I Met Your Mother. Sitcom 19.22 The Big Bang Theory. Comedyserie 20.14 Criminal Minds. Krimiserie 22.20 Navy CIS. Krimiserie 2.10 Criminal Minds. Krimiserie 3.45 Bauer, ledig, sucht... WDR 16.00 WDR aktuell 16.15 daheim & unterwegs 18.00 Lokalzeit 18.05 Hier und heute 18.20 Servicezeit 18.50 Aktuelle Stunde 19.30 Lokalzeit 20.00 Tagesschau 20.15 Abenteuer Erde 21.00 Quarks und Caspers 21.45 WDR aktuell 22.00 Weltweit 22.30 West ART 23.10 West ART Meisterwerke 23.15 Miral. Drama (F/ISR/I/ IND 2010) 1.00 Live: Domian SWR 17.05 Kaffee oder Tee 18.00 Landesschau aktuell 18.15 Grünzeug 18.45 Landesschau BW 19.45 Landesschau aktuell 20.00 Tagesschau 20.15 Tatort (D 2010) 21.45 Landesschau aktuell 22.00 Fahr mal hin 22.30 Schlaglicht 23.00 Hannes und der Bürgermeister 23.30 Schreinerei Fleischmann und Freunde 0.00 SatireGipfel 0.45 Alfons und Gäste RAI 1 14.00 TG 1 Economia 14.10 Verdetto Finale 15.20 La vita in diretta 18.50 L’eredità 20.00 Telegiornale 20.30 Affari tuoi 21.10 Il coraggio di una donna – Rossella capitolo secondo (5) 23.35 Porta a Porta 1.10 TG 1 Notte 1.40 Che tempo fa 1.45 Cinematografo 2.15 Gate C 2.20 Terza Pagina 2.50 Studio Uno 4.10 Da Da Da 4.50 Cinematografo 13 T V- T I P P S Spielfilme 20.15 Die verbotene Frau SAT.1 TV-Drama: Verena (Alexandra Neldel) ist eine vielbeschäftigte und reisefreudige Journalistin. Privat lebt sie mit ihrem Kollegen Paul in einer unaufgeregten Beziehung. Auf einem Pressetermin in Wien lernt sie den Araber Khalid kennen und fühlt sich von ihm angezogen. Als sie erfährt, dass ihr Traumprinz schon einer Frau versprochen wurde, muss sie sich entscheiden: Kann sie aus Liebe zu ihm für immer die verbotene Frau sein? 20.15 Augenzeugin 3SAT TV-Psychothriller: Die viel beschäftigte Finanzmanagerin Marie Aldenhoven (Rike Schmid) verbringt einen langen Abend am Schreibtisch, als sie eine Auseinandersetzung im gegenüberliegenden Büro beobachtet. Eine Frau stürzt zu Boden. Die aufgelöste Marie glaubt, Zeugin eines Mordes geworden zu sein, aber die Polizei findet weder eine Leiche noch irgendwelche Kampfspuren. So muss Marie der Sache allein auf den Grund gehen. 0.50 ... nächste Woche ist Frieden ARD TV-Kriegsdrama: Berlin, 1945: Kurz vor Kriegsende bietet der Hörspielautor Herbert Pieritz (Ulrich Mühe) der jungen Jüdin Ruthi Tannenbaum in seiner Wohnung Unterschlupf. Von der Anwesenheit des Flüchtlings darf der Blockwart des Mietshauses freilich nichts erfahren. Weitere Gefahr droht, da die Bomben der heranrückenden Roten Armee im Minutentakt einschlagen. 0.25 Schlafes Bruder ORF 1 Drama: Im frühen 19. Jahrhundert wächst der in sich gekehrte Elias Johannes Alder (André Eisermann) in der der Abgeschiedenheit des vorarlbergischen Bergdorfes Eschberg auf. Dem genialen Musiker ist das Leben in der Dorfgemeinschaft fremd. Nachbarsjunge Peter hegt eine tiefe Zuneigung zu dem Sonderling. Doch dann verliebt sich seine Schwester Elsbeth in Elias. 23.55 Das Glück am anderen Ende der Welt ORF 2 TV-Drama: Geschäftsfrau Hanna Westphal (Maja Maranow) reist aus beruflichen Gründen nach Neuseeland. Bei dieser Gelegenheit möchte sie ihre älteste Tochter Judith abholen, die dort ein Praktikum absolvierte. Doch die 19-Jährige plant zu heiraten und mit ihrem Zukünftigen in Neuseeland zu bleiben. Und Hanna fühlt sich zu Wolf Holländer (Heiner Lauterbach) hingezogen. 0.20 Spiel auf Sieg SRF ZWEI Don Haskins (Josh Lucas), Basketballtrainer des Texas Western College in El Paso, sieht sich 1966 aus Geldmangel gezwungen, afro-amerikanische Strassengangspieler zu rekrutieren. Die Jungs sind talentiert, aber die Univerantwortlichen sind über den hohen Anteil schwarzer Spieler im Team wenig begeistert. Haskins setzt alles daran, trotz unzähliger Hindernisse eine erfolgreiche Mannschaft aufzustellen. 23.15 Miral Drama: WDR Drama: Jerusalem in den späten 80er-Jahren: Krieg und Bombenterror prägen das Leben der jungen Miral (Freida Pinto), die in Ostjerusalem unter der Obhut ihres liebevollen Vaters Jamal aufwächst und eine pazifistische Erziehung geniesst. Doch dann verliebt sie sich in den PLO-Aktivisten Hani und gerät in ein persönliches Dilemma. RADIO-TIPPS 9.06 SRF 2 KULTUR Kontext Die Sendung vertieft aktuelle Gesellschaftsthemen, erklärt, was Menschen bewegt, wie sie sich organisieren und warum manche Gesellschaften in die Krise geraten. 10.03 SRF 2 KULTUR Reflexe Auch wenn Projektionen heue im Museumsraum allgegenwärtig sind, 1973 taugten sie zum Skandal. 1963 begründete Nam June Paik ein neues Genre: die Videokunst. 14 LA QUOTIDIANA MARDI, ILS 26 DA NOVEMBER 2013 Da mesanotg tras il Veraina ■ LIBERALS GRISCHUN La Svizra sco model da success ha guadagnà, il socialissem ha pers! (cp) La PLD.Ils Liberals Grischun es cuntainta culs resultats da la votumaziun in Grischun ed illa Svizra. Il NA cler a l’iniziativa 1:12 culla partecipaziun fich ota da 53% fa grand plaschair. Cun quist resultat impreschiunant han refüsà ils votants e las votantas las tentativas da vart schnestra da müdar il model da success svizzer. Quai es però be stat ün prüm pass, i sarà da resister amo ad otras attachas per mantgnair quist model experimentà. Las votantas e’ls votants s’han express eir in Grischun cunter intervenziuns dal stadi ill’economia ed uschè eir illas structuras da la famiglia. Cun quai ha cumprovà il suveran üna jada daplü ch’el pensa sur il di oura. Sper l’attacha dals giuvens socialists han ils Svizzers eir cuntradit a las impromischiuns irrealisticas da l’iniziativa da famiglia. Cha’l predsch da la vignetta nu vain dozà cumplorescha la pld Grischun. I vess dat daplü mezs per finanziar las vias e’l perfecziunamaint da quellas. Il pövel ha dat ün segn cler ch’el nu voul adüna daplüssas impostas e taxas a favur da las vias. Perquai nu vaja brich, tenor la pld Grischun, da gnir uossa cun impostas plü otas per il benzin. La PLD.Ils Liberals Grischun s’impegnarà eir in futur per nos chantun sco lö d’economia, per la pussibiltà d’unir famiglia e manster e per üna politica d’infrastructura dürabla. ■ RADIO 10.15 RADIONOVELA Vita capita – episoda 372 Resta Alfons Battaglia president? A Surgonda datti in’emna cun brisanza politica: Il chantun sto calmar las olmas pervi dad in luf che gira per ils guauds da Surgonda. Perfin il cussglier guvernativ Mario Cavigelli vegn bel ed aposta anc ina giada a Surgonda per infurmar la populaziun. Trais dis pli tard vegn alura anc elegì il nov president communal – e quai cun in resultat surprendent! Reschia: Michel Decurtins 19.00 NOSS CHORS Patria Il mais tematic «Ils Svizzers» è era oz il tema en l’ura da chors. L’emissiun maina tras differentas vals e regiuns dal Grischun. D’udir èn chanzuns patrioticas rumantschas sco era ivettas chantadas en las ulteriuras linguas svizras. Redacziun: Flavio Tuor 21.15 ALBUM DA L’EMNA Robbie Williams – Swings Both Ways I dat paucs da ses caliber ch’han fatg ina tala carriera. Ed il misteri da ses success: Robbie Williams ha sia lingia, er sch’el sa mova sin differentas vias musicalas. Actual- Nov urari dal traffic public DA GION NUTEGN STGIER / ANR ■ A partir dals 15 da december vegnan a cursar da glindesdi fin venderdi daplis trens tranter Cuira e Glion. Durant l’enviern èsi pussaivel da chargiar l’auto tras il tunnel dal Veraina fin las 23.50. Il viadi cun il tren da Cuira a Son Gagl sa reducescha per 11 minutas. Ier è vegnì preschentà a Cuira il nov urari dal traffic public en il Grischun. En vigur va quel ils 15 da december e tenor quel pon ins quintar cun dapli colliaziuns e pli curts viadis. Preschentadas èn las midadas vegnidas da cusseglier guvernativ Mario Cavigelli, da Hans Amacker, directur da la Viafier retica e da Manfred Kürschner, manader AutoDaPosta regiun Grischun. Il minister da traffic da noss chantun, Mario Cavigelli, ha ditg che cun far intginas midadas en il nov urari da traffic vegnia contribuì bler per l’attractivitad dal Grischun sco lieu da turissem, d’economia e d’abitar. Cun la midada da l’urari da traffic sa reducescha per exempel il viadi cun il tren da Cuira a Son Gagl per 11 minutas. Il viadi cun il tren da Son Gagl en l’Engiadina ubain en Surselva vegn schizunt ad esser per 22 minutas pli curt grazia a las novas colliaziuns. In mez onn pli baud Da nov vegn er introducì in tren regiunal tranter Cuira e Sargans che cursescha mintga 30 minutas. Ina ulteriura midada che la Viafier retica fà cun l’entschatta da la stagiun d’enviern è che a partir dals 15 da december pon ins chargiar l’auto tras il tunnel dal Veraina in’ura pli tard. L’ultima partenza a Selfranga è da nov a las 23.50 e da l’Engiadina en direcziun Partenz a las 00.20. Il directur da la Viafier retica, Hans Amacker, ha ditg ch’il project «Retica 30» vegnia ad ir en vigur gia main sa deditgescha el puspè al swing che para dad esser ina da sias grondas passiuns. Gia il 2001 aveva el fatg in album da grond success ed uss datti la successiun «Swings Both Ways». Puspè in album cun Robbie en gronda furma, cool e furbaz. El fa reviver vegls standards da la musica dals onns 40 e 50, sco «Little Green Apples», «Minnie The Moocher» e «Dream A Little Dream» e sco supplement datti anc chanzuns novas ch’el ha cumponì cun ses co-autur da pli baud, cun Guy Chambers. Redacziun: Jachen Prevost 22.03 LA STAILALVA (REP.) Novs discs Beatrice Egli, il nov star en la scena da schlaghers ha edì ses segund disc, sco questas chanzuns tunan pudais vus tadlar en la Stailalva. Plinavant preschentain nus Howard Carpendale e ses disc «Viel zu lang gewartet» e sco ultim udin nus anc intgins tocs da la Band Santiano ensemen cun Peter Reber. Redacziun: Christa Soliva Da nov vegnan a cursar mintga 30 minutas autos da posta da Cuira en direcziun Lai. ils 15 zercladur 2014 enstagl sco prevì il december 2014. Sche quel project va en vigur èsi previs mintga 30 minutas in tren da Turitg en la chapitala da noss chantun e da là davent colliaziuns directas en las regiuns grischunas. La pli gronda midada tar AutoDaPosta regiun Grischun è che a partir dals 15 da december cursescha tranter Cuira e Lai mintga mes’ura in auto da posta. En la carta dal di da 69 francs per ir cun skis en il nov territori collià Arosa-Lai è er cumpiglià il bigliet per ir cun l’auto da posta da Cuira a Lai, ubain per ir cun il tren da Cuira ad Arosa. fatgs politics rapportan Curô e Robbi da stads setgas, envierns lungs u mazzaments spectaculars. Redacziun: Guadench Dazzi ■ TELEVISIUN 13.55 CUNTRASTS SIN RTS 2 (REP.) Nus Svizzers – baterladas sin canapé Tgi essan nus Svizras e Svizzers? Co èsi dad esser Rumantscha e Rumantsch? Respostas han ils moderaturs Mirco Manetsch ed Armon Schlegel rimnà sin lur canapé cotschen a Glion ed a Sent. In di èn els sesids sin il canapé cun la bandiera Svizra e discutà cun dunnas, cun umens, cun giuvens, cun vegls e cun uffants. Il resultat n’è betg raschienis serius e profunds, mabain baterladas divertentas e surprendentas. tars partan en la chapitala grischuna en direcziun Glion a las 16.25 ed a las 18.25. Ils trens existents da Cuira en direcziun Glion, Trun e Mustér curseschan sco fin ussa, be ils trens supplementars van fin Glion. Da Glion a Cuira partan da nov trens a las 17.03, 18.03 ed a las 19.03. En vista al giubileum 125 onns Viafier retica cursescha da nov il «Glacier Express» per quatter mais (zercladur–settember) da Mustér fin San Murezzan ed enavos. Da stagiun augmenta dentant er AutoDaPosta regiun Grischun sia purschida da Cuira a Laax sin in tact da mintgamai 30 minutas. IL PACHET D’ADVENT Durant il temp d'Advent regala il Radio Rumantsch era quest onn mintga di in pachet cun ina surpraisa. Ina schlingia da saida, ina buttiglia vin u forsa tuttina in roman criminal? Sche vus avessas plaschair d’in pachet pudais vus annunziar voss interess enfin il pli tard ils 30 da november. Tramettai in e-mail a [email protected] cun inditgar voss num e voss’adressa, ubain tramettai ina carta postala a l’adressa: Radiotelevisiun Svizra Rumantscha Pachet d’Advent Via da Masans 2, 7002 Cuira A partir da dumengia, ils 1. da december tirain nus lura la sort tranter tut quels e quellas ch’èn s’annunziadAs. Mintga di gudogna ina persuna in pachet. Il pachet survegn el dentant mo sch’el u ella s’annunzia tar il/la moderaturA en il studio dal Radio Rumantsch, e quai maximum 10 minutas suenter ch’il moderatur u la moderatura ha annunzià il num dal victur dal pachet. Radio Rumantsch - quai è Nadal e Pasca en il temp d’Advent. 23.03 MARELLA (REP.) «Giarbinellas, fam e mordraretschs» L’Engiadina enturn il 1800 Ella è Schlarignotta da bun chasa, el ferrer e viturin da Segl. Anna CurôFrizzoni (1758-1837) e Paul Robbi (1759-1847) han scrit lur «memorias» en furma da diari. Els rapportan dals onns turbulents 1797-1803 cun lur charplinas, guerras e fominas. Suenter 300 onns han ins stuì sepulir la veglia republica da las Trais Lias, ina da las grondas cesuras en l’Istorgia grischuna e l’ultima giada ch’ina guerra ha tutgà cun tutta vehemenza il Grischun. Sper ils Mustér–San Murezzan Ina midada essenziala cumpiglia il nov urari er quai che pertutga ils trens per pendularis sursilvans. Tranter Cuira e Glion vegnan a cursar ulteriurs trens la damaun sco er la saira. Quels ulteriurs trens curseschan dentant be dal glindesdi fin il venderdi. Davent da Glion parta da nov en direcziun Cuira in tren supplementar a las 07.53. Da Cuira en direcziun Glion vegnan da nov a cursar supplementar dus trens dasper l’existent da las 17.25. Quel vegn da nov ad ir a partir dals 15 da december be fin a Glion, enstagl fin a Trun. Ils dus trens supplemen- FOTO G. N. STGIER E co vesan auters noss mintgadi? La famiglia Bernimoulin da Genevra è stada in’emna a Sevgein e ha vivì il mintgadi d’ina famiglia rumantscha. Da lur experientschas han els raquintà en il Radio Rumantsch. En ils Cuntrasts èn lur experientschas da vesair. 17.40 TELESGUARD SIN SRF 1 L’emissiun d’infurmaziun sin SRF 1 cun suttitels tudestgs sin TXT 777 (rep.sin SRF info tranter las 18.00 e las 22.00) LA QUOTIDIANA MARDI, ILS 26 DA NOVEMBER 2013 ■ NOS MORTS En regurdientscha da Robert Caduff, Flond (1925–2013) Miu bien camerat da scola La gronda raspada seradunada sil santeri da Flond ils 22 d’october ei in mussament che ti gudevas lunsch entuorn gronda stema e simpatia. Bein eri dau en egl a nusauters che tias forzas vevan schau suenter il davos temps, mo tuttina ei la mort stada ina surpresa nunspitgada. Sco camerat da scola ha tia mort – nus lein gir il viadi en l’auter mund – leventau en mei biaras regurdientschas che van per part anavos sin nies temps d’affonza. Sco buob da dudisch tredisch onns vevan ils tes tarmess tei per ina stad si Tenna per schar emprender tudestg. Returnaus anavos igl atun da tia plazza fuvas ti per nus, tes cumpogns da scola, in scalem pli ault. Nus miravan sin tei da sutensi. Ti savevas ussa tudestg, ferton che tes camerats da scola savevan far nuot auter che scurlar il tgau sch’els vegnevan inaga plidentai d’in jester per tudestg. En mei veva quei leventau certs sentiments d’inferiuradad. Gie, quei tudestg dil gianter. In onn pli tard – nus mavan giu Glion ell’emprema classa dalla scola secundara – vevel jeu dad ir tier il pec Bertogg a cumprar per 30 raps «pressev». Cartent che «pressev» seigi romontsch e la dunna dil pec Bertogg da lieunga tudestga, sevolvel jeu si per tei e damondel «Robert, co gin ins ‘pressev’ per tudestg», e tia risposta vegn senza studigiar gitg «jeu manegiel che quei seigi ‘Teigwaren’». Empustont tier la dunna pecca per 30 raps «Teigwaren» ha quella naturalmein immediat saviu da tgei ch’ei setracti. In auter eveniment ei restaus a mi en memoria. Nus treis dall’annada 25 pudevan ver denter 18 e 20 onns. Inspirai entras la «Gasetta Romontscha» sur dallas activitads dallas cumpignias da mats en Surselva vegns ti sill’idea dad è fundar a Flond ina cumpignia da mats. Getg e fatg. Nus treis vegnin ensemen, elaborein ils statuts, fixein en quels ils balls ch’ein d’organisar el decuors digl onn: il ball da Pastgas, il ball da gromma, il ball da tscherieschas ed il tscheiver da purs. Pil conclus definitiv da nies plan vegnan lu era tschels mats envidai. Essend ch’ei vegneva en da quellas occasiuns buca mo saltau, mobein era cantau, tschentein nus gest aunc ensemen in cudischet da canzuns per la cumpignia da mats, beincapiu mo ils texts dallas canzuns senza las notas. En quel fuvan tut ils quater lungatgs svizzers risguardai. La cumpignia da mats datti gia dagitg buca pli. Il sulet ch’ei restau ei in exemplar dils statuts ed in dils cudischets da canzuns, che sesanflan oz egl archiv communal da Flond. Suenter la scola primara e la scola secundara frequentas ti sco proxim scalem la scola da purs dil Plantahof. Sco fegl da purs ed interessaus per la lavur sil funs e vid ils tiers, fuva quella clamada per tei pli u meins predestinada: En quella direcziun ein è tias activitads sesviluppadas el decuors da tia veta. Ils 1951 entras ti ella lètg cun Babina Darms da Flond e meinas da lu naven in agen menaschi puril. Ils treis affons, in buob e duas mattatschas, che sortan ord quella lètg, ein pli tard pil menaschi carschent in bien sustegn. Sper igl agen menaschi puril sescoleschas ti vinavon tier il cussegliader puril. Sco tal has ti en plazza parziala saviu gidar e cussegliar duront 25 onns biars purs dalla Surselva tier lur problems cullas grondas midadas d’in puresser muntagnard en stedia transformaziun. Tes cussegls eran dumandai e preziai. Dalla cussegliaziun purila vegn adossau a ti sco rom special la tratga da nuorsas e quella da cauras. Per tes merets en quellas duas spartas vegnas ti undraus dallas uniuns cantunalas sco commember d’honur. Tier la meglieraziun da funs dallas duas vischnauncas da Flond e Surcuolm, che ha entschiet ils 1964 e cuzzau tochen ils 1992, has ti operau tut il temps sco vicepresident, in engaschi che ha mintgaton pretendiu in bien maun per vegnir a frida culs divers problems che seresultan ord la natira da talas ovras. Sco president dall’Alp Stavonas has ti duront circa 20 onns attribuiu veseivlamein al bien svilup dall’alp. Surtut la vendita dall’alps ils 1983 alla vischnaunca da Flond ha pretendiu da tei in grond engaschi e bia lavur supplementara. Jeu seregordel aunc bein vid ils intensivs contacts vicendeivels ella fasa dalla midada da maun, ti sco president dall’Alp Stavonas ed jeu sco president da vischnaunca. Miu bien, ti eis adina staus in um activ en tuts graus, en tia clamada, mo è ella veta publica dalla vischnaunca da Flond. Jeu patratgel en emprema lingia vid il temps ch’jeu hai astgau presidiar la vischnaunca. Gia igl emprem onn ei la vischnaunca vegnida confruntada cun in problem fetg delicat. Entras ils diesch mortoris digl onn 1980 eis ei semussau ch’il santeri era vegnius memia pigns aschia che la vischnaunca fuss stada sfurzada da sligiar las fossas veglias gia suenter 15 onns. Per prevegnir ad ina tala situaziun veva il cantun giu dau la lubientscha dad arver duas retschas dallas fossas giuvnas e da ruchegiar ils vischals da quellas in sper l’auter senza distanzas. Cheutras vess ins gudignau plaz per tschun tochen sis fossas novas. Enzatgei che nus levan denton pér il pétter davos. Denton la suprastonza veseva neginas autras alternativas ed è la radunonza communala anfla gitg negina autra sligiaziun, tochen che ti vegns culla proposta che la suprastonza dueigi igl emprem empruar da cumprar il sulom sper santeri. Ina proposta che ha la fin finala saviu vegnir realisada e ch’ei stada per l’entira vischnaunca in grond levgiament. Robert, tes votums allas radunonzas communalas han adina valiu bia per mei e beinsavens han tias propostas gidau ad anflar bunas decisiuns. Ti eis insumma staus in vischin ch’ei s’interessaus fetg pils fatgs publics e strusch munchentau ina radunonza communala. Tochen els onns avanzai fuvas ti era in fideivel commember dil Chor mischedau da Flond: Bien camerat da scola. Ils fastitgs che ti has schau anavos el vitg da Flond astgassen aunc esser gitg veseivels. Nus vegnin a tener tei en buna memoria. ■ (cc) La cumissiun dal cussegl grond ha deliberà la missiva da la regenza tar la refurma da la gulivaziun da finanzas per mauns da la sessiun da december 2013 dal cussegl grond. La cumissiun per politica da stadi e strategia dal cussegl grond ha predeliberà la missiva da la regenza tar la refurma da la gulivaziun da finanzas (refurma da la GF) en preschientscha da la cussegliera guvernativa Barbara Janom Steiner, sco scheffa dal departament da finanzas e vischnancas, ed en preschientscha da represchentantas e represchentants da l’administraziun. La cumissiun ha salvà pliras sesidas d’in di e deliberà la missiva per mauns dal cussegl grond. Il cussegl grond vegn a tractar questa fatschenta en la sessiun da december 2013. La gulivaziun da finanzas intrachantunala actuala ha grevas mancanzas e sto vegnir revedida. La refurma da la gulivaziun da finanzas duai cunzunt rinforzar las vischnancas. Ella procura per ina gu- livaziun da finanzas gista ed effizienta tranter las vischnancas e mitigiescha grevezzas spezialas ch’èn d’attribuir a las structuras. Ultra da quai duai vegnir simplifitgada la finanziaziun da las incumbensas publicas dal chantun e da las vischnancas ed ella duai vegnir realisada en concordanza cun las cumpetenzas. Cun la refurma da la GF duai vegnir introducida ina gulivaziun da las resursas e da las grevezzas dal tuttafatg nova. La refurma da la GF resguarda l’interess general ed ha clers avantatgs envers il sistem vertent che ha in concept da basa che datescha da l’onn 1958. La cumissiun predeliberanta è dal medem avis sco la regenza, tenor il qual igl exista in basegn d’agir grond ed urgent. En quest senn èsi stà incontestà d’entrar en la fatschenta. En la tractativa detagliada accepta la cumissiun da princip e per gronda part las propostas da la regenza. Opiniuns e propostas divergentas hai dà principalmain tar la gulivaziun da las Suenter ils plebiscits en il Giura Na ad in chantun grond – mo il problem resta ■ (anr/gc) Igl è stà da beneventar fitg che la regenza dal chantun Giura e la bernaisa (per ses Giura) han suttamess 34 onns suenter la fundaziun dal chantun Giura la dumonda schebain ins duai instradar ina procedura per in grond chantun Giura – e quai malgrà che las opiniuns eran daditg fatgas ed enconuschentas da mintga vart: Il nord (chantun Giura) era pro ed il sid bernais contra. I n’ha gnanc dà grondas discussiuns sch’ins cumpareglia cun las revoltas a ses temp. E l’interess per il Giura en l’ulteriura Svizra è stà minim e d’ina indifferenza ecclatanta. Per pudair instradar la procedura da fundar in nov chantun Giura avess i duvrà il gea tant en il nord sco en il sid. Pli ferm gea en il nord che na en il sid Visavi in fitg cler gea dal chantun Giura, cun 76,6%, stat in main ferm na da la part bernaisa cun 71,6%. Sulet la vischnanca da Moutier, ch’è la fin finala la chapitala dal district da quel num, è stada per s’unir cun il chantun Giura – e quai cun 55%. En la vischnanca vischina da Belprahon èsi stà in pari da vuschs cun mintgamai 110 vuschs. E las consequenzas? Tant Moutier, Belprahon sco anc autras vischnancas dal Giura bernais han – tenor intenziun dals chantuns Giura e Berna – la pussaivladad da dumandar lur vischins entaifer dus onns sch’els veglian midar vi tar il chantun Giura. Sin il pli tard alur cumpara il problem Giura puspè. Igl è perquai stà – sco succedì la dumengia passada en ils meds da massa – simplifitgà bler memia fitg cun dir che cun il na dal Giura bernais saja il problem dal Giura giud maisa. Quel cuntegna anc adina bler dinamit sch’ins parta dal gea da la bastiun separatistica Moutier. Moutier è la chapitala dal Giura bernais. Ella fa ora cun ses passa 7500 abitants ina terza da la populaziun da quel district e cun ses 23 000 abitants datiers da la mesadad dal Giura bernais. Segund il president communal separatistic, Maxime Zuber, saja Moutier dapi dumengia passada giurassic ed haja renunzià a l’identitad bernaisa. Trumpà en il nord – cuntent en il sid Chapaivel che la regenza dal chantun Giura è – segund sia presidenta, cuss. guv. Elisabeth Baume-Schneider – trumpada dal na dal sid. Ins avessi gugent debattà cun il Giura bernais davart la reuniun. Mintgacas sa legria ella fitg dal «oui» da Moutier. Tenor il parsura da la regenza bernaisa, cuss. guv. Christoph Neuhaus, è l’esit da la votaziun en il sid in segn da confidenza vers il statut spezial, concedì al Giura bernais, e per la bilinguitad en il chantun Berna. Per pudair instradar la procedura da fundar in nov chantun Giura avess i duvrà il gea tant en il nord sco en il sid. TALUN D ’ EMPUSTAZIUN Tiu camerat da scola: Andrea Darms Gulivaziun da finanzas davant il cussegl grond resursas, tar la quala las vischnancas turisticas duajan vegnir resguardadas pli fitg; tar la gulivaziun da las grevezzas socialas, nua che l’agid chantunal a las vischnancas duai cumenzar pli baud; tar la fixaziun da l’import da las pauschalas per la scola regulara che van a favur da la scolina, da la scola primara e da las scolas secundaras e realas, pauschalas che duajan – tenor l’avis unanim da la cumissiun – esser pli autas che quellas da la missiva. Per ina proposta da la minoritad da la cumissiun ha ultra da quai procurà er il sectur da la finanziaziun da las scolas medias. Tenor l’avis da la cumissiun duai il chantun ultra da quai avair vinavant la pussaivladad da sustegnair projects innovativs sut tschertas cundiziuns en ils secturs tractament da l’aua persa e protecziun da l’ambient. Il project che sto vegnir tractà durant la sessiun da december 2013 cumpiglia la revisiun totala da la lescha davart la gulivaziun da finanzas e las revisiuns parzialas da 20 leschas e da 3 ordinaziuns. 15 Jau abunesch La Quotidiana ❏ 6 emnas frs. 25.– (abunament d’emprova d’ina gia) ❏ 6 mais frs. 98.– ❏ 12 mais frs. 188.– ❏ 24 mais frs. 336.– Num Prenum Adressa NP/Lieu Data Suttascripziun Tel.-nr. P. pl. trametter a: Südostschweiz Presse und Print AG, servetsch d’abunaments, Via da la Caserna 1, 70 07 Cuira Empustaziun telefonica: 081 255 55 00 16 A FIN Z MARDI, ILS 26 DA NOVEMBER 2013 ■ COLUMNA Berlusconi, davos act e final (?) das el mund dellas furmiclas). En verdad eis ei tochen uss «mo» 18 process, 14 de quels concludi, mo in sulet cun «formula piena» (vul dir senza scadin dubi), dus cun «formula dubitativa», 10 ein absoluziuns per effect de leschas fatgas aposta per depenalisar ses malfatgs. Ed ina sentenza definitiva, quella digl emprem d’uost vargau, che condemna Berlusconi per fraud fiscal (per scaffir fondos ners per diever de corrupziun) en connex cun la cumpra-vendita de dretgs de televisiun Mediaset (siu imperi televisiv). Ins stuess aunc metter vitier ch’el ha avon ca. 20 onns corrumpiu in derschader, Vittorio Metta, per che quel detti giu ina sentenzia favoreivla a Berlusconi en la damonda della gronda casa editura Mondadori. DAD URSICIN G. G. DERUNGS L a tragicommedia de Silvio Berlusconi para dad ir a fin. Tragedia per l’Italia. Commedia per tgi che vesa quei d’ordeifer. In um senza scrupels e senza vergugna. In gangster, sco el ei vegnius numnaus buca meins che da Eugenio Scalfari. L’illegalitad ei siu element, sco l’aua pil pèsch. Aschia ha el entschiet cun baghegiar in marcau satellitar (Milano 2) cun daners da dubia (mafiusa?) provegnientscha. Aschia ha el cuntinuau sco impressari da televisiuns. La corrupziun ei stada ed ei per el sco ils survetschs ch’auters mortals fan cu ei san e pon. E cu el riscava il bancrut eis el «ius ella politica» (1993/94) ed ha sanau sias fatschentas cun metter ellas ella Buorsa e direger ellas dapi lu sco cau della regenza taliana. Tut flureva stupent. Vegnan leutier sias «fiastas» – per duvrar in eufemissem. E cu ina da quellas «participontas», Ruby, la Marocchina, minorenna ei vegnida ella reit della polizia e riscava da tradir siu «amatur», ha Berlusconi mess sut squetsch la Questura (centrala de polizia) milanesa per ch’ei laschien libra ella. Culla viarcla ch’ella seigi la niaza de Mubarak. Ed il parlament ha cartiu. El temps liber («a tempo perso»), denter ina orgia e l’autra, fetschi el è il cau della regenza, beffegiava SB. T gi dueva proveder? La politica era ton sco absenta, era quella de seniester. Malgrad che Berlusconi ha piars omisduas gadas (1996 e 2008) encunter Romano Prodi, candidat della formaziun de seniester. Mo quels ch’han mess pals ellas rodas de Prodi ein puspei quels da seniester stai – cun agid è da se- naturs da dretg ch’han vendiu lur olma (sch’ei vevan insumma ina) a Berlusconi per terrar Prodi. Agid ha Berlusconi giu en tut quels onns dalla baselgia taliana, la conferenza uestgila, oravontut sut cardinal Ruini. Cheu valeva il principi: tut ei bien avunda – evidentamein è il mender – sche la seniastra vegn tenida ord igl ogn. «Sustegn» secapescha è dals «moviments ecclesiastics» (lein numnar quei aschia, sapienti sat!) che vevan da profitar puncto taglias sin immobilias da diever pli u meins «ecclesiastic» (lein numnar quei aschia, sapienti sat!) dalla politica «beinvulenta» (lein numnar quei aschia) dil Cavaliere. I ls 27 de november, pia proximamein, duess il senat votar per la «decadenza» de Berlusconi sco senatur della Repubblica suenter la sentenzia digl emprem d’uost. El fa il giavelaquater, vul refierer, vul gudignar temps – per tgei è? El ei finius. El fa reproschas al president della Repubblica Napolitano, ch’el ha sez vuliu en in secund mandat. Reproschas, perquei ch’el, Berlusconi, spetgava e spetga la «grazia». Napolitano hagi tradiu el etcetera «Zeter und Mordio». Denton ei sia partida rutta en duas parts. El vul far reviver il cadaver «Forza Italia». Auters de sia partida ch’ein ella regenza fan ils sontgets, oravontut quels de Comunione e Liberazione: ei seigien fideivels a Berlusconi, ei creigien en sia innocenza (!!), mo denton stattan ei silla riva ferma de lur ministeris e miran co il capo va a funs. Finius? Tgisà. E d aschia restava e resta sco opposiziun a Berlusconi mo la Magistratura, la denominaziun taliana per la tiarza petga d’in stadi democratic: il sistem giurisdicziunal. Quels ein puntualmein vegni tezlai per «toghe rosse», derschaders cotschens, communists, pertgei tut quei che fageva in stel opposiziun el malfatschent Berlusconi era «communissem». Berlusconi selamenta: el hagi varga tschien process sil puchel (aschia il november 2009). Sias cefras varieschan tenor mument e luna. Ses adherents, politichers, è «catolics» (sch’ins vul numnar quei aschia) plaidan da 50 process, e mintga ga seigi el vegnius declaraus «innocents» (risa- ■ L’AURA Sulegl e tuttina fraid Situaziun generala: Ina pressiun auta sur las Inslas Britannicas maina dal nord aria sitga vers las Alps. Quella pressiun auta procura per bler sulegl, dentant er per fraid. Oz: La damaun anc intgina –4° tschajera cun da temp en –9° temp naiv. Suentermezdi Mustér lura aura empernaivla e sulegl. La damaun temperaturas da minus trais grads e durant il di da nulla grads. Sur 2000 m sur mar temperaturas da minus 13 grads. En las muntognas ferm vent da nordost. Prognosas Mesemna per gronda part sulegl. En l’Engiadina bell’aura e sulegl, bler vent cun temperaturas da sis grads. 0° –2° Landquart 0° –2° Glion –7° –12° 0° –2° Cuira 0° –2° –8° –11° –8° –11° Scuol –7° –12° Tavau Arosa Zernez –4° –9° Tusaun Spligia 1° –3° Mesocco 1° –3° –7° –12° San Murezzan Sta. Maria 1° –3° Poschiavo KEYSTONE L’enviern ha preschentà sia charta da visita ■ (lq) Quest onn ha l’enviern gia preschentà pliras giadas sia charta da visita. Entant ch’il cumenzament dal november è stà caracterisà da temperaturas fitg autas è quai sa mida fitg ferm ils ultims dis. Nossa foto mussa il Pizalun (1478 m s. m) sur Ma- strils. Entant che las muntognas èn curcladas cun naiv procura la planira da Eigias e Lanquart per in cuntrast. ■ NOVITADS WWW.RTR.CH Distec SA a Mustèr: Recrutar persunal Curia Turissem e Brambrüesch Polizia sclerescha vandalissem a Cuira La Distec SA a Mustér ha miserias da chattar collavuraturs qualifitgads per lavurar cun las maschinas modernas. Perquai vul la fatschenta che producescha tocca mecanica ir novas vias per vegnir tar novs collavuraturs. Sin il martgà da lavur svizzer na datti tenor il directur da la Distec SA Loris Marsura betg avunda collavuraturs che pon lavurar cun maschinas da CNC. Perquai ha la Distec decidì da dublegiar il dumber d’emprendists da polimecanists. L’idea è da dar a tschintg fin sis persunas per onn la pussaivladad da far in emprendissadi e da guardar che quels restian la finala era tar la Distec. Per ch’ils emprendists sajan era scolads tant pli spert sin las maschinas modernas è vegnì investì radund 350 000 francs per ina nova maschina da CNC aposta per ils emprendists. La cooperaziun tranter Cuira Turissem e las pendicularas Brambrüesch vegn schlargiada. Cuira Turissem surpiglia davent dal proxim enviern tut las activitads da marketing per las pendicularas Cuira-Dreibündenstein SA. Cun quest mandat duain vegnir evitadas lavurs dublas. Ultra da quai è il territori da Brambrüesch integrà en il program chantunal per la promoziun da la qualitad. La polizia chantunala ha denunzià plirs giuvenils tranter 14 e 19 onns pervi da las devastaziuns sin il plazzal da la scola Quader a Cuira la notg da Halloween. Ils giuvenils ch’han confessà il vandalissem vegnan avant la procura per giuvenils. Ils donns tras demoliziuns en la chasa da scola ch’è en renovaziun schazegia la polizia chantunala cun radund 20 000 francs. Chasa da persunal Canols-Scharmoin Il suveran da Vaz su ha approvà la midada tar l’integraziun en scola, la revisiun da la lescha da votaziun ed elecziun ed era la reviun da la lescha da bajegiar. La revisiun da la lescha da bajegiar ha il suveran approvà cun 619 gea cunter 253 na. Uschia po vegnir bajegià abitaziuns da persunal en l’anteriur bajetg da las pendicularas CanolsScharmoin. Quai dentant en unitads dad abitaziuns cun maximal 2 stanzas. La revisiun dals statuts da l’associaziun per las classas pitschnas ha il suveran approvà cun 569 gea cunter 183 na. OZ GKB liess sich Monschs Abgang etwas kosten Fahrplan 2014: Neuerungen auf einen Blick BT und SO erhältlich an Ihrem Kiosk Leukerbad, Saas-Fee, Lai ed Arosa. Peter Furger – niev menader general dalla Arena da skis Andermatt Sedrun. MAD Andermatt-Sedrun: Peter Furger (anr/hh) Igl anteriur president da Sedrun Pendicularas SA ed expert da pendicularas Peter Furger surpren la funcziun da menader general dil svilup dall’Arena da skis AndermattSedrun. Peter Furger dispona d’ina vasta savida ed experienlq.afinz.6tscha ella concepziun ed il svilup da territoris da skis en Svizra. El ei staus engaschaus tier interpresas da pendicularas a Zermatt, Crans-Montana, Gstaad, Minschuns vul la sutgera La radunanza generala da la Minschuns SA, ils implants da skis da la Val Müstair, vul cumbatter vinavant per il project dad ina sutgera da Tschierv si en il territori da skis a Minschuns. Ils acziunaris e la suprastanza èn da l’avis che la sutgera saja impurtanta, era per promover vinavant il tu- rissem da stad en la Val Müstair. Minschuns vul uss intensivar ils discurs cun tut las partidas involvidas per realisar in concept per l’utilisaziun dal spazi en la Biosfera Val Müstair. Per ils responsabels da Minschuns èsi indispensabel che il territori da skis possia sa sviluppar en la zona da svilup da la Biosfera.